Thực trạng giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh thông qua hoạt động dạy học của các bộ môn trong trường THPT hiện nay.. Bên cạnh đó, trong những năm gần đây, với sự đổi mới của chương tr
NỘI DUNG
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC THỰC HIỆN GIÁO DỤC VĂN HÓA ỨNG XỬ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CỦA BỘ MÔN LỊCH SỬ 3
Việc thực hiện giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trung học phổ thông thông qua hoạt động dạy học của bộ môn Lịch sử là cần thiết nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng giao tiếp của học sinh Cơ sở lý luận cho việc này dựa trên việc phát triển nhân cách và văn hóa ứng xử trong môi trường học đường Thực tiễn cho thấy, việc lồng ghép giáo dục văn hóa ứng xử vào chương trình Lịch sử không chỉ giúp học sinh hiểu rõ giá trị lịch sử mà còn rèn luyện kỹ năng sống, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển toàn diện của các em.
1.1.1 Một số khái niệm cơ bản
Khái niệm văn hóa ứng xử
Văn hóa ứng xử là cách mà con người tương tác với các sự kiện trong cuộc sống, thể hiện qua thái độ, lời nói, cử chỉ và hành vi Nó không chỉ là liều thuốc chữa lành mọi mối quan hệ mà còn là cầu nối gắn kết tình thương giữa con người Văn hóa ứng xử đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng sự trân trọng và yêu thương trong xã hội.
Văn hóa ứng xử là biểu hiện rõ nét của tính cách, trình độ và sự giáo dục của mỗi người Người có văn hóa ứng xử là người biết tôn trọng, khéo léo trong giao tiếp và có khả năng hiểu biết về bản thân cũng như người khác, từ đó hành xử một cách đúng mực và văn minh.
Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tập trung vào việc giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh thông qua hoạt động dạy học môn Lịch sử Cụ thể, chúng tôi sẽ đề cập đến cách ứng xử của học sinh đối với cha mẹ, thầy cô, bạn bè và các lực lượng xã hội liên quan đến quá trình học tập của các em Bên cạnh đó, chúng tôi cũng sẽ khám phá cách mà học sinh thể hiện sự tôn trọng và gìn giữ các di sản văn hóa - lịch sử.
Khái niệm hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học là một quá trình được thực hiện theo chiến lược và chương trình đã được thiết kế, nhằm phát triển phẩm chất và năng lực của người học Theo quan điểm hiện đại, hoạt động dạy học bao gồm sự tương tác giữa giáo viên và học sinh Nhà tâm lý học A Mentriskaia nhấn mạnh rằng hoạt động của thầy và trò là hai mặt của cùng một quá trình, cho thấy tính chất tương tác của hoạt động dạy học, trong đó giáo viên tác động trực tiếp đến học sinh.
HS phát triển, và GV điều chỉnh hoạt động dạy dựa trên sự thay đổi của HS Sự tương tác trong dạy học không giống như trong các hoạt động kinh tế hay xã hội khác, mà là sự hợp tác giữa thầy và trò, cùng hướng đến một mục tiêu chung Năng lực dạy của thầy và năng lực học của HS được thể hiện qua mức độ đạt được các mục tiêu giáo dục Hoạt động dạy học hiệu quả khi nó đồng hành cùng hoạt động học, đáp ứng nhu cầu trí tuệ và tình cảm của người học Từ góc độ của GV, hoạt động dạy học bao gồm việc hướng dẫn, tổ chức và điều khiển quá trình học của HS, nhằm giúp họ tiếp thu văn hóa xã hội và phát triển phẩm chất, năng lực Dạy học môn Lịch sử cũng có những đặc điểm và mục tiêu tương tự, trong đó bao gồm giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh.
