Ngày soạn : 10/02/2011 Ngày dạy : 18/02/2011 Tuần :25 Tiết : 94 TỪ ẤY - Tố Hữu I.MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT . Giúp học sinh : - Thấy rõ niềm vui sướng, say mê mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cộng sản, tác dụng kì diệu của lí tưởng với cuộc đời nhà thơ. - Hiểu được sự vận động của các yếu tố trong thơ trữ tình: Tứ thơ, hình ảnh, ngôn ngữ , nhòp điệu . . . trong việc làm nổi bật tâm trạng của “ cái tôi” nhà thơ II.PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN . SGK, SGV, giáo án, sách CKTKN , tài liệu và ảnh tác giả III. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH 1. Phương pháp: Đọc diễn cảm , phát vấn, diễn giảng, trả lời câu hỏi sách giáo khoa. 2.Tích hợp: - Tập thơ “Từ ấy” –Tố Hữu . - Bài thơ Việt Bắc - Tiểu sử , sự nghiệp thơ văn của nhà thơ . IV.TIẾN TRÌNH LÊN LỚP . 1.Ổn đònh lớp . 2.Kiểm tra bài cũ. - Đọc thuộc lòng bài thơ “Chiều tối” – HCM và phân tích . 3.Bài mới. Hoạt động giáo viên Hoạt động học sinh Yêu cầu cần đạt * Đọc tiểu dẫn và trình bày vài nét chính về tác giả. -GV giới thiệu thêm phần tác giả lên lớp 12 sẽ học kó hơn ( Tố Hữu là nhà thơ , là chiến só cách mạng trẻ tuổi nhất được đứng vào hàng ngũ của Đảng . Kể tên những tập thơ của Tố Hữu? - “ Giải phóng”: được viết tiếp nối sau khi nhà thơ vượt ngục tiếp * HS đọc va tra lời . - Tố Hữu (1920-2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Thở nhỏ ông ở học trường Quốc học Huế. Đến 1938, Tố Hữu được kết nạp vào ĐCS. - Sự nghiệp thơ ca của ông gắn liền với sự nghiệp cách mạng. Thơ của ông luôn gắn bó và phản ánh hiện thực những chặng đường cách mạng đầy gian khổ, hy sinh nhưng nhiều thắng lợi vẻ vang của dân tộc Việt Nam . - Các tập thơ tiêu biểu : Từ ấy, Việt Bắc, Gió lộng, Ra trận, Máu và hoa, Một tiếng đờn, Ta với ta………. * “Từ ấy” ( viết từ năm 1937 đến 1946) là chặng đường đầu của thơ ca Tố Hữu sáng tác I. TÌM HIỂU CHUNG . 1. Tác giả -Tố Hữu (1920 -2002)tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê ở Thừa Thiên – Huế. Năm 1938, Tố Hữu được kết nạp vào ĐCS. - Sự nghiệp thơ ca của ông gắn liền với sự nghiệp cách mạng của dân tộc Việt Nam . Các tập thơ tiêu biểu (SGK ) 2. Tập thơ “Từ ấy” - “Từ ấy”là tập thơ đầu tay của thơ Tố Hữu sáng tác trong thời gian 10 năm . - Tập thơ gồm 3 phần: tục cuộc đời chiến đấu cho đến ngày cách mạng thành công. Nêu những hiểu biết của em về tập thơ “ Từ ấy” ? Đọc bài thơ và nêu xuất xứ, chủ đe àcủa bài thơ ? Hai câu thơ đầu được nhà thơ viết bằng bút pháp gì? Tác giả kể lại điều gì? “Từ ấy” là mốc thời gian nào? Nó có ý nghóa như thế nào ? Tác giả đã sử dụng những hình ảnh nào để chỉ lí tưởng và biểu hiện niềm vui sướng say mê khi bắt gặp lí tưởng ? Cách gọi lí tưởng như vậy (mặt trời ) thể hiện thái độ gì của