Luận văn thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Giải pháp hoàn thiện hệ thống thanh toán của Ngân hàng Phát triển Lào

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮTATM Máy rút tiền tự động LAK Đồng tiền kíp Lào TTTT Trung tâm thanh toán TTTM Thanh toán tiền mặt NHTM Ngân hàng thương mại NHPTL Ngân hàng phát triển Lào TTKDTM Tha

NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM B ộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG

L A Y TH O NG V Ô N G TĂN BA

GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THANH TOÁN CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỀN LÀO

Chuyên ngành: Kinh tế, tài chính - Ngân hàng

Mã số: 60.31.12

L U Ậ N VĂN TH Ạ C SỸ KINH TẾ

Ngưòi hưởng dẫn khoa học: TS LÊ VĂN LUYỆN

VIÊNG C H Ă N -2 0 1 0

Tôi xin cam đoan bản luân văn này là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi Các sô liêu, kết quả ncu trong

luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Lay Thong Vông Tăn Ba

MƯC LUC

Chương 1: c ơ SỞ LÝ LUẬN VỂ THANH TOÁN QUA NGÂN

1.1 TỔNG QUAN VỀ TIỀN TỆ VÀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG 4

1.1.1 Khái niệm tiền tệ và chức năng phương tiện thanh toán của tiền tệ 4 1.1.2 Hoạt động cua ngân hàng thương mai với viêc cung ứng dịch vu

1.3 KINH NGHIỆM CỦA MỘT SÔ NUỚC VỀ Tổ CHÚC VÀ PHÁT TR1EN

1.3.1 Hệ thống thanh toán của một số nước trên thế giới 331.3.2 Bài học kinh nghiệm đối với quá trình phát triển hệ thống thanh

Chương 2: THỤC TRẠNG H Ệ TH ÔN G THANH TOÁN CỦA

2.1 KHÁI QUÁT VỀ HỆ THÔNG THANH TOÁN CỦA NGÂN HÀNG

2.1.1 Mô hình tổ chức hoạt động của Ngân hàng Phát tricn Lào 38

LÀO 41

2.2.1 Cơ sở pháp lý để tổ chức hoạt động thanh toán của Ngân hàns Phát

2.2.2 Đặc điểm hệ thống thanh toán và điều kiện vật chất, cán bộ của

2.2.3 Các hệ thống và công cụ thanh toán của Ngân hàng Phát triển Lào 45

2.3 ĐÁNH GIÁ NHŨNG KÊT QUẢ VÀ HẠN CHẾ CỦA HOẠT ĐỘNG

THANH TOÁN TẠI NGÂN HÀNG PHÁT TRIEN LÀO 60

Chương 3: G IẢ I PHÁP HOÀN TH IỆN H Ệ THỐNG THANH TOÁN

CỦA NGÂN HÀNG PHÁT TRIỂN l à o t r o n g q u á

3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIEN h o ạ t ĐỘNG THANH TOÁN, c ổ HỘI VÀ

THÁCH THỨC ĐỐI VỚI NGÂN HÀNG PHÁT TRIEN l à o 67

3.1.1 Mục tiêu phát triển hoạt động thanh toán không đùng tiền mặt tại Lào giai đoạn 2005 - 2010, định hướng đến năm 2020 67 3.1.2 Những cơ hội và thách thức đối với Ngân hàng Phát triển Lào trong

3.1.3 Những quan điểm cơ bản về hoàn thiện và phát triển hệ thống thanh toán của Ngân hàng Phát triển Lào 70 3.1.4 Nội dung dổi mới và hoàn thiện hệ thống thanh toán của Ngân

3.2 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN VÀ PHÁT TRIEN h ệ TH ốN G t h a n h

TOÁN CHO NGÂN HÀNG PHÁT TRIEN LÀO 76

3.2.1 Giải pháp phát triển về mô hình tổ chức thanh toán 76

3.2.2 Giải pháp về ứng dụng công nghệ ngân hàng hiện đại 80 3.2.3 Giải pháp mở rộng các dịch vụ nsân hàng bán lẻ 82 3.2.4 Giải pháp phát triển các sản phẩm, dịch vụ thanh toán và tiện ích

MỤC LỤC NỘI DƯNG

TRANG

Bảng số 2.1 Báo cáo thanh toán phân theo đối tương 46

Bảng số 2.2 Tình hình thanh toán phân theo loại phươìUị tiên

59 Bảng số 2.7 Thanh toán qua SWIFT của NHPT Lào

60 Bảng số 2.8 Tổng hợp hoạt động TTKDTM qua NHPT Lào

61 Biểu số 1.1 Mô hình hệ thòng thanh toán NH soniị phu'o’ng

23 Biểu sô 2.1 Hệ thong tổ chứccủa NHPTL

39 Biểu số 2.2 Cơ cấu tỏ chức bộ máy và điểu hành cha NHPTL

40

Sơ đồ 3.1 Mỏ hình thanh toán hai cấp trong hệ thông NHPTL 77

Sơ đồ 3.2 Mô hình hệ thống thanh toán liên hàng NHPTL

79

Hình 2.1 Cơ cấu thanh toán bằng tiên mặt vù không dinq tiền

mật qua NHPTL 49

Hình 2.2 Mô hình hệ thống chuyển tiền nội bô 49

Hình 2.3 Các phương thức thanh toán tại NHPT Lào 53

Hình 2.4 Tình hình sử dụng công cụ thanh toán 57

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

ATM Máy rút tiền tự động

LAK Đồng tiền kíp Lào

TTTT Trung tâm thanh toán

TTTM Thanh toán tiền mặt

NHTM Ngân hàng thương mại

NHPTL Ngân hàng phát triển Lào

TTKDTM Thanh toán không dụng tiền mặt

EFT,POS Thiết bị chấp nhận thể thanh toán IPCÁS Hệ thống thanh toán và toán khách hà

OF-LINE Phi trực tuyến

LỜI MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết của đề tài

Trong thời gian qua, các ngân hàng thương mại tại nước Cộng hoà dân chủ nhân dân Lào (CHDCND Lào) đóng vai trò hết sức to lớn trong quá trinh phat tnên kinh tê xã hội của đất nước Với vai trò là những trunư a ian tài chính, hệ thống huyết mạch của nền kinh tế, là bà đỡ của các doanh nghiệp trong việc cung ứng vốn và các dịch vụ tài chính ngân hàng cho các hoạt động sản xuất kinh doanh, cung ứng các sản phẩm dịch vụ tiện ích phục vụ dân cư, phụ vụ tiêu dùng Hệ thống ngân hàng thực sự là công cụ đắc lực trong việc thực thi các chính sách tài chính - tiền lệ, các chủ trương chinh sach cua Đang và Nhà nước về phát trên kinh tè xã hôi, an ninh quốc phòng; góp phẩn ổn định lưu thông tiền tệ, ổn dịnh tỷ giá hối đoái, kiểm soát lạm phát, huy động vốn để cho vay, đảm bảo thanh toán trong nước và quốc tế.

Quá trình toàn cẩu hoá và hội nhập với nền kinh tế thế giới đang diẻn ra het sưc mạnh mẽ, Lào và Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chun<T này Để thực hiện tốt quá trình hội nhập với khu vực và thế giới, phát triển các dịch vụ ngân hàng đang là xu hướng tất yếu trong lộ trình hội nhập của hệ thống ngân hàng thương mại Lào Để tổn tại và phát triển trong cạnh tranh đòi hỏi các NHTM ngoài việc chủ động đầu tư đổi mới công nghệ, cải tiến phương thức quản lý, hiện dại hoá hộ thống thanh toán còn cần đặc biệt chú trọng phát triên các sản phẩm dịch vụ mới Việc cung cấp dịch vụ thanh toán với chất lượng cao với nhiều tiện ích cho khách hàng là cơ sở chủ yếu để thắt chạt môi quan hệ giữa ngàn hàng và khách hàng, là thành tô quan trọng quyết định đên khả năng cạnh tranh, mở rộng thị phần, tăng cường vị thế, uy tín và

sự thành công của ngân hàng Do đó việc thường xuyên cải tiến, mở rộng và

Cùng với hệ thống ngân hàng trong cá nước, Ngân hàng Phát triển Lào sau hơn 20 năm đổi mới, đã có những bước phát triển đáng kể về cung cấp dịch vụ cho nền kinh tế Song, trong quá trình hội nhập khu vực và quốc tế thì hoạt động thanh toán cũng đang còn nhiều hạn chế, bất cập đòi hỏi phải có chiên lược, các giải pháp thích họp khắc phục.

Từ những vấn đề lý luận và thực tiễn đang đặt ra, tác giả đã chọn đề tài:

“Giải pháp hoàn thiện hệ thông thanh toán của Ngàn hàng Phát triển Lào làm đê tài luận văn thạc sĩ của mình.

2 M ục đích nghiên cứu của luận văn

Hệ thông hóa cơ sở lý luận về thanh toán qua ngân hàng làm cơ sở luận cho nghiên cứu thực tiễn và đề xuất giải pháp.

Nghiên cứu kinh nghiệm phát triển hệ thống thanh toán của một sô' nước đê tham khảo và ứng dụng cho Ngân hàng Phát triển Lào.

Phân tích thực trạng để chí ra những mặt mạnh và những hạn chế đồng thời tìm ra những nguyên nhân tồn tại trong hệ thống thanh toán của Ngân hàng Phát triển Lào

- Đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện thống thanh toán của Ngân hàng Phát triển Lào

3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đề tài lấy hệ thống thanh toán qua ngân hàng trong bối cảnh kinh tế thị trường vào hội nhập quốc tế làm đối tượng nghiên cứu.

Đề tài tập trung nghiên cứu hệ thống thanh toán của Ngân hàng Phát triên Lào từ năm 2007 đến nay.

4 Phương pháp nghiên cứu

Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng kết họp với duy vật lịch sử cùng với các phươno pháp thông kê, phân tích, so sánh để qua đó khẳng định các kết quả mdhên cứu của luận văn.

5 K êt cấu của luận văn.

Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung luận văn được kết cấu thành 3 chương

Chương 1: Cơ sơ lý luận về thanh toán qua ngân h àn ư

Chương 2: Thực trạn g hệ thống th an h toán của Ngàn hàng Phát triển

Lào.

Chương 3: Giải pháp hoàn thiện hệ thống thanh toán của Ngán hàn«

P h át triển Lào trong quá trìn h hội nhập kinh tế quốc tế.

Chương 1

Cơ SỞ LÝ LUẬN VỂ THANH TOÁN QUA NGÂN HÀNG

1.1 TÔ N G QUAN VỂ TIÊN TỆ VÀ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG

1.1.1 K hái niệm tiền tệ và chức năng phương tiện thanh toán của tiền tệ

Tiền tệ ra đời và tổn tại cùng với sự ra đời và tồn tại của sản xuất và lưu thông hàng hóa Tiền tệ hình thành một cách tự nhiên và là kết quả của sự phát triển các hình thái giá trị gắn liền với quá trình phát triển sản xuất và phân công lao động xã hội Theo C.Mác, tiền tệ phát triển qua 4 hình thái: Giá trị giản đơn hay ngâu nhiên, giá trị toàn bộ hay mở rộng, giá trị chung và hình thái tiền tộ.

Tiền tệ là nhân tố quan trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến tình hình kinh tế

xã hội trong nền kinh tế thị trường Nó được định nghĩa là những gì được trao đổi tự do từ người này sang người khác và được chấp nhận chung trong thanh toán các khoản nợ.

Các học giả đã chứng minh rằng: Tiền tệ là một phạm trù kinh tế - lịch

sử, là sản phẩm của nền kinh tê hàng hóa Trong bất cứ xã hội nào nếu còn tồn tại sản xuất và lưu thông hàng hóa, quy luật giá trị còn phát huy tác dụng thì ỏ'

đó còn tiền tệ và nó phục vụ cho quá trình trao đổi hàng hóa Sự vận động của sản xuất và tiêu dùng đều lấy dồng tiền làm cơ sở, tiồn tệ là thước do chun" cho tất cả các hoạt động kinh tế.

