Hoàn Thiện Pháp Luật Về Vai Trò Báo Chí Trong Phòng Chống Tham Nhũng Ở Việt Nam Hiện Nay.pdf

Để tạo ra những chuyển biến tích cực trong cảm nhận về tham nhũng ở Việt Nam, Tổ chức Hướng tới Minh bạch Toward Transparency – TT – cơ quan đầu mối quốc gia của Tổ chức Minh bạch Quốc t

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT

HOÀNG XUÂN LÂM

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ BÁO CHÍ

TRONG PHÒNG CHỐNG THAM NHŨNG

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Hà Nội – 2024

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT

HOÀNG XUÂN LÂM

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ BÁO CHÍ

TRONG PHÒNG CHỐNG THAM NHŨNG

Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

Chuyên ngành: Quản trị nhà nước và phòng, chống tham nhũng

Mã số: 8380101.09

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: GS TS Vũ Công Giao

Hà Nội – 2024

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Trường Đại Học Luật- Đại học Quốc gia Hà Nội

Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Trường Đại Học Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Tác giả

Hoàng Xuân Lâm

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian học tập và rèn luyện tại Trường Đại học Luật - ĐHQGHN, Học viên được Quý Thầy, Cô trang bị những kiến thức cơ bản về chuyên ngành: Quản trị nhà nước và phòng, chống tham nhũng, cùng với sự giúp đỡ của bạn bè, đồng nghiệp và người thân, đến nay Học viên đã hoàn thành chương trình đào tạo Cao học, chuyên ngành: Quản trị nhà nước và phòng, chống tham nhũng và luận văn Học viên trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo, các phòng, khoa của Trường Đại học Luật - ĐHQGHN đã tạo điều kiện

thuận lợi cho học viên trong quá trình học tập

Đặc biệt, Học viên chân thành cảm ơn Thầy GS TS Vũ Công Giao đã tận tình hướng dẫn, giúp học viên nghiên cứu và hoàn thành luận văn

Học viên chân thành cảm ơn sự quan tâm của lãnh đạo các cơ quan báo chí đã giúp đỡ, cung cấp thông tin, số liệu và đóng ý kiến vào luận văn

Do thời gian và kinh nghiệm nghiên cứu có hạn, Học viên đã có nhiều

cố gắng nhưng cũng không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót nhất định khi thực hiện đề tài Với tinh thần cầu thị, rất mong Quý thầy, cô góp ý để giúp Học viên tiếp thu, hoàn thiện luận văn

Xin trân trọng cảm ơn!

Tác giả

Hoàng Xuân Lâm

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ BÁO CHÍ TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG 11

1.1 Vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 11

1.1.1 Báo chí 11

1.1.2 Tham nhũng và phòng, chống tham nhũng 13

1.1.3 Vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 16

1.2 Pháp luật và hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 18

1.2.1 Pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 18

1.2.2 Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 21

1.2.3 Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 22

1.3 Tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 23

1.3.1 Tính toàn diện 23

1.3.2 Tính thống nhất 24

1.3.3 Tính khả thi 25

1.3.4 Tính minh bạch 25

1.3.5 Tính hiệu quả 26

1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc hoàn thiện pháp luật về vai trò báo

chí trong phòng, chống tham nhũng 27

1.4.1 Yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội 27

1.4.2 Yếu tố nhận thức của các chủ thể liên quan 28

1.4.3 Yếu tố năng lực của cơ quan lập pháp 29

1.4.4 Yếu tố kinh nghiệm quốc tế 29

1.5 Khung pháp luật quốc tế và kinh nghiệm của một số quốc gia về phát huy vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng và những giá trị tham khảo cho Việt Nam 30

1.5.1 Khung pháp luật quốc tế liên quan đến vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 30

1.5.2 Kinh nghiệm của một số quốc gia về phát huy vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng và những giá trị tham khảo cho Việt Nam 32

1.5.3 Những yêu cầu và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam 35

Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ BÁO CHÍ TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 37 2.1 Thực trạng quy định pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 37

2.1.1 Báo chí tham gia hoạch định đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 38

2.1.2 Báo chí tham gia tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 39

2.1.3 Báo chí giám sát hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm đấu tranh phòng, chống tham nhũng 40

2.1.4 Báo chí phản ánh, định hướng dư luận xã hội trong phòng, chống tham nhũng 42

2.2 Thực trạng vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng ở Việt

Nam 43

2.2.1 Báo chí tham gia hoạch định đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 43

2.2.2 Báo chí tham gia tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 44

2.2.3 Báo chí giám sát hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm phát hiện, đưa tin về tham nhũng 47

2.2.4 Báo chí tạo dư luận xã hội phòng, chống tham nhũng 48

2.3 Đánh giá chung 50

2.3.1 Ưu điểm 50

2.3.2 Những tồn tại, hạn chế 58

2.3.3 Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế 61

Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ VAI TRÒ BÁO CHÍ TRONG PHÒNG, CHỐNG THAM NHŨNG Ở VIỆT NAM 67

3.1 Quan điểm hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam 67

3.1.1 Đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng đối với hoạt động báo chí trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng 67

3.1.2 Phát huy dân chủ trong quá trình xây dựng và ban hành pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng 68

3.1.3 Hoàn thiện pháp luật về tuyển dụng công chức phải đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính và Cách mạng công nghiệp 4.0 69

3.1.4 Phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế trong phòng, chống tham nhũng 70

3.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam trong thời gian tới 71

3.2.1 Giải pháp hoàn thiện pháp luật để báo chí tham gia hiệu quả vào việc hoạch định đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 713.2.2 Giải pháp hoàn thiện pháp luật để báo chí thực hiện hiệu quả trách nhiệm tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách, pháp luật về phòng, chống tham nhũng 723.2.3 Giải pháp hoàn thiện pháp luật để báo chí thực hiện hiệu quả trách nhiệm giám sát hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân và phát hiện, đưa tin về tham nhũng 763.2.4 Tiếp tục sửa đổi một số quy định pháp luật khác chưa phù hợp và bổ sung một số quy định pháp luật khác còn thiếu 79

KẾT LUẬN 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 88

: Xã hội chủ nghĩa PCTN : Phòng, chống tham nhũng

TI : Tổ chức Minh bạch Quốc tế

TT : Tổ chức Hướng tới Minh bạch

UNDP : Chương trình phát triển Liên hợp quốc

MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết của đề tài

Theo Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International – TI), Chỉ số cảm nhận tham nhũng (Corruption Perception Index – CPI) năm

2015, 2016, 2017 của Việt Nam lần lượt là 31/100; 33/100 và 35/100 điểm, đứng thứ 112/168; 113/176 và 107/180 trên bảng xếp hạng toàn cầu Để tạo

ra những chuyển biến tích cực trong cảm nhận về tham nhũng ở Việt Nam,

Tổ chức Hướng tới Minh bạch (Toward Transparency – TT) – cơ quan đầu mối quốc gia của Tổ chức Minh bạch Quốc tế (TI) tại Việt Nam khuyến nghị Đảng và Nhà nước thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp, trong đó có giải pháp ban hành những chính sách ưu đãi thiết thực và cụ thể cho báo chí – truyền thông khi tham gia PCTN Khảo sát “Tham nhũng từ góc nhìn của người dân, doanh nghiệp và cán bộ, công chức, viên chức” do Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Thế giới phối hợp thực hiện năm 2012 cho thấy:

“khoảng 93% tổng số người được phỏng vấn nói họ biết về tham nhũng qua báo chí”

Trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã xác định được vai trò và tầm quan trọng của báo chí trong hoạt động đấu tranh PCTN Vì vậy, để tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động đấu tranh PCTN của cơ quan báo chí và những người làm báo, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật quy định về vai trò của báo chí trong PCTN Hiến pháp Việt Nam đảm bảo quyền tự do báo chí, cho phép báo chí nắm giữ vai trò giám sát và thông tin cho công dân về các vụ việc tham nhũng Pháp luật bảo vệ người tố cáo tham nhũng, đặc biệt là những người lao động, công chức, nhân viên nhà nước và những người có thông tin quan trọng về các vụ việc tham nhũng Người tố cáo được bảo vệ khỏi bị truy cứu trách nhiệm pháp lý

khi họ tiết lộ thông tin về tham nhũng Báo chí có quyền và trách nhiệm công bố thông tin về các vụ án tham nhũng và các vấn đề liên quan Những quy định này giúp tăng cường giám sát xã hội, tạo thêm nguồn lực để đối phó với tham nhũng