tác giả ? Cách gọi lí tưởng như vậy thể hiện thái độ thành kính ,ân tìnhcủa trong thời gian 10 năm , tập thơ gồm ba phần: Máu lửa, Xiềng xích, Giải phóng. - “ Máu lửa” : Là tiếng reo náo nức của tâm hồn trẻ băn khoăn đi tìm lẽ sống thì gặp gỡ ánh sáng lí tưởng. - “Xiềng xích” ghi lại cuộc đấu tranh gây go của người chiến só Cách mạng trong nhà tù thực dân. - “ Giải phóng * HS đọc và trả lời . - Năm 1937 , Tố Hữu được đứng vào hàng ngũ của Đảng , để ghi lại những kỉ niệm đáng nhớ ấy với những cảm xúc , suy tư sâu sắc nhà thơ đã viết bài thơ “Từ ấy” .Bài thơ nằm trong phần “Máu lửa” của tập thơ “Từ ấy” - Bài thơ bộc lộ niềm say mê náo nức khi đón nhận lí tưởng Đảng của Tố Hữu . Đồng thời thể hiện lời tâm nguyện của nhà thơ khi đã được giác ngộ Cách mạng. * Hai câu thơ đầu viết theo bút pháp tự sự,nhà thơ kể lại một sự kiện, một kỉ niệm không thể nào quên của đời mình “Từ ấy . . . qua tim” . “Từ ấy” là mốc thời gian có ý nghóa đặc biệt quan trọng trong đời Cách mạng và đời thơ Tố Hữu, khi đó nhà thơ mới 18 tuổi ,đang hoạt động rất tích cực trong Đòan Thanh Niên Cộng sản ở Huế, và đựơc giác ngộ lí tưởng cộng sản,được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương . - Bằng những hình ảnh ẩn dụ :nắng hạ,mặt trời chân lí,chói qua tim, Tố Hữu đãkhẳng đònh lí tưởng cộng sản như một nguồn sáng mới làm bừng sáng tâm hồn nhà thơ. Nguồn sáng ấy không phải là ánh thu vàng nhẹ, hay ánh xuân diu dàng mà là ánh rực rỡ của một ngày”Nắng hạ” . - Hơn thế, nguồn sáng ấy là hình ảnh mặt trời,và là mặt trời khác thường “Mặt trời chân lí” – đây là sự liên kết sáng tạo giữa hình ảnh và ngữ nghóa :Nếu mặt trời của tự nhiên ( của đời thường ) tỏa ánh sáng ,hơi ấm và sức sống + Máu lửa. + Xiềng xích. + Giải phóng. 3. Bài thơ “ Từ ấy” - Bài thơ nằm trong phần “Máu lửa” của tập thơ “Từ ấy” - Bài thơ bộc lộ niềm say mê náo nức khi đón nhận lí tưởng Đảng của Tố Hữu . Đồng thời thể hiện lời tâm nguyện của nhà thơ khi đã được giác ngộ cách mạng. II ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN . 1. Nội dung . a) Khổ 1: Niềm vui sướng say mê khi gặp lí tưởng của Đảng. - Hai câu thơ đầu được viết theo bút pháp tự sự,nhà thơ kể lại một sự kiện, một kỉ niệm không thể nào quên của đời mình . + “Từ ấy”  Mốc thời gian có ý nghóa đặc biệt quan trọng trong đời Cách mạng và đời thơ Tố Hữu,khi nhà thơ được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương . + Những hình ảnh ẩn dụ :nắng hạ,mặt trời chân lí,chói qua tim  Khẳng đònh lí tưởng cộng sản như một nguồn sáng mới làm bừng sáng tâm hồn nhà thơ.