Lích sư phát trên nhân loại cho thấy, khi điều kiện và các tiền đề của sản xuất hàng hóa còn tổn tại mà ở đó hạn chế hoặc xóa bỏ quan hệ hàn" hoá

- tiên tệ thì phải trả giá đắt cho sự phát triển kinh tế.

Tom lại: Tien tẹ la một hàng hóa đặc biêt làm vát ngang gía chun" đê

đo lường gía trị của hàng hóa và là phương tiện qua dó người ra trao đổi hàn" hoa va cac dich vụ Thực hiện chức năng trao đổi, tiền tệ trong lưu thôn" với

tư cách là vật môi giới trực tiếp cho việc trao đổi hàng hóa ( H - T - H ) Sau

một quá trình lưu thông nhất định, hàng hóa sẽ rút khỏi lĩnh vực lưu thôn1’ đi vào tiêu dùng, còn tiền tệ sau mỗi lần trao đổi lại tiếp tục phục vụ quá trình trao đổi khác, nó luôn vận động không ngừng.

Trong lịch sử lưu thông hàng hóa, từ đầu người ta sử dụng đồng tiền thực với đầy đủ giá trị Tiền nằm trong tay người mua là phương tiện đổ đổi lấy giá trị sử dụng của hàng hóa, trong chốc lát nó được chuyển vào tay người bán Tiền có trong tay người bán lại trở thành phương tiện để mua gía trị sử dụng theo yêu cầu của họ Cứ thê, tiền liên tục làm trung gian tron* chốc lát cho hết quá trình trao đổi này đến quá trình trao đổi khác Chính vì thế mà tiền bị hao mòn tự nhiên làm cho giá trị danh nghĩa của nó tách rời giá trị thực

tê mà vẫn được chấp nhận Vậy là khi thực hiện chức năng phương tiện trao đổi đã cho phép thay thê tiền đủ gía trị bằng tiền dấu hiệu của nó.

Thanh toán là sự chuyển giao quyền sở hũư các phương tiện lài chính từ một bên này sang một bên khác Khi tiền tệ thực hiện chức năng phương tiện thanh toán nó vận động độc lập tương đối về mặt giá trị trong trao đổi Sự vận động của tiền tệ không luôn gắn trực tiếp với sự động của vật tư hàng hóa vé mặt thời gian và không gian Thực hiện chức năng phương tiện thanh toán nó được sử dụng đe tra cac khoan nợ vè mua chịu hàng hóa và thanh toán các khoản nơ chi trả các khoản phi hàng hóa như nộp thuế, trả lương, dóng góp, các nghĩa vụ

Tiền tệ khi thực hiện chức năng phương tiện thanh toán có thể sử dụng tiền mặt hoặc tiền ghi sổ Tuy nhiên, sử dụng tiền mặt trong thanh toán có trở ngại là dễ bị đánh cắp và chi phí tốn kém nên cùng với sự phát triển của hệ thống thanh toán là sự xuất hiện các công cụ thanh toán dựa trên cơ sở chứn<T

tư, thanh toan co thê được bù trừ và ghi sô theo sô lương tùy ý nên nó ơiảm được chi phí vận chuyển, an toàn và thuận lợi

1.1,2 H oạt động của ngân hàng thuoìig mai vói việc cung ứng dịch vụ

th a n h toán

Ngoài các dịch vụ nhận tiền gửi và cho vay, ngàn hàng còn thực hiện cung

ứng dịch vụ thanh toán hộ nhằm đáp ứng nhu cầu của sự phát triển kinh tế Khi các doanh nhân gửi tiền vào ngân hàng, họ nhận thấy ngân hàng không chỉ bảo quản tiền cho họ một cách an toàn mà còn thực hiện các lệnh chi trá cho khách hàng của họ theo yêu cầu Việc thanh toán qua ngân hàng đã mở đầu cho thanh toán không dùng tiền mặt, tức là người gửi tiền không cần phái dến ngân hàng để lấy tiền mà chỉ cần viêt giấy để yêu cầu ngân hàng trả tiền cho khách bằng cách trích tiền từ tài khoản của mình để chuyển vào tài khoản của người thu hưởn" Cac tiện ich cua thanh toán không dùng tiền mặt là an toàn, nhanh chóng chính xac, tiet kiẹm chi phi, hạn chê tiên mặt trong lưu thông, tao diều kiên thuân lơi cho các chủ thể kinh tế phát triển và hoàn thành tốt chức năng của mình Cùn" với sự phát tiên cung ứng dịch vụ thanh toán là sự ra đời của các dịch vụ khác mà các ngân hàng không ngừng khai thác để mở rộng phạm vi kinh doanh của minh Trước hết là cung ứng dịch vụ mở tài khoản giao dịch cho khách hàng, việc đưa

ra các loại tài khoản tiền gửi được xem là một bước quan trọng nhất tron<> côn" nghiệp ngân hàng Công nghệ ngân hàng phát triển đã thúc đẩy sự ra đời và phát tnen nhiêu hình thức thanh toán khác nhau: Nhờ thu, Uỷ nhiệm chi Thanh toán bằng thư tín dụng (L/C), thanh toán diện tử, thẻ thanh toán Những hình thức thanh toán mà ngân hàng cung ứng đã giúp cho nén kinh tế hoạt động một cách linh hoạt và sôi động hơn.

1.2 H O Ạ T ĐỘNG THANH TOÁN QUA NGÂN HÀNG TRO N G NEN

K IN H TÊ T H Ị TRƯỜNG

1.2,1 Vai trò của ngân hàng và thanh toán qua ngân hàng trong nền kinh tế

a Vai trò của ngân hàng trong nên kỉnh tế

Ngay nay, hẹ thông ngân hàng phát triên manh mẽ trên pham vi từn" quoc gia va quôc tê với các hoạt động nghiệp vụ ngày càng phong phú đa dạng đáp ứng các nhu cầu tài chính, tín dụng của tất cả các loại khách hàn".

Trong nền kinh tế thị trường mọi vận hành kinh tế đều được tiền tệ hoá

ở đây ngân hàng đóng vai trò rất quan trọng, cụ thể là:

- Ngân hàng là nơi tập trung các khoản tiền tệ nhàn rỗi trong nền kinh tê

và cung ứng tiền vốn cho quá trình sản xuất kinh doanh và ticu dùng cá nhân.

- Ngân hằng là cầu nối giữa tiết kiệm và đầu tư.

- Ngân hàng là trung gian trong quá trình thanh toán, góp phần đẩy nhanh tốc độ luân chuyển hàng hoá.

- Ngân hàng có khả năng tạo tiền.

- Ngân hàng góp phẩn điều tiết và kiểm soát hoạt động của thị trường tiền tệ và thị trường vốn.

- Ngân hàng góp phần thu hút và mở rộng đẩu tư trong nước, đầu tư nước ngoài và cung cấp các dịch vụ tài chính khác.

Tóm lại, ngày nay ngàn hàng và hệ thống tài chính được ví như đầu tầu cua nên kinh tê, dân dăt và kéo theo cả đoàn tầu là các ngành kinh tế cùng tăng tốc, đầu tầu mạnh thì đoàn tẩu chạy nhanh, đầu táu yêu thi đoàn tầu chạy chậm hoặc dừng lại Điều này chứng minh hoạt động ngân hàng và thị trườn" tài chính có quan hệ mật thiết đến những thành công hay thất bại của nền kinh

tế của mỗi quốc gia.

b Vai trò trung gian thanh toán của ngân hàng trong nền kỉnh tế

Trước khi thanh toán qua ngân hàng xuất hiện, mọi quan hệ thanh toán đêu được thực hiện trực tiêp giữa người mua và người bán bàng tiền măt hay bằng thương phiêu Quan hệ thanh toán trực tiếp này có những hạn chế nhất đinh, phai mất chi phí vận chuyến, đêm nhận, quản lý một khối lượng lớn tiền mặt vừa lãng phí vừa không an toàn, hơn nữa khi thiếu vốn thanh toán vay mượn rất khó khăn.

Ngân hàng ra đời đảm nhiệm chức năng làm thủ quỹ cho các khách hàng, làm trung gian và thực hiện thanh toán hộ cho các giao dịch đối với cả hai bên mua và bán Khi khách hàng thiêu vốn ngân hàng cho vay dể hoàn thành nghĩa vụ thanh tóan, tạo điều để đảm bảo sản xuất kinh doanh diễn ra

Hơn nữa, do chức năng và các hoạt động nghiệp vụ của ngân hàng mà vai trò trung gian thanh toán ngày càng phát triển Các mặt hoạt động của ngân hàng có mối quan hệ chặt chẽ tác động và thúc đẩy lẫn nhau N"hiệp vụ tiền gửi tạo ra nguồn vốn chủ yếu cho ngân để cho vay Nền kinh tế càn" phát triển thì khách hàng gửi tiền vào ngân hàng càng đông đảo, hoạt động cho vay

và thanh toán hộ của ngân hàng có điều kiện mở rộng và phát triển N " Ư Ợ C lại nghiệp vụ thanh toán của ngân hàng thực hiện nhanh chóng, tiện lợi, chính xác và tiết kiệm sẽ là nhân tố chủ yếu giữ và thu hút khách, làm cho khách hang đen ngan hang ngay cang nhiêu là cơ sỏ' vừa mo' rông, phát triển n"hiẽp

vụ thanh toán, vừa tăng cường quy mô huy động vốn và trcn cơ sở đó không ngừng mở rộng đầu tư tín dụng Hoạt động tín dụng phát triển tạo điều kiện cho khách hàng mở rộng, phát triển sản xuât, thanh toán tiền mua vật tư hàn" hoa phục vụ cho sự nghiệp kinh doanh của khách hàng đồng thời cũn" chính

là quá trình mở rộng thanh toán qua ngân hàng.

Chức năng trung gian thanh toán của ngân hàng có ý nghĩa quan trọn" đối với nền kinh tế, góp phần tiết kiệm chi phí lưu thông đảm bảo thanh toán

an toàn, nhanh chóng, hiệu quả quá trình tái sản xuất xã hội.

Chu chuyên tiên tệ ngày nay chủ yêu thông qua hê thống ngân hàng thương mại và do vậy chỉ khi chức năng trung gian thanh toán dược lioàn thiện thì vai trò của ngân hàng thương mại mới được nâng cao với tư cách là người thủ quỹ của xã hội.

Ngày nay vai trò trung gian thanh toán trong nén kinh tế của ngân hàng ngày càng có điều kiện đê phát triển, củng cố và mở rộng vì:

- Xã hội càng văn minh hiện đại thì gửi tiền và thanh toán qua ngân hàng càng nhiều vì sự tiện lợi và an toàn.

- Trên cơ sở tiền gửi ở ngân hàng, khách hàng thanh toán với nhau bans hình thức không dùng tiền măt sẽ có nhiều tiện lợi và tiết kiệm được chi phí.

- Ngân hàng luôn ứng dụng thành tựu khoa học kỹ thuật hiện đại vào lĩnh vực thanh toán, hoàn thiện quy trình, nân2 cao trách nhiệm và trình độ đáp ứng nhu cầu phục vụ khách hàng ngày một tốt hơn với các dịch vụ phong phú, đa dạng, hiệu quả, rẻ nhất có thể được.

1.2.2 H oạt động th an h toán qua ngân hàng thương mại và các hình thức

th a n h toán.

1.2.2.1 Thanh toán không dùng tiền mặt.

a Khái niệm vê thanh toán không dùng tiền mặt vù thanh toán qua ngùn hàng

Thanh toán bằng tiền mặt là phương thức thanh toán đon giản và tiện dụng nhất được sử dụng để mua bán hàng hoá một cách dễ dàng Tuy nhiên, nó chỉ phù hợp với nền kinh tế có quy mô sản xuất nhỏ, sản xuất chưa phát triển, việc trao đổi thanh toán hàng hoá diễn ra với số lượng nhỏ, trong phạm vi hẹp Nhưng, khi nên kinh tế ngày một phát triển với tốc độ cao cả chất lượng và số lượng thì việc thanh toán bằng tiền mặt không còn đủ khả năng đáp ứng dược nhu cầu thanh toán của toàn bộ nền kinh tế Với khối lượng hàng hóa, dịch vụ giao dịch lớn thì việc thanh toán trực tiếp bàng tiền mặt sẽ không an toàn thuận tiện cho cả người chi trả và người thụ hướng Từ thực tế khách quan trên đòi hỏi phải có sự ra đời của một phương thức thanh toán khác tiên tiên hơn, hiện đại hơn đó là thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM).