1.1.2 Vai trò của hoạt động dạy học trong công tác giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh
Để phát triển văn hóa ứng xử tốt, con người cần được rèn luyện trong nhiều môi trường khác nhau như gia đình, nhà trường và xã hội Đối với học sinh, môi trường nhà trường đóng vai trò quan trọng trong giáo dục văn hóa ứng xử Nhà trường không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn dạy học sinh phẩm chất, đạo đức và cách ứng xử Nếu nhà trường không thực hiện tốt nhiệm vụ này, sẽ không hoàn thành sứ mệnh giáo dục và phát triển nhân cách cho học sinh, dẫn đến thất bại trong việc thực hiện nhiệm vụ chính trị của mình.
Công tác giáo dục phẩm chất, đạo đức và văn hóa ứng xử cho học sinh có thể thực hiện qua nhiều phương pháp như tuyên truyền, giáo dục từ giáo viên chủ nhiệm và tổ chức Đoàn trong các buổi sinh hoạt lớp, câu lạc bộ, và hoạt động ngoại khóa Hoạt động dạy học của giáo viên bộ môn cũng đóng vai trò quan trọng, vì đây là hoạt động chính diễn ra thường xuyên tại trường Giáo viên có thể giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh thông qua tấm gương của chính mình trong các tiết học Một giáo viên có văn hóa ứng xử tốt sẽ là hình mẫu cho học sinh Nêu gương là phương pháp giáo dục hiệu quả nhất Thêm vào đó, việc tổ chức các hoạt động học tập và trải nghiệm giúp học sinh thực hành văn hóa ứng xử với thầy cô, bạn bè và xã hội Một số môn học như Văn học, Lịch sử, Giáo dục công dân và Ngoại ngữ cũng có thể giáo dục văn hóa ứng xử thông qua kiến thức liên quan đến quan hệ xã hội, giúp học sinh hiểu biết đúng đắn về các mối quan hệ và biết cách ứng xử có văn hóa.
1.1.3 Ý nghĩa của công tác giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trong các trường học
Giáo dục văn hóa ứng xử cho HS sẽ góp phần phát triển phẩm chất, năng lực của các em
Chương trình GDPT 2028 nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực của học sinh, trong đó giáo dục văn hóa ứng xử đóng vai trò quan trọng Giáo viên không chỉ dạy học sinh cách hành xử và giao tiếp văn hóa mà còn truyền đạt lòng kính trọng đối với thầy cô và người lớn tuổi, tình yêu thương, tinh thần trách nhiệm và sự đoàn kết với bạn bè Việc này góp phần hình thành những phẩm chất như yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm Hơn nữa, kỹ năng ứng xử tốt giúp học sinh phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác, là những năng lực cốt lõi theo mục tiêu của chương trình GDPT mới Một môi trường học tập văn hóa và đoàn kết cũng tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển các năng lực khác Do đó, giáo dục văn hóa ứng xử trong trường học là yếu tố quyết định trong việc đào tạo thế hệ trẻ thành những công dân tốt, thực hiện đúng mục tiêu của chương trình GDPT 2018.
Giáo dục văn hóa ứng xử cho HS sẽ góp phần xây dựng mô hình trường học thân thiện, trường học hạnh phúc
Giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trong trường học nhằm tạo ra môi trường học tập thân thiện, an toàn và văn minh, với các chuẩn mực hành xử tích cực giữa con người Mục tiêu là loại bỏ kỳ thị và bạo lực học đường, đồng thời tôn trọng danh dự và nhân phẩm của giáo viên và học sinh Trong môi trường này, học sinh được yêu thương, tôn trọng và hỗ trợ lẫn nhau để cùng tiến bộ Đây là một trong những tiêu chí quan trọng để đánh giá mô hình trường học thân thiện và hạnh phúc, mà nhiều trường đang hướng tới trong thời gian gần đây.
Giáo dục ứng xử văn hóa cho học sinh không chỉ giúp các em đạt được thành công và hạnh phúc trong cuộc sống mà còn đóng góp vào việc xây dựng một xã hội văn minh.