Cũng trong thời gian qua, báo chí Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong hoạt động đấu tranh PCTN, cụ thể là đã phát hiện và đưa

ra ánh sáng nhiều vụ án tham nhũng và giám sát việc xét xử, thi hành các vụ

án tham nhũng Những bài viết, báo cáo và điều tra của các tờ báo và các trang mạng thông tin đã làm sáng tỏ nhiều vấn đề tham nhũng và tạo ra áp lực xã hội để yêu cầu trách nhiệm từ các quan chức và cơ quan chức năng Báo chí cũng tạo cơ hội thực hiện các cuộc thảo luận của công dân về tham nhũng, giúp nâng cao nhận thức và tạo ra sự tham gia từ phía người dân trong việc đấu tranh chống lại tham nhũng

Bên cạnh những kết quả đạt được, pháp luật quy định về vai trò báo chí trong phòng, chống tham, nhũng vẫn còn những tồn tại, hạn chế, làm giảm khả năng của báo chí trong việc tiếp cận thông tin về tham nhũng và gây tâm lý lo ngại về việc phóng viên có thể bị truy cứu trách nhiệm pháp lý hoặc trả thù từ các bên liên quan đến thông tin tham nhũng mà họ tiết lộ Báo chí và các nhà báo thường phải đối mặt với áp lực và đe dọa từ các lực lượng liên quan đến các vấn đề tham nhũng

Để báo chí phát huy vai trò trong PCTN ở Việt Nam, rất cần những công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề này Chính vì vậy, tác giả chọn

đề tài: “Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam

hiện nay” để thực hiện luận văn thạc sỹ, chuyên ngành: Quản trị nhà nước

và PCTN

2 Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

2.1 Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài

- Shacklock, A., & Galtung, F Routledge (2016), “Measuring Corruption – Đo lường tham nhũng” Các tác giả đã khẳng định tham

nhũng có tác động tiêu cực đến nền kinh tế - xã hội, chính trị trên toàn thế giới Các tác giả cũng cho rằng, cuộc chiến chống tham nhũng cần có sự tham gia không chỉ của Nhà nước, các tổ chức chính trị xã hội mà là công việc của toàn xã hội, đặc biệt nhấn mạnh vai trò quan trọng của báo chí trong việc truyền bá thông tin, phản ánh, điều tra những vụ việc liên quan đến PCTN [25]

- Catherine McKinley (2009), “Press and corruption: How does the Vietnamese press report on corruption? How to improve the quality of press coverage – Báo chí và tham nhũng: Báo chí Việt Nam đưa tin về tham nhũng như thế nào? Làm thế nào để nâng cao chất lượng đưa tin của báo chí?” in trong “Cải cách hành chính và Chống tham nhũng” – Loạt bài

nghiên cứu chính sách của Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam Nghiên cứu này nhằm mục đích tìm hiểu năm cơ quan báo chí khác nhau, từ tổ chức có tính điều tra rất cao đến tổ chức hoàn toàn nằm trong sự chỉ đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đã hoạt động như thế nào trong việc đưa tin chống tham nhũng trong hai năm 2006 và 2007 Nghiên cứu sử dụng ba nguồn dữ liệu đó là tài liệu nghiên cứu, phỏng vấn và phân tích nội dung báo chí để phân tích việc đưa tin và tìm hiểu các nhà báo làm việc như thế nào trong lĩnh vực còn mới mẻ và rất nhạy cảm này [26]

- Catherine McKinley (2008), “The role of the press in monitoring and detecting corruption: International experien - Vai trò của báo chí trong việc giám sát và phát hiện tham nhũng: Kinh nghiệm quốc tế” [27] Tác giả

chỉ rõ báo chí có vai trò quan trọng và hiệu quả trong sự thành công của

chiến dịch chống tham nhũng bằng việc giám sát tham nhũng và nâng cao

dư luận xã hội về PCTN Kinh nghiệm quốc tế cho thấy rằng, để làm được điều này, những người làm báo cần có kỹ năng, tư cách đạo đức trong sáng

và một môi trường chính sách tích cực để làm việc Đối với việc đóng góp cho các hoạt động chống tham nhũng có hiệu quả, báo chí có 3 vai trò quan trọng sau đây: (i) phát hiện tham nhũng; (ii) giám sát và công khai các biện pháp chống tham nhũng của chính quyền và (iii) tạo điều kiện thuận lợi cho

dư luận của công chúng Nghiên cứu về kinh nghiệm quốc tế giúp chúng ta hiểu về khả năng chống tham nhũng của báo chí

- Assistant Professor Ms Charu Srivastava (2016), “Role of Media in Preventing and Combating Corruption - Vai trò của truyền thông trong phòng ngừa và đấu tranh chống tham nhũng” Tác giả đã phân tích sâu vai trò của truyền thông với PCTN ở Ấn Độ Bài viết này tìm hiểu vai trò của các phương tiện truyền thông chống tham nhũng ở Ấn Độ bằng cách làm sáng tỏ những thành tựu của các phương tiện truyền thông, và đánh giá những thách thức, tầm nhìn tương lai và đưa ra kiến nghị để tăng cường vai trò của các phương tiện truyền thông trong chống tham nhũng [28]

- Olha S Bondarenko, Maryna S Utkina, Mariia V Kolesnikova

(2021), “The role of mass media in preventing corruption - Vai trò của truyền thông đại chúng trong phòng ngừa tham nhũng”, Tạp chí Luật, Nhà

nước và Viễn thông , tập 13, số 1 Bài viết tập trung coi quyền tự do ngôn luận là nguyên tắc cơ bản trong hoạt động của các phương tiện thông tin đại chúng chống tham nhũng Đặc tính của mọi nhà nước dân chủ và pháp quyền là quyền tự do ngôn luận, tức là khả năng tự do bày tỏ suy nghĩ và niềm tin của mình Ukraine không phải là một ngoại lệ, vì quyền tự do tư tưởng, ngôn luận và tự do bày tỏ quan điểm và tín ngưỡng của mình được đảm bảo Sự tồn tại của một hệ thống truyền thông hiệu quả là cơ sở để thực

hiện nguyên tắc công khai trong hoạt động hành chính công và đảm bảo giám sát minh bạch, hiệu quả các hoạt động của cơ quan này Hơn nữa, các phương tiện thông tin đại chúng có vai trò quan trọng trong đời sống chính trị của đất nước [29]

- Trần Xi (2003), “Mass media as tools of political and social control

in China: The role of media in Chinese politis - Truyền thông đại chúng là công cụ kiểm soát chính trị và xã hội ở Trung Quốc: Vai trò của truyền thông trong chính trị Trung Quốc”, Luận văn thạc sỹ, Viện Bách khoa

Virginia và Đại học Bang Virginia Hoa Kỳ Luận văn tìm hiểu thực trạng kiểm soát truyền thông ở Trung Quốc hiện nay Mặc dù các phương tiện truyền thông đại chúng ở Trung Quốc bắt đầu được hưởng quyền tự chủ và

đa dạng hơn sau khi nước này áp dụng chính sách cải cách và mở cửa với thế giới bên ngoài, do cải cách chính trị không theo kịp cải cách kinh tế, nghiên cứu này đưa ra giả thuyết rằng mức độ kiểm soát của chính phủ khác nhau tùy theo tính chất của vấn đề liên quan Chính phủ kiểm soát chặt chẽ hơn các phương tiện truyền thông trong việc đưa tin về các vấn đề chính trị hơn là đưa tin về các vấn đề kinh tế và xã hội Nghiên cứu này chứng minh rằng việc nới lỏng kiểm soát truyền thông chỉ xảy ra trong lĩnh vực phi chính trị Đối với những vấn đề có tính chất chính trị, Chính phủ Trung Quốc vẫn kiểm soát chặt chẽ Nói cách khác, các phương tiện truyền thông vẫn được sử dụng làm công cụ kiểm soát chính trị và xã hội ở Trung Quốc ngày nay Nghiên cứu này cũng khám phá các phương pháp tiếp cận chi tiết được Chính phủ Trung Quốc áp dụng trong việc kiểm soát nội dung, quản

lý và vận hành phương tiện truyền thông [30]

2.2 Các công trình trong nước

- Lương Khắc Hiếu (2009), “Vai trò của báo chí và dư luận xã hội trong cuộc đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta hiện nay”, Đề tài khoa

học cấp Bộ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội [31] Đề tài

đã nghiên cứu một số vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về báo chí, dư luận

xã hội với cuộc đấu tranh chống tham nhũng; Khảo sát, đánh giá thực trạng

về vai trò của báo chí trong việc tạo lập dư luận xã hội đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta; và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy vai trò của báo chí trong việc tạo lập dư luận xã hội đấu tranh chống tham nhũng ở nước ta hiện nay