TTKDTM là cách thức thanh toán không có sự xuất hiện của tiền mặt

mà dược tìếìi hành bâng cách trích tiên từ tài khoản của người chi trà (người

c á c tổ ch ứ c tài c h ín h - tín d ụ n g k h á c và tổ ch ứ c k h á c khi đư ợc N H T W cấp

p h e p c u n g ư n g d ic h vụ thanh toan N g â n h à n g th ư ơn g m ai là tổ ch ứ c c u n ơ ứng

d ịc h v ụ thanh to á n ch ủ y ếu tron g n ền k in h t ế n cn c ó th ế n ó i T T K D T M thự c

c h ấ t ỉà th a n h to á n q u a ng â n h à n g

- T ổ c h ứ c , c á n h ân sử d ụ n g d ịch vụ th an h toán là c á c tổ ch ứ c k in h t ế

c á c d o a n h n g h iệ p , c á c cá n hân tron g n ền k in h t ế c ó nhu cầu sử d ụ n ơ d ịc h vụ

th a n h to á n đ ê th a n h toán tiền h à n g h o á , d ịc h vụ tron g q uan h ệ th ư ơ n ° m ại

h o ạ c c h i tra c h o tie u d u n g , th an h to á n c á c k h o ả n c ô n g n ơ với N h à n ư ớ c và

g iữ a c á c ch ủ th ể v ớ i nhau.

b- N g u y ê n tắ c tr o n g th a n h to á n q u a n g ủ n h ù n g

T T K D T M q u a n g á n h à n g phản án h m ố i quan h ệ k in h tê p háp lý tron"

g ia o n h ậ n v à th an h toán tiền h à n g h o á , d ịch vụ n ên trong q ú a trình thực h iện

th a n h to á n c á c b ên tham g ia phải tuân thủ n h ữ n g q u y d in h m a n g tính m m y ên

tắ c sau:

T h ư n h a i. C á c ch u thê th am g ia thanh toán (k ể c ả p háp nhân và th ể

n h â n ) đ ều ph ải m ở tài k h o ả n tiền g ử i th an h toán tại tổ ch ứ c c u n g ứno d ịc h vụ

th an h to á n v à đ ư ợ c q u y ề n lựa c h ọ n tổ ch ứ c c u n g ứng d ịch vụ thanh toán thuận

lợ i n h ất đ ể m ở tài k h o ả n K hi tiến h àn h thanh toán phải thự c h iện thanh toán

t h ô n g q u a tài k h o ả n đ ã m ở th e o đ ú n g c h ế đ ộ q u y đ ịn h và phải trả p h í th an h

to á n th e o q u y đ ịn h củ a n g â n h à n g và tổ ch ứ c làm d ịch vụ thanh toán Trườn"

h ợ p đ ồ n g tiền thanh to á n là n g o ạ i tệ thì phái tuân thủ q u y c h ế q uan lý n g o ạ i

h ố i c ủ a N h à n ư ớ c.

n g ư ờ i b án N g ư ờ i m u a phải ch u ẩ n bị đ ầ y đủ p h ư ơ n g tiện thanh toán ( s ố d ư trên tài k h o a n tiên g ử i th an h toán tại tổ ch ứ c c u n g ứng d ịch vụ thanh toán h o ặ c

h ạ n m ứ c th ấu c h i n ế u c ó ) đ ể đáp ứ ng y ê u cầ u thanh toán d ầy đủ, k ịp thời khi

x u ấ t h iệ n y ê u cầu th an h toán N ế u n g ư ờ i m u a ch ậ m trỗ thanh toán h o ặ c vi

p h ạ m c h ê đ ộ th an h to á n thì phái c h ịu phạt th e o c h ế đ ộ thanh toán h iện hành.

T h ứ ha: N g ư ờ i b án h ay c u n g cấ p d ịc h vụ là n g ư ờ i được h ư ở n g s ố tiền d o

n g ư o i ch i tra c h u y ê n v a o tai k h o a n c ủ a m ìn h n ên phái c ó trách n h iêm m ao

h à n g h a y c u n g c ấ p d ịc h vụ k ịp thời và đ ú n g vớ i lư ợ n g g iá trị m à n a ười m u a đã

th an h toán ; đ ồ n g th ờ i p h ải k iể m so á t k ỹ c á c ch ứ n g từ phát sin h tron g q u á trình thanh to á n

T h ứ tư; L à tru n g g ia n thanh to á n g iữ a n gư ờ i m u a và n g ư ờ i bán, c á c tổ

c h ư c c u n g ứ n g d ic h vụ thanh toán p h ải thự c h iệ n đ ú n g vai trò trung gian thanh

to á n như:

- C hỉ trích tền từ tài k h o ả n c ủ a n g ư ờ i ch i trả c h u y ể n v à o tài k h oản củ a

n g ư ờ i thụ h ư ở n g khi c ó lệ n h c ủ a n g ư ờ i c h i trả (thổ h iện trcn c á c ch ih m từ thanh to á n ) T rư ờ ng h ợp k h ô n g cần c ó lệ n h củ a n gư ời ch i trả (k h ô n g cần c ó

c h ữ k ý c ủ a ch ủ tài k h o ả n trên c h ứ n g từ) ch í áp d ụ n g đ ối vớ i m ộ t s ố h ìn h thức

th an h to á n đ ư ợ c c o i là đ ã c ó sự đ ổ n g ý củ a ch ủ tài k h oản h a y lện h củ a c ơ quan

p h áp lu ậ t c ó th ẩm q u y ẻ n

C a c tô ch ứ c c u n g ứ ng d ịc h vụ th an h tóan phải c ó trách n h iệm h ư ớ n °

d ẫn , g iú p đ ỡ k h á ch h à n g m ở tài k h o ả n , sử d ụ n g c á c c ô n g cụ thanh toán phù

i i ọ p v ơ i đ ạ c đ ie m san x u â t, k in h d o a n h , p hư ơng thức g ia o nh ân, vân ch u y ể n

h a n g h o a C u n g câ p đ â y đu c á c c h ứ n g từ sử d u n g tron g qu á trình thanh toán

c h o k h á c h h à n g

- T ổ c h ứ c h ạ c h to á n , lu â n c h u y ể n c h ứ n g từ th a n h to á n m ộ t c á c h

n h a n h c h ó n g , c h ín h x á c , an to à n tài sả n N ê u đ ê c h ậ m trễ h a y th a n h to á n

h iệ n n g h ĩa vụ trả tiề n c h o nh au, m à trên p h ạ m vi rộ n g h ơ n , n ó c ó th ể đ ư ợ c co i

n h ư m ộ t h ệ th ố n g “ m ạ ch m á u ” đ ê c h u y c n tải lu ồ n g v ố n từ khu vự c n à y saim

k h u vự c k h á c.

- T T K D T M g ó p phẩn là m g iả m lư ợ n g tiền m ặt tron g lưu th ô n g d o đ ó sẽ

g ia m c h i p h í lưu t h ô n g c h o x ã h ộ i n h ư in tiề n , vận c h u y ể n , b ả o quản cất íõ ữ tiề n m ặ t, tạ o đ iề u k iện c h o v iệ c đ iề u h àn h ch ín h sá ch tiền tộ củ a N H T W m ột

c á c h th u ận lợ i.

- T T K D T M là m c h o q u á trình sản x u ấ t, lưu th ô n g h à n g h ó a và d ịch vụ

đ ư ợ c đ ả m b ả o m ộ t c á c h n h anh c h ó n g , an toàn , ch ín h x á c , kịp th ò i Bởi lẽ

th an h to á n là k h â u m ở đầu và c ũ n g là k h âu kết th ú c củ a m ộ t ch u k ỳ sán xuất

n h ờ v ậ y ch u k ỳ sả n x u ấ t sẽ đ ư ợ c rút n g ắ n thời g ia n lu ân ch u èn v ố n , tăn g tố c

đ ộ ch u c h u y ể n v ố n , đáp ứng nhu cầ u tái sản x u ất củ a d o a n h n g h iệ p , từ đ ó CTÓp

p h â n tă n g lợ i n h u ậ n c h o d o a n h n g h iệ p , c h o n ền k in h tế

T T K D T M g iú p n g â n h à n g v à c á c tổ ch ứ c tín d ụ n g tập trung đư ợc

n g u ô n v ó n tạm thời n hàn rôi từ n ền k in h tê đ ể m ở rộ n g v iệ c cấp tín d ụ n ơ c h o

n ên k in h tê Đ ê c ó th ế th a m g ia th an h tóan qua n g â n h à n g , c á c d o a n h rm liiệp

v a ca c c á n h â n p h ái m ớ tài k h o a n v à gử i tiền tại n g â n h à n g , đ â y là n ° u ó n v ốn

k h a lơ n v a c o c h i p h í th âp m à n g à n h à n g c ó th ể sử d ụ n g đ ể m o r ộ n ° đầu tư tín

d ụ n g c h o n ên k in h tê, là m tă n g thu n h ậ p c h o n g â n h à n g H o n nữa, q u a n ơ h iệp

vụ th an h to á n , n g â n h à n g s ẽ n ắ m rõ hơn tìn h h ìn h tài ch ín h và h oạt đ ộ n ơ củ a

d o a n h n g h iệ p , c h o p h é p n g â n h à n g đ ánh g iá đ ú n g đắn k h á ch h à n g đ ể c ó q u y ết

đ ịn h tố i ưu n h ất tron g v iệ c c h o k h á ch h à n g v a y

- T T K D T M tạ o đ iề u k iệ n c h o v iệ c m ở rộn g cá c d ịc h vụ n gân h à n g , tăn g

k h a n ă n g c h ạ n h tranh g iữ a c á c n g â n h à n g K h á ch h à n g gử i tiền v à o n g â n h à n g

k h ô n g c h ỉ đ ẽ h ư ở n g lãi m à c ò n đ ê sử d u n g c á c d ịch vụ n g â n h à n g và m ụ c đ ích

c h ín h c ủ a k h á c h h à n g k h i sử d ụ n g c á c d ịc h vụ n à y là v ì sự tiện ích , sự hấp dẫn

c ủ a c h ú n g V ì v ậ y , đ ê thu hút đ ư ợ c k h á ch h à n g nh ằm tă n g k h ả n ă n g cạn h tranh c ủ a c á c n g â n h à n g trên thị trư ờng phụ th u ộ c v à o sô lư ợ n g và ch ất lư ợ n g

d ịc h vụ m à n g â n h à n g c u n g cấ p c h o k h á ch h à n g tron g đ ó c ó d ịc h vụ thanh

to á n M ặ t k h á c , k h i k h á c h h à n g g ử i tiền v à o n g â n h à n g k h ô n g phải vớ i m ụ c

đ íc h là h ư ở n g lãi d o v ậ y lãi suất m à n g â n h à n g phải trá c h o s ố dư tài k h oán

c u a k h á c h h à n g là rất tháp thậm c h í ở m ộ t s ố n ư ớ c trên th ế giớ i m ứ c lãi suất

n à y là b ằ n g k h ô n g (0 % ) Đ à y là n g ồ n v ố n c ó p h í thấp n ên n g â n h à n g c ó th ể sử

d ụ n g n g u ồ n v ố n n à y đ ể c h o v a y c ù n g v ớ i m ứ c lãi suất thấp, n h ờ v ậ y sẽ thu hút

đ ư ợ c n h iề u k h á c h h à n g đ ến v a y v ố n tại n g â n h à n g , làm tă n g sức cạn h tranh

c h o n g â n h à n g

T h ô n g q u a T T K D T M , g iú p n g â n h à n g n ó i riên g và x ã h ộ i n ó i c h u n g tập trung đ ư ợ c n g u ồ n v ố n nhàn rỗi, từ đ ó sử d ụ n g v ố n c ó h iệu q u à, tránh lã n g phí

v ố n B ên cạ n h đ ó n ó c ò n g ó p phần v à o v iệ c ổ n đ ịn h c á c nhu cẩu dự trữ thanh

k h o ả n c ủ a N H T M , c h o p h ép c á c n h à q u ản lý tiền tộ và n gân h à n g c ó th ể x á c

đ ịn h m ộ t c á c h c h ín h x á c cá c th a y đ ổ i c ủ a c u n g , cầu tiền tệ đ ể c ó sự can th iệp trên thị trư ờ n g tiề n tệ h a y thị trường n g o ạ i h ố i m ộ t cá ch h ợp lý.