Đó là nguồn sáng kì diệu tỏa ra những tư tưởng đúng đắn, hợp lẽ phải . + Các động từ ”bừng” tg Em hiểu như thế nào về các động từ ”bừng” “chói” các từ này nhấn mạnh điều gì? Đến hai câu thơ sau tác giả sử dụng bút pháp gì để diễn tả tâm trạng ? Hồn tôi ->1 vườn hoa lá ->rất đậm hương -> rộn tiếng chim => h/a sosanh: CM không đối lập với ngth, mà còn khơi dậy sức sống mới , đem lại một cảm hứng mới cho hồn thơ . Khi bắt gặp được lí tưởng cộng sản tâm hồn nhà thơ được miêu tả như thế nào ? Khi đã được ánh sáng của lí tưởng soi rọi nhà thơ có những nhận thức mới về lẽ sống như thế nào ? Động từ “buộc” và “trang trải” thể hiện điều gì? Ở hai câu thơ sau cho thấy tình yêu của tác giả trải rộng cho thì Đảng cũng là nguồn sáng kì diệu tỏa ra những tư tưởng đúng đắn, hợp lẽ phải , báo hiệu những điều tốt lành cho cuộc sống . - Các động từ ”bừng” (chỉ ánh sáng phát ra đột ngột) “chói” (chỉ ánh sáng có sức xuyên mạnh) càng có tác dụng nhấn mạnh ánh sáng của lí tưởng Đảng đã hòan toàn xua tan màn sương mù của ý thức tiểu tư sản và mở ra trong tâm hồn nhà thơ một chân trời mới của nhận thức, tư tưởng tình cảm. * Hai câu cuối của khổ 1 được viết bằng bút pháp trữ tình lãng mạn cùng với những hình ảnh so sánh diễn tả cụ thể niềm vui sướng vô hạn của nhà thơ trong buổi đầu đến với lí tưởng cộng sản. - Đó là một thế giới tràn đầy sức sống với hương sắc của các lòai hoa,vẻ tươi xanh của cây lá,âm thanh rộn ràng của tiếng chim hót. - Thi só sung sướng đón nhận lí tưởng như cỏ cây hoa lá đón ánh sáng mặt trời .Chính lí tưởng cộng sản làm cho tâm hồn con người tràn đầy sức sống và niềm yêu đời,làm cho cuộc sống con người có ý nghóa hơn. - Khi đã được ánh sáng của lí tưởng soi rọi nhà thơ có những nhận thức mới về lẽ sống. + Trong quan niệm về lẽ sống, giai cấp tư sản và tiểu tư sản có phần đề cao “Cái tôi” cá nhân chủ nghóa. Khi được giác ngộ lí tưởng, Tố Hữu khẳng đònh quan niệm mới về lẽ sống là gắn bó hài hòa giữa “Cái tôi” cá nhân và “cái ta” chung của mọi người. + Động từ “buộc” thể hiện ý thức tự nguyện sâu sắc và quyết tâm cao độ của nhà thơ muốn vượt qua giới hạn của “Cái tôi” cá nhân để sống chan hòa với mọi người. + Từ “Trang trải” có thể liên tưởng tâm hồn nhà thơ trải rộng với cuộc đời, tạo khả năng đồng cảm sâu xa với hòan cảnh của từng người cụ thể * Hai câu thơ sau ( khổ 2) cho thấy tình yêu thương con người của Tố Hữu không phải là thứ tình yêu chung chung mà là tình cảm hữu ái “chói”  Nhấn mạnh ánh sáng lí tưởng…… của nhận thức, tư tưởng và tình cảm. - Hai câu thơ sau được viết bằng bút pháp trữ tình lãng mạn cùng với những hình ảnh so sánh ( vườn hoa lá- đậm hương –rộn tiếng chim) thể hiện niềm vui sướng vô hạn của nhà thơ trong buổi đầu đến với lí tưởng cộng sản. Chính lí tưởng cộng sản làm tâm hồn con người tràn đấy sức sống, niềm yêu đời,làm cho cuộc sống của con người có ý nghóa hơn. b) Khổ 2 :Nhận thức mới về lẽ sống - Khi được giác ngộ lí tưởng, Tố Hữu đã khẳng đònh ……“Cái tôi” cá nhân và “cái ta” chung