ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT -*** - HỒ THỊ THU AN HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2009 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT -*** - HỒ THỊ THU AN HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO Ở VIỆT NAM HIỆN NAY CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN – LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP LUẬT MÃ SỐ: 60 38 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS PHẠM HỒNG THÁI HÀ NỘI - 2009 MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT Trang VỀ TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH 1.1 Quan niệm pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.1.1 Tố cáo, giải tố cáo hành 1.1.1.1 Khái niệm tố cáo hành 1.1.1.2 Khái niệm giải tố cáo hành 1.1.2 Pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.2 Nội dung vai trò pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.2.1 Nội dung pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.2.2 Vai trị pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.2.2.1 Pháp luật tố cáo giải tố cáo hành bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp quan, tổ chức công dân 1.2.2.2 Pháp luật tố cáo giải tố cáo hành bảo đảm phát huy quyền làm chủ nhân dân 1.2.2.3 Pháp luật tố cáo giải tố cáo hành góp phần nâng cao hoạt động quản lý nhà nước 1.2.2.4 Pháp luật tố cáo giải tố cáo hành phương thức tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa 1.3 Tiêu chí đánh giá yếu tố ảnh hưởng đến việc hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.3.1 Tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.3.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.3.3 Hồn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành u cầu cấp thiết tình hình 1.4 Pháp luật tố cáo giải tố cáo số nước giới 7 13 16 19 CHƯƠNG THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT 42 19 22 23 24 25 26 27 27 30 34 36 TỐ CÁO HÀNH CHÍNH 2.1 Tình hình tố cáo, giải tố cáo hành từ 1999 đến 2.1.1 Khái quát tình hình tố cáo 2.1.2 Kết giải tố cáo 2.1.3 Nguyên nhân chủ yếu 42 42 44 47 Thực trạng pháp luật tố cáo giải tố cáo hành nước ta 2.2.1 Khái quát hình thành, phát triển pháp luật tố cáo giải tố cáo Việt Nam 2.2.2 Thực trạng quy định pháp luật tố cáo, giải tố cáo nước ta 48 CHƯƠNG QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ 71 2.2 48 55 TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Quan điểm hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 3.1.1 Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành phải bảo đảm cho cơng dân có quyền tố cáo 3.1.2 Hồn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành phải bảo đảm hiệu lực, hiệu việc giải tố cáo 3.1.3 Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành phải bảo đảm trách nhiệm quan hành việc giải tố cáo 3.1.4 Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành phải bảo đảm yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền nhân dân, nhân dân nhân dân; yêu cầu cải cách hành nhà nước 3.2 Các giải pháp hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 3.2.1 Rà soát quy định pháp luật hành tố cáo giải tố cáo hành 3.2.2 Tổng kết thực tiễn việc thực pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 3.2.3 Hoàn thiện quy định tố cáo giải tố cáo hành thơng qua ban hành Luật tố cáo giải tố cáo 3.2.4 Nghiên cứu hoàn thiện quy định pháp luật liên quan đến công tác giải tố cáo 3.2.5 Nâng cao chất lượng, trình độ xây dựng pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 3.2.6 Nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm với nước giải tố cáo 3.1 KẾT LUẬN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 71 71 73 76 77 79 79 82 84 93 100 101 104 107 MỞ ĐẦU Tính cấp thiết Đề tài Trong số quyền người trị, kinh tế, văn hóa, xã hội quyền khiếu nại, quyền tố cáo có vị trí quan trọng liên quan chặt chẽ tới quyền khác Nghiên cứu lịch sử dân tộc ta cho thấy, triều đại phong kiến hưng thịnh trước ý đảm bảo cho người dân thực quyền khiếu nại, quyền tố cáo Quá trình xây dựng hồn thiện pháp luật, quyền tố cáo sớm ghi