Đ ố i v ớ i q u ả n lý v ĩ m ô củ a N h à n ư ớ c, n g â n h à n g là c ó n g cụ k in h t ế quan trọ n g đ ể th ô n g q u a đ ó c á c ch ín h sá ch c ủ a N h à nư ớc v é tiền tệ, tín d ụ n g và

th an h to á n đ ư ợ c triển k h ai V a i trò q uản lý v ĩ m ô vủ a N h à n ư ớc q u a n g à n h à n g

c h ỉ th ự c sự phát h u y đ ầ y đủ tác d ụ n g khi phần lớn k h ố i lư ợ n g thanh toán đư ợc tập tru n g q u a c á c n g â n h à n g N ế u T T K D T M tă n g lên , lư ợ n g tiền n g o à i lưu

t h ô n g g iả m , tạo đ iề u k iệ n th u ận lợi h ơn tron g v iệ c q uản lý , ổ n đ ịn h c á c m ụ c tiêu k in h tê v ĩ m ô n h ư lạ m p h át, tỷ g iá , c ô n g ăn v iệ c là m , g iú p N H T W , c á c

n h à h o ạ c h đ ịn h ch ín h sá c h c ó b iệ n p háp k ịp thời n h ằm thực h iện tốt ch ứ c n ă n g

k iể m so á t tiề n tệ.

T ó m lạ i, T T K D T M c ó vai trò h ết sứ c quan trọn g, c ó tác đ ộ n g lên hầu

h ế t m ọ i lĩn h vự c c ủ a n cn k in h t ế và c ó tác đ ộ n g to lớn đ ến v iệ c đ iều hành

c h ín h sá c h tiê n tệ c ủ a N h à nư ớc M ặt k h á c , n ó c ò n là nhàn tố k h ô n g thổ th iếu

đ ư ợ c tro n g v iệ c ổ n đ ịn h và phát triển k in h tế D o v ậ y , tìm m ọ i b iệ n p háp khả

to á n k h ô n g d ù n g tiền m ặt qu a n g â n h à n g như: S é c , u ỷ n h iệ m ch i - h o ặ c lện h

c h i, u ỷ n h iệ m thu - h o ặ c n h ờ thu, th ư tín d ụ n g , th ẻ n g â n hàn*'.

M ô i đ ơ n v ị, c á nhân, tu ỳ th e o y ê n cầu củ a m ìn h m à lựa c h ọ n th ể thức

th a n h to á n c h o th íc h hợp Trừ n h ữ n g đ ơn vị h a y cá n hân vi phạm k ỷ luật thanh

to á n th ì b u ộ c p h ả i áp d ụ n g th ể thức th an h toán d o n g â n h à n g ch í đ ịn h khi lựa

c h ọ n th ể th ứ c th a n h to á n m ột m ặt phải dự a v à o đ ặc đ iế m h oạt đ ộ n g sán xuất

k in h d o a n h củ a đ ơn vị m ìn h , đ ặc đ iể m h à n g h ó a , d ịch vụ và c ô n g n ợ cũnw n h ư

v ị t h ế c ủ a đ ơn vị m ìn h tron g q uan h ệ th an h toán.

& H ìn h th ứ c th a n h to á n hằiỉiỊ S éc ( C h e q u e - c h e c k )

S ec la lệ n h tra tiên c ủ a ch ủ tài k h o ả n , đ ư ợc lập trcn m ẫu d o n a ân hàn °

q u y đ ịn h , y ê u cầ u đ ơn vị thanh to á n trích m ộ t s ố tiền từ tài k h o ả n tiền <ứri củ a

m ìn h đ ể trả c h o n g ư ờ i thụ th ư ở n g c ó tên g h i trên s é c h o ặ c n g ư ờ i cẩ m s é c

N h ư v ạ y , s e c la m ộ t c h i p h iê u , lập trên m ẫu in sẵn củ a n g â n h à n g v à do

ch ủ tài k h o ả n phát h àn h g ia o trực tiế p c h o n gư ờ i thụ h ư ở n g đ ể thanh toán tiền vật tư, h à n g h o á , c h i p h í, d ịc h v ụ v v T h an h to á n b ằ n g s é c c ó đ ặ c đ iểm :

M ộ t ỉà, s é c là c ô n g cụ th an h toán trực tiế p giữ a n gư ời trá tiền và murời thụ h ư ơ n g K h á c h h à n g là n g ư ờ i trả tiền phát h ành s é c và trao trực tiẽp đ ể trá

H a i là , s é c c ó tín h thời h ạn T ín h thời hạn củ a s é c đư ợc th ế h iện ở ch ỗ

n ó c h i c ó g iá trị th a n h toán tron g thời h ạn c ó h iệ u lự c T h ô n g th ư ờn g s é c c ó

to a n c u a n ó phụ th u ộ c v à o sô d ư tài k h o ả n tiền g ử i thanh toán củ a n gư ờ i phát

h à n h séc; s é c đ ư ợ c x á c n h ậ n (đ ư ợ c n g â n h à n g đ ảm bủo khả n ă n g thanh toán

s é c b ả o c h i v à đ ư ợ c n g ư ờ i thứ b a b ả o đ ả m thanh toán - s é c b áo lãn h ).

H m h th ư c th a n h toán b ă n g s é c ra đ ờ i rất sớ m và là h ìn h thức th an h toán

k h á p h ổ b iên ở n h iề u n ư ớ c, c ó ưu đ iể m là th u ận lợi an toàn n h ư n g cũ n ơ k h ô im

ít k h ó k h ăn c h o n g ư ờ i sử d ụ n g n h ư phải là m thủ tục m u a s é c và phải b ả o quản

ch ặ t c h ẽ đ ể tránh bị lợ i d ụ n g , đ ồ n g thời v ớ i lo ạ i s é c b ảo ch i phải k ý gử i m ộ t

k h o a n tien đ ê d a m b a o thanh toán s é c N ê u n gư ời k ý phát s é c n h ư n <T k h ô n a đủ

k h a n a n g thanh to á n n g o à i v iệ c phải trả s ô tiền c ò n c ó th ê bị x ử lý nh ư bị cá n h

c a o n ê u VI p h ạ m lâ n m ộ t, bị đ ìn h c h ỉ k ý phát s é c tron g m ộ t thời gian k h ô n g

b á n s é c trăn g tro n g thời hạn trên v à thu h ồ i s é c trắng đã c u n g ứng n ếu vi phạm

lâ n th ứ h a i T rư ờ n g h ợ p vi phạm lầ n thứ b a n g o à i phẩn sử phạt n h ư trên c ò n bị

đ in h c h i v ĩn h v iê n v à bị th ô n g b á o trên h ệ th ố n g th ô n g tin tín d ụ n g N&oài ra

h ư ơ n g VỚI c á c h sử d ụ n g thuận tiệ n , đ ơn g iả n , u ỷ n h iệ m ch i đ ư ợ c d ù n (T đ ể

th an h to á n c á c k h o ả n h à n g h oá, d ịc h vụ h o ặ c ch u y ể n tiền m ộ t cá c h r ộ n a rãi và

p h ổ b iế n tro n g c ả n ư ớ c Ư ỷ n h iệ m ch i c ó th ể đư ợc d ù n g đ ể thanh toán trong

c u n g m ộ t tô c h ứ c c u n g ứng d ịch vụ th an h toán , h o ặ c g iữ a c á c tổ ch ứ c cu n »

ứ n g d ịc h vụ th an h toán Đ iề u k iệ n , thủ tụ c thanh toán , thời h ạn thực h iện lệnh

c h i h o ặ c ủ y n h iệ m ch i ( U N C ) d o tố ch ứ c c u n g ứng d ịc h vụ thanh toán th oá

th u ận v ớ i n g ư ờ i s ử d ụ n g d ịch vụ thanh toán phù h ọ p vớ i q u y đ ịn h c ủ a pháp

lu ậ t v à c h ế đ ộ th an h toán c ủ a N H N N

Ư ỷ n h iệ m c h i d ư ới d ạ n g c h ứ n g từ g iấ y n g ư ờ i trả tiền phải lập th eo đ ú n g

m ẫ u , đủ s ố liê n th e o q u y đ ịn h h iệ n h ành củ a n g â n h à n g L ện h ch i dưới d ạim

ch ư n g từ đ iệ n tử phải đ áp ứ n g c á c ch u ẩ n d ữ liệu th eo đ ú n g q u y đ ịn h tại q u y

c h ế lập , sử d ụ n g , k iể m so á t, x ử lý , b ả o q u ản và lưu trữ ch ứ n g từ đ iện tử.

T h an h to á n b ằ n g U N C c ó ưu đ iể m n h ư thủ tục đơn lú an đặc biệt là dễ

d à n g sử d ụ n g sự h ỗ trợ củ a c ô n g n g h ệ th ô n g tin, k h ô n g g â y p hiền hà ch o n gư ời trả tiên , c h ỉ sau m ộ t thời gian ngắn b ên bán h àn g sẽ nhận đư ơc tiền m à k h ô n ơ phải đ ên n g â n h à n g làm thủ tục T u y n h iên , n ó cũ n g c ó như ợc đ iểm là v iệ c trả tiền c h o n gư ờ i thụ h ư ở n g là do th iện c h í củ a ngư ời m ua, nếu người m ua thiếu trach n h iệm , k h ô n g s ò n g phăng thì n gư ời bán sẽ bị người m ua c h iế m d ụ n g vốn

N g o à i ra, thanh toán b ằ n g u ỷ n h iệm ch i b ằ n g g iâ y cò n c ó nhược đ iểm là khách

h à n g băt b u ộ c p h ải lập và m an g n ộ p trực tiêp tại n gân h àn g phục vụ m ìn h g â y

m at thơi g ia n , n g â n h a n g khi thanh toán phải nhâp lai cá c dữ liêu gh i trôn uỷ

n h ệm ch i v à o ch ư ơ n g trình m á y tính n cn d ễ g â y ra sai sót, nhẩm lẫn.

* T h a n h to á n h ằ n g u ỷ n h iệ m th u - h o ặ c n h ờ th u

U ỷ n h iệ m thu - n h ờ thu là lệ n h đ ò i tiền d o người bán lập th eo m ẫu do

n g â n h à n g q u y đ ịn h và ch u y ể n đ ến n g â n h à n g p h ụ c vụ m ìn h đ ể y ê n cẩu thu h ộ tiê n từ n g ư ờ i m u a trên c ơ sớ h à n g h o á đ ã g ia o , d ịc h vụ c u n g ứ ng phù h ợp với

n h ữ n g đ iề u k iệ n th a n h toán đã gh i tro n g h ợp đ ồ n g k in h tế.