Trong quá trình học tập tại trường THPT, học sinh được thầy cô hướng dẫn để tích lũy những yếu tố cần thiết cho hành trang vào đời, bao gồm tri thức, sức khỏe, phẩm chất, đạo đức và văn hóa ứng xử Việc ứng xử có văn hóa không chỉ giúp các em giao tiếp và hợp tác hiệu quả mà còn mang lại niềm vui trong cuộc sống, góp phần quan trọng vào hạnh phúc và thành công của các em Một xã hội với những người biết cư xử văn minh sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững và văn minh.
1.2.1 Thực trạng văn hóa ứng xử của học sinh cấp THPT ở nước ta hiện nay
Sự phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và thông tin, đã hình thành một thế hệ trẻ năng động và sáng tạo Học sinh THPT, trong giai đoạn hoàn thiện bản thân và phát triển nhân cách, chịu ảnh hưởng lớn từ bối cảnh này, tác động đến tâm lý và hành vi ứng xử của các em.
Hiện nay, học sinh THPT có kiến thức rộng, nhanh nhạy trong việc nắm bắt thông tin và sức khỏe tốt Các em thể hiện tinh thần cầu thị trong học tập, khả năng ứng dụng kiến thức vào thực tiễn, cùng với sự quý trọng thầy cô và tinh thần đoàn kết với bạn bè Chương trình GDPT 2018 đã tạo điều kiện cho học sinh phát triển năng lực cốt lõi và phẩm chất công dân thời đại mới, giúp các em không ngừng phấn đấu vươn lên trong học tập và cuộc sống.
Trong những năm gần đây, một bộ phận học sinh THPT đang có hành vi ứng xử thiếu chuẩn mực, gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng cho ngành giáo dục Các yếu tố từ môi trường gia đình và xã hội, cùng với sự bùng nổ của lứa tuổi thanh thiếu niên, đã dẫn đến sự gia tăng đáng kể các hành vi vi phạm pháp luật, vô lễ với người lớn và thầy cô, cũng như các hành vi bạo lực, gian dối, và trộm cắp Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, từ tháng 9/2021 đến tháng 11/2023, cả nước đã ghi nhận gần 700 vụ bạo lực học đường, cho thấy tính chất ngày càng nghiêm trọng của vấn đề này.
NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC VĂN HÓA ỨNG XỬ
NỘI DUNG VÀ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC VĂN HÓA ỨNG XỬ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
CỦA BỘ MÔN LỊCH SỬ
2.1 Nội dung và giải pháp giáo dục văn hóa ứng xử trong các mối quan hệ xã hội cho học sinh THPT thông qua hoạt động dạy học bộ môn Lịch sử
2.1.1 Nội dung giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh THPT trong các mối quan hệ xã hội
*Giáo dục học sinh văn hóa ứng xử đối với người thân trong gia đình
Gia đình đóng vai trò quan trọng trong giáo dục đạo đức và hình thành nhân cách học sinh Mối quan hệ tốt đẹp giữa các thành viên gia đình, bao gồm sự tôn trọng, yêu thương và chia sẻ, là nền tảng để phát triển tình yêu và trách nhiệm của trẻ đối với quê hương, đất nước Do đó, giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trong mối quan hệ với người thân là một nội dung được chú trọng hàng đầu.
Trong mối quan hệ gia đình, giáo viên cần giáo dục học sinh về chuẩn mực ứng xử truyền thống của Việt Nam, bao gồm việc kính trọng ông bà, cha mẹ và yêu thương anh chị em Sự kính trọng này thể hiện lòng biết ơn đối với công lao sinh thành và dưỡng dục của các bậc tiền bối, không chỉ qua lời nói mà còn qua hành động hàng ngày Đồng thời, sự tôn trọng lẫn nhau giữa các thành viên là cần thiết, giúp mỗi người phát triển trong không gian chung mà không tạo ra sự tách biệt Tôn trọng lẫn nhau là nền tảng để học sinh thực hành sự tôn trọng đối với bạn bè, thầy cô và mọi người xung quanh Hơn nữa, sự đoàn kết và chia sẻ trách nhiệm trong gia đình cũng đóng vai trò quan trọng, mỗi thành viên cần xác định và thực hiện trách nhiệm của mình, đồng thời hỗ trợ nhau mà không đặt ra yêu cầu quá sức cho người khác.