nhận Hiến pháp trở thành quyền công dân Điều 74 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam quy định: Cơng dân có quyền khiếu nại, quyền tố cáo với quan nhà nước có thẩm quyền việc làm trái pháp luật quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân cá nhân Việc khiếu nại, tố cáo phải quan nhà nước xem xét, giải thời hạn pháp luật quy định Thực quyền khiếu nại, quyền tố cáo phương thức để nhân dân giám sát tham gia vào hoạt động quan nhà nước Vì vậy, giải khiếu nại, tố cáo bảo đảm quyền dân chủ nhân dân, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phòng chống hành vi tham nhũng, tiêu cực, góp phần phát triển kinh tế – xã hội Chính vậy, Đảng Nhà nước ta ln quan tâm tới việc giải có hiệu khiếu nại, tố cáo Những năm vừa qua, công tác giải khiếu nại, tố cáo có chuyển biến tích cực Nhiều văn pháp luật ban hành tạo điều kiện thuận lợi cho công dân thực quyền tố cáo Đảng Nhà nước có nhiều Chỉ thị, Nghị nhằm tăng cường hiệu công tác giải khiếu nại, tố cáo Các cấp, ngành xác định trách nhiệm việc giải khiếu nại, tố cáo coi công tác trọng tâm, góp phần tạo điều kiện để nhân dân tham gia vào trình quản lý nhà nước Tuy nhiên, thực tiễn công tác giải khiếu nại, tố cáo cho thấy quan nhà nước có cố gắng công tác giải khiếu nại, tố cáo hiệu giải chưa cao Có nhiều nguyên nhân, song nguyên nhân quan trọng quy định pháp luật tố cáo giải tố cáo có điểm bất hợp lý Đáng lưu ý bất cập pháp luật hành chế, thẩm quyền, thủ tục giải tố cáo khiến cho việc áp dụng quy định pháp luật vào thực tế gặp khó khăn, vướng mắc, hiệu việc giải tố cáo chưa cao Ngoài ra, để nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật, tạo lập hệ thống pháp luật đồng bộ, thống có tính khả thi, vào sống, ngày 24/5/2005 Bộ Chính trị có Nghị số 48-NQ/TW Chiến lược xây dựng hòan thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến 2010, định hướng 2020 Theo tinh thần Nghị việc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam nhân dân, nhân dân nhân dân Trong đó, nội dung quan trọng Nghị : Hoàn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo, bảo đảm định hành vi hành trái pháp luật phát bị khởi kiện trước tòa án; đổi thủ tục giải khiếu nại, tố cáo thủ tục giải vụ án hành theo hướng cơng khai, đơn giản, thuận lợi cho dân, đồng thời bảo đảm tính thơng suốt, hiệu quản lý hành [11, tr 4] Trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền, việc nghiên cứu vấn đề lý luận – thực tiễn tố cáo giải tố cáo để góp phần hồn thiện quy phạm pháp luật có liên quan có ý nghĩa quan trọng bình diện lập pháp, thực tiễn lý luận Từ phân tích cho thấy nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo Việt Nam nay” cần thiết Tình hình nghiên cứu đề tài Hồn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo vấn đề người làm công tác nghiên cứu, xây dựng pháp luật quan tâm, đặc biệt người làm công tác tra Trong phạm vi mức độ định có nhiều viết, cơng trình nghiên cứu liên quan tới đề tài Cụ thể là: - Về đề tài nghiên cứu khoa học: Đề tài cấp bộ: “Giải khiếu tố nhân dân- thực trạng giải pháp học kinh nghiệm” (Đề tài nghiên cứu khoa học Khoa Nhà nước Pháp luật, Học viện trị Quốc gia Hồ Chí Minh) Đề tài “Cải cách thủ tục hành tổ chức cơng tác tiếp dân giải khiếu nại, tố cáo” (Chủ nhiệm - đồng chí Lê Đình Đấu- Vụ trưởng Vụ xét khiếu tố, Thanh tra Nhà nước) - Về luận văn: “Hoàn thiện pháp luật quyền khiếu nại, tố cáo công dân điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền nước ta nay”, Luận văn thạc sĩ Luật học, Mai Thị Chung, 2001; “ Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu công tác giải khiếu nại, tố cáo”, Luận văn thạc sĩ Luật học, Phạm Văn Long; “ Hòan thiện điều chỉnh pháp luật thẩm quyền thủ tục giải khiếu nại, tố cáo Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ Luật học, Ngô Mạnh Toan”… - Về cơng trình đăng tạp chí: “Những kinh nghiệm rút qua giải khiếu nại, tố cáo thời gian qua”, Ngô Đăng Huynh, Tạp chí Thanh tra số 9/1999); “Những yêu cầu đặt việc thực quy định pháp luật khiếu nại, tố cáo” (Tạp chí Thanh tra, số 9/1999); “Một số ý kiến đổi việc giải khiếu