U ỷ n h iệ m thu đư ợc áp d ụ n g tro n g g ia o d ịc h thanh toán g iữ a n h ữ n g

n g ư ờ i sử d ụ n g d ịc h vụ thanh toán c ó m ở tài k h o ả n trong n ộ i b ộ c ù n g tổ ch ứ c

c u n g ứ n g d ịc h vụ thanh toán h o ặ c g iữ a c á c tổ ch ứ c c u n g ứ ng d ịc h vụ thanh

to á n k h á c n h au trên c ơ s ở c ó th o ả th u ận h o ặ c hợp đ ồ n g v ề c á c đ iều k iện thu

h ộ g iữ a b ên trả tiền v à b en thụ h ư ở n g

Đ iê u k iệ n , thủ tụ c thanh to á n , th ờ i h ạn thực h iện n h ờ thu h o ặ c u ỷ n h iệm thu d o tổ ch ứ c c u n g ứ n g d ịc h vụ th an h toán th o ả thuận với n g ư ờ i sử d ụ n g d ịch

v ụ th an h to á n phù h ợp v ớ i q u y đ ịn h c ủ a n g â n h à n g

T ro n g trư ờng h ợ p tài k h o ả n c ủ a bên m u a k h ô n g đủ tiền đ ể thanh toán

th ì p h ả i c h ờ khi tài k h o ả n c ó đủ tiền m ớ i thực h iệ n thanh toán đ ồ n g thời th eo

y ê u cầ u c ủ a b ên đ ò i tiề n n g â n h à n g se tính s ố tiền phạt đ ể c h u y ê n đ ến c h o b en thụ h ư ở n g

B ên m u a p h ải lập g iấ y x in m ở th ư tín d ụ n g y ê n cẩu n g â n h à n g p h ụ c vụ

m in h trích tài k h o ả n tiền gử i s ố tiề n b ằ n g tổ n g g iá trị h à n g đặt m u a đ ể lưu ký

v à o tài k h o ả n r iê n g đ ồ n g thời gửi n g a y th ư tín d ụ n g c h o n g â n h à n g p h ụ c vụ

n g ư ờ i b án đ ể b á o c h o k h á ch h à n g b iết v à g ia o h à n g T h ư tín d ụ n g c ó lo ạ i đ ư ợc

d ù n g tro n g th an h toán n ộ i đ ịa v à c ó th ư tín d ụ n g thanh toán q u ố c tế T hanh

to á n b ằ n g th ư tín d ụ n g tron g thanh to á n q u ố c t ế th ư ờ n g đ ư ợ c áp d ụ n g đ ể thanh

to á n tiề n h à n g h o á , d ịc h vụ xu ất - n h ậ p khẩu g iữ a h ai q u ố c g ia k h á c nh au Đ ố i

v ớ i h o ạ t đ ộ n g x u ấ t - n h ậ p k hẩu thì v iệ c sử d ụ n g thư tín d ụ n g đ ể thanh toán là

k h á p h ổ b iên bởi p h ạm vi k h ô n g g ia n r ộ n g và sự h iể u b iết giữ a hai đơn vị ở

h a i q u ố c g ia là rất ít và k h ó ch u ẩ n x á c

T h ư tín d ụ n g c ó ưu đ iể m rất phù h ợp tron g h ọ p đ ồ n g x u ất - n hập kháu

g iữ a h a i q u ố c g ia vớ i n h a u , vớ i n h ữ n g k h o ả n thanh toán c ó g ía trị lớn và c ó

n h iề u rủi ro T h an h to á n b ằ n g th ư tín d ụ n g th ư ờ n g b ả o đ ám q u y ề n lợi c h o cả

h a i b ên m u a - bán tron g trư ờn g h ợp h ọ k h ó c ó đ iề u k iệ n trực tiếp trao đ ổ i với

n h au T u y n h iê n , thủ tụ c th an h toán b ằ n g th ư tín d ụ n g ruờm rà, phức tạp và

v iẹ c ap d ụ n g th a n h to á n b ă n g th ư tín d ụ n g là sự th ể h iện th iếu tin tưởnơ lẫn

n h a u D o đ ó , tro n g n ộ i đ ịa th ư tín d ụ n g th ư ờ n g ít đư ợc sử d ụ n g tronơ thanh

to á n

& T h ẻ th a n h to á n

T h ẻ th an h to á n là m ộ t p h ư ơ n g tiện thanh toán d o n gàn h à n g h a y tập

đ o a n ban le , c a c to c h ư c k h a c phát h ành v à bán c h o k h ách h à n g sử d u n a d ê trả tie n h a n g h o a , d ịc h vụ v à cá c k h o ả n th an h toán k h á c, rút tiền m ặt tại c á c nưận

h à n g đ ạ i lý h a y c á c q u ầ y trả tiền tự đ ộ n g T h ẻ th ư ờ n g th e h iệ n sự ca m k ết củ a

n g a n h a n g h o ặ c tô c h ứ c phát h àn h đ ê đ á m b ả o thanh toán n h ữ n g k h oản tiền d o

c h ủ th ẻ sử d ụ n g b ằ n g tiền củ a n g â n h à n g c h o ch ủ thẻ v a y h o ặ c tiền củ a ch ín h

ch ủ th ẻ đ ã g ử i tại n g â n h àn g T h e n g â n h à n g g ồ m n h iều loại: T h e A T M , thẻ

g h i n ợ , th ẻ tín d ụ n g v à c ó n h iề u h ã n g phát h ành n ổi tiế n g n h ư V IS A C A R D

M A S T E R C A R D , JC B C A R D , A M E X C A R D ,

- T h ẻ A T M (A u to m a te d T e lle r M a c h in e s): Là h ìn h thức đầu tiên củ a the

g h i n ợ , c h o p h é p ch ủ th ẻ tiế p cậ n trực tiẻp vớ i tài k h oan n g â n h à n g từ m á y

A T M C hủ th ẻ c ó th ể thực h iện n h iều g ia o d ịc h tại m á y A T M n h ư k iể m tra s ố

dư , c h u y ể n k h o ả n , rút tiền , in sa o k ê H ệ th ô n g A T M h iện đại c ò n c h o phép

c h ủ th ẻ g ử i tiền v à o tài k h o ả n củ a m ìn h n g a y tại m á y A T M và ghi C ó ch o

k h á c h h à n g n g a y và k h á ch h à n g tự m in h thực h iện c á c d ịch vụ n g â n hàn<T

k h á c T h ẻ A T M c ó th ể cu n g cấ p d ịc h vụ c h o k h á ch h à n g 2 4 /2 4 h m ộ t n g à y và

7 n g a y tro n g tuan VỚI đ ặ c lín h th u ận tiệ n , thỏ A T M đã n h anh c h ó n ” trở

th àn h sả n p h ẩm rất p h ổ b iế n , đ ặ c b iệt c ó tố c d ộ tăn g trưởng tùrm n «ừ v T uy

n h iê n , sử d ụ n g th ẻ A T M ch ủ th ẻ ch ủ y ế u tiếp cận với tài k h oan củ a m ìn h từ

m á y A T M , c ò n sử d ụ n g tro n g thanh toán ch u y ể n k h o á n rất hạn c h ế Đ iề u này

h ạn c h e v iẹ c sư d ụ n g tài k h o á n thanh toán tron g v iệ c thanh toán h à n <T h o á d ịch

v ụ tại c á c đ ơ n v ị n h ận th ẻ, c h ín h vì lý d o n à y th ẻ g h i n ợ ra đ ờ i.

T h e g h ì nọ: Bất c ứ k h á c h h à n g n ào c ó tài k h oản tiền gửi m ở tại n<Tãn

h a n g đ êu c ó th ê sử d ụ n g th ẻ g h i nợ T h ẻ g h i n ợ c h o p h ép k h á ch h à n g tiếp cận

m ộ t h ạn m ứ c tín d ụ n g nhât đ ịn h , ch ủ th ẻ ch ỉ đ ư ợ c p h cp sử dụnơ tronơ hạn

m ứ c tín d ụ n g đ ó K h i c ó nhu cầu thanh to á n , ch ủ th e đ ến c ơ s ở ch ấ p n hận the

th ự c h iệ n lệ n h th a n h toán , lú c đ ó ch ủ thỏ m ớ i ch ín h thức nhận n ợ vó'i m úm

h à n g Đ ế n th ờ i h ạn t h o i thuận, ch ủ th e phải c ó n g h ĩa vụ trả d ẩ y đủ k h oản g ố c

v à lã i c h o n g â n h à n g phát hành th ẻ N h ư v ậ y , v iệ c sử d ụ n g th ẻ tín d ụ n g ch ín h

là h ìn h th ứ c v a y tiề n n g â n h à n g th e o hạn m ứ c đ ã th oả thuận đê' thanh toán

- T h e d u lịch: T ư ơ n g tự n h ư th ẻ tín d ụ n g n h ư ng thời gian thanh toán

n g ắ n h ơ n , ch ủ y ê u p h ụ c vụ c á c k h á ch h à n g tron g h oạt đ ộ n g du lịc h , thăm

q u a n , g iả i trí.

1 2 3 C á c h ệ t h ố n g t h a n h t o á n c ủ a n g â n h à n g th ư ơ n g m ạ i

Đ e th ự c h iệ n vai trò trung g ia n th an h toán củ a m ìn h đ ố i vớ i n ền k in h tổ',

đ ò i h ỏ i g iữ a c á c n g â n h à n g và đ ơn vị n g â n h à n g phải tổ ch ứ c tốt q uan h ệ thanh

to á n v ớ i n h a u V iệ c tổ ch ứ c q u an h ệ thanh toán g iữ a c á c n g â n h à n g và đơn vị

n g â n h à n g x u ấ t phát từ n h u cầ u thanh toán g iữ a c á c tổ ch ứ c, cá nhân khôncr

m ở tài k h o ả n tại m ộ t đ ơn vị n g â n h à n g , từ nhu cầu q uản lý và đ iều h ò a vốn tron g từ n g N H T M và to à n h ệ th ố n g n gân h à n g củ a m ỗ i n ư ớ c T ừ đ ó , h ìn h

th an h c á c h ệ th ô n g th an h toán n ộ i b ộ v à thanh toán ra n g o à i p h áp nhàn củ a

to a n VƠI n h a u , to à n b ộ th ô n g tin và tài k h o ả n k h á ch h à n g củ a c á c ch i nhánh

đ ều đ ư ợ c q u ản lý lậ p trung th ố n g n h ất tại m á y ch ủ đặt tại H ộ i s ở ch ín h D o

đ o , m ọ i q u an h ệ th an h toán phát sin h g iữ a hai k h á ch h à n g c ù n g m ở tài k h oan tại m ộ t h ệ th ố n g đ ư ợ c x ử lý tại H ộ i s ở ch ín h m à k h ô n g phụ th u ộ c nơi phát sin h y ê u cầ u th an h toán và đ ư ợ c thự c h iệ n n g a y tức thì (real tim e ) Đ iề u k iện

đ ể triển k h a i th ự c h iệ n là dựa trên n ề n tả n g c ô n g n g h ệ th ô n g tin h iệ n đại c ổ tín h b ả o m ật c a o , trên c ơ s ở pháp lý v à q u y trình ch ặt c h ẽ , m ạ n g lưới ch i

n h á n h phải đ ư ợ c n ố i m ạ n g tố c đ ộ ca o

H ệ th ố n g thanh toán n ộ i b ộ tro n g m ộ t hộ th ố n g n gân h à n g c ó th ể thực

h iệ n th e o c ơ c h ế q u ản lý th ô n g tin và tài k h o ả n k h á ch h à n g phân tán tại cá c

c h i n h á n h C á c ch i n h á n h N g á n h à n g m ở m ộ t tài k h o ả n tại H ộ i sở ch ín h đò’ thực h iệ n d ic h vụ th an h to á n c h o k h á ch h à n g tại ch i n h ánh m ìn h với c á c k h á ch

h à n g tại c á c c h i n h á n h k h á c tro n g c ù n g h ệ th ô n g , c ơ s ở thực h iệ c á c k h oản

th an h to á n tron g n ộ i b ộ h ệ th ố n g là s ố d ư trên tài k h o á n tiền gửi c ủ a chi nhánh tại H ộ i s ơ ch ín h

V i th an h toan tren c ơ s ơ sư d ụ n g m ạ n g tru yền dẫn và phần m ềm m á y tín h n ê n n h iề u N H T M g ọ i h ệ th ố n g thanh toán n à y là h ệ th ố n g thanh toán

đ iệ u tử h a y c h u y ể n tiền đ iệ n tử T h an h toán đ iệ n tử n ộ i b ộ thực ch ất là n g h iệ p

vụ đ iều c h u y ể n tiề n v ố n g iữ a c á c ch i n h á n h tron g n ộ i b ộ m ộ t n g â n hàrtơ

th ư ơ n g m ạ i m à k h ô n g th a y đ ổ i tổ n g n g u ồ n v ố n củ a n g à n hàn ơ đó.

