PHẦN THỨ NHẤT: MỞ ĐẦU Lý chọn đề ti Đổi phơng pháp giáo dục đào tạo có đổi phơng pháp dạy học, định hớng chung không riêng nớc ta mà vấn đề đợc quan tâm quốc gia giới chiến lợc phát triển nguồn nhân lực ngời, phục vụ mục tiêu Kinh tế Xà hội Do i nội dung sách giáo khoa, năm học 2006 – 2007 hai sách giáo khoa lớp 10 cho hai ban ban khoa học ban khoa học nâng cao dạy tất trường THPT nước Trong s¸ch gi¸o khoa míi, c¸c tài liệu bồi dỡng đổi phơng pháp dạy học, sách giáo viên, hệ thống kênh hình, kênh chữ, lệnh sách giáo khoa đà tạo điều kiện thuận lợi cho ngời thầy khai thác khả độc lập t duy, sáng tạo học sinh, giúp học sinh tự nghiên cứu sở định hớng thầy Cấu trúc sách giáo khoa, sách giáo viên đà định hớng tơng đối rõ ràng, nhng gợi ý cho hoạt động thầy Vấn đề soạn giảng ngời thầy phải biến gợi ý thành hoạt động cụ thể cho phù hợp với đối tợng mà trực tiếp tác động để hoạt động học học sinh đạt kết cao, tránh khô cứng, hình thức hóa sáo rỗng Thực tiễn dạy học trờng phổ thông đặt cho thầy cô giáo câu hỏi lớn: Làm để thiết kế giảng theo hớng tổ chức hoạt động học tập học sinh, vừa đảm bảo nội dung kiến thức tiết học, vừa phát huy đợc vai trò chủ động ngời học? Tôi cho rằng, giáo viên có đủ tài liệu tham khảo, có kỹ phân tích giảng, xác định đợc thành phần kiến thức, kiến thức trọng tâm, logic thành phần kiến thức, kiến thức bổ sung thuận lợi việc thiết kế giảng theo hớng lấy học sinh làm trung tâm Chính lí trên, với mong muốn góp phần nhỏ bé vào công đổi phơng pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, góp phần nâng cao chất lợng dạy học, đà tiến hành nghiên cứu theo hớng Phân tích nội dung thiết kế giảng nhằm mục đích nâng cao chất lợng hiệu lên lớp - sinh học 10 Mục đích nghiên cứu VËn dụng lí luận phơng pháp dạy học vào phân tích nội dung 7, bi Phần sinh học tế bào Lớp 10 ban Thiết kÕ bµi 7, theo híng lÊy häc sinh lµm trung tâm, nhm nâng cao chất lợng dạy học ë trêng trung häc phỉ th«ng Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng học sinh lớp: 10A 1; 10A2; 10A3: 10A4 Trường THPT só Bảo Yên - Huyện Bảo Yên - tỉnh Lào Cai Với khn khổ thời gian nghiên cứu có hạn nên đề tài nghiên cứu nội dung – Phần sinh học tế bào – sinh học 10 : Bµi Tế bào nhân sơ, Tế bào nhân thực Nhiệm vụ nghiên cứu * Phân tích nội dung, thiết kế giảng 7,8 – Sinh học 10 * Thử nghiệm lớp: 10A1; 10A2 Lớp đối chứng: 10A3: 10A4 * Giáo viên đưa phiếu điều tra kết tập trắc nghiệm tổng hợp kết Phương pháp nghiên cứu 5.1.Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Đọc tài liệu làm sở xây dựng lí thuyết chuyên đề: tài liệu lý luận dạy học, đổi phương pháp dạy học, sách giáo khoa sinh học lớp 10 sách giáo viên, tài liệu tế bào học 5.2 Phương pháp sư phạm: a Phương pháp chuyên gia: - Dự giờ, trao đổi kinh nghiệm với giáo viên môn sinh - Xin ý kiến nhận xét, đánh giá giáo viên có kinh nghiệm, giáo viên giỏi nội dung sáng kiến b Tìm hiểu chất lượng học sinh lớp điều tra c Chọn lớp thử nghiệm lớp đối chứng Thời gian nghiên cứu Từ tháng năm 2011 đến tháng 12 năm 2011 PHẦN THỨ HAI: NỘI DUNG Chương Cơ sở lý luận đề tài * Phát huy tích tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo học sinh nhằm: + Bồi dưỡng phương pháp tự học + Rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn + Tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh Vấn đề phát huy tính tích cực chủ động học sinh nhằm tạo người lao động, sáng tạo Từ năm 1960, ngành giáo dục có hiệu “Biến trình đào tạo thành trình tự đào tạo” - Năm 1995 có hội thảo lớn “Phương pháp dạy học theo hướng hoạt động hóa người học” - Tích tích cực người biểu hoạt động chủ thể Học tập hoạt động chủ đạo lứa tuổi học Tính tích cực học sinh có tương đồng với tính