* Giáo dục học sinh văn hóa ứng xử đối với thầy cô
Trong văn hóa ứng xử của người Việt, việc tôn trọng người lớn, đặc biệt là thầy cô giáo, luôn được coi trọng Truyền thống tôn sư trọng đạo đã hình thành và duy trì qua nhiều thế kỷ, trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn hóa dân tộc Do đó, giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh đối với thầy cô là một nhiệm vụ quan trọng trong công tác giáo dục tại trường học Trong bối cảnh hiện nay, mối quan hệ giữa thầy cô và học sinh đang có xu hướng xấu đi, ảnh hưởng lớn bởi những tác động tiêu cực của cơ chế thị trường.
Trong mối quan hệ giữa học sinh và thầy cô, việc giáo dục sự lễ phép và kính trọng là rất quan trọng Sự lễ phép không chỉ được thể hiện qua ngôn ngữ xưng hô mà còn qua thái độ tôn trọng tiết dạy, thực hiện tốt quy định về trang phục và ghi chép bài Học sinh cần thể hiện tinh thần hợp tác và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập mà thầy cô giao Hơn nữa, sự kính trọng còn được thể hiện qua việc thông cảm và chia sẻ với những khó khăn mà thầy cô gặp phải trong quá trình dạy học.
Nền giáo dục hiện đại yêu cầu học sinh chủ động tham gia vào quá trình học tập, không chỉ thụ động tiếp nhận kiến thức từ giáo viên Để đáp ứng xu thế này, giáo viên cần dạy học sinh cách lắng nghe, đồng thời khuyến khích các em bày tỏ ý kiến và trao đổi với thầy cô về bài học, trong khi vẫn giữ sự tôn trọng Mối quan hệ giữa thầy và trò nên được xây dựng trên sự hợp tác, không nhất thiết phải có ranh giới rõ ràng Thầy cô cần đóng vai trò là người đồng hành, tạo điều kiện cho học sinh phát huy khả năng của mình.
* Giáo dục học sinh văn hóa ứng xử đối với bạn bè
Quan hệ bạn bè đóng vai trò quan trọng trong đời sống học sinh, đặc biệt là trong giai đoạn học THPT, khi nhu cầu kết nối xã hội rất cao Ở lứa tuổi này, học sinh thường thể hiện cá tính mạnh mẽ và cảm xúc phong phú, nhưng lại khó kiểm soát cảm xúc, dẫn đến xung đột và mâu thuẫn Đặc biệt, trong thời đại công nghệ thông tin và mạng xã hội, những mâu thuẫn nhỏ có thể trở thành bạo lực học đường, gây ra hậu quả nghiêm trọng Do đó, giáo viên cần giáo dục học sinh về sự chân thành, tôn trọng lẫn nhau và tôn trọng sự khác biệt Học sinh không nên sử dụng ngôn từ khích bác hay châm chọc, mà cần xây dựng tinh thần trách nhiệm, đoàn kết và hợp tác trong các hoạt động học tập Đồng thời, các em cũng nên mạnh dạn bày tỏ ý kiến và tranh biện có văn hóa để giải quyết vấn đề trong lớp học, hướng tới mục tiêu chung.
Giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trong các mối quan hệ xã hội là rất quan trọng, cả trong và ngoài nhà trường Giáo viên có thể tổ chức hoạt động dạy học không chỉ trong lớp mà còn tại các di sản, sân trường, giúp học sinh tham gia vào các dự án, tham quan và trải nghiệm thực tế Qua đó, học sinh không chỉ tương tác với thầy cô và bạn bè mà còn với các lực lượng xã hội khác như nhân viên phục vụ, cơ quan bảo tồn di tích, và chính quyền địa phương Do đó, giáo viên cần chú trọng đến việc giáo dục học sinh về cách ứng xử lịch sự, tôn trọng và chấp hành quy định của các lực lượng xã hội này Việc này không chỉ phát triển phẩm chất, đạo đức cho học sinh mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động học tập của các em.