- Đặng Kim Oanh, Lê Huy Tuấn (2023), “Báo chí tham gia đấu tranh

phòng, chống tham nhũng, tiêu cực”, Tạp chí Lịch sử Đảng, Viện Lịch sử

Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội Báo chí là vũ khí sắc bén của Đảng, có đóng góp tích cực trong đấu tranh PCTN, tiêu cực Trong những năm qua, “Các cơ quan thông tấn, báo chí đã tích cực vào cuộc, đồng hành cùng Đảng, Nhà nước và các cơ quan chức năng trong PCTN, tiêu cực; vừa tuyên truyền, vừa tích cực đấu tranh, phát hiện tham nhũng, tiêu cực, vừa tích cực đấu tranh phản bác những luận điệu xuyên tạc của các thế lực xấu, thù địch về hoạt động PCTN, tiêu cực” Bài viết làm rõ những đóng góp của các cơ quan báo chí trong đấu tranh PCTN, tiêu cực ở nước ta hiện nay [32]

- Tràng An (2023), “Báo chí và sứ mệnh đấu tranh PCTN, tiêu cực”, Tạp chí Thanh tra Tác giả khẳng định vai trò đặc biệt của báo chí không

những góp phần phát hiện, đấu tranh với những vụ việc, tổ chức, cá nhân có dấu hiệu tham nhũng, tiêu cực mà còn tuyên truyền cổ vũ, động viên sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, huy động sức mạnh của toàn dân tham gia đấu tranh PCTN, tiêu cực Do đó, việc phân tích, làm rõ thêm vai trò, nhiệm vụ và những vấn đề đặt ra với nhà báo, cơ quan báo chí trong đấu tranh PCTN có ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động đấu tranh PCTN, tiêu cực hiện nay [33]

- Đỗ Phú Thọ (2023), “Phát huy vai trò của báo chí trong PCTN”, Tạp chí điện tử Người làm báo, Hà Nội Trong cuộc đấu tranh PCTN, báo

chí có sức mạnh đặc biệt và tiên phong ở tuyến đầu Báo chí góp phần phanh phui những vụ việc, giám sát việc thực thi của các cơ quan chức năng, tuyên truyền cổ vũ nhân dân tham gia đấu tranh PCTN, tiêu cực Tác giả đề xuất một số giải pháp: 1) cần hoàn thiện thể chế để các cơ quan báo chí, các nhà báo chủ động tham gia đấu tranh PCTN, tiêu cực 2) chú trọng đào tạo và đào tạo lại các phóng viên báo chí chuyên sâu về lĩnh vực PCTN, tiêu cực, chú trọng lương tâm của người cầm bút với nhân dân, Tổ quốc 3) cần có cơ chế cho báo chí theo dõi quá trình xử lý các vụ việc tham nhũng, tiêu cực để thông tin kịp thời cho nhân dân, sau khi họ đã cung cấp thông tin cho báo chí [34]

- Nguyễn Minh Tuấn (2020), “Phát huy vai trò của báo chí trong

PCTN”, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 23 (423), 52-56 Thực tiễn ở Việt

Nam những năm vừa qua cho thấy, đa số các vụ việc tham nhũng lớn là do báo chí phát hiện, đưa tin, sau đó các cơ quan điều tra mới vào cuộc Một câu hỏi lớn đặt ra là vai trò của báo chí được nhìn nhận như thế nào? Các quy định của pháp luật hiện hành về vai trò của báo chí trong PCTN đã đầy

đủ, toàn diện, phù hợp với thực tiễn chưa và cần phải có những giải pháp nào để phát huy vai trò của báo chí trong PCTN? Trong phạm vi bài viết này, tác giả phân tích, đánh giá quy định của pháp luật về vai trò của cơ quan báo chí, nhà báo trong PCTN; tìm hiểu, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy tốt hơn vai trò của báo chí trong PCTN [35]

- Trần Thị Thu Hà (2018), “Pháp luật về phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực ngân hàng tại Việt Nam”, Luận văn thạc sĩ luật học, Trường

Đại Học Kinh Tế TP Hồ Chí Minh Hoạt động PCTN trong lĩnh vực ngân

hàng hiện trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết Luận văn phân tích vấn đề lý luận, khung pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về PCTN trong lĩnh vực ngân hàng, chỉ ra những khó khăn, tồn tại và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động PCTN trong lĩnh vực ngân hàng [36]

- Cao Thị Dung (2019), “Báo chí tham gia PCTN ở Việt Nam hiện nay”, Luận án tiến sĩ, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội

Luận án phân tích những vấn đề lý luận, pháp lý và thực tế về sự tham gia của báo chí trong PCTN ở nước ta hiện nay, qua đó đề xuất các giải pháp để báo chí tham gia PCTN có hiệu quả [37]

Ngoài ra, còn có nhiều công trình nghiên cứu khác cũng đề cập ít nhiều đến nội dung báo chí tham gia PCTN ở nước ta như: Bài viết “Báo chí với hoạt động tuyên truyền, đấu tranh PCTN, lãng phí” (2017) của tác giả Nguyễn Tấn Phong; “Báo chí với hoạt động PCTN, lãng phí” (2017) của tác giả Duy Thanh; hay bài viết “Một số nghiên cứu về báo chí PCTN những năm gần đây” (2018), “Nhận diện cơ hội và thách thức của báo chí chống tham nhũng” (2018) của tác Nguyễn Thị Tuyết Minh…

Như vậy, có thể thấy đã có khá nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước đề cập đến chủ đề báo chí tham gia PCTN từ các khía cạnh khác nhau Đây nguồn tư liệu quý cho học viên tham khảo, triển khai thực hiện đề tài Tuy nhiên, hiện chưa có công trình nghiên cứu nào đánh giá trực diện vấn đề hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam hiện nay Luận văn này sẽ góp phần khoả lấp khoảng trống nghiên cứu đó

3 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

3.1 Mục tiêu nghiên cứu

Trên cơ sở lý luận về vai trò của báo chí tham gia PCTN, đề tài phân tích các quy định pháp luật về vấn đề này ở Việt Nam hiện nay; từ đó đề xuất

các quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam trong thời gian tới

3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn cần thực hiện các nhiệm vụ sau:

Thứ nhất, tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, xác định các khoảng trống cần khỏa lấp

Thứ hai, đánh giá thực trạng pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở

Việt Nam hiện nay; xác định những thành tựu, hạn chế và phân tích nguyên

nhân của những thành tựu, hạn chế

Thứ ba, đề xuất quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về vai trò

báo chí trong PCTN ở Việt Nam trong thời gian tới

4 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là khung pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam

4.2 Phạm vi nghiên cứu

- Phạm vi thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam từ năm 2018 đến nay (từ khi Luật PCTN năm 2018 có hiệu lực thi hành)

- Phạm vi không gian: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu khung pháp luật hiện hành quy định về vai trò báo chí trong PCTN của Việt Nam

- Phạm vi nội dung: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu các quy định pháp luật về vai trò của báo chí trong PCTN, không mở rộng sang vai trò của báo chí trong các lĩnh vực khác

5 Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu

5.1 Phương pháp luận

Luận văn áp dụng phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác để làm cơ sở phân tích Ngoài ra, tác giả còn áp dụng các lý thuyết về quản trị nhà nước và PCTN để bổ trợ cho việc phân tích, đánh giá các vấn đề của luận văn

5.2 Phương pháp nghiên cứu

Tác giả kết hợp sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây để giải quyết các nhiệm vụ nghiên cứu đề ra:

- Phương pháp tổng hợp, thống kê: Được sử dụng trong toàn bộ luận văn,

để phân tích làm rõ các vấn đề lý luận, pháp lý, thực tiễn liên quan tới đề tài

- Phương pháp phân tích: Cũng được sử dụng trong toàn bộ luận văn, song tập trung ở chương 2, để đánh giá thực trạng vai trò của báo chí đối với hoạt động PCTN ở Việt Nam

- Phương pháp so sánh: Cũng được sử dụng trong toàn bộ luận văn, song tập trung ở chương 1,3, để đối chiếu các quy định pháp luật về vai trò báo chí trong hoạt động đấu tranh PCTN ở Việt Nam trước và sau năm 2018, cũng như giữa Việt Nam với một số quốc gia trên thế giới, từ đó, rút ra các bài học, kinh nghiệm cho Việt Nam trong thời gian tới

6 Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của đề tài

6.1 Về mặt lý luận

Luận văn góp phần vào củng cố, làm phong phú thêm cơ sở khoa học

về vai trò báo chí trong PCTN theo pháp luật Việt Nam

6.2 Về mặt thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam nói chung và pháp luật về PCTN trong lĩnh vực báo chí nói riêng

Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc hoàn thiện chính

sách và pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN Luận văn cũng là nguồn tư liệu tham khảo bổ ích cho các cơ sở nghiên cứu, đào tạo về luật và báo chí