tích cực nhận thức học tập trường hợp đặc biệt nhận thức, nên nói đến tích cực học tập nói đến tích cực nhận thức : “TÝnh tích cực nhận thức trạng thái hoạt động học sinh, đặc trng khát vọng học tập cố gắng trí tuệ, nghị lực cao trình nắm vững tri thức( GS Trần Bá Hoành) - Tính tích cực đạt cấp độ từ thấp đến cao: + Bắt chước: Gắng sức làm theo mẫu hoạt động thầy bạn + Tìm tịi: Độc lập giải vấn đề nêu ra, tìm kiếm cách giải khác vấn đề… + Sáng tạo: Tìm cách giải mới, độc lập, hữu hiệu * Biểu tính tích cực: Biểu nhiều mặt + Mặt hành động: Học sinh khao khát tự nguyện trả lời câu hỏi giáo viên bổ sung câu trả lời bạn Tích cực phát biểu ý kiến, ý lắng nghe câu trả lời bạn, lời giải thích thầy Học sinh nêu thắc mắc đòi hỏi phải giải thích Biết vận dụng linh hoạt kiến thức khả có đề nhận thức, giải vấn đề + Mặt cảm xúc: Học sinh hào hứng, phấn khởi học, biểu tâm trạng ngạc nhiên trước tượng, thông tin mới; băn khoăn, day dứt trước vấn đề phức tạp, tốn khó + Mặt ý chí: Học sinh tập trung ý vào học, chăm quan sát đối tượng nghiên cứu Khơng nản chí trước khó khăn, tâm làm tập, thí nghiệm, giải thích tượng Kết luận: Về phương pháp dạy học tích cực người ta coi trọng việc tổ chức cho học sinh hoạt động độc lập, chủ động tích cực chiếm lĩnh tri thức, hình thành kĩ năng, rèn luyện phương pháp tự học, khả vận dụng kiến thức vào thực tiễn Vì vậy, công đổi phương pháp dạy học, phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm góp phần nâng cao chất dạy học nhằm nâng cao hiệu lên lớp Vì vậy: “ Phân tích nội dung thiết kế giảng nhằm mục đích nâng cao chất lợng hiệu lên lớp phương pháp dạy học tích cực Chương Thực trạng đề tài * Thuận lợi: Năm học 2011 – 2012 với đạo ngành giáo dục nhằm thực tốt chủ đề năm học: “Tiếp tục đổi quản lí nâng cao chất lượng giáo dục” Tiếp tục thực vận động: Học tập làm theo gương đạo đức Hồ Chí Minh; vận động “ Mỗi thầy giáo gương đạo đức, tự học sáng tạo”; Phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” tạo nên tiền đề khí mạnh mẽ từ đầu năm học Đội ngũ cán giáo viên nhà trường tổ môn đảm bảo số lượng chất lượng, đáp ứng yêu cầu cấp học Giáo viên nhà trường ln có trách nhiệm cao, say mê với nghề nghiệp hết lòng yêu thương học sinh Ngay từ đầu năm học, ban giám hiệu tổ mơn có kế hoạch: + Triển khai kế hoạch, thị năm học + Kiểm tra khảo sát theo môn để phân loại đối tượng học sinh, từ có biện pháp phụ đạo học sinh yếu kém, bồi dưỡng học sinh giỏi + Tập trung đổi phương pháp giảng dạy môn, đổi công tác hội giảng gắn với dạy học sát đối tượng, sử dụng đồ dùng dạy học ứng dụng công nghệ thông tin Tổ chức rút kinh nghiệm phương pháp giảng dạy việc soạn giảng giáo án nói chung giáo án điện tử nói riêng + Cải tiến nội dung họp tổ chuyên môn, hoạt động bồi dưỡng, tự bồi dưỡng chun mơn nghiệp vụ tổ nhóm môn Tăng cường công tác kiểm tra đánh giá giáo viên hàng tháng, đổi việc kiểm tra, đánh giá chất lượng dạy học * Những khó khăn bất cập: Đối tượng học sinh trường THPT số Bảo Yên phần đông học sinh vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa thuộc huyện Bảo Yên – Tỉnh Lào Cai nên khơng có nhiều điều kiện kinh tế thời gian cho việc học tập Số đơng học sinh có đầu vào thấp, tỉ lệ học sinh yếu cao, chưa hứng thú với việc học môn sinh học Khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy, lớp thường có số học sinh lười học, không tham gia hoạt động, ỉ lại vào bạn khác, khơng có sách giáo khoa không nghiên cứu sách giáo khoa giáo u cầu Vì vậy, học khó đạt mục tiêu đề Giáo viên nhà trường nói chung tổ mơn nói riêng có đổi phương pháp Phương pháp dạy học tích cực vận dụng xong lúng túng, chưa xác định rõ phải đổi phương pháp dạy học nào, cách nào? Việc đổi phương pháp dạy