1.23.2 Thanh toán khác hệ thông

K h á c v ớ i th an h to á n n ộ i b ộ tron g c ù n g h ệ th ố n g , v iệ c th an h toán <ũữa

c a c n g â n h à n g k h á c h ệ th ố n g là thanh to á n g iữ a c á c p háp n hân k h á c nhau n ên

là m th a y đ ổ i tổ n g n g u ồ n v ốn củ a m ỗ i N H T M khi phát sin h k h o ả n thanh toán

V i v ậ y , tù y th eo m ố i q u a n h ệ g iữ a c á c n g â n h à n g , phạm v i, m ứ c đ ộ tín n h iệm

v à p h ư ơ n g thức q u ả n lý v ố n và sự ỉh o ả th u ận g iữ a c á c n g â n h à n g đ ể lựa ch ọ n

c á c p h ư ơ n g th ứ c th a n h toán th ích h ợp th e o q u y đ ịn h củ a N H N N

a H ệ th ố n g thanh toán s o n g p h ư ơ n g liê n n g â n h à n ơ

N g â n h a n g N h à nư ớc ban h ành p h ư ơ n g thức thanh toán đ ư ợ c th iết k ế trên c ơ sở m ở tài k h o ả n tiền g ử i lẫn nhau g iữ a hai n g â n h à n g th ư ơ n g m ại làm

c ơ s ở c h o v iệ c th an h toán n h ữ n g ch ứ n g từ củ a k h ách h à n g c ó quan hộ với nhau

v à c ó th ể q u y ê t to á n thu ch i h ộ tron g n g à y trực tiếp h o ặ c th ô n g qu a lài k h oản tiề n g ử i tại N g â n h à n g N h à n ư ớ c T ro n g trường h ợp lần suất thanh toán giữa

h a i n g â n h à n g th ư ơ n g m ại c a o tron g khi k h ô n g tổ ch ứ c thanh toán liên n gân

h à n g đ ư ợ c v ì k h ô n g c ù n g tham g ia h ệ th ố n g thanh toán liê n n g â n h à n g , k h ô n g

tô ch ứ c thanh to á n bù trừ đư ợc vì k h ô n g c ù n g đ ịa bàn, c á c n g â n h à n g thươnơ

m ạ i c ó th ể k ý k ết h ọ p đ ồ n g th an h to á n b ằ n g c á c h m ở tài k h o ả n tiền gửi lẫn

n h a u S ố d ư tài k h o ả n tiền gử i củ a n g â n h à n g thư ơng m ại đ ố i p h ư ơ n g là c ơ sở

đ ể thực h iệ n c á c k h o ả n ch i trả c h o n g â n h à n g th ư ơn g m ạ i đ ó th e o n ội d u n g

th an h to á n đ ã đ ư ợ c g h i rõ tron g h ợp đ ổ n g thanh toán g iữ a hai n g â n h à n g V ới

p h ư ơ n g thức thanh toán n à y đ ã đ áp ú n g đ ư ợ c nhu cầu ch u c h u y ể n v ố n đa dạnơ tro n g n ền k in h t ế thị trư ờng, đ áp ứ ng đ ư ợ c nhu cầu th an h toán c h o c á c k h ách

h a n g c u a 2 n g â n ớ c ù n g đ ịa bàn h o ặ c k h á c đ ịa bàn và k h á c h ệ th ố n g T uy

n h iê n , n h ư ợ c đ iể m là g â y đ ọ n g v ố n tron g thanh toán d o phải m ở tài k h o ả n tại

n hau lam c ơ s ơ c h o v iệ c th an h to á n củ a n gân h à n g th ư ơ n g m ại đ ố i p h ư ợn g

Biêu 1.1 Mỏ hình hệ thống th an h toán liên ngân hàng song phương

to á n trực tiếp q u a tài k h o ả n tiền g ử i m ở tại S ở g ia o d ịch N H T W X u ấ t phát từ

y ê u cầ u c á c m ó n thanh toán với g iá trị lớ n , thời gian ch u c h u y ể n v ố n tối th iểu

an to à n Đ ồ n g th ờ i, N H T W thực h iệ n vài trò q uản lý và k iể m so á t đ ố i vớ i cá c

k h o ả n th a n h to á n c ủ a c á c N H T M

Đ ie u k iệ n thực h iện lện h thanh toán là tài k hoản của ngàn h àn g gửi điên

ra lện h th an h toán phải c ó đủ tiền , nếu k h ô n g đủ tiền lệnh thanh toán bị gửi trả lại

và n g â n h à n g gửi phải lập tức b ổ su n g đủ tiền Đ ể thanh toán đ òi h ỏ i cá c ngân

h a n g phai ch u ân bị n g u ồ n v ốn thanh toán từ n g u ồ n của ch ín h m ìn h h o ặ c v a y trên thị trường liên ngân h à n g và c u ố i cù n g m ới được N H T W c h o v ay T rong trườnw

h ọ p đư ợc p h ép thấu ch i thì hạn m ức phải được k iểm soát, ch ịu lãi xuất và c ó tài sản thê ch ấ p dưới hình thức c h o v a y tái cấp v ố n h o ặ c ch iết khâu.

2 4

- T ro n g trư ờn g h ợ p n g â n h à n g g ử i n h iều lện h thanh to á n v à o m ộ t th ò i

đ iể m th ì c ầ n th o ả th u ậ n trước v ề trật tự ưu tiên n h ư th e o a iá trị thanh toán ,

th e o tín h ch ấ t k h ẩ n cấ p h o ặ c lệ n h đ ến trước, đi trước H iệ n n a y , n g ư ờ i ta c ó

th ể c h o p h ép n g â n h à n g gửi lện h tự x á c đ ịn h th ứ tự ưu tiên c h o từ n g lo ạ i thanh

to á n c ũ n g n h ư c h o p h é p n g â n h à n g g ử i lệ n h rút lui c á c lện h th an h toán nếu

th iế u tiền c h i trả (h u ỷ n g a n g ).

^ X ử lý th e o lô , th ự c h iện q u y ế t to á n c u ố i n g à y (g iá trị thấp)

Đ à y là p hân h ệ c ủ a h ệ th ố n g th an h to á n đ iệ n tử liê n n g â n h à n g th eo

n g u y ê n tắc c h u y ể n lệ n h đi th eo lô , m ỗ i lô c ó n h iều lện h , q u y ết toán c u ố i Iigàv

sa u k h i bù trừ lẫ n n h a u , ưu đ iể m củ a hộ th ố n g n à y là ch i p h í thấp, n h ư n g tiềm

ẩn rủi ro v ề k h ả n ă n g thanh to á n , c h iê m d ụ n g v ố n lẫn nhau.

+ B ù trừ đ iệ n tử: Á p d ụ n g c h o c á c đ ịa bàn m à c á c n g â n h à n g kết n ối

m ạ n g trực tiê p v ớ i n g â n h à n g ch ủ trì trên c ù n g đ ịa bàn và sử d u n g phần m ềm

th a n h to á n bù trừ đ iện tử 1 ro n g trư ờn g h ọ p n à y , c á c lệ n h thanh toán v à x ử lý

k ết q u ả bù trừ g iữ a n g â n h à n g th àn h v iê n và n g à n h à n g ch ủ trì sẽ tru yền trực tiê p q u a m ạ n g m á y tín h m à c á c n g â n h à n g k h ô n g phủi đẽ'n trực ticp d ể c h u y ể n

g ia o c h ứ n g từ lẫn nh au.

+ B ù trừ g iấ y : H ìn h thứ c thanh to á n bù trừ v ẫn dựa trên c o sở g ia o nhận

c h ứ n g từ g iấ y trực tiế p q u a nhân v iê n c h u y ê n trách thanh toán bù trừ v ế c ó và

bù trừ v ế n ợ , n h ư n g trên thực t ế đ ể an to à n , c á c n g á n h à n g thành v ic n k h ó m ’

th ể ứ n g v ố n c h i h ộ c h o nh anh , n ên ch ỉ áp d ụ n g thanh to á n bù trừ v c c ó k ết hợp

v ớ i x ử lý d ữ liệ u th an h toán trên m á y tín h

d T h a n h toán từ n g lần q u a tài k h o ả n tiền gử i tại N H N N

Đ ể th an h to á n , c á c NHTM ph ải m ở tài k h o ả n tiền gửi tại NHNN và d u y trì s ố d ự đ ể th an h to á n h à n g n g à y M ỗ i k h i c ó nhu cáu thanh to á n , c á c NHTM

H iệ p h ộ i tài c h ín h v iễn th ô n g liê n n g â n h à n g toàn cầu S W IF T x â y dụrm

h ệ th ố n g th a n h to á n n à y từ năm 1 9 7 3 , trụ sở ch ín h đặt tại B ru x ell c ủ a nư ớc Bí

S W IF T là tổ ch ứ c h o ạ t đ ộ n g k h ô n g v ì lợi n h u ậ n , c u n g cấ p c h o c á c n g â n hàim

th à n h v iê n m ộ t m ạ n g riên g đ ể c h u y ể n g ia o d ữ liệu trcn phạm vi toàn cá u x ử

lý c á c g ia o d ịc h liê n n g â n h à n g q u ố c t ế n h ằ m đạt c á c y ê u cầu như: T ic u ch u ẩn (S ta n d a rd ), an to à n (S e c u r ity ), trách n h iệ m tài ch ín h (F in a n cia l L ia b ility ) hợp

tá c (C o o p e r a tio n ).

S W IF T đ ã sử d ụ n g c á c tiêu ch u ẩ n q u ố c t ế ISO (In tern a tio n a l Standard

O r g a n iz a io n ) v à n g ư ợ c lại ISO c ũ n g sử d ụ n g đ ịn h d ạ n g c á c bứ c d iện trong

th an h to á n liê n n g â n h à n g phù h ợp vớ i ch u ẩ n m ự c d o S W IF T đưa ra và tất

n h iê n c h u ẩ n m ự c củ a S W IF T c ũ n g q u an h ệ ch ặt c h ẽ vớ i c á c q u y c h ế củ a

p h ò n g T h ư ơ n g m ạ i Q u ố c t ế Paris.

1.2.3.3 Hệ thông thanh toán ứng dung công nghệ cao

C ô n g n g h ệ th ô n g tin từ lâu đ ã thâm n hập v à o lĩn h vực tiền tệ và hoạt

đ ộ n g n g â n h à n g và đ ã b iế n đ ổ i toàn d iệ n v ề ch ất đ ố i với h ệ th ố n g “ h u y ết

m ạ c h c u a n ên k in h tê và m a n g lại n h ữ n g k h ái n iê m , tên g o i và p h ư ơ n a tiên

N g â n h à n g đ iệ n tử là n gàn h à n g sử d ụ n g hình thái tiền d iện tử vào toàn bộ

n g h iệ p vụ cu n g ứng tiền , h u y đ ộ n g và cấp v ố n cũ n g n h ư g ia o dịch thanh toán - tín d ụ n g đ ều đư ợc thực h iện th ô n g qu a m ạ n g m á y tính và v iễn th ôn g K hách

h à n g c ó th ể truy n hập từ x a v ào m ộ t n g â n h à n g đ ể thu nhập th ô n g tin, thực hiện

g ia o d ịch thanh toán , gử i tiền, rút tiền qu a cá c phương tiện thiết bị đ iện tử như

m á y rút tiền tự đ ộ n g (A T M ), đ iện thoại (T e le p h o n e B an k in g), đ iện thoại di đ ộ n g (M o b ile p h o n e B a n k in g ), cá c d ịch vụ truy cập và g ia o d ịch qua n gân h àn g tại nhà (H o m e B a n k in g ) v à g ia o dịch qua m ạ n g Internet (Internet B an k in g).