của mọi người. + Động từ “buộc”  ý thức tự nguyện và quyết tâm cao độ của nhà thơ. + Từ “Trang trải”  Sự đồng cảm sâu xa của tác giả với hòan cảnh của từng người cụ thể. - Hai câu sau là tình cảm hữu ái giai cấp . + Tác giả đặc biệt quan tâm đến quần chúng lao khổ. + Hình ảnh ẩn dụ “Khối đời” chỉ khối người đông đảo cùng chung cảnh ngộ trong cuộc đời,đòan kết cùng phấn đấu vì mục tiêu những ai? Qua khổ thơ thứ 2 cho ta thấy sự nhận thức và tâm trạng gì của tác giả khi đặt mình giữa dòng đời? Em hãy phân tích đoạn thơ tiếp theo để chỉ ra sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của Tố Hữu? Những điệp từ “là” cùng với các từ “Con, em, anh” và số từ ước lệ “Vạn” nhấn mạnh điều gì? Tấm lòng nhà thơ biểu hiện như thế nào khi nhắc đến những “kiếp phôi pha”và những em nhỏ? LH : Cô gái giang hồ trong “Tiếng hát sông Hương”, chú bé đi ở trong”Đi đi em” ,Ông lão khốn khổ trong “Lão đầy tớ” . . . Em có nhận xét gì về biện pháp tu từ trong bài thơ ?( Hình ảnh , giai cấp. - Câu 3 khẳng đònh trong mối quan hệ với mọi người nói chung, nhà thơ đặc biệt quan tâm đến quần chúng lao khổ - Câu 4 Hình ảnh ”Khối đời” là hình ảnh ẩn dụ chỉ một khối người đông đảo cùng chung cảnh ngộ trong cuộc đời, đòan kết chặt chẽ với nhau cùng phấn đấu vì mục tiêu chung. Khi “cái tôi” chan hòa trong “Cái ta” cùng lí tưởng thì sức mạnh của mỗi người được nhân lên gấp bội.  Tóm lại,Tố Hữu đã đặt mình giữa dòng đời và trong môi trường rộng lớn của quần chúng lao khổ,ở đấy Tố Hữu đã tìm thấy niềm vui và sức mạnh mới không chỉ bằng nhận thức mà còn bằng tình cảm mến yêu,bằng sự giao cảm của những trái tim.Tố Hữu cũng khẳng đònh mối liên hệ giữa văn học và cuộc sống, mà chủ yếu là cuộc sống của quần chúng nhân dân. * Trước khi được giác ngộ lí tưởng.Tố Hữu là một thanh niên tiểu tư sản .Lí tưởng cộng sản giúp nhà thơ không chỉ có được lẽ sống mới mà còn vượt qua tình cảm ích kỉ,hẹp hòi của giai cấp tiểu tư sản để có được tình hữu ái giai cấp với quần chúng lao khổ. Hơn thế , đó còn là tình thân yêu ruột thòt. + Những điệp từ “Là” cùng với các từ “Con, em, anh” và số từ ước lệ “Vạn” (chỉ số lượng đông đảo)  nhấn mạnh, khẳng đònh tình cảm gia đình thật đầm ấm,thân thiết,cho thấy nhà thơ cảm nhận sâu sắc bản thân mình là một thành viên của đại gia đình quần chúng lao khổ. +Tấm lòng đồng cảm,xót thương của nhà thơ còn được biểu hiện xúc động chân thành khi nói đến những “kiếp phôi pha”(những người đau khổ bất hạnh, người lao động vất vả, thường xuyên dãi dầu mưa nắng để kiếm sống) “ những em nhỏ “ không áo cơm cù bất cù bơ”(những em bé không nơi nương tựa phải lang thang vất vưởng,ngày đây mai đó) .  Lòng căm giận của nhà thơ trước bao bất công, chung.  