học sát với yêu cầu chưa? Phương tiện dạy học cịn thiếu, trình độ ứng dụng cơng nghệ thơng tin vào dạy học số giáo viên yếu Vì vậy, hướng đổi quan trọng phương pháp dạy học tăng cường tính tự học học sinh Với mục đích phát huy tính tích cực học tập cuả học sinh học tập mạnh dạn đưa vài ý kiến nhỏ nhằm nâng cao chất lượng hiệu lên lớp Chương Giải vấn đề PHÂN TÍNH NỘI DUNG – THIẾT KẾ BÀI GIẢNG A Bài - TẾ BÀO NHÂN SƠ Phân tích nội dung 1.1 Vị trí chương: Bài – Là chương II – Cấu trúc tế bào – Phần II Sinh học tế bào 1.2 Logic kiến thức: Trước hết, phải khẳng định quan trọng, cần phải chuẩn bị tốt kiến thức để làm sở học sau Giáo viên cần phải giúp học sinh hiểu giới sống cấu tạo từ hai loại tế bào tế bào nhân sơ tế bào nhân thực Hiểu tế bào nhân sơ có đặc điểm cấu trúc để so sánh với chương * Đặc điểm tế bào nhân sơ: Kích thước nhỏ; tỉ lệ S/V lớn; trao đổi chất với môi trường nhanh; khả sinh trưởng phát triển mạnh; khả phân chia nhanh Giáo viên cần lưu ý cho học sinh tế bào nhân sơ lại có kích thước nhỏ? Tại S/V lớn lại dẫn đến khả phân chia nhanh? Chính vậy, giáo viên cần đưa hoạt động thích hợp để làm sáng tỏ vấn đề S/V lớn, tức tỉ lệ diện tích màng tế bào so với đơn vị thể tích lớn -> khiến cho tốc độ trao đổi chất qua màng nhanh -> dẫn đến tế bào sinh trưởng nhanh phân chia nhanh Ngồi ra, kích thước tế bào nhỏ khuyếch tán chất từ nơi đến nơi khác tế bào diễn nhanh -> dẫn đến tế bào sinh trưởng nhanh phân chia nhanh * Cấu tạo tế bào nhân sơ: Giáo viên cần cho học sinh nắm tế bào nhân sơ có cấu tạo đơn giản thể đặc điểm + Tế bào chất khơng có hệ thống nội màng chia tế bào thành khoang nhỏ + Tế bào khơng có bào quan có màng bao bọc mà có riboxơm với kích thước nhỏ + Chưa có màng nhân Ngồi ra, giáo viên cần cho học sinh thấy hầu hết loài vi khuẩn có thành tế bào Biết đặc điểm này, dùng loại thuốc kháng sinh để tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, mà không làm tổn thương đến tế bào người 1.3 Thành phần kiến thức: 1.3.1 Các thành phần kiến thức: I Đặc điểm chung tế bào nhân sơ II Cấu tạo tế bào nhân sơ 1.Thành tế bào, màng sinh chất, lơng roi a.Thành tế bào: -Thành phần hóa học: - Vai trò: - Vi khuẩn chia thành loại: + Vi khuẩn Gram dương + Vi khuẩn Gram âm b Màng sinh chất: - Cấu trúc: - Chức năng: c Lông roi: Tế bào chất: - Vị trí: - Thành phần: Vùng nhân 1.3.2 Kiến thức trọng tâm: - Cấu trúc chức phận cấu tạo nên tế bào nhân sơ - Lợi kích thước nhỏ tế bào nhân sơ 1.4 Kiến thức bổ sung: * Theo quan niệm đại, thuyết tế bào gồm nguyên lí: - Mọi sinh vật gồm nhiều tế bào, xảy q trình chuyển hóa vật chất tồn tính di truyền - Tế bào đơn vị tổ chức thể sống - Tế bào tự sinh sản xuất nhờ trình phân chia tế bào tồn trước * Một số tính chất khác biệt Vi khuẩn Gram dương Vi khun Gram õm Tính chất Tạo độc tố Chống chịu với tác nhân vật lí Mẫn cảm với Pênicillin Chống chịu muối khô hạn Phản ứng với chất nhuộm Gram Lớp peptiđôglican Lớp phía Gram dơng Chủ yếu ngoại độc tố Chống chịu cao Gram âm Chủ yếu nội độc tố Chống chịu thấp Cao Cao Thấp Thấp Giữ tinh thể màu tím Do ú tế bào có màu tím tía Dµy, nhiỊu líp Không có Mất màu tím tẩy rửa, nhuộm màu phơ ®á saframin Máng, có líp Cã THIẾT KẾ BÀI GIẢNG: CHƯƠNG II CẤU TRÚC TẾ BÀO Bi T BO NHN S I Mục tiêu häc KiÕn thøc: Học sinh cần - Mô tả thành phần chủ yếu tế bào Mô tả cấu trúc tế bào nhân sơ - Hiểu tế bào nhân sơ có kích thước nhỏ cú c u th gỡ - Hiểu đợc mối quan hệ cấu trúc với chức tế bào Kỹ năng: Phõn tớch hỡnh v, t so sánh, tổng hợp, khái quát hóa Giáo dục: Giáo dục lịng say mê khoa học u thích mơn sinh học Hình thành niềm tin vào khả khám phá giới sinh vật người II Công cụ phơng tiện: - Tranh hỡnh sỏch giỏo khoa phóng to: hình 7.1 hình 7.2 - Máy