2.1.2 Một số giải pháp giáo dục văn hóa ứng xử trong các mối quan hệ xã hội cho học sinh THPT Để giúp cho học sinh rèn luyện tốt văn hóa ứng xử cho học sinh trong các mối quan hệ xã hội, chúng tôi đã thực hiện một số giải pháp sau đây:
Giải pháp giáo dục thông qua tổ chức cho học sinh lĩnh hội các giá trị văn hóa ứng xử tốt đẹp trong lịch sử
Để triển khai giải pháp này, chúng tôi bắt đầu bằng việc xác định các bài học liên quan đến văn hóa ứng xử trong chương trình học Cụ thể, trong chương trình Lịch sử lớp 10 của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, có một số bài học đáng chú ý.
TT Bài/Chủ đề Nội dung tích hợp giáo dục văn hóa ứng xử
1 Bài 4 Khái niệm văn minh
Một số nền văn minh phương Đông thời cổ - trung đại
-Tư tưởng Nho giáo về đạo đức và các mối quan hệ trong xã hội
- Các nội dung gắn liền với phẩm chất bao dung, nhân ái, chia sẻ trong Phật giáo
Bài 10 Văn minh Đại Việt - Tư tưởng yêu nước, thương dân
Văn hóa ứng xử của người Việt trong các mối quan hệ như thầy – trò, cha – con, chồng – vợ và bạn bè được xây dựng dựa trên những phẩm chất cốt lõi của tư tưởng Nho giáo, bao gồm hiếu, nhân, lễ, nghĩa và tín Những giá trị này không chỉ định hình cách cư xử mà còn tạo ra sự gắn kết và tôn trọng lẫn nhau trong các mối quan hệ xã hội.
Bài 13 Khối đại đoàn kết dân tộc trong lịch sử Việt
Tinh thần đoàn kết, chia sẻ khó khăn, tương trợ, giúp đỡ giữa các dân tộc anh em
Dựa trên việc xác định các yếu tố văn hóa ứng xử trong chương trình Lịch sử, chúng tôi đã thiết kế kế hoạch bài dạy nhằm tích hợp nội dung giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh.
Trong bài 10 "Văn minh Đại Việt" thuộc chương trình Lịch sử lớp 10 - Kết nối tri thức với cuộc sống, chúng tôi đã tổ chức hoạt động hình thành kiến thức mới cho nội dung tư tưởng và tôn giáo ở mục 3.c.
Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
Giáo viên tổ chức lớp học thành các nhóm nhỏ để nghiên cứu tư tưởng và các tôn giáo khác nhau Học sinh sẽ đọc tài liệu và quan sát hình ảnh nhằm thảo luận và trả lời các câu hỏi do từng nhóm đưa ra.
* Đối với nhóm tìm hiểu về tư tưởng Nho giáo, chúng tôi nêu câu hỏi thảo luận như sau:
- Nhắc lại nội dung chính của tư tưởng Nho giáo (đã học ở bài văn minh Trung Hoa cổ- trung đại)
- Tư tưởng Nho giáo có đề cập đến các mối quan hệ ứng xử nào trong xã hội?
Nhân dân Đại Việt đã áp dụng các mối quan hệ ứng xử theo tư tưởng Nho giáo vào đời sống thực tiễn, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về các nguyên tắc đạo đức và xã hội Họ đã xây dựng các mối quan hệ gia đình, xã hội và chính trị dựa trên nền tảng tôn trọng, nghĩa vụ và trách nhiệm, từ đó tạo nên một xã hội hài hòa và ổn định Việc vận dụng này không chỉ giúp củng cố các giá trị văn hóa truyền thống mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM VỀ VIỆC THỰC HIỆN GIÁO DỤC VĂN HÓA ỨNG XỬ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC BỘ MÔN LỊCH SỬ
THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM VỀ VIỆC THỰC HIỆN GIÁO DỤC VĂN HÓA ỨNG XỬ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÔNG QUA
HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC BỘ MÔN LỊCH SỬ
Chúng tôi thực hiện nghiên cứu để xác định vai trò quan trọng của việc dạy học môn Lịch sử trong việc giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh.