7 Kết cấu của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, kết cấu của luận văn gồm 3 chương:

Chương 1 Cơ sở lý luận của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN Chương 2 Thực trạng pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam hiện nay

Chương 3 Quan điểm và giải pháp hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN ở Việt Nam trong thời gian tới

Báo chí là một thuật ngữ trong tiếng Việt, được sử dụng để mô tả toàn

bộ hệ thống các tờ báo, tạp chí và các phương tiện truyền thông khác mà chuyên nghiệp hóa trong việc thu thập, biên tập, phổ biến thông tin và tin tức đến công chúng Báo chí đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin, giáo dục và góp phần định hình ý kiến công dân trong một xã hội

Báo chí trong thế kỷ XX được đánh dấu bằng ý thức chuyên nghiệp ngày càng tăng Có bốn yếu tố quan trọng trong xu hướng này đó là: (1) tổ chức ngày càng tăng của các nhà báo làm việc, (2) giáo dục chuyên ngành báo chí, (3) tài liệu ngày càng phát triển, đề cập đến lịch sử, các vấn đề và kỹ thuật truyền thông đại chúng và (4) ý thức trách nhiệm xã hội ngày càng cao của các nhà báo

Trong thập kỷ thứ hai của thế kỷ XXI, các nền tảng truyền thông xã hội nói riêng đã tạo điều kiện cho sự lan truyền của “tin tức giả” có định hướng chính trị, một loại thông tin sai lệch được tạo ra bởi các trang thông tin điện tử

vì lợi nhuận, giả làm tổ chức tin tức hợp pháp và được thiết kế để thu hút (và đánh lừa) một số người nhất định Ví dụ, trong chiến dịch tranh cử tổng thống

Mỹ năm 2016 và sau khi đắc cử tổng thống năm đó, Donald J Trump thường xuyên sử dụng thuật ngữ “tin giả” để chê bai các bản tin, kể cả của các tổ chức truyền thông có uy tín và không có uy tín, mà chứa thông tin tiêu cực về ông ta [14]

Báo chí là phương tiện thông báo, thông tin thời sự về những sự việc mới diễn ra hàng ngày cho nhiều người biết, là phương tiện giao tiếp đại chúng, là diễn đàn cung cấp, trao đổi và chia sẻ thông tin trên phạm vi rộng rãi Theo Điều 3 Luật Báo chí năm 2016: Báo chí là sản phẩm thông tin về các sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội, thể hiện bằng chữ viết, hình ảnh,

âm thanh, được sáng tạo, xuất bản định kỳ và phát hành truyền dẫn tới đông đảo công chúng thông qua các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử

Luật Báo chí Việt Nam khẳng định, báo chí là cơ quan ngôn luận của Đảng, Nhà nước, tổ chức chính trị xã hội, là diễn đàn của nhân dân, báo chí cung cấp những thông tin cần thiết trong đời sống xã hội đến nhân dân [64] Báo chí hiện nay có 4 loại hình: báo in, báo nói (phát thanh), báo hình (truyền hình) và báo điện tử (báo mạng)

Từ những phân tích ở trên, tác giả đưa ra khái niệm: Báo chí là một hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng, bao gồm các tờ báo, tạp chí, truyền hình, radio và các nền tảng truyền thông trực tuyến, nhằm thu thập, xử

lý và phổ biến tin tức đến độc giả, người nghe hoặc người xem Báo chí đóng một vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin, giáo dục và góp phần

định hình ý kiến công dân trong một xã hội

1.1.2 Tham nhũng và phòng, chống tham nhũng

1.1.2.1 Tham nhũng

Theo Từ điển Tiếng Việt, “tham nhũng là lợi dụng quyền hạn để nhũng nhiễu dân và lấy của dân” [1, tr.910] Theo Từ điển Oxford: “tham nhũng là sự bóp méo hoặc phá hoại tính liêm chính trong thực hiện công vụ bởi hối lộ hay thiên vị” Từ điển Bách khoa của Cộng hòa Liên bang Đức giải thích: “tham nhũng là hiện tượng mất phẩm chất, hối lộ, đút lót thường xảy ra đối với công chức có quyền hành”

Theo V.I Lênin: “Tham nhũng là lợi dụng vị trí hoạt động để làm lợi cho cá nhân Những cán bộ, công chức nhà nước khi đã biến mình thành kẻ quan liêu sẽ chỉ chăm chăm tới tư lợi mà không đếm xỉa đến lợi ích của nhà nước, của nhân dân và xã hội Cả quan liêu và tham nhũng đều có nét tương đồng là: lợi dụng chức quyền, vị trí hoạt động để tư lợi cá nhân, làm suy giảm quyền lực nhà nước [3]

Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC) không đưa ra khái niệm cụ thể thế nào là tham nhũng, chỉ xác định các hành vi được

coi là tham nhũng, bao gồm: hối lộ, tham ô, biển thủ hoặc các dạng chiếm đoạt tài sản của công chức, lợi dụng ảnh hưởng để tư lợi [7] Các quy định đó

đã thể hiện được đầy đủ nhất về những hành vi tham nhũng trong cả khu vực công và khu vực tư, được xem là phù hợp với nghiên cứu của các nhà khoa học trên thế giới về khái niệm tham nhũng

Công ước chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (CTOC) cũng

không đưa ra định nghĩa thế nào là tham nhũng, mà chỉ quy định nghĩa vụ của các quốc gia cần tội phạm hóa các hành vi tham nhũng, gồm hành vi đưa hối

lộ và nhận hối lộ Hành vi tham nhũng gắn liền với nhóm hành vi hối lộ trong khu vực công, không quy định về tham nhũng trong khu vực tư

Khoản 1 Điều 3 Luật phòng, chống tham nhũng (PCTN) năm 2018

quy định: “Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi” Định nghĩa tham nhũng này cũng

giống như quan điểm về tham nhũng của các nhà khoa học, tổ chức quốc tế,

đó là xem tham nhũng có bản chất là các hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn

để trục lợi cho bản thân và người khác

Tham nhũng là một vấn đề nghiêm trọng và phổ biến trong nhiều quốc gia trên thế giới, ảnh hưởng tiêu cực đến sự công bằng, phát triển kinh tế - xã hội Tham nhũng có thể xảy ra ở nhiều lĩnh vực khác nhau như chính trị, kinh

tế, hành chính công, y tế, giáo dục, và cả trong các tổ chức phi lợi nhuận Các hành vi tham nhũng thông thường bao gồm nhận hoặc đòi hối lộ, gian lận, lạm dụng quyền lực để tạo thuận lợi cho bản thân hoặc nhóm người liên quan

mà không tuân thủ đạo đức, luật lệ và nguyên tắc công bằng Tham nhũng không chỉ ảnh hưởng đến sự uy tín của cơ quan, tổ chức mà còn gây tổn thất lớn đối với kinh tế và xã hội Chính phủ các nước đã có nhiều nỗ lực để ngăn chặn và kiểm soát tham nhũng, bao gồm việc thiết lập các cơ quan giám sát, việc tăng cường minh bạch trong quản lý và sử dụng nguồn lực công và việc hoàn thiện pháp luật

Từ những phân tích ở trên, tác giả rút ra khái niệm tham nhũng là hành vi lạm dụng quyền lực hoặc vị trí có ảnh hưởng để thu được lợi ích cá nhân, có thể là tiền bạc, hay lợi ích vật chất hoặc phi vật chất khác, một cách trái pháp luật và trái đạo đức xã hội

1.1.2.2 Phòng, chống tham nhũng

Ngay sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Mười Nga (1917), V.I

Lênin đã sớm phát hiện rằng: “Hiện giờ có ba kẻ thù chính đang đứng trước mỗi người, bất kể người đó làm việc gì, ở cương vị nào… kẻ thù thứ nhất - tính kiêu ngạo cộng sản chủ nghĩa; kẻ thù thứ hai - nạn mù chữ; kẻ thù thứ ba

- nạn hối lộ” [4] V.I.Lênin cũng chỉ ra rằng, tham nhũng làm suy yếu Đảng,

làm suy giảm quyền lực của Nhà nước Vì vậy, V.I Lênin yêu cầu phải tăng cường kỷ luật trong Đảng, xử thật nặng, thật nghiêm những kẻ tham nhũng, đưa và nhận hối lộ trong Đảng, trong Nhà nước để nêu gương

Kế thừa, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh gọi là tham ô, ít khi

dùng cụm từ “tham nhũng”, nhưng nghĩa cơ bản của hai cụm từ “tham ô”,

“tham nhũng” gần giống nhau, ở chỗ “lấy của công dùng vào việc tư” [5] Chủ tịch Hồ Chính Minh định nghĩa tham ô là ăn cắp của công, là gian lận; đục khoét của nhân dân; ăn bớt của bộ đội; tiêu ít mà khai nhiều, lợi dụng của chung để làm quỹ riêng; khai gian, lậu thuế…