nại, tố cáo quyền địa phương” (Thạc sĩ Nguyễn Văn Hạnh, Tạp chí Dân chủ pháp luật, số 5/2000)v.v… Nhìn chung cơng trình dù hay nhiều đề cập đến việc giải khiếu nại, tố cáo Tuy nhiên, điều kiện tố cáo có đặc thù so với khiếu nại, cơng trình đề cập tới việc giải khiếu nại, tố cáo nói chung; chưa tách riêng, sâu nghiên cứu vấn đề mang tính đặc thù tố cáo giải tố cáo, chưa có cơng trình nghiên cứu có hệ thống vấn đề “Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo Việt Nam nay”, sâu đề xuất biện pháp hoàn thiện nội dung pháp luật tố cáo giải tố cáo nhằm giải vướng mắc việc giải tố cáo Mặc dù vậy, tác giả kế thừa, tiếp thu có chọn lọc bổ sung, phát triển kết cơng trình nghiên cứu liên quan để hịan thiện vấn đề nghiên cứu Mục đích nhiệm vụ luận văn 3.1 Mục đích luận văn Mục đích luận văn đề xuất quan điểm, giải pháp nội dung mang tính hệ thống nhằm hồn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo, nhằm đảm bảo cho nhân dân thực quyền tố cáo bảo đảm hiệu lực, hiệu việc giải tố cáo nước ta 3.2 Nhiệm vụ luận văn - Làm rõ khái niệm tố cáo, giải tố cáo; khái niệm, đặc điểm pháp luật tố cáo giải tố cáo - Xây dựng sở lý luận việc hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo - Đánh giá tình hình, kết việc giải tố cáo thực trạng quy định pháp luật tố cáo giải tố cáo - Đề xuất quan điểm, giải pháp nội dung hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo điều kiện Phạm vi nghiên cứu luận văn Pháp luật tố cáo giải tố cáo có phạm vi rộng, bao gồm tố cáo, giải tố cáo tố tụng hình sự, hành chính, lao động việc giải tố cáo có yếu tố nước ngồi Tuy nhiên, khuôn khổ nghiên cứu luận văn, tác giả sâu nghiên cứu làm rõ vấn đề tố cáo giải tố cáo hành (tố cáo cán bộ, công chức quan hành nhà nước) Cơ sở lý luận phƣơng pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận Luận văn thực dựa sở lý luận chủ nghĩa Mác Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh quan điểm Đảng cộng sản Việt Nam Nhà nước pháp luật, xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu vật biện chứng triết học Mác- Lênin phương pháp cụ thể như: phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kế, tổng kết thực tiễn Đóng góp luận văn Mặc dù có số đề tài đề cập tới việc hoàn thiện pháp luật khiếu nại, tố cáo, nâng cao chất lượng hiệu công tác giải tố cáo, điều kiện xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, tăng cường hội nhập quốc tế nay, thông qua việc nghiên cứu đề tài, tác giả sâu làm rõ vấn đề lý luận thực tiễn giải tố cáo lĩnh vực hành Từ đó, đề xuất kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật tố cáo giải tố cáo hành chính; sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn công tác giải tố cáo thông lệ quốc tế; góp phần hồn thiện chế giải tố cáo hành thời gian tới Ý nghĩa luận văn Luận văn cơng trình nghiên cứu hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo lĩnh vực hành Do vậy, tác giả mong muốn góp phần vào việc hồn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung quy định pháp luật giải tố cáo hành nói riêng, nâng cao chất lượng, hiệu việc giải tố cáo hành chính, góp phần ổn định tình hình kinh tế – xã hội Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm chương Chương 1: Cơ sở lý luận việc hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành Chương Thực trạng pháp luật tố cáo giải tố cáo hành Chương Quan điểm, giải pháp hồn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành nước ta ... ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ 71 2.2 48 55 TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH Ở NƯỚC TA HIỆN NAY Quan điểm hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 3.1.1 Hồn thiện pháp luật tố cáo. .. hệ thống vấn đề ? ?Hoàn thiện pháp luật tố cáo giải tố cáo Việt Nam nay? ??, sâu đề xuất biện pháp hoàn thiện nội dung pháp luật tố cáo giải tố cáo nhằm giải vướng mắc việc giải tố cáo Mặc dù vậy,... MỤC LỤC MỞ ĐẦU CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT Trang VỀ TỐ CÁO VÀ GIẢI QUYẾT TỐ CÁO HÀNH CHÍNH 1.1 Quan niệm pháp luật tố cáo giải tố cáo hành 1.1.1 Tố cáo, giải tố cáo hành