chiếu * Phương pháp: - Trực quan - Vấn đáp phỏt hin tỡm tũi III Tiến trình ging: ổn định tổ chức: Kiểm tra cũ: -Trình bày cấu trúc chức ADN? Tại nói ADN có tính đa dạng đặc thù? Giảng CHNG II CU TRC T BO ĐVĐ: Tế bào đơn vị cấu tạo nên thể sinh vật Thế giới sống cấu tạo từ hai loại tế bào tế bào nhân sơ tế bào nhân thực Vậy tế bào nhân sơ có đặc điểm cấu tạo nào, tìm hiểu hơm Bài TẾ BÀO NHÂN SƠ Hoạt động Giáo viờn - Hc sinh H: Tế bào đợc cấu tạo từ thành phần nào? Ni dung ghi bng I Đặc điểm chung tế bào HS: Màng sinh chất, tế bào chất nhân (hoặc nhân sơ: vùng nhân) - Cã kÝch thíc nhá 1- µm GV: Cã em nhìn thấy tế bào vi khuẩn (nhỏ 1/ 10 kÝch thíc tÕ cha? §Ĩ quan sát đợc tế bào vi khuẩn ngời ta bào nhân thùc ) dïng dơng g×? (kÝnh hiĨn vi víi độ phóng đại - Cha có nhân hoàn chỉnh hàng nghìn lần) ( nhân sơ) GV: Chiếu hình ảnh tế bµo vi khn cha cã chó - TÕ bµo chÊt hệ thích thống nội màng, bào quan có màng bao bọc - Có ribôxôm (kớch thc nh) Yêu cầu: HS gấp sách giáo khoa, hoạt động độc lập để thích thành phần tế bào GV: Gọi vài học sinh đọc đáp án H: Đặc điểm chung tế bào nhân sơ? H: Kích thớc nhỏ đem lại u cho tế bào nhân sơ? GV: Làm thí nghiệm (đà chuẩn bị sẵn) - Khoai tây gọt vỏ, cắt khối lập phơng có cạnh 1,2,3 cm đà ngâm vào dung dÞch ièt + TØ lƯ S/V cđa khèi 1(1cm) lµ 6/1 + TØ lƯ S/V cđa khèi 2(2cm) lµ 3/1 + TØ lƯ S/V cđa khèi 3(3cm) lµ 2/1 Nh vậy, đơn vị thể tích diện tích bề mặt khối lập phơng có cạnh là1cm lớn - Cắt khối khoai tây thành phần Yêu cầu: Quan sát diện tích khoai tây bị bắt màu H: HÃy nhận biết khối có diện tích bắt màu 10 nớc, sản xuất phân bón cần thiết vi khuẩn) Củng cố: * Có em nhìn thấy tế bào vi khuẩn cha? Để quan sát đợc tế bào vi khn ngêi ta dïng dơng g×? (kÝnh hiĨn vi với độ phóng đại hàng nghìn lần) * Học sinh đọc phần kết luận sách giáo khoa * GV đưa tập: Hãy chọn câu trả lời Câu Thành tế bào vi khuẩn cấu tạo từ A Lớp kép phootpholipit prôtêin B Peptiđôglican C Xenlulôzơ D Kitin Câu Đặc điểm tế bào nhân sơ là: A.Màng nhân giúp trao đổi chất nhân với tế bào chất B.Chưa có màng nhân B.Tế bào chất phân hoá chứa đủ loại bào quan D Tế bào chất có hệ thống nội màng Câu 3.Điều sau nói đặc điểm vi khuẩn A.Tế bào có nhân chuẩn B.Có tốc độ sinh sản nhanh C.Cơ thể chưa có cấu tạo tế bào D.Cơ thể đa bào Câu 4.Cấu trúc sau thuộc loại tế bào nhân sơ? A Virut B Vi khuẩn C Tế bào động vật D Tế bào thực vật Câu Trong tế bào vi khuẩn nguyên liệu di truyền AND có ở: A Màng sinh chất màng nhân B Màng sinh chất, tế bào chất nhân C Tế bào chất vùng nhân D Màng nhân tế bào chất Câu Vi khuẩn dạng sinh vật xếp vào giới sau đây? A Giới nguyên sinh B Giới thực vật C Giới khởi sinh D Giới động vật Câu Phát biểu sau không nói vi khuẩn: A Dạng sống chưa có cấu tạo tế bào B Cơ thể đơn bào, tế bào có nhân sơ C Bên ngịai tế bào có lớp vỏ nhày có tác dụng bảo vệ 14 D Trong tế bào chất có chứa ribơxơm Câu Ở vi khuẩn, cấu trúc plasmit A Phân tử ADN nằm nhân tế bào có dạng thẳng B Phân tử ADN có dạng vịng nằm nhân C Phân tử ADN nằm tế bào chất có dạng vịng D Phân tử ADN có dạng thẳng nằm tế bào chất Câu Người ta chia vi khuẩn làm loại : Vi khuẩn Gram (+) vi khuẩn (-) dựa vào yếu tố sau A Cấu trúc phân tử ADN nhân B số lượng nhiễm sắc thể vùng nhân C Cấu trúc Plasmit D Cấu trúc thành phần hóa học thành tế bào Câu 10 Cụm từ ‘’Tế bào nhân sơ’’ dùng để A Tế bào nhân B Tế bào có nhân phân hóa C Tế bào nhiều nhân D Tế bào chưa có màng ngăn cách vùng nhân với tế bào chất Bài tập: - Trả lời câu hỏi sách giáo khoa - Đọc trớc Tế bào nhân thực * Rót kinh nghiƯm giê d¹y: B Bài - TẾ BÀO NHÂN THỰC Phân tích nội dung: 1.1 Vị trí chương: Bài 8– Là thứ hai chương II – Cấu trúc tế bào – Phần II Sinh học tế bào 1.2 Logic kiến thức: Đây có kiến thức khác so với Sau học xong phần học sinh so sánh khác tế bào nhân sơ tế bào nhân thực Giáo viên cần phải giải thích cho học sinh hiểu lại gọi tế bào nhân thực cách dùng phiếu học tập tranh hình để học sinh so sánh nhận biết kiến thức: Tế bào nhân thực tế bào có vật chất di truyền bao bọc lớp màng 15 Trong phần trọng truyền thụ kiến thức, giáo viên nên rèn luyện kĩ quan sát, phân tích logic thành phần kiến thức cho học sinh 1.3 Thành phần kiến thức 1.3.1.Các thành phần kiến thức: I Đặc điểm chung tế bào nhân thực: II Cấu tạo tế bào nhân thực: Nhân tế bào: a Cấu trúc: b Chức Riboxoom: a Cấu trúc: b Chức Lưới nội chất: a Lưới nội chất hạt b Lưới nội chất trơn Bộ máy gôngi: a.Cấu trúc: b Chức 1.3.2 Kiến thức trọng tâm: - Đặc điểm chung tế bào nhân thực - Cấu trúc chức nhân tế bào, lưới nội chất, máy gôngi 1.4 Kiến thức bổ sung: * Tế bào chất tế bào nhân thực có hệ thống mạng sợi ống prôtêin (vi ống, vi sợi, sợi trung gian) đan chéo nhau, có tác dụng trì hình dạng neo giữ bào quan ti thể, ribôxôm, nhân vào vị trí cố định gọi khung xương nâng đỡ tế bào Khung nâng đỡ nơi mà enzim phân tử lớn khác đính vào vùng định tế bào Các sợi khung nâng đỡ hệ thống động: hợp thành lại tháo rời cách liên tục * Nhân tổ hợp gồm ADN số prôtêin Ribôxôm chuyển vào nhân từ lưới nội chất tích lũy vùng NST, thường xảy hoạt động sinh tổng hợp mạnh mẽ ARN Ribôxôm lắp ráp nhân * Lưới nội chất hệ thống kênh, túi, bể chứa phân bố tế bào chất giới hạn màng lipôprôtêin Các kênh, túi bể chứa 16 thông với nhau, hình thành nên mạng lưới ba chiều phức tạp, phân bố khắp tế bào * Trong tế bào, mạng lưới nội chất nối liền với màng nguyên sinh màng nhân liên hệ với máy gôngi lizôxôm thành hệ thống THIẾT KẾ BÀI GIẢNG: Bài TẾ BÀO NHÂN THỰC I Môc tiêu học: Kiến thức: - Phân biệt đợc tế bào nhân sơ với tế bào nhân thực; tế bào động vật với tế bào thực vật - Mô tả đợc cấu trúc, chức nhân, bào quan: lưới nội chât, ribôxoom, máy gôngi Kü năng: - Phân tích tranh hình thông tin nhận biết kiến thức, phát triển t so sánh- phân tích-tổng hợp hoạt động nhóm Giáo dục: - Thấy đợc tính thống cấu trúc chức nhân bào quan - Hình thành quan điểm t biện chứng cấu trúc chức tế bào, sở sống II Thiết bị dạy học cần thiết: - Tranh hình sách giáo khoa Máy chiếu III Tiến trình tổ chức học: ổn định tổ chức: Kiểm tra cũ: HÃy chọn câu trả lời Cõu 1: Thành tế bào vi khuẩn đợc cấu tạo thành phần nào? a Phôtpho lipit b.Peptiđôglican c.Xenlulôzơ Câu 2: Vùng nhân vi khuẩn chứa: a ADN trần dạng vịng b ARN d.Prơtêin b.ADN kết hợp với Prơtêin d Ribơxơm Câu 3: Bào quan tìm thấy tế bào chất cđa vi khuẩn là?: a Ribơxơm b Ti thể c Lạp thể d Trung thể Câu 4: Thành phần hóa học màng sinh chất là: a Prơtêin xenlulôzơ b Prôtêin kitin c Prôtêin peptiđôglican d Prơtêin phơtpholipit 17 Câu 5: Tiêu chí để phân biệt tế bào nhân s¬ hay nhân thực là: a Có hay cha có nhân b Có hay cha có màng nhân c Có hay cha có ribơxơm d Có hay cha có vật chất di truyền ĐA: 1b, 2a, 3a, 4d, 5b Giảng mới: Giáo viên đa hình ảnh tế bào nhân sơ (đại diện vi khuẩn) tế bào động vật Yêu cầu: HÃy quan sát hình ảnh nghiên cứu đặc điểm đà cho -> xếp đặc điểm vào loại tế bào cho phù hợp Tế bào nhân sơ Tế bào nhân thực a Nhân có màng bao bäc b KÝch thíc lín, cÊu t¹o phøc t¹p c Tế bào chất hệ thống nội màng bào quan có màng bao bọc d Kích thớc nhỏ, cấu tạo đơn giản g Nhân màng bao bọc h.Tế bào chất có hệ thống màng chia tế bào thành xoang riêng biệt, có nhiều bào quan có màng bao bọc Đáp án: Tế bào nhân sơ d, g, c Tế bào nhân thực a, b, h Hoạt động Thầy - Trò Nội dung ghi bảng GV: Từ phần so sánh tế bào nhân sơ tế bào * Đặc điểm chung tế 18 nhân thực => hÃy trình bày đặc điểm chung tế bào nhân thực: bào nhân