Tiểu luận CSVHVN - Đặc trưng văn hóa ẩm thực truyền thống của người Việt và ý nghĩa của nó đối với văn hóa du lịch

ngày càng tr nên phong phú và đa d ng... Vào mùađông, trâu bò cũng hay m do rét, ngố ười ta cũng n u cháo cho chúng... người phương Tây... Th nế ể ứ ước này thường ít mùi tanh và.

h đ ng v t khác nhau; và cu i cùng là n n văn hóa khác nhau.ệ ộ ậ ố ề

M i qu c gia đ u có m t n n văn hóa m th c riêng Vì v y, đã cóỗ ố ề ộ ề ẩ ự ậ

r t nhi u kh o c u v lĩnh v c này Nh ng đa ph n, nhân dân Vi t Namấ ề ả ứ ề ự ư ầ ệkhông n m rõ văn hóa m th c, cũng nh ch a hi u h t nh ng ý nghĩaắ ẩ ự ư ư ể ế ữvăn hóa sâu xa c a nh ng hành đ ng đ n gi n h ng ngày Ví d nh : “T iủ ữ ộ ơ ả ằ ụ ư ạsao chúng ta l i ăn c m, ch không ph i ăn bánh bao nh ngạ ơ ứ ả ư ười Trung

Qu c hay bánh mì nh ngố ư ười phương Tây?” S khác bi t v văn hóa mự ệ ề ẩ

th c đã tr thành m t nét đ c đáo đ i v i văn hóa du l ch B i lẽ, có nh ngự ở ộ ộ ố ớ ị ở ữ

ngườ ếi đ n Vi t Nam vì thệ ương nh ph Hà N i, c m làng Vòng hay hớ ở ộ ố ương

v bánh mì th m ngon bán bên m t con h m nào đó.ị ơ ộ ẻ

Là m t ngộ ười có ni m yêu thích sâu s c v i n n văn hóa Vi t Nam,ề ắ ớ ề ệ

đ c bi t là n n văn hóa m th c, tôi quy t đ nh l a ch n đ tài ặ ệ ề ẩ ự ế ị ự ọ ề “Đ c ặ

tr ng văn hóa m th c truy n th ng c a ng ư ẩ ự ề ố ủ ườ i Vi t và ý nghĩa c a ệ ủ

nó đ i v i văn hóa du l ch” ố ớ ị đ làm ti u lu n k t thúc môn C s văn hóaể ể ậ ế ơ ở

Vi t Nam V i hy v ng r ng, tôi sẽ nh n đệ ớ ọ ằ ậ ược nhi u thông tin b ích về ổ ềlĩnh v c này và ngày càng bi t trân tr ng h n nh ng giá tr văn hóa caoự ế ọ ơ ữ ị

đ p c a dân t c Vi t.ẹ ủ ộ ệ

II M c đích nghiên c u: ụ ứ

Vi t Nam đã tr i qua m y ngàn năm l ch s T bu i đ u d ng nệ ả ấ ị ử ừ ổ ầ ự ướccho đ n nay, đ t nế ấ ước ta đã có nhi u s thay đ i trong văn hóa m th c doề ự ổ ẩ ựgiao l u v i n n văn hóa nư ớ ề ước ngoài Vì v y, văn hóa m th c Vi t Namậ ẩ ự ệ

ngày càng tr nên phong phú và đa d ng Sẽ th t t t bi t bao n u m iở ạ ậ ố ế ế ỗ

người dân Vi t Nam đ u hi u tệ ề ể ường t n, đ u t hào và đ u có ý th c giậ ề ự ề ứ ữgìn và phát huy nh ng giá tr cao đ p c a văn hóa m th c dân t c; đ tữ ị ẹ ủ ẩ ự ộ ể ừ

đó xây d ng và phát tri n đ t nự ể ấ ước ngày m t giàu m nh, ti n b và vănộ ạ ế ộminh h n.ơ

III Nhi m v nghiên c u: ệ ụ ứ

- Tìm hi u nh ng nét t ng quát nh t v văn hóa và văn hóa m th c.ể ữ ổ ấ ề ẩ ự

- Làm rõ đ c tr ng văn hóa m th c Vi t Nam.ặ ư ẩ ự ệ

- Phân tích nh ng nét đ c s c v t p t c ăn u ng c a nhân dân Vi tữ ặ ắ ề ậ ụ ố ủ ệNam

- Gi i thi u các đ c s n m th c c a vùng, mi n; c a các l T t quanớ ệ ặ ả ẩ ự ủ ề ủ ễ ế

tr ng.ọ

- Phân tích ý nghĩa c a văn hóa m th c đ i v i văn hóa du l ch Tủ ẩ ự ố ớ ị ừ

đó, đ a ra các đ nh hư ị ướng đ phát tri n, đ a m th c truy n th ng Vi tể ể ư ẩ ự ề ố ệNam đ n g n h n v i khách du l ch.ế ầ ơ ớ ị