* T iề n đ iệ n tử (D ig ita l C a sh )

T iê n đ iệ n tử thự c ch ất là tiền g h i s ổ đ ư ợ c m ã h o á lưu k ý và c h u y ê n tải

th ô n g q u a m ạ n g In tern al N g â n h à n g phát h ành tiền đ iện tử sẽ phát h ành m ột

b ư c đ iệ n đ ư ợ c m ã h o á cá nhân N g ư ờ i m u ố n sử d ụ n g tiền đ iên tử phái gửi v êu

c â u tới n g â n h à n g , n g â n h à n g sẽ p h át h àn h tiền tới từng k h á ch h à n g cu th ể

th ô n g q u a c á c b ứ c đ iệ n dư ợc m ã h o á c ô n g k h ai củ a k h á ch h à n g và k h á ch h à n g

cấ t g ử i tiền d iề n đ iệ n tử trên h ệ th ố n g m ạ n g m á y tính K hi k h á ch h à n g g ia o

d ịc h m u a b án , k h á c h h à n g g ử i tới n h à c u n g cấ p th ô n g đ iệ p đ iện tử đ ư ợ c m ã

h o a c ô n g k h ai củ a n h à c u n g c â p h à n g h o á , d ịc h vụ N h à c u n g cấ p g iả i m ã

b ă n g m ã h o á c á n h â n v à k iế m tra tín h x á c thực củ a th ô n g đ iệ p thanh toán này

v ớ i n g â n h à n g phát h à n h th ô n g q u a v iệ c sử d ụ n g m ã h o á c ô n g khai củ a n gân

h à n g p h át h à n h và k iể m tra sô s ê ri tiền đ iện tử.

Ỷ T h ẻ thanh to á n (C ard )

L à c ô n g cụ th an h to á n d o n g â n h à n g phát h àn h và bán c h o k h á ch h à n g

sử d ụ n g đ ể trả tiề n h à n g h o á ị d ịc h vụ và c á c k h o ả n thanh toán k h á c, rút tiền

m ặt tại c á c n g â n h à n g đại lý thanh to á n h a y rút tiền m ặt tại A T M ch i trả tại

c á c trạm c h u y ể n tiề n đ iệ n tử ở c á c đ iể m bán lẻ PO S T h ẻ th an h toán là p h ư ơn g tiệ n th an h to á n đ iệ n tử ch ủ y ếu p h ụ c vụ k h á ch h à n g cá n hân g ắn liền vớ i k ỹ

th u ật tin h ọ c ứ n g d ụ n g tron g n g â n h à n g

* N g â n h à n g đ iệ n tử bán lẻ

L a n g â n h à n g c u n g cấ p d ịc h vụ n g â n h à n g n ói c h u n g và d ịch vụ thanh

to á n n ó i r iê n g dự a trên c ơ sở c ô n g n g h ệ tin h ọ c và v iễ n th ô n g ở n h iều cấp đ ộ

k h á c n h a u như: N g â n h à n g tự đ ộ n g h a y tự p h ụ c vụ, n g â n h à n g ảo h a y n gân

h a n g tại n h a (H o m e B a n k in g ), n g â n h à n g đ iện th o ạ i (T e le p h o n e B a n k in g )

* N g â n h à n g đ iệ n tử ảo

N g â n h à n g đ iệ n tử ảo là lo a i h ìn h n g â n h à n g đ iệ n tử b án lẻ củ a thập k ỷ

7 0 va s e p h at triên m ạ n h tron g thời g ia n tới Internet B a n k in g đ a n g được cá c

N g â n h à n g M ỹ , A n h v à ú c triển k h a i phát triển m ạn h m ẽ d ịch vụ Internet

B a n k in g đ ể g iú p k h á ch h à n g truy cậ p c h u y ể n tiền trên m ạ n g th ô n g qua c á c lài

k h o ả n c ũ n g n h ư k iể m so á t h oạt đ ộ n g c ủ a c á c tài k h o ả n n ày Ở m ột s ố nư ớc,

c ù n g v ớ i đầu đ ọ c th ẻ th ô n g m in h g ắ n liề n v ớ i m á y tính cá n h ân , k h á ch hàn<>

c ó th ể tự n ạp tiền từ tài k h o ả n v à o v í đ iệ n tử và sử d ụ n g m á y tính cá nhân ở

n h à n h ư m ộ t m ạ n g A T M và c ó th ể thự c h iệ n n h iều g ia o d ịc h n g â n h à n g tại

n h à v à đ ư ợ c g ọ i là H o m e B a n k in g

1 2 4 N h ữ n g n h â n tó ả n h h ư ở n g đ ố i v ó i h o ạ t đ ộ n g t h a n h to á n q u a

n g â n h à n g

T ro n g h n h vự c n g â n h à n g , n g à n h n g à n h à n g đ ã ch ủ đ ộ n g p h ối h ơp với

c á c b ộ , n g à n h h ê n q u an đ ề ra n h iề u g iả i pháp tích cự c n h ằm phát triển nền

ta n g q u an trọn g c h o m ộ t n ền tiền tệ v à h ệ th ố n g n g â n h à n g phù h ợp dần với c ơ

c h ế th ị trư ờng H iệ n đ ại h o á c ô n g n g h ệ n gân h à n g , tự d o h ó a h oạt đ ộ n g tài

c h ín h c ù n g v ớ i phát triển c á c p h ư ơ n g tiện thanh to á n h iệ n đại đ a n g là xu th ế

c h u n g củ a h ệ th ố n g tài ch ín h ở m ỗ i q u ố c g ia và toàn t h ế g iớ i Tronơ đ ó thể

c h ế h o ạ t đ ộ n g n g â n h à n g đã đư ợc h o à n th iện đ á n g k ể, c ơ c h ế đ iề u h ành ch ín h

s a c h tiê n tệ đ ư ợ c đ ô i m ớ i căn b ản , c á c n g u y ê n tắc và ch u ẩ n m ự c q u ố c tê về

h o ạ t đ ộ n g c ủ a n g â n h à n g từ ng b ư ớ c đ ư ợ c áp d ụ n g , ch ất lư ợ n g tín d ụ n g vì th ế

đ ã đ ư ợ c c ả i th iệ n đ á n g k ể.

Đ ê phát tn ê n h ệ th ố n g thanh toán q u a n g â n h à n g , c ó n h iều nhân lố tác

đ ộ n g , g ồ m c á c n h ân t ố ch ủ q uan th u ộ c v é từ n g n g â n h à n g và toàn h ệ thốn °

n g â n h à n g , n h ữ n g n h ân tố k h á ch quan th u ộ c v ề m ô i trường p háp lý ch ín h

sá c h v à trình đ ộ p h át triển k in h tế, x ã h ộ i, Đ ể phát triển h ệ th ố n g thanh toán

đ iề u k iệ n tiê n q u y ế t là phải n g h iê n cứ u , phân tích toàn d iện c á c n hân tố ảnh

h ư ở n g tới tiế n trình h iệ n đại h o á h ệ th ố n g thanh toán.

1.2.4.1 Các nhân tô khách quan

a C á c n h â n t ố th u ộ c m ộ i trư ờng k in h tế

L à n h â n t ố h à n g đẩu ảnh h ư ở n g tới h ệ th ố n g thanh toán T rước h ết g ia o

d ịc h th an h to á n p h ải p h ụ c vụ , đ á p ứ ng nhu cầu g ia o d ịc h th ư ơn g m ạ i, m u a bán

th a m g ia h oạt đ ộ n g th an h toán q u a n g â n hàng; là c ơ s ở c h o sự phát triển ổn

đ ịn h , b ền v ữ n g và h iệu q u ả c ủ a h oạt đ ộ n g thanh to á n q u a n gàn h à n g G ia o

d ịc h th an h to á n đ ò i h ỏ i c ơ s ở p h áp lý v ữ n g c h ắ c, đ ầ y đủ, đ ồ n g b ộ , h iệu lực ca o

đ ể b ả o v ệ lợ i ích h ợp p h áp c h o m ọ i ch ủ th ể tham g ia g ia o d ịc h th an h toán; từ

đ ó , tạ o lò n g tin đ ố i v ớ i k h á c h h à n g và dân cư V í d ụ , m u ố n thu hút k h ách

h à n g d àn c ư sử d ụ n g d ịc h vụ th an h to á n k h ô n g d ù n g tiền m ặt p h ải tạo k h u n ư

p h á p lý c h o lưu h à n h c á c c ô n g c ụ đ ó n h ư luật S éc, luật T h ư ơ n g p h iếu , H ố i

p h iế u v v M u ố n x â y d ự n g và v ậ n h à n h h ệ th ố n g thanh toán đ iệ n tử, vân đ ề

c h ứ n g từ đ iệ n tử, c h ữ k ý đ iện tử k h ô n g ch ỉ liê n quan đ ến g iả i pháp k ỹ thuật

c ô n g n g h ệ đ ò i h ỏ i c ơ s ở p háp lý h iệ u lự c đ ả m b ảo đ ộ tin c ậ y và an toàn m ới thu hút k h á c h h à n g m ở rộ n g d ịch vụ th an h toán đ iệ n tử.

c N h â n tố tâ m lý - x ã h ội

C o n n g ư ờ i là tổ n g h o à c á c q u an h ệ x ã h ộ i v à tâm lý x ã h ội th ư ờ n2 lạc

h ậ u s o vớ i tồ n tại x ã h ộ i M ặ c dù n h ân lo ạ i d a n g bư ớc v à o k in h t ế tri thức,

c ô n g n g h ệ th ô n g tin trở thành c ơ s ở h ạ tần g c ủ a n ền sản xu ất h iệ n đ ạ i, n h ư n g tâm lý d ân c ư v ẫ n ưa c h u ộ n g sử d ụ n g tiền m ặt tron g g ia o d ịch m u a b án , thanh

to á n m ớ i y ê n tâ m , tin c ậ y , ch ư a tin d ù n g c ô n g cụ T T K D T M thi k h ó m à phát triển th a n h to á n q u a n g á n h à n g V ì v ậ y , d ò i h ỏ i phải tu y ên tru yền , q u ả n 2 c á o

tạ o đ iề u k iệ n m ô i trư ờng thuận lợi c h o n g ư ờ i dân tiếp cậ n h ệ th ố n2 thanh toán

k in h t ế n ó i ch u n g T ổ ch ứ c lu ân c h u y ể n ch ứ n g từ an to à n , thuận tiện , n h anh

c h ó n g , s ẽ là m c h o tố c đ ộ ch u c h u y ể n v ố n đ ư ợc d iễn ra n h anh c h ó n g th u ận tiện

v à h iệ u q u ả C ác N H T M k h ô n g th ể x â y d ự n g h ệ th ố n g thanh toán h iệ n đại,

đ áp ứ n g ch u cầ u ch u c h u y ể n v ố n n h anh c h ó n g , an to à n , h iệ u quá n ếu dựa trên

c ơ sở c h ứ n g từ g iấ y th ô n g th ư ờ n g V iệ c C hín h phủ ban h ành cá c k h u n g pháp

to á n đ iệ n tử n ó i r iê n g tới k h á ch h à n g đ ư ợ c x á c đ ịn h v ô c ù n g cấ p th iết N ế u

n h ư ch ấ t lư ợ n g c ủ a d ịc h vụ n g à y c à n g h o à n h ả o c ó ch ất lư ợ n g c a o , g iả m th iểu

rủi ro tro n g th a n h to á n với k h á ch h à n g thì k h á ch h à n g sẽ g ắ n b ó lâu dài và

đ ư ợ c ch ấ p n h ậ n K h ô n g n h ữ n g t h ế n g â n h à n g c ò n đ ư ợ c n â n g c a o u y tín và vị

th ê c u a m ìn h th ô n g q u a n h ữ n g lời k h e n , sự ch ấ p n h ậ n , th o á m ãn vổ ch ất lượn"

k h á c h h à n g h iệ n hữu h ọ sẽ th ô n g tin tới n h ữ n g n g ư ờ i k h á c c ó nhu cầu d ịch vụ

tìm đ ê n n g â n h à n g đ ể g ia o d ịc h v à tất n h iê n k h ô n g c ó đ iể m n ào c h o m ũm

h à n g c u n g c ấ p c á c d ịc h vụ thanh to á n k h ô n g d ù n g tiền m ặt n ên k h ô n g đư ợc

c h ấ p n h ậ n c ủ a m ạ n g lư ớ i th ư ơ n g m ạ i,d ịc h vụ tron g n iề n k in h tế.