3.2 Đối tƣợng và địa bàn thực nghiệm
- Chúng tôi đã tiến hành thực nghiệm đề tài ở đối tượng học sinh khối 10 và khối 11 trường THPT Nam Đàn 1 trong năm học 2022-2023 và năm học 2023-
Năm học 2024, chúng tôi đã chọn 7 lớp 10 và 7 lớp 11 trong tổng số 13 lớp của trường để thực hiện nghiên cứu thực nghiệm, trong khi các lớp còn lại sẽ được sử dụng làm lớp đối chứng Các lớp thực nghiệm và đối chứng đều có học sinh với năng lực học tập và ý thức học tập tương đương nhau.
Trong quá trình thực hiện đề tài, chúng tôi đã tiến hành quan sát và điều tra sự thay đổi tư tưởng, tình cảm và thái độ ứng xử của học sinh đối với thầy cô và bạn bè Qua các hoạt động học tập do chúng tôi tổ chức, chúng tôi đã thu thập ý kiến nhận xét và đánh giá của học sinh, cũng như ý kiến từ giáo viên và các lực lượng xã hội có tiếp xúc với các em.
Chúng tôi tiến hành khảo sát sau khi áp dụng đề tài vào thực nghiệm giảng dạy, chọn 3 lớp 11D2, 11D3, 11A3 (lớp thực nghiệm) và 11A5, 11A2, 11D4 (lớp đối chứng) Lý do chọn lớp 11 là vì học sinh đã trải qua gần 2 năm thực nghiệm, giúp phản ánh hiệu quả của đề tài rõ ràng hơn Các lớp thực nghiệm và đối chứng được lựa chọn có lực học và đạo đức tương đối ngang nhau Chúng tôi sử dụng 2 phương pháp khảo sát để thu thập dữ liệu.
Chúng tôi đã thiết kế phiếu khảo sát qua Google Forms để đánh giá mức độ quan tâm của học sinh đối với nội dung đề tài và hiệu quả giáo dục của nó Phiếu khảo sát này được gửi đến học sinh để thu thập ý kiến và phản hồi.
+ Mẫu phiếu cho các lớp thực nghiệm:
+ Mẫu phiếu cho các lớp đối chứng:
Chúng tôi tiến hành khảo sát kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh nhằm đánh giá đạo đức giữa các lớp thực nghiệm và lớp đối chứng trong học kỳ 1 năm học 2023-2024.
+ Kết quả khảo sát ở lớp thực nghiệm:
+ Kết quả khảo sát ở lớp đối chứng:
- Khảo sát kết quả xếp loại hạnh kiểm:
Lớp Điểm Tốt Khá Trung bình Yếu
Qua việc thu thập ý kiến từ giáo viên dạy bộ môn và giáo viên chủ nhiệm các lớp thực nghiệm và đối chứng, chúng tôi nhận thấy rằng các lớp thực nghiệm nhận được phản hồi tích cực hơn Hầu hết giáo viên đều ghi nhận sự tiến bộ rõ rệt trong nề nếp của các lớp thực nghiệm so với năm học trước và các lớp đối chứng Học sinh ở các lớp thực nghiệm thể hiện sự đoàn kết, chăm ngoan trong học tập, lễ phép với thầy cô và có cách ứng xử văn hóa Ngược lại, ở các lớp đối chứng, nhiều học sinh chưa thực hiện tốt nội quy của trường, còn nhút nhát trong giao tiếp, vụng về và thậm chí có phản ứng tiêu cực khi bị giáo viên phê bình hay nhắc nhở.
Chúng tôi đã thu thập ý kiến từ khu lưu niệm Phan Bội Châu, một địa chỉ gần trường học mà chúng tôi thường tổ chức cho học sinh tham quan và dọn dẹp vệ sinh vào các ngày lễ Đơn vị này rất hài lòng về văn hóa ứng xử của các em học sinh khi đến thăm Trên trang Facebook của họ, nhiều bài viết đã được đăng tải để thể hiện sự hài lòng này, kèm theo hình ảnh mà chúng tôi đã chụp lại.