IV Đ i t ố ượ ng và ph m vi nghiên c u: ạ ứ

- Đ i tố ượng nghiên c u: Đ c tr ng văn hóa m th c truy n th ngứ ặ ư ẩ ự ề ố

- Phương pháp phân tích, đ i chi u.ố ế

- phương pháp nghiên c u th c ti n, nghiên c u lý thuy t.ứ ự ễ ứ ế

VI B c c: ố ụ

Ngoài ph n M đ u, K t lu n và Tài li u tham kh o, n i dung chínhầ ở ầ ế ậ ệ ả ộ

c a đ tài đủ ề ược chia làm 6 ph n:ầ

Ph n I: M t s khái ni m liên quan đ n đ tàiầ ộ ố ệ ế ề

Ph n II: Đ c đi m và c c u b a ăn c a ngầ ặ ể ơ ấ ữ ủ ười Vi tệ

Ph n III: T p t c ăn u ng c a ngầ ậ ụ ố ủ ười Vi tệ

Ph n IV: m th c Vi t Nam trong các d p L T tầ Ẩ ự ệ ị ễ ế

Ph n V: nh hầ Ả ưởng c a văn hóa m th c đ n văn hóa du l chủ ẩ ự ế ị

Ph n VI: Trách nhi m c a b n thân v i n n m th c dân t cầ ệ ủ ả ớ ề ẩ ự ộ

N I DUNG Ộ

I M T S KHÁI NI M C B N LIÊN QUAN Đ N Đ TÀI Ộ Ố Ệ Ơ Ả Ế Ề

1 Văn hóa

Văn hóa là m t khái ni m g n gũi v i cu c s ng hàng ngày Tr i quaộ ệ ầ ớ ộ ố ả

bi t bao nhiêu năm l ch s , ngế ị ử ười ta cũng không rõ khái ni m văn hóa raệ

đ i t bao gi Cho đ n nay, có r t nhi u khái ni m v văn hóa khác nhau.ờ ừ ờ ế ấ ề ệ ề

Theo UNESCO: “Văn hóa hôm nay có th coi là t ng th nh ng nétể ổ ể ữriêng bi t và tinh th n và v t ch t, trí tu và xúc c m quy t đ nh tính cáchệ ầ ậ ấ ệ ả ế ị

c m t xã h i hay c a m t nhóm ngử ộ ộ ủ ộ ười trong xã h i Văn hóa bao g mộ ồngh thu t và văn chệ ậ ương, nh ng l i s ng, nh ng quy n c b n c a congữ ố ố ữ ề ơ ả ủ

người, nh ng h th ng các giá tr , nh ng t p t c và nh ng tín ngữ ệ ố ị ữ ậ ụ ữ ưỡng:Văn hóa đem l i cho con ngạ ười kh năng suy xét v b n thân Chính vănả ề ảhóa làm cho chúng ta tr thành nh ng sinh v t đ c bi t nhân b n, có líở ữ ậ ặ ệ ảtính, có óc phê phán và d n thân m t cách đ o lí Chính nh văn hóa màấ ộ ạ ờcon ngườ ựi t th hi n, t ý th c để ệ ự ứ ược b n thân, t bi t mình là m tả ự ế ộ

phương án ch a hoàn thành đ t ra đ xem xét nh ng thành t u c a b nư ặ ể ữ ự ủ ảthân, tìm tòi không bi t m t nh ng ý nghĩ m i m và sang t o nên nh ngế ệ ữ ớ ẻ ạ ữcông trình vượt tr i lên b n thân.”ộ ả

Trong t tư ưởng H Chí Minh, khái ni m văn hóa đồ ệ ược hi u theo 3ểnghĩa: r ng, h p và r t h p ộ ẹ ấ ẹ Theo nghĩa r ng, ộ Người vi t: “Vì lẽ sinh t nế ồcũng nh m c đích c a cu c s ng, loài ngư ụ ủ ộ ố ười m i sáng t o và phát minh raớ ạngôn ng , ch vi t, đ o đ c, pháp lu t, khoa h c, tôn giáo, văn h c, nghữ ữ ế ạ ứ ậ ọ ọ ệthu t, nh ng công c cho sinh ho t h ng ngày v m c, ăn, và cácậ ữ ụ ạ ằ ề ặ ở

phương th c s d ng Toàn b nh ng sáng t o và phát minh đó t c là vănứ ử ụ ộ ữ ạ ứhóa Văn hóa là s t ng h p c a m i phự ổ ợ ủ ọ ương th c sinh ho t cùng v i bi uứ ạ ớ ể

hi n c a nó mà loài ngệ ủ ười đã s n sinh ra nh m thích ng nh ng nhu c uả ằ ứ ữ ầ