Theo Công ước của Liên hiệp quốc về chống tham nhũng, tham nhũng

là mối đe dọa đối với sự ổn định và an ninh xã hội, xói mòn các thể chế và các

giá trị dân chủ, các giá trị đạo đức, công lý và gây tổn hại đến sự phát triển bền vững của các quốc gia [7] Vì vậy, chống tham nhũng là việc ngăn ngừa

và xóa bỏ tham nhũng Đây không chỉ là trách nhiệm của riêng mỗi quốc gia

mà là vấn đề quốc tế Do đó, các quốc gia phải hợp tác với nhau và thu hút sự tham gia của các tổ chức xã hội và cộng đồng vào hoạt động PCTN

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII đã đề ra chủ trương

về phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức

xã hội, các cơ quan báo chí, đài truyền hình, các doanh nghiệp và nhân dân tham gia vào công cuộc đấu tranh PCTN Đảng Cộng sản Việt Nam xem đấu tranh PCTN là sự nghiệp của toàn dân Quan điểm này được thể hiện rất rõ

trong Văn kiện: “Nâng cao vai trò phát huy tính tích cực, chủ động và phối hợp của Mặt trận Tổ quốc, tổ chức chính trị xã hội, nhân dân, doanh nghiệp, báo chí trong phát hiện, đấu tranh phòng, chống tham nhũng” [8]

Thực hiện chủ trương, quan điểm của Đảng về PCTN, Quốc hội đã ban hành một số văn bản quy phạm pháp luật về PCTN, như: Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật PCTN năm 2012 và ngày 20/11/2018 Quốc hội lại tiếp tục ban hành Luật PCTN năm 2018 sửa đổi Đặc biệt tại khoản 2 Điều 8 Hiến pháp năm 2013 đã khẳng định: "Các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền"

Qua phân tích, tác giả rút ra khái niệm Phòng, chống tham nhũng là tổng hợp các biện pháp, chính sách và hoạt động nhằm ngăn chặn, giảm thiểu

và loại bỏ tham nhũng từ các lĩnh vực khác nhau trong xã hội Đây là quá trình kéo dài và liên tục, yêu cầu sự cam kết mạnh mẽ từ cả chính phủ, các tổ chức và cộng đồng

1.1.3 Vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Báo chí có vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy quản trị quốc gia hiệu lực, hiệu quả và kiểm soát tham nhũng Nó không chỉ nâng cao nhận thức của công chúng về tham nhũng, phát hiện, chỉ ra nguyên nhân, hậu quả và biện pháp khắc phục mà còn có vai trò điều tra và báo cáo các

vụ việc tham nhũng cho công chúng được biết [9] Tuy nhiên, để báo chí phát huy được hiệu quả phụ thuộc vào khả năng tiếp cận thông tin và quyền

tự do ngôn luận, cũng như đội ngũ nhà báo điều tra chuyên nghiệp và có đạo đức

Vai trò của báo chí trong PCTN thể hiện cụ thể như sau:

Một là, báo chí cung cấp thông tin đa dạng và cập nhật về các vụ

việc và hành vi tham nhũng trong xã hội Những thông tin này giúp làm sáng tỏ các vấn đề liên quan đến tham nhũng và góp phần tạo áp lực xã hội

để can thiệp và giám sát của cộng đồng Khi báo chí phản ánh và thông tin

về các vụ việc tham nhũng, nó không chỉ giúp làm sáng tỏ vấn đề mà còn

tạo ra sự nhận thức và phản ứng từ phía cộng đồng Thông tin từ báo chí giúp tạo ra áp lực xã hội đòi hỏi sự minh bạch và trách nhiệm từ phía các

cơ quan, tổ chức và chính phủ Nó cũng khuyến khích sự can thiệp và giám sát của cộng đồng để đảm bảo sự minh bạch và trung thực trong việc quản

lý và sử dụng các nguồn lực công Thông qua việc phản ánh về tham nhũng, báo chí góp phần tạo nên một xã hội minh bạch, công bằng và không có tham nhũng

Hai là, báo chí có vai trò quan trọng trong việc tăng cường nhận thức

của công chúng về hậu quả và tổn thất của tham nhũng Các bài báo, phóng

sự, chương trình truyền hình giúp mọi người hiểu rõ ràng về những hậu quả

mà tham nhũng gây ra đối với xã hội và kinh tế Thông qua việc phản ánh các vụ việc tham nhũng và hậu quả của chúng, báo chí giúp tạo ra sự nhận thức rõ ràng về những ảnh hưởng tiêu cực của tham nhũng Các bài báo, phóng sự truyền hình thường đi sâu vào các trường hợp cụ thể, mô tả chi tiết về những thiệt hại mà tham nhũng gây ra về kinh tế và xã hội

Thông qua việc cung cấp thông tin, hình ảnh rõ ràng về những hậu quả của tham nhũng, báo chí giúp người đọc, người xem có cái nhìn toàn diện hơn về tầm quan trọng, ý nghĩa của việc PCTN Điều này thúc đẩy sự quan tâm, hỗ trợ và sự tham gia của công chúng trong cuộc chiến chống tham nhũng

Ba là, báo chí là một nguồn thông tin chính xác và đáng tin cậy trong

việc phản ánh về vấn đề tham nhũng trong xã hội Sự chính xác và tin cậy của thông tin mà báo chí cung cấp giúp kích thích và hỗ trợ tranh luận, bàn luận công bằng về vấn đề tham nhũng

Các bài viết, bản tin, phóng sự, và các nội dung thông tin từ báo chí thường được chuẩn bị sau quá trình nghiên cứu và kiểm chứng kỹ lưỡng Báo chí cung cấp thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, từ các nhà nghiên

cứu, chuyên gia, nhân chứng và các nguồn thông tin có liên quan khác, giúp tạo ra một cái nhìn rộng và toàn diện về vấn đề tham nhũng Sự tin cậy của báo chí là yếu tố quan trọng để khuyến khích và hỗ trợ sự tranh luận công bằng về tham nhũng Thông tin chính xác và đáng tin cậy từ báo chí giúp tạo nên một cơ sở cho các cuộc tranh luận chân thực và thảo luận xây dựng, từ đó đưa ra những quan điểm, giải pháp hiệu quả để giải quyết vấn

đề tham nhũng trong xã hội

Bốn là, bằng cách cung cấp thông tin về các vấn đề liên quan đến

tham nhũng, báo chí là diễn đàn để người dân giám sát, phản biện và đánh giá công việc của chính phủ, các cơ quan, tổ chức và chính quyền Thông qua báo chí, người dân phản biện và đưa ra các câu hỏi sâu rộng về PCTN, tạo áp lực để đòi hỏi sự minh bạch và trách nhiệm từ các cơ quan nhà nước

và chủ thể có liên quan khác trong PCTN Cũng thông qua việc báo cáo về các hành vi tham nhũng, báo chí tạo ra sức ép từ dư luận xã hội đòi hỏi xử

lý nghiêm các hành vi tham nhũng và cải thiện hoạt động quản lý nhà nước Tóm lại, bằng cách phê bình và báo cáo về tham nhũng, báo chí tạo ra sức

ép lên các tổ chức và cơ quan chính quyền để cải thiện cơ chế quản lý, tăng cường tính minh bạch và các biện pháp ngăn chặn tham nhũng hiệu quả hơn

1.2 Pháp luật và hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

1.2.1 Pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Pháp luật về vai trò của báo chí trong việc PCTN quy định những vấn đề liên quan đến tự do báo chí, quyền lợi và trách nhiệm của các phương tiện thông tin đại chúng Mục tiêu của pháp luật trong vấn đề này là tạo điều kiện cho báo chí hoạt động một cách minh bạch, công bằng, và đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng thông tin, cụ thể như sau:

Thứ nhất, pháp luật bảo vệ và thúc đẩy quyền tự do báo chí, cho

phép báo chí hoạt động một cách độc lập, không bị can thiệp một cách trái pháp luật từ các cơ quan chính quyền hoặc tổ chức, cá nhân khác Nhiều quốc gia có các điều khoản quy định trong hiến pháp hoặc các luật chuyên ngành để bảo vệ quyền tự do báo chí Các điều khoản này thường khẳng định tôn trọng quyền tự do ngôn luận và bảo vệ quyền lợi của các phương tiện truyền thông Pháp luật cũng có những quy định về bảo vệ nguồn tin của báo chí, đảm bảo rằng người cung cấp thông tin không bị trừng phạt hoặc rơi vào tình trạng nguy hiểm vì việc hợp tác, cung cấp thông tin cho báo chí Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định báo chí có trách nhiệm pháp lý

về nội dung thông tin mà họ đăng tải Tự do báo chí không có nghĩa là có quyền vi phạm pháp luật hoặc làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người khác [12]