Tố Hữu đã tìm thấy niềm vui và sức mạnh mới khi đặt mình giữa dòng đờivà trong môi trường rộng lớn của quần chúng lao khổ. c) Khổ 3: Sự chuyển biến sâu sắc trong tình cảm của Tố Hưũ Tố Hữu khẳng đònh mình là người con gần gũi thân thiết,là thành viên của đại gia đình lao khổ - Những điệp từ “Là” cùng với các từ “Con, em, anh” và số từ ước lệ “Vạn”  nhấn mạnh, khẳng đònh tình cảm gia đình thật đầm ấm,thân thiết. - Tấm lòng đồng cảm,xót thương của nhà thơ còn được thể hiện khi nói đến những “kiếp phôi pha”, ” những em nhỏ “ ………  Lòng căm giận của nhà thơ trước bao bất công, ngang trái của cuộc đời cũ. 2 .Nghệ thuật. - Sử dụng biện pháp tu từ so sánh , hoán dụ ,ẩn dụ , điệp từ + hình ảnh gợi tả giản dò mà sinh động giàu ý nghóa tượng trưng . - Ngắt nhòp liên tục thay đổi :2/2/3 ,4/3 ,2/5 ,3/4 thể hiện sự vận động của tâm nhòp điệu của các câu thơ ? Theo em bài thơ thể hiện tâm trạng gì khi nhà thơ bắt gặp lí tưởng ? ngang trái của cuộc đời cũ, chính những kiếp người phôi pha,những em bé nhỏ cù bất cù bơ mà ngøi thanh niên trẻ tuổi như Tố Hữu sẽ hăng say hoạt động Cách mạng và họ là những đối tượng sáng tác chủ yếu của nhà thơ. - Sử dụng biện pháp tu từ so sánh , hoán dụ ,ẩn dụ , điệp từ + hình ảnh gợi tả giản dò mà sinh động giàu ý nghóa tượng trưng . - Ngắt nhòp liên tục thay đổi :2/2/3 ,4/3 ,2/5 ,3/4 thể hiện sự vận động của tâm trạng sảng khoái , hăm hở - Ngôn ngữ gợi cảm giàu nhạc điệu , giọng thơ sảng khoái . => Quan điểm nhận thức và sáng tác : Bài thơ là tuyên ngôn cho tập “Từ ấy” nói riêng và cho toàn bộ tác phẩm của Tố Hữu nói chung . Đó là quan điểm của giai cấp vô sản với nhân dân qua đó thể hiện mối liên hệ giữa quần chúng với nhân loại . * Bài thơ thể hiện niềm vui lớn , lẽ sống lớn , tình cảm lớn của nhà thơ trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cộng sản . trạng sảng khoái , hăm hở - Ngôn ngữ gợi cảm giàu nhạc điệu . III . Ý NGHĨA VĂN BẢN . Bài thơ thể hiện niềm vui lớn , lẽ sống lớn , tình cảm lớn của nhà thơ trong buổi đầu gặp gỡ lí tưởng cộng sản 4. Củng cố - Từ khi nào tác giả có sự nhận thức mới về lẽ sống ? - Tâm trạng của tác giả như thế nào khi được giác ngộ lí tưởng cộng sản? 5 Dặn dò : Học bài và soạn trước các bài đọc thêm. . bất cù bơ mà ngøi thanh niên trẻ tu i như Tố Hữu sẽ hăng say hoạt động Cách mạng và họ là những đối tượng sáng tác chủ yếu của nhà thơ. - Sử dụng biện pháp tu từ so sánh , hoán dụ ,ẩn dụ ,. .Nghệ thuật. - Sử dụng biện pháp tu từ so sánh , hoán dụ ,ẩn dụ , điệp từ + hình ảnh gợi tả giản dò mà sinh động giàu ý nghóa tượng trưng . - Ngắt nhòp liên tục thay đổi :2/2/3 ,4/3 ,2/5 ,3/4. Ngày soạn : 10/02/2011 Ngày dạy : 18/02/2011 Tu n :25 Tiết : 94 TỪ ẤY - Tố Hữu I.MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT . Giúp học sinh : - Thấy rõ niềm vui sướng, say mê mãnh liệt của Tố Hữu trong buổi đầu gặp