thực? - Kích thớc lớn, cấu trúc GV: Chiếu hình ảnh tế bào động vật tế bào thực phøc t¹p - Gồm thành phần: vt + Màng sinh chất + Tế bào chất + Nhân - Tế bào chất có hệ thống nội màng chia tế bào thành xoang riêng biệt H: HÃy hoàn thành phiếu học tập1: - Cã nhiỊu bµo quan cã mµng bao bäc Phiếu 1: Liệt kê thành phần tế bào tế bào động vật tế bào thực vật vào bảng sau Thành phần Màng sinh chất Tế bào động vật Tế bào thực vật Thành xenlulôzơ Ti thể Nhân Lới nội chất Khung xơng tế bào Bộ máy gôngi Lizôxôm Tế bào chất Trung thể Không bào Lục lạp Ribôxôm GV: Gọi đại diện nhóm lên bảng điền vào phiếu häc tËp -> C¸c nhãm kh¸c bỉ sung GV: Nhận xột v chiếu đáp án Thành phần Màng sinh chất Thành xenlulôzơ Ti thể Nhân Lới nội chất Khung xơng tế bào Bộ máy gôngi Lizôxôm Tế bào chất Trung thể Không bào Tế bào động vật x x x x x x x x x Không có (hoặc rÊt nhá) TÕ bµo thùc vËt x x x x x x x x x x 19 Lục lạp Ribôxôm x x x H: Từ so sánh hÃy cho biết giống khác TB ĐV TBTV? HS: * Giống: Đều gồm phần, đà có nhân thức, tế bào chất đà có hệ thống màng chia tế bào thành xoang riêng biệt, có nhiều bào quan có màng bao bọc *Khác: - TBTV: Có thành xenlulozơ, lục lạp, không bào lớn, trung thể - TBĐV: Không có thành TB, lục lạp, không bào (hay nhỏ), có trung thể Nhân tế bào: GV: Chiếu hình ảnh nhân tế bào -> Trình bày cấu trúc a CÊu tróc: Của nhân tế bào? - Chđ u hình cầu - Phía màng nhân bao bọc ( màng kép), màng có lỗ nhân -Bên trong: Dịch nhân, GV đa thí nghiệm: nhà khoa học đà tiến hành phá hủy nhân tế bào trứng ếch thuộc loài A, sau lấy chứa chất nhiễm sắc nhân nhân tế bào sinh dỡng loài B cấy vào Sau nhiều lần thí nghiệm, ông đà nhận đợc ếch từ TB đà đợc chuyển nhân b Chức năng: 20 - Là thành phần quan trọng tế bào Loài A - Nơi chứa đựng thông Loài B tin di truyền - Điều khiển hoạt động tế bào thông qua điều khiển tổng hợp prôtêin H: Con ếch có đặc điểm loài nào? Kết 2.Cỏc bo quan: thí nhiệm chứng minh đợc điều nhân? GV: Con ếch phát từ trứng cuả loài A lại mang đặc điểm loài B -> Chứng minh vai trò cuả nhân H: Nhân tế bào có vai trò gì? GV: Chiếu slide -> Yêu cầu HS quan sát baò quan II Líi néi chÊt III Bé m¸y gongi IV Riboxom Yêu cầu học sinh hoàn thành phiếu học tập *Phiếu học tập số 2: Trình bày cấu trúc chức bào quan sau Bào quan cấu trúc Chức I.Lưới nội chất II.ribôxôm Bào quan cấu trúc Chức III.Bộ máy I.Lưới nội gôngi chất GV: Đa đáp án không cấu trúc chức bào quan -> Yêu cầu nhóm xếp lại cho II.ribôxô m Iii.Bộ máy gôngi 1.Là bào quan màng bao bọc 1.Là Cấu tạo từ rARN prôtein Gồm tiểu phần (hạt lớn hạt bé) a Lới nội chất trơn (có nhiều loại enzim) b.Lới nội chất hạt (có đính hạt Lới ribôxom) 4*Luới nội chất trơn: Tổng hợp lipit, chuyển hóa đờng, đờng, phân huỷ chất độc hại *Lới nội chất hạt: tổmg hợp *Lới prôtêin 21 2.Hệ thống túi màng dẹp xếp cạnh nhng tách biệt với nhng Lắp ráp, đóng gói phân phối sản phẩm tế bào 3.Là hệ thống màng bên tạo nên 6.Là nơi tổmg hợp prôtêin hệ thống ống xoang dẹp thông cho tế bào GV: Gọi đại diện nhóm trình bày -> nhóm khác bổ sung GV: Chiếu đáp án đúng: I 3, a,b, II 1,6 III 2,5 GV: Chiếu hình ảnh H8.2 => HÃy cho biết phận tế bào tham gia vào việc vận chuyển phân tử Prôtêin khỏi tế bào? T ú rỳt kt lun HS: Prôtêin đợc tổng hợp từ lới nội chất có hạt -> qua mạng lới nội chất gửi đến máy gongi túi tiết -> Tại chúng đợc gắn thêm chất khác Sau lại đợc bao gói vào túi tiết để gửi đến nơi tế bào tiết khỏi tế bµo qua mµng sinh chÊt theo kiĨu xt bµo => Vậy để vận chuyển phân tử prôtêin khỏi tế bào cần có hệ thống lới nội chất hạt, túi tiết, máy gôngi màng sinh chất GV: Vậy sau quan sát H8.2 ta thấy bào quan tế bào không hoạt động riêng rẽ mà phối hợp nh phân xởng khác nhà máy để sản xuất sản phẩm