Thứ hai, báo chí đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông

tin chính xác, đúng đắn và trung thực về các vấn đề tham nhũng Thông tin chính xác về tham nhũng giúp tạo ra một môi trường minh bạch, công bằng Điều này cho phép người dân và các tổ chức giám sát và đánh giá đúng mức vấn đề tham nhũng trong xã hội Thông tin chính xác từ báo chí giúp xây dựng niềm tin của công chúng Khi người đọc, người xem tin tưởng vào thông tin mà báo chí cung cấp, họ sẽ có cái nhìn đúng đắn về vấn

đề tham nhũng và có thể tham gia tích cực hơn vào các hoạt động PCTN Thông tin không chính xác hoặc sai lệch có thể gây hiểu lầm, làm mất niềm tin của công chúng vào báo chí và gây ảnh hưởng xấu đến quá trình PCTN Báo chí phải tuân theo các quy định về trách nhiệm pháp lý và đạo đức trong việc cung cấp thông tin Việc lan truyền thông tin không chính xác có thể đặt báo chí vào tình thế khó khăn về pháp lý và uy tín

Thứ ba, pháp luật quy định cụ thể để bảo vệ nguồn tin của báo chí,

đảm bảo rằng người cung cấp thông tin sẽ không bị trừng phạt hoặc rơi vào tình trạng nguy hiểm vì việc hợp tác với báo chí Các quy định này thường được thiết lập để khuyến khích sự minh bạch và cung cấp thông tin đến báo chí mà không đe dọa đến an ninh hay quyền lợi cá nhân của người cung cấp thông tin Báo chí thường được bảo vệ khỏi việc buộc phải tiết lộ nguồn tin nếu nguồn tin yêu cầu không tiết lộ danh tính của mình Pháp luật bảo vệ danh tính của nguồn tin, đặc biệt trong các trường hợp nhạy cảm hoặc có thể đe dọa đến an ninh, an toàn cá nhân của người cung cấp thông tin

Thứ tư, báo chí phải chịu trách nhiệm pháp lý về nội dung thông tin

đăng tải, đảm bảo không vi phạm các quy định pháp luật liên quan đến tham nhũng hoặc làm ảnh hưởng đến quyền lợi của người khác Báo chí có trách nhiệm kiểm tra, xác minh thông tin trước khi đăng tải, đảm bảo thông tin được đưa ra là chính xác và đáng tin cậy, không vi phạm các quy định pháp luật liên quan đến tham nhũng hay gây ảnh hưởng tiêu cực đến quyền lợi của người khác Báo chí cần tuân theo chuẩn mực đạo đức trong việc đăng tải thông tin, không được sử dụng thông tin sai lệch, không chính xác hoặc có thể gây hại đến danh dự, quyền lợi cá nhân của người khác Nếu thông tin đăng tải gây ra hậu quả tiêu cực đối với cá nhân hoặc tổ chức khác, báo chí có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý về việc đăng tải thông tin không đúng

Thứ năm, báo chí cung cấp thông tin hữu ích về các vấn đề tham

nhũng, từ đó giúp cơ quan chức năng hiểu rõ hơn về tình hình, các nguyên nhân và cách thức thực hiện tham nhũng Thông qua việc phản ánh và thông tin về các vụ việc tham nhũng, báo chí có thể hỗ trợ cho các cuộc điều tra và giám sát của cơ quan chức năng, đồng thời có thể tạo áp lực từ

dư luận, đòi hỏi sự minh bạch và trách nhiệm từ các cơ quan, tổ chức và chính phủ Sự hợp tác giữa báo chí và cơ quan chức năng cũng khuyến

khích trách nhiệm và minh bạch trong hoạt động chống tham nhũng, từ đó tạo ra một môi trường làm việc trung thực hơn Tuy nhiên, trong quá trình hợp tác này, cần phải đảm bảo sự độc lập của báo chí và việc tiết lộ thông tin không làm ảnh hưởng đến quyền lợi của nguồn tin Sự hợp tác giữa báo chí và cơ quan chức năng cần tuân thủ các quy định pháp luật để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và đúng đắn

1.2.2 Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Trên thực tế, các quan hệ xã hội luôn luôn vận động, đòi hỏi các quy phạm pháp luật cũng phải có sự điều chỉnh để phù hợp với sự vận động của các quan hệ xã hội, do đó, hoàn thiện pháp luật là một trong những công việc thường xuyên của bất cứ một nhà nước nào “Hệ thống pháp luật hoàn thiện đòi hỏi phải bảo đảm được những tiêu chuẩn, những yêu cầu nhất định như tính phù hợp, tính toàn diện, tính đồng bộ và trình độ kỹ thuật pháp lý cao” [13, tr 52] Hoàn thiện pháp luật đề cập đến quá trình cải tiến, điều chỉnh và

bổ sung các quy định, luật lệ, và hệ thống pháp luật hiện hành để đáp ứng nhu cầu thực tế của xã hội

Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN là việc xác định các lỗ hổng, hạn chế hoặc những điểm yếu trong hệ thống pháp luật hiện hành, bao gồm việc đánh giá cơ cấu pháp luật, hiệu quả thực thi, hay cách thức áp dụng trong thực tế Quá trình này thường đi kèm với các cuộc thảo luận công khai để thu hút ý kiến từ cộng đồng và các chuyên gia, qua đó đánh giá hiệu quả của văn bản pháp luật qua thời gian và xác định xem nó có còn đáp ứng được mục tiêu ban đầu hay không và có cần điều chỉnh hay không

Như vậy, có thể định nghĩa: Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN là quá trình điều chỉnh, củng cố, bổ sung các quy định pháp luật

về vai trò báo chí trong PCTN để bảo đảm ngày càng minh bạch, toàn diện, thống nhất, đồng bộ, phù hợp với thực tiễn, đáp ứng yêu cầu phòng ngừa,

phát hiện, xử lý tham nhũng trên thực tế

1.2.3 Sự cần thiết hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN nhằm xác định rõ vai trò, nhiệm vụ của báo chí trong hoạt động này Điều này có ý nghĩa quan trọng, giúp báo chí thực hiện tốt vai trò của báo chí, góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động PCTN Việc xác định rõ vai trò, nhiệm vụ của báo chí trong PCTN cần được thể hiện rõ trong các văn bản quy phạm pháp luật liên quan, đặc biệt là Luật Báo chí và Luật PCTN Theo đó, báo chí cần được xác định là một trong những lực lượng nòng cốt trong hoạt động PCTN, với các vai trò cụ thể như sau: Báo chí có quyền tiếp cận thông tin, tài liệu, hồ sơ, tài sản, hiện vật liên quan đến các hành vi tham nhũng, thực hiện hoạt động điều tra, xác minh, thu thập thông tin, tài liệu, chứng cứ để phát hiện, đấu tranh, lên án các hành vi tham nhũng Tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức

về PCTN trong nhân dân Báo chí có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, nhân dân về PCTN, phổ biến pháp luật về PCTN, đưa tin về các điển hình tiên tiến trong PCTN, nêu gương người tốt, việc tốt trong đấu tranh PCTN

Hoàn thiện pháp luật về vai trò của báo chí trong PCNT cũng bao gồm việc xây dựng cơ chế bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của báo chí trong hoạt động PCTN Đây là một yêu cầu quan trọng để đảm bảo tính độc lập và hiệu quả của báo chí Pháp luật cần bảo vệ quyền của các cơ quan báo chí và nhà báo được tự do hoạt động nghề nghiệp, không chịu sự can thiệp trái pháp luật

từ phía các cơ quan nhà nước hay bất kỳ tổ chức, cá nhân nào khác Pháp luật cần thiết lập các quy định và cơ chế bảo vệ nhân sự báo chí khỏi áp lực, đe dọa, hay hành động trả thù từ phía những tổ chức hoặc cá nhân có liên quan đến tham nhũng Pháp luật có thể xác định rõ và bảo vệ quyền của những

người làm nghề báo khi họ báo cáo về tham nhũng, cung cấp cơ chế Pháp lý

để bảo vệ thông tin độc quyền của những người làm nghề báo trong quá trình nghiên cứu và báo cáo Pháp luật cũng cần bảo vệ những người cung cấp thông tin và người tố giác, đồng thời tạo điều kiện cho họ tiếp cận và báo cáo thông tin một cách an toàn Pháp luật cũng cần tạo ra cơ chế hỗ trợ tài chính cho các tờ báo và tổ chức truyền thông, giúp họ duy trì sự độc lập và không bị