* Qua phương pháp điều tra và phân tích kết quả khảo sát, chúng tôi nhận thấy:
Văn hóa ứng xử và kết quả xếp loại hạnh kiểm của các lớp thực nghiệm cao hơn lớp đối chứng
Học sinh thể hiện sự chăm ngoan, lễ phép với thầy cô, bố mẹ và người lớn tuổi, coi trọng giáo dục văn hóa ứng xử trong nhà trường, tạo điều kiện cho môi trường học tập tốt Các em tự giác thực hiện nội quy, tích cực và hào hứng hoàn thành nhiệm vụ học tập Hầu hết học sinh mạnh dạn bày tỏ quan điểm cá nhân và lắng nghe ý kiến từ bạn bè, góp phần xây dựng mối quan hệ thân thiện giữa thầy trò và sự đoàn kết trong lớp Không khí lớp học thoải mái kích thích sự sáng tạo và hứng khởi của học sinh Các em ngày càng quan tâm đến lịch sử và di sản văn hóa dân tộc, thể hiện qua việc tham gia 98% vào chuyến học tập tại Huế do giáo viên Lịch sử tổ chức, cùng với các bài thu hoạch và video về chuyến đi Hơn nữa, các em đã chủ động sắp xếp thời gian để dọn dẹp vệ sinh tại nhà lưu niệm cụ Phan Bội Châu và khu nghĩa trang liệt sĩ bên cạnh trường mà không cần giáo viên nhắc nhở.
Kết quả xếp loại hạnh kiểm cho thấy 100% học sinh đạt hạnh kiểm tốt và khá, với hơn 90% trong số đó đạt hạnh kiểm tốt, không có học sinh nào có hạnh kiểm trung bình, yếu hoặc kém Điều này phản ánh rõ nét văn hóa ứng xử tích cực của các em trong các giờ học.
Mặc dù phần lớn học sinh ngoan ngoãn và lễ phép, vẫn còn một số em thiếu trách nhiệm trong việc tham gia hoạt động học tập, thường xuyên nói chuyện riêng trong lớp và không xử lý tình huống giao tiếp một cách tự tin Một số ít học sinh còn thiếu tôn trọng khi giao tiếp với giáo viên, đặc biệt khi bị nhắc nhở Trong các hoạt động trải nghiệm tại Huế, nhiều em chưa có ý thức tập thể cao, dẫn đến việc thường xuyên bị nhắc nhở về quy định chung, ảnh hưởng đến toàn bộ lớp Hơn nữa, một số em chưa nhận thức rõ trách nhiệm bảo tồn di sản, như việc chụp ảnh và vứt rác không đúng nơi quy định.
Trong kết quả xếp loại hạnh kiểm, ở 3 lớp đối chứng, vẫn có 2 học sinh bị xếp loại hạnh kiểm trung bình do thiếu ý thức trong việc thực hiện nề nếp học tập và gây mất đoàn kết với bạn bè.
Công tác giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh qua môn Lịch sử không chỉ bồi dưỡng các phẩm chất tốt đẹp như chăm chỉ, trách nhiệm, nhân ái, trung thực và yêu nước, mà còn phát triển năng lực giao tiếp, hợp tác và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn Những phẩm chất và năng lực này sẽ giúp học sinh hoàn thiện bản thân, đáp ứng yêu cầu của công dân thời đại mới, sống có văn hóa và có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.
Đề tài giáo dục thực nghiệm của chúng tôi đã được triển khai rộng rãi tại nhiều lớp học trong năm học 2022-2023 và nhận được sự đồng thuận cao từ các giáo viên Các đồng nghiệp đều nhận thấy tính hiệu quả của đề tài, vì vậy họ thống nhất ý kiến tiếp tục áp dụng và mở rộng các hình thức giáo dục này trong tương lai.