1.2.4.2 Các nhản tô bên trong của hệ thống ngàn hàng và từng N H TM

a T rình đ ộ c ô n g n g h ệ và cá n b ộ c ủ a hộ th ố n g n g â n h à n g

- T r ìn h đ ộ c ô n g n g h ệ ; Sự p h át tiền củ a k h o a h ọ c c ô n g n g h ệ , nhất là

c ô n g n g h ệ th ô n g tin v à tru yền th ô n g (IC T ) đ ã đưa ra m ột p h ạm vi lớn cá c

k ê n h p h ân p h ố i tro n g n g â n h à n g bán le , đ ặc b iệt là cá c h ệ th ố n g th an h toán và

k ế to á n k h á ch h à n g N g â n h à n g cán k h ai th á c c á c c ơ h ộ i c ó đ ư ợ c sự phát triên

v à b iế n đ ổ i n à y đ ể d u y trì cạ n h tranh th àn h c ô n g tron g tư ơ n g lai ch ín h là

n h ữ n g n g â n h à n g c ó đ ò n b ẩ y từ c u ộ c c ạ c h m ạ n g C N T T và tru yền th ô n g H ơn

n ữ a, n g ư ờ i tiêu d ù n g c ũ n g c ó thổ y ê u cầ u cá c d ịch vụ n g â n h à n g h iệ u q u ả hơn

v à bắt đầu th ấ y rõ h ơ n n h ữ n g t h ế m ạ n h và c ô n g n g h ệ c ó th ể m a n g lại n gư ời

th ắ n g s ẽ là n g â n h à n g áp d ụ n g đ ư ợ c k h á n ă n g củ a C N T T và tru y ền th ô n g v à o

v iệ c q u y ế t đ ịn h c h iế n lư ợ c và m ở rộ n g k in h d o a n h tă n g cư ờ n g n ă n g lực bộ

m á y tổ ch ứ c q u ản lý rủi ro v à th iết lập m ố i quan h ệ k h á ch h à n g tốt hơn

Đ iề u đ ó c h ứ n g tỏ rằng hạ tá n g c ô n g n g h ệ th ô n g tin và tru y ền th ô n g là

n ê n ta n g c h o h ệ th ố n g thanh to á n , n êu h ạ tầ n g n ày đáp ứ ng đư ợc y ê u cẩu thì ỉiệ th ố n g th a n h to á n n g â n h à n g sẽ h o ạ t đ ộ n g th ô n g su ố t N g ư ợ c lạ i, n ếu hạ

tầ n g n à y k h ổ n g tốt thì hộ th ố n g thanh to á n n g â n h à n g k h ô n g ch í vận hành

k é m m à c ò n m ất an toàn

- T r ìn h đ ộ n h â n v iê n : H ệ th ố n g thanh toán n g â n h à n g đ ò i h ỏ i lực lượng

n h â n v iê n c ó k ỹ th u ật C N T T v à tru y ền th ô n g c a o đ ể đưa ra n h ữ n g ứ n g d ụ n ơ

c ầ n th iết, h ỗ trợ và p h ổ b iến k iến thứ c k ỹ thuất tư ơ n g ứng T u y n h iê n , th e o

T ạp c h í n g h iê n n g â n h à n g th ế g iớ i triển v ọ n g k in h tế toàn cầu và c á c nước

đ a n g p h át triển n ă m 2 0 0 1 n g u ồ n lực n à y tro n g n h iều nư ớc đ a n g phát triển

đ a n g th iếu , đ iề u n à y tạ o n ên m ộ t rào cả n c h o sự phát triển c á c h ệ th ố n ơ thanh

to á n n g â n h à n g H ơ n nữa, nhu cầu v ề lư ợ c lư ợ n g la o đ ộ n g C N T T ch ất lượn**

c a o tro n g c á c n ư ớ c c ô n g n g h iệ p c a o h ơn ; d o đ ó , c á c nư ớc đ a n g phát triển c ó

k h ả n ă n g c h ả y m á u ch ấ t x á m v ề la o đ ộ n g C N T T th ậm c h í g a y g ắ t v à mũm cản

s ự p h át trên c á c h ệ th ố n g thanh to á n n g â n h à n g

L ự c lư ợ n g la o đ ộ n g C N T T c ủ a L à o ch ư a đáp ứ ng nhu cẩu c h o thị trư ờnơ

p h an m e m n ộ i đ ìa d o phân lớn n hân v iê n k h ô n g đủ k ỹ n ă n g là m v iệ c và <*iao

d ic h trên In tern et v à n h ữ n g th iêt bị h iệ n đ ạ i, đ iể m y ế u về tiế n g A n h n<*ôn m*ữ trên In tern et là rào cản c h o th ư ơ n g m ại d iệ n tử.

b N ă n g lự c q u ản trị đ iều h àn h c ủ a m ỗ i n g â n h à n g tron g thanh toán

N ó i đ ên h ệ th ố n g thanh toán dù n ó sử d ụ n g p h ư ơ n g tiện thanh toán bằm*

g ia y h a y p h ư ơ n g tiện th an h toán đ iệ n tử thì h ê th ố n g thanh toán vẫn phái sử

d ụ n g c a c th iet b ị đ iệ n tư, k ỹ thuật h iệ n đai đ ó là m á y tính cá nhân m á y ch ủ

m ạ n g n ộ i b ộ , m ạ n g đ iệ n rộ n g , m ạ n g in ten et, đ iện th o ạ i, c á c th iết bị tru yền

n h ậ n ,c á c th iết bị c h u y ể n n h ư ợ n g n h ư m á y A T M , đầu đ ọ c thể ĐỐI với múm

h à n g n ó i r iê n g v à n h à c u n g cấ p d ịc h vụ thanh toán n ó i c h u n g bất k ỳ trường

h ợ p n à o c ũ n g p h ải q uản trị đ iề u hành và đầu lư c ơ sở k ỹ thuật, x â y đ ự n g đư ợc

h ẹ th o n g th an h to a n h iệ n đ ạ i c ù n g với sư phát triển k h ô n g ngừm* củ a côm*

n g h ệ th ô n g tin đ ề là m tă n g tố c đ ộ thanh to á n , lín h an toàn b áo m ật củ a hệ

th ố n g c ũ n g n h ư tiệ n íc h c h o n g ư ờ i sử d ụ n g tạo k h ả n ă n g q u án lý , k iể m soát

c ủ a N H T M v à n h à c u n g cấp d ịc h vụ th an h toán

c K h ả n ă n g phá triển sản p h ẩm d ịc h vụ thanh toán m ớ i củ a m ỗ i N H T M

X â y d ự n g m ụ c tiêu c h iế n lư ợ c phát triển đ ịch vụ , đ a d ạ n g h oá sản phẩm

đ â y là m ụ c tiêu c ơ bản củ a N H T M , là n ền tản g đ ố i vớ i sự phát triển c ủ a m ột

tô c h ứ c M ộ t c h iê n lư ợ c hoạt đ ộ n g phù h ợ p và rõ ràng sẽ là k im ch í n am ch o

m ọ i h o ạ t c ủ a n g â n h à n g T ro n g n ền k in h t ế thị trường và sự cạn h tranh q u y ết

liệ t n h ư h iệ n n a y v iệ c đ a d ạ n g h o á c á c sản p h ẩm d ịch vụ n g â n h àn g là h ết sứ c

q u a n trọ n g , n ó g iữ v a i trò q u y ế t đ ịn h đ ố i v ớ i sự tồn tại và phát tiến củ a n gàn

h à n g C á c N H T M h iệ n đại v à c ó ưu t h ế cạ n h tranh trên th ế giớ i th ư ờ n g c ó c ơ

cấ u thu n h ậ p từ d ịc h vụ từ 4 0 % - 6 0 % tổ n g d o a n h thu củ a m ìn h T ro n g khi ở

d ịc h vụ n g â n h à n g đ ịê n tử với m ứ c đ ộ sâu hơn và rộn g h ơn , đ ồ n g tời c ó đ iều

k iệ n đ ể đ ảm b ả o m ứ c đ ộ an toàn v à b ả o m ật c a o h ơn V ì v ậ y , m ỗ i N H T M cẩn

p h ả i d ự a v à o lợ i th ê v à k h ả n ă n g c ủ a m ìn h đ ể h o ạ ch đ ịn h c h ic n lư ợc phát triển,

đ a d ạ n g h o á sản p h ẩ m d ịc h vụ n g â n h à n g , đ ặ c b iệt là sản phẩm d ịc h vụ ngân

h à n g h iệ n đại m ộ t c á c h phù h ợ p ch ín h sá ch trẽn c ơ sở x á c đ ịn h h ư ớ n g đẩu tư,

m ứ c đ ầu tư v à lưạ c h ọ n c ô n g n g h ệ c h o hợp lý

1 3 K I N H N G H I Ệ M C Ủ A M Ộ T s ố N Ư Ớ C V Ể T ổ C H Ứ C V À P H Á T

T R I Ể N H Ệ T H Ố N G T H A N H T O Á N Q U A N G Â N H À N G

1 3 1 H ệ t h ố n g t h a n h to á n c ủ a m ộ t sỏ n ư ớ c tr ê n t h ế giới

1.3.1.1 H ệ thống thanh toán của ngân hàng Việt Nam

Ở V iệ t N a m h iệ n n ay cũ n g đ a n g tổ ch ứ c cá c h ệ th ố n g thanh toán như sau:

- H ệ th ố n g c h u y ể n tiền đ iệ n tử: H ệ th ố n g c h u y ể n tiền đ iệ n tử thực ch ất

là v iệ c th an h to á n đ iệ n tử thực h iệ n tro n g n ộ i b ộ m ỗ i N H T M g iữ a c á c ch i

n h á n h tỉn h , th àn h p h ố , sở g ia o d ịc h , h u y ệ n , q u ận , thị x ã , khu vự c th u ộ c c ù n g

h ệ th ố n g g ắ n liề n v ớ i n g h iệ p vụ q u ả n lý và đ iề u h ò a v ố n củ a N H T M đ ố i với

c á c c h i n h á n h H ệ th ố n g n à y n h ằ m đ á p ứ n g y c u cầu quán lý và đ iề u h o à v ố n tập trung c ủ a h ộ i s ở ch ín h , làm tă n g k h ả n ă n g q uản lý ch ỉ đ ạ o củ a trụ sở ch ín h

v ớ i h o ạ t đ ộ n g c ủ a c á c ch i n h ánh H ệ th ố n g thanh toán đ iệ n tử đ ư ợ c x â y dự ng

th e o m ô h ìn h k iể m so á t tập trung v à đ ố i c h iế u tập trung tại T rung tàm thanh

to á n (T T T T ) đặt tại h ộ i sở ch ín h H ệ th ố n g thanh toán đ iện tử đ ư ợc x â y d ự n a trên c ơ s ớ v ăn bản p h áp q u y củ a N H N N V iệ t N a m v ề c ô n g n g h ệ th ô n g tin

h ệ th ô n g c h u y ê n tiền đ iệ n tử th ể h iện tín h ưu v iệ t củ a c ồ n g n g h ệ h iện đại đư ợc

x â y d ự n g trên c ơ sỏ' ứ ng d ụ n g , n g à n h à n g tự phát triển sử d ụ n g n g ô n n g ữ lập trìn h , s ố d ữ liệ u

C h ư ơ n g trình thanh to á n h iệ n đại n à y c h o p h ép thời g ia n thực h iện m ộ t

c h u y ê n tiên q u a h ệ th ố n g k h o ả n g 5 đ ên 10 phút là c ó th ể đ áp ứng y ê u cẩu

th a n h to á n củ a k h á c h h à n g Q u y trình k iể m so á t, đ ố i c h iế u tự đ ộ n g n ên k h á an

to à n v à c ó đ ộ c h ín h x á c c a o , m a n g lại n iề m tin c h o k h á ch h à n g

- H ệ th ố n g th an h toán s o n g p h ư ơ n g g iữ a c á c n g â n hàn g: H ệ th ố n g thanh

to á n s o n g p h ư ơ n g d o b a n g â n h à n g th ư ơ n g m ại lớ n là N g â n h à n g Đ ầ u tư và

P h á t tiê n , N g â n h à n g N ô n g n g h iệ p v à Phát triển N ô n g th ô n , N g â n h à n g C ô n g

th ư ơ n g đ ã ch ủ đ ộ n g liê n k ết v ớ i nhau x â y d ự n g H ệ th ố n g thanh toán s o n g

p h ư ơ n g n à y đ ã g iú p c h o c á c N H T M m ở rộ n g thị phẩn thanh to á n , đ áp ứng nhu