áp lực từ phía những tổ chức hoặc cá nhân có liên quan đến tham nhũng Pháp luật có thể định rõ các nguyên tắc đạo đức và chuẩn mực chuyên nghiệp cho nghề báo, khuyến khích báo chí thực hiện hoạt động PCTN với trách nhiệm

và minh bạch, tạo ra cơ chế hợp tác chính phủ và báo chí trong hoạt động PCTN, giúp đảm bảo thông tin đúng đắn và hỗ trợ cho việc xử lý các vấn đề liên quan đến tham nhũng

1.3 Tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Pháp luật cần quy định rõ cơ chế bảo đảm quyền, nghĩa vụ của báo chí trong PCTN, bao gồm: Cơ chế bảo đảm quyền tiếp cận thông tin; cơ chế bảo đảm quyền phản ánh, thông tin về các vụ việc, hiện tượng tham nhũng; cơ chế

bảo đảm quyền đề xuất, kiến nghị về các biện pháp PCTN; cơ chế bảo đảm quyền được bảo vệ khi thực hiện nhiệm vụ báo chí trong PCTN

Pháp luật cũng cần quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc bảo đảm quyền, nghĩa vụ của báo chí trong PCTN, bao gồm trách nhiệm của cơ quan nhà nước, trách nhiệm của tổ chức, cá nhân có liên quan

Tính đầy đủ, toàn diện của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN có

ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy vai trò của báo chí trong đấu tranh PCTN Pháp luật cần quy định đầy đủ, toàn diện các nội dung nêu trên để bảo đảm quyền, nghĩa vụ của báo chí trong PCTN, đồng thời tạo cơ chế bảo đảm thực thi quyền, nghĩa vụ của báo chí một cách hiệu quả

1.3.2 Tính thống nhất

Tính thống nhất thể hiện ở việc pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN phải phù hợp với các quy định của Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật PCTN và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan

Cụ thể, pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần quy định rõ các quyền, nghĩa vụ của báo chí trong PCTN phù hợp với các quyền, nghĩa vụ của báo chí được quy định trong Luật Báo chí Đồng thời, pháp luật cần quy định

rõ cơ chế bảo đảm quyền, nghĩa vụ của báo chí trong PCTN phù hợp với các quy định của Luật PCTN Ngoài ra, pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cũng cần phù hợp với các quy định của các văn bản quy phạm pháp luật khác

có liên quan như Luật Tố cáo, Luật Thanh tra, Luật Khiếu nại, tố cáo

Tính thống nhất của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN còn thể hiện ở sự phù hợp với các chuẩn mực quốc tế về PCTN, mà đặc biệt là Công ước chống tham nhũng của Liên hợp quốc mà Việt Nam đã tham gia Điều đó

là bởi khi tham gia các điều ước quốc tế, quốc gia thành viên có nghĩa vụ tận tâm thực hiện điều ước quốc tế đó như là thực hiện văn bản pháp luật của nước

mình

Tính thống nhất của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm hiệu quả của pháp luật trong việc phát huy vai trò của báo chí trong đấu tranh PCTN Pháp luật cần được xây dựng trên cơ sở thống nhất với hệ thống pháp luật của Việt Nam, đồng thời phải phù hợp với các chuẩn mực quốc tế về PCTN để bảo đảm tính hợp pháp, hợp

lý, khả thi và hiệu quả của pháp luật

1.3.3 Tính khả thi

Tính khả thi của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN được thể hiện ở việc pháp luật có thể được thực hiện trong thực tiễn, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, trình độ phát triển của đất nước và yêu cầu của công cuộc đấu tranh PCTN

Để đảm bảo tính khả thi của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN, cần thực hiện các giải pháp sau: Pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần được xây dựng trên cơ sở nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, phát hiện những vấn

đề cần được quy định trong pháp luật Điều này sẽ giúp pháp luật sát với thực

tế, phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước và có thể được thực hiện trong thực tiễn Bên cạnh việc nghiên cứu, tổng kết thực tiễn trong nước, cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế về PCTN để xây dựng pháp luật phù hợp với các chuẩn mực quốc tế Cần tăng cường hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN để nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân Điều này sẽ giúp pháp luật được thực thi một cách nghiêm túc, hiệu quả Cần có cơ chế giám sát việc thực thi pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN để kịp thời phát hiện và xử lý các vi phạm pháp luật Điều này sẽ giúp bảo đảm tính khả thi của pháp luật

1.3.4 Tính minh bạch

Tính minh bạch của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN được thể

hiện ở việc pháp luật được công khai, dễ tiếp cận, dễ hiểu, dễ thực hiện Điều này sẽ giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân hiểu rõ về quyền, nghĩa vụ của mình, từ đó thực hiện đúng pháp luật

Để đảm bảo tính minh bạch của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN, cần thực hiện các giải pháp sau: Pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần được xây dựng rõ ràng, không chung chung, khó hiểu Điều này sẽ giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân dễ dàng nắm bắt và thực thi pháp luật Các quy định pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần được công khai rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng, trang thông tin điện tử của cơ quan nhà nước có thẩm quyền Điều này sẽ giúp các cơ quan, tổ chức, cá nhân dễ dàng tiếp cận và tìm hiểu các quy định pháp luật Cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN đến các cơ quan, tổ chức, cá nhân Điều này sẽ giúp nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật của các cơ quan, tổ chức, cá nhân

1.3.5 Tính hiệu quả

Tính hiệu quả của pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN được thể hiện ở việc pháp luật góp phần phát huy vai trò của báo chí trong đấu tranh PCTN, cụ thể như:

Giúp báo chí tiếp cận thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác về các vụ việc, hiện tượng tham nhũng: Pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần quy định rõ các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm cung cấp thông tin cho báo chí, đồng thời quy định rõ các biện pháp bảo vệ thông tin của báo chí Điều này sẽ giúp báo chí tiếp cận thông tin đầy đủ, kịp thời, chính xác về các

vụ việc, hiện tượng tham nhũng

Bảo vệ quyền tự do ngôn luận, báo chí của báo chí khi phản ánh, thông tin về các vụ việc, hiện tượng tham nhũng: Pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần quy định rõ các biện pháp bảo vệ quyền tự do ngôn luận, báo

chí của báo chí khi phản ánh, thông tin về các vụ việc, hiện tượng tham nhũng Điều này sẽ giúp báo chí thực hiện quyền tự do ngôn luận, báo chí của mình một cách tự do, không bị cản trở, đe dọa, trù dập

Tạo cơ chế phối hợp giữa báo chí với các cơ quan chức năng trong đấu tranh PCTN: Pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN cần quy định rõ cơ chế phối hợp giữa báo chí với các cơ quan chức năng trong đấu tranh PCTN Điều này sẽ giúp báo chí phát huy vai trò của mình trong đấu tranh PCTN một cách hiệu quả hơn

1.4 Các yếu tố ảnh hưởng đến việc hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến việc hoàn thiện pháp luật về vai trò báo chí trong PCTN, trong đó có thể kể đến các yếu tố sau:

1.4.1 Yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội

Trong một môi trường chính trị bất ổn hoặc không đủ minh bạch, báo chí có thể bị ảnh hưởng và kiểm soát bởi quyền lực chính trị, làm suy giảm khả năng độc lập và tính minh bạch của báo chí Chính trị có thể ảnh hưởng đến quá trình xây dựng và thực thi pháp luật về báo chí Sự can thiệp chính trị

có thể dẫn đến việc tạo ra các quy định hạn chế tự do báo chí hoặc thậm chí là việc lạm dụng pháp luật để làm suy giảm sức mạnh của báo chí

Báo chí thường phải đối mặt với áp lực tài chính và phụ thuộc vào quảng cáo hay nguồn tài trợ từ các tổ chức kinh tế Nếu không có sự đa dạng trong nguồn tài trợ, báo chí có thể bị áp đặt ý kiến từ phía những người tài trợ Trong một thị trường truyền thông kinh tế, cạnh tranh giữa các tờ báo và các phương tiện truyền thông có thể gây ra áp lực để tạo ra nội dung gây sốt hơn, có thể dẫn đến việc làm mất tính liêm chính và suy giảm chất lượng trong hoạt động báo chí

Tư duy xã hội về tham nhũng có thể ảnh hưởng đến cách báo chí đánh

giá và báo cáo về vấn đề này Nếu xã hội coi nhẹ vấn đề tham nhũng hoặc chấp nhận nó là một phần của văn hóa, báo chí có thể gặp khó khăn khi cố gắng đánh thức ý thức cộng đồng Các vấn đề xã hội như phân biệt đối xử, không bình đẳng, hay thiếu minh bạch có thể ảnh hưởng đến khả năng báo chí tham gia vào PCTN