khác GV: H8.2 cho thấy mối liên hệ màng tế bào liên hệ mật thiết điểm khác biệt so với tế bào nhân sơ tế bào nhân sơ hệ thống nội màng GV: Khi ngời ta uống rợu tế bào thể phải làm việc để thể khỉ bị đầu độc? 22 HS: Lới nội chất trơn có hệ thống enzim khử độc, mà gan có vai trò khử chất độc hại -> gan phải hoạt động để khử chất độc hại rợu Vì không nên uống rợu gây tổn hại cho gan 4.Củng cố: * Học sinh đọc phần ghi nhớ sách giáo khoa * GV: Đa tập trắc nghiệm HÃy chọn câu trả lời nhất: Câu Cấu trúc tế bào bao gồm ống xoang dẹt thông với đợc gọi? A Lới nội chất B Chất nhiễm sắc C Khung tế bào D Màng sinh chất Câu Cấu trúc sau có tế bào thực vật tế bào động vật? A Lới nội chất B Lục lạp C Thành xenlulôzơ D Cả a c Câu Bên màng sinh chất có lớp thành tế bào bao bọc Cấu tạo có loại tế bào sau đây? A Thực vật động vật B Động vật nÊm C Nấm, thùc vËt vi khuẩn D §éng vật vi khuẩn Câu Ribôxôm hay gặp nhiều tế bào chuyên sản xuất: A Lipit B Glucozơ C Prôtêin D Đờng đa Cõu Sinh vt no sau có cấu tạo thể đơn bào có nhân chuẩn? A Động vật nguyên sinh C Virut B Vi khuẩn D Cả a, b, c Câu Những giới sinh vật có đặc điểm cấu tạo thể đa bào có nhân chuẩn là: A Thực vật, nấm, động vật B Nguyên sinh, khởi sinh, động vật C Thực vật, nguyên sinh, khởi sinh D Nấm, khởi sinh, thực vật Câu Đặc điểm động vật khác biệt so với thực vật là: A Có cấu tạo thể đa bào C Được cấu tạo từ tế bào có nhân chuẩn B Có phương thức sống dị dưỡng D Cả A, B, C Câu Ở tế bào nhân chuẩn, tế bào chất xoang hố do: A Có màng nhân ngăn cách chất nhân với tế bào chất B Có ti thể C Có bào quan có màng bọc phân cách với tế bào chất D Có hệ thống mạng lưới nội chất 23 Câu Điều khơng nói Ribơxơm A Là bào quan khơng có màng bọc B Gồm hai hạt: to, nhỏ C Có chứa nhiều phân tử AND D Được tạo hai thành phần hoá học prôtêin ARN Câu 10 Cấu trúc lưới nội chất a Một hệ thống ống xoang dẹp không thông với b Một hệ thống ống xoang dẹp thông với c Một hệ thống ống xoang dẹp xếp cạnh tách biệt d Một hệ thống ống phân nhánh Bµi tËp : Trả lời câu hỏi sách giáo khoa + đọc tiÕp theo * Rót kinh nghiƯm giê d¹y : KÕt học kinh ngHiệm Kết quả: Thc mục đích nghiên cứu, đối chiếu với nhiệm vụ đặt thu kết sau: Bước đầu xác định sở lí luận cho việc dạy học lấy học sinh làm trung tâm, góp phần thực đổi phương pháp theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo người học Tơi tiến hành phân tích nội dung, logic kiến thức, thu thập kiến thức bổ sung, tài liệu tham khảo làm sở cho việc thiết kế giảng Trong trình dạy học, tơi ln đặt người học vào vị trí chủ động, tích cực, sáng tạo, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kĩ vận dụng kiến thức vào thực tiễn, đem lại niềm hứng thú học tập cho em học sinh Trong thời gian thử nghiệm (học kì I) năm học 2011 – 2012 tơi thu kết định, thể thông qua lớp 10 (A 1; A2; A3; A4) trường THPT số Bảo Yên sau: a Khi chưa thử nghiệm: - Số học sinh hiểu tốt, khá: 15% - Số học sinh trung bình: 50% - Số học sinh trung bình: 35% 24 b Sau thử nghiệm: * Lớp không thử nghiệm: 10A3; 10A4 ( Σ số học sinh: 44 + 40 = 84) + Kết quả: Số học sinh đạt điểm từ – 3: học sinh Số học sinh đạt điểm 4: 10 học sinh Số học sinh đạt điểm từ – 6: 54 học sinh Số học sinh điểm 7: 10 học sinh Số học sinh đạt điểm – 10: học sinh + Cụ thể: Số học sinh hiểu tốt, khá: 20% Số học sinh trung bình: 65% Số học sinh trung bình: 15% * Lớp thử nghiệm: 10A1; 10A2 (Σ số học sinh: 42 + 43 = 85) + Kết quả: Số học sinh đạt điểm từ – 3: học sinh Số học sinh đạt điểm 4: học sinh 25 Số học sinh đạt điểm từ – 6: 55 học sinh Số học sinh điểm 7: Số học sinh đạt điểm – 10: + Cụ thể: 11 học sinh 15 học sinh Số học sinh hiểu tốt, khá: 30% Số học sinh trung bình: Số học sinh trung bình: 