1.4.2 Yếu tố nhận thức của các chủ thể liên quan

Yếu tố nhận thức của các chủ thể liên quan đến vấn đề tham nhũng có tác động lớn đến quá trình hoàn thiện pháp luật về vai trò của báo chí trong PCTN Nếu xã hội có nhận thức cao về hậu quả của tham nhũng và coi PCTN

là một yêu cầu quan trọng, báo chí sẽ nhận được sự hỗ trợ để đưa ra thông tin chất lượng về PCTN Điều này có thể tạo động lực cho các chính trị gia và cơ quan nhà nước tăng cường hệ thống chống tham nhũng Nếu các chính trị gia

và cơ quan nhà nước có nhận thức sâu sắc về tác hại của tham nhũng, họ có thể hỗ trợ quá trình hoàn thiện pháp luật để tạo ra một môi trường làm việc tích cực cho báo chí trong hoạt động PCTN Nhận thức của các chính trị gia

và cơ quan nhà nước về vai trò tích cực của báo chí trong PCTN có thể dẫn đến việc tạo ra cơ chế hợp tác, khuyến khích sự đa dạng và độc lập trong ngành truyền thông

Nhận thức của bản thân báo chí về tầm quan trọng của việc đưa ra thông tin chất lượng về PCTN có thể thúc đẩy họ nâng cao chất lượng thông tin và tập trung vào các vấn đề quan trọng nhất trong hoạt động PCTN Báo chí có thể tăng cường nhận thức về trách nhiệm đạo đức và xã hội của mình trong hoạt động PCTN, tăng cường quan tâm đến sự minh bạch và chất lượng thông tin Nhận thức và sự tham gia của công dân và các tổ chức xã hội về vai trò của báo chí trong PCTN cũng có thể tạo ra một áp lực lớn đòi hỏi các chính trị gia và cơ quan chính quyền phải tăng cường hoạt động PCTN và hỗ trợ hoạt động của báo chí trong lĩnh vực này

1.4.3 Yếu tố năng lực của cơ quan lập pháp

Yếu tố năng lực của cơ quan lập pháp đóng vai trò quan trọng trong quá trình hoàn thiện pháp luật về vai trò của báo chí trong hoạt động PCTN Các cơ quan lập pháp cần có năng lực để thực hiện nghiên cứu và phân tích

về tình hình tham nhũng trong xã hội, nhận diện các nguyên nhân và hậu quả của tham nhũng Năng lực này giúp họ xác định các điểm cần cải thiện và xây dựng, sửa đổi các văn bản pháp luật một cách thích hợp Năng lực của cơ quan lập pháp trong việc soạn thảo và đặt ra các quy định chặt chẽ về vai trò của báo chí trong hoạt động PCTN là rất quan trọng Điều này bao gồm việc xác định rõ quyền hạn và trách nhiệm của báo chí, cũng như các biện pháp hỗ trợ và bảo vệ hợp pháp cho những người làm nghề báo Cơ quan lập pháp cần

có khả năng xem xét và cập nhật các quy định pháp luật để đảm bảo rằng chúng luôn phản ánh đúng tình hình và đáp ứng một cách linh hoạt các yêu cầu mới liên quan đến PCTN và vai trò của báo chí trong lĩnh vực này Cơ quan lập pháp cần có khả năng tổ chức các cuộc thảo luận công khai, đảm bảo

sự tham gia của các bên liên quan, bao gồm cả báo chí, để tạo ra một quá trình đưa ra quyết định công bằng và minh bạch về PCTN Năng lực trong việc thương lượng và đạt được sự đồng thuận giữa các nhà lập pháp là quan trọng

để đảm bảo rằng các văn bản pháp luật về PCTN là khả thi và được chấp nhận rộng rãi Cơ quan lập pháp cần có khả năng kiểm soát và đánh giá hiệu quả của các văn bản pháp luật về vai trò của báo chí trong PCTN để đảm bảo rằng chúng đang được thực hiện một cách hiệu quả và công bằng Các cơ quan lập pháp cũng cần xây dựng năng lực để giám sát và đánh giá việc thực hiện các văn bản pháp luật về vai trò của báo chí trong PCTN, cũng như để nắm bắt các thay đổi của tình hình và đưa ra điều chỉnh khi cần thiết

1.4.4 Yếu tố kinh nghiệm quốc tế

Yếu tố kinh nghiệm quốc tế đóng một vai trò quan trọng trong việc

hoàn thiện pháp luật về vai trò của báo chí trong hoạt động PCTN Kinh nghiệm quốc tế cung cấp các mô hình thành công trong lĩnh vực PCTN và vai trò của báo chí Những thông tin hữu ích này giúp cơ quan lập pháp hiểu rõ về các biện pháp có thể áp dụng để tăng cường vai trò của báo chí trong PCTN Các quốc gia tham gia vào các diễn đàn quốc tế, hội nghị và các cuộc thảo luận để chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi từ những nước đã thành công trong việc tăng cường vai trò của báo chí trong PCTN Các tổ chức quốc tế thường xuyên xây dựng và công bố các tiêu chuẩn và hướng dẫn về minh bạch, đạo đức nghề nghiệp và tự do báo chí Các quốc gia có thể áp dụng những tiêu chuẩn này vào pháp luật nước mình để tăng cường khả năng đánh giá và theo dõi Các quốc gia có thể hợp tác chặt chẽ với các tổ chức quốc tế, như Tổ chức Báo chí Quốc tế (International Press Institute), Tổ chức Minh bạch quốc

tế (Transparency International) và các tổ chức quốc tế khác để học hỏi và tận dụng kinh nghiệm quốc tế Các tổ chức quốc tế có thể cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho việc xây dựng năng lực của báo chí và của các cơ quan chính phủ trong lĩnh vực PCTN

1.5 Khung pháp luật quốc tế và kinh nghiệm của một số quốc gia về phát huy vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng và những giá trị tham khảo cho Việt Nam

1.5.1 Khung pháp luật quốc tế liên quan đến vai trò báo chí trong phòng, chống tham nhũng

Vấn đề PCTN cũng được Liên hợp quốc rất quan tâm Tổ chức này đã ban hành một số công ước về PCTN, trong đó có đề cập đến vai trò của báo chí trong lĩnh vực này, cụ thể như sau:

Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC)

Theo tinh thần của Điều 13 UNCAC, để báo chí hoàn thành được vai trò quan trọng của mình trong cuộc chiến chống tham nhũng, các quốc gia

thành viên cần xây dựng cơ chế pháp lý bảo vệ những người tố cáo và công

bố những thông tin về tham nhũng với công chúng Điều 13 của UNCAC cũng kêu gọi các quốc gia thành viên tăng cường tính minh bạch trong hoạt động của khu vực công và sự tham gia của công chúng trong cuộc chiến chống tham nhũng, đồng thời cung cấp các công cụ cần thiết để những nỗ lực đó thành công, trong đó bao gồm việc bảo đảm các quyền tiếp cận thông tin, quyền tự do báo chí và quyền được bảo vệ của những người tố cáo tham nhũng khi họ gặp nguy hiểm [7]

Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (International Covenant on Civil and Political Rights - ICCPR)

Công ước khẳng định quyền tự do ngôn luận, bao gồm quyền tìm kiếm và phổ biến thông tin, ý kiến mà không bị ảnh hưởng bởi sự can thiệp tuỳ tiện của chính quyền hay các tổ chức, cá nhân khác Công ước cũng bảo

vệ quyền tự do của người làm nghề báo và các phương tiện truyền thông thông qua việc bảo vệ quyền tự do hội họp và tự do hiệp hội, trong đó có cả quyền tự do của các tổ chức truyền thông và báo chí Công ước đặc biệt bảo

vệ quyền tự do thông tin, mà trong đó bao gồm quyền tự do của báo chí trong việc tìm kiếm và phổ biến thông tin và sự kiện Công ước nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do ngôn luận và tự do báo chí trong việc duy trì một xã hội dân chủ Các quốc gia đã tham gia ICCPR phải cam kết đảm bảo rằng các quyền đã nêu được bảo vệ và thực hiện trong phạm vi lãnh thổ của mình, bao gồm cả việc bảo vệ các nhà báo khỏi bất kỳ hành động đàn áp nào và tạo điều kiện cho họ thực hiện công việc của mình một cách độc lập và minh bạch [15]

Để thực hiện các quy định nêu trên, Cơ quan phòng chống tội phạm của Liên Hợp Quốc (UNODC) đã xây dựng UNDPAC - một chương trình tập trung vào việc xây dựng năng lực và hỗ trợ các chủ thể khác nhau, bao gồm