65% 5% Bài học kinh nghiệm Để áp dụng hoạt động giảng dạy trình bày thành cơng cần lưu ý vấn đề sau: a Người thầy cần phải nắm kiến thức chuyên môn b Xác định mục tiêu trọng tâm lên lớp: Phần cho học sinh tự nghiên cứu, phần thực kỹ lớp c Hoạt động triển khai phần trọng tâm: - Chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học - Xác định đường, cách thức giúp học sinh nhận thức tốt - Xác định sử dụng loại câu hỏi cho phù hợp - Thiết kế phiếu học tập phải đơn giản, dễ thực (hướng dẫn tỉ mỉ có yêu cầu cụ thể để học sinh thực hiện), có hiệu phù hợp với thời gian cho phép 26 - Phải ý rèn luyện kĩ quan sát, phân tích, so sánh, hoạt động nhóm Phối hợp tìm hiểu thơng tin kênh hình kênh chữ đề tìm phát kiến thức, kĩ vận dụng giải thích qua lại thực tiễn kiến thức lý thuyết quan trọng d Hoạt động phải quan tâm tới đối tượng học sinh e Thường xuyên áp dụng kỹ thuật thiết kế giảng để tạo thói quen hình thành kĩ học sinh Phần III Kết luận KIN nghị Kt luận Trên số hoạt động tổ chức lên lớp mà thường xuyên áp dụng công tác giảng dạy học sinh, học sinh lớp 10 (A1 ; A2; A3; A4) trường THPT Số Bảo Yên đem lại hiệu cao Việc lựa chọn đắn, kết hợp hài hòa hoạt động dạy học nhằm đạt hiệu cao công tác giảng dạy cịn phụ thuộc nhiều vào trình độ, khả sư phạm lòng yêu nghề Và để vận dụng phụ thuộc vào nội dung bài, đối tượng học sinh tùy vùng miền, có khn mẫu sẵn cho bài, đơn vị kiến thức cụ thể Ngoài ra, để dạy đạt hiệu cao người thầy cần thiết phải hiểu biết cách logic thành phần kiến thức, nghiên cứu kĩ nội dung sách giáo khoa tham khảo sách bổ trợ khác Và thiết người thầy cần phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện dạy học, hỗ trợ cho công tác giảng dạy để dạy thành công Kiến nghị Qua trình nghiên cứu tơi xin có số kiến nghị sau: - Phân tích dạy, chuẩn bị kiến thức trước thiết kế giáo án việc nên làm thường xuyên giáo viên - Để phát huy hiệu phương pháp dạy học tích cực để phương pháp dạy học tích cực ứng dụng rộng rãi nhà trường cần phải có quan tâm cấp lãnh đạo, ủng hộ xã hội để nhà trường có điều kiện trang bị đầy đủ phương tiện dạy học bước đại hóa phương tiện dạy học 27 Ngồi ra, cần phải có sách cụ thể giáo viên, tạo điều kiện tinh thần vật chất để khuyến khích giáo viên đem thời gian, sức lực tâm huyết cho việc thiết kế dạy với mục tiêu nâng cao hiệu lên lớp Bảo Yên, ngày 30 tháng 12 năm 2011 Ngêi viÕt NGUYỄN THỊ CƯƠNG Tµi liƯu tham kh¶o Sinh học 10 – nhà xuất Giáo dục Sách giáo viên sinh học 10 – Nhà xuất Giáo dục Lý luận dạy học sinh học đại cương – Đinh Quang Báo – NXB giáo dục 2002 Một số vấn đề sinh học đại cương – Nguyễn Xuân Hồng Đại học tổng hợp Hà nội 1984 Lí thuyết tập sinh học – Đỗ Mạnh Hùng, NXB giáo dục 2001 Dạy học lấy học sinh làm trung tâm – NXB giáo dục 1998 Dạy học sinh học trường THPT – tập 1,2 NXB giáo dục 2002 Đổi phương pháp dạy học, chương trình sách giáo khoa – Trần Bá Hồnh Phát triển tính tích cực , tích tự lực học sinh trình dạy học - Bộ giáo dục Đào tạo – Sách phục vụ giáo viên 10 Tài liệu bồi dưỡng giáo viên môn sinh học – NXB giáo dục 11 Sách tập sinh học 10 nâng cao – NXB giáo dục 28 ... tâm góp phần nâng cao chất dạy học nhằm nâng cao hiệu lên lớp Vì vậy: “ Ph©n tÝch néi dung thiết kế giảng nhằm mục đích nâng cao chất lợng hiệu lên lớp chớnh l mt phng pháp dạy học tích cực Chương... Với mục đích phát huy tính tích cực học tập cuả học sinh học tập mạnh dạn đưa vài ý kiến nhỏ nhằm nâng cao chất lượng hiệu lên lớp Chương Giải vấn đề PHÂN TÍNH NỘI DUNG – THIẾT KẾ BÀI GIẢNG A Bài. ..2 Mục đích nghiên cứu VËn dơng lÝ ln vµ phơng pháp dạy học vào phân tích nội dung 7, bi Phần sinh học tế bào Lớp 10 ban Thiết kế 7, theo hớng lấy học sinh làm trung tâm, nhm nâng cao chất