đ i s ng và đòi h i c a s sinh t n.” ờ ố ỏ ủ ự ồ Theo nghĩa h p ẹ , Bác vi t nh sau:ế ư

“Trong công cu c ki n thi t nộ ế ế ước nhà, có b n v n đ c n chú ý đ n, cũngố ấ ề ầ ế

ph i coi tr ng ngang nhau: chính tr , kinh t , xã h i, văn hóa Nh ng vănả ọ ị ế ộ ưhóa là m t ki n trúc thộ ế ượng t ng.” ầ Theo nghĩa r t h p ấ ẹ , văn hóa đ n gi nơ ả

là trình đ h c v n c a con ngộ ọ ấ ủ ười, th hi n vi c H Chí Minh yêu c uể ệ ở ệ ồ ầ

m i ngọ ười ph i đi h c “văn hóa”, xóa mù ch …ả ọ ữ

Theo cách hi u đ n gi n, “văn” là đ p, hóa là “giáo hóa” Tóm l i,ể ơ ả ẹ ạ

“văn hóa” là giáo hóa, hướng con ngườ ếi đ n cái đ p.ẹ

b môn C s văn hóa Vi t Nam, các nhà nghiên c u đã k th a

thành t u c a nh ng ngự ủ ữ ười đi trước và trình bày quan đi m nh sau:ể ư

Văn hóa là t ng th nh ng giá tr v t ch t, tinh th n đổ ể ữ ị ậ ấ ầ ược con ngườisáng t o ra trong quá trình l ch s ; đạ ị ử ượ ộc c ng đ ng ch p nh n, s d ng vàồ ấ ậ ử ụ

l u truy n t đ i này đ n đ i khác Nó mang tính dân t c, qu c gia.ư ề ừ ờ ế ờ ộ ố

Văn hóa m th c phẩ ự ương Đông và văn hóa m th c phẩ ự ương Tây l iạ

có cách l a ch n khác nhau v v n đ ăn u ng, t chuy n ăn gì, ăn nh thự ọ ề ấ ề ố ừ ệ ư ếnào Đi u này b nh hề ị ả ưởng b i môi trở ường t nhiên và môi trự ường xã h i.ộ

II Đ C ĐI M VÀ C C U B A ĂN C A NG Ặ Ể Ơ Ấ Ữ Ủ ƯỜ I VI T Ệ

1 Đ c đi m b a ăn c a ng ặ ể ữ ủ ườ i Vi t – tình nghĩa đong đ y ệ ầ

Vi t Nam là m t qu c gia n m trong vùng khí h u nhi t đ i gió mùa;ệ ộ ố ằ ậ ệ ớ

có m ng lạ ưới sông ngòi, kênh r ch ch ng ch t T thu s khai, nạ ằ ị ừ ở ơ ước ta đãchú tr ng phát tri n n n nông nghi p lúa nọ ể ề ệ ước Nh ng y u t trên tácữ ế ố

đ ng r t l n t i văn hóa m th c dân t c, nhìn chung quan tâm đ n c 2ộ ấ ớ ớ ẩ ự ộ ế ảkhía c nh c a m th c là cái ăn và cách ăn.ạ ủ ẩ ự

Trái h n v i văn hóa phẳ ớ ương Đông, văn hóa phương Tây ch y uủ ế

d a vào văn minh du m c, thự ụ ương m i mà sau này là văn minh côngạnghi p L a ch n u tiên hàng đ u là cái ăn, sau đó m i đ n cách ăn Vìệ ự ọ ư ầ ớ ế

nh p đi u th i gian g p gáp, b i đ cao giá tr cá nhân, b i t duy lý và đ uị ệ ờ ấ ở ề ị ở ư ầ

óc th c ti n nên ngự ễ ười phương Tây thích ăn theo su t riêng, c c u b a ănấ ơ ấ ữ

V i ngớ ười Vi t Nam, l a ch n nh th nào đ t o d ng nét đ cệ ự ọ ư ế ể ạ ự ặ

tr ng trong văn hóa m th c – đây là v n đ c n đư ẩ ự ấ ề ầ ược làm sáng t Cóỏnhi u ý ki n cho r ng, ngề ế ằ ười Vi t ch quan tâm đ n cái ăn mà quên m t l iệ ỉ ế ấ ố

ăn Nh ng trên th c t , s l a ch n c a ngư ự ế ự ự ọ ủ ười Vi t thông minh và linhệ

ho t h n r t nhi u M t m t, ngạ ơ ấ ề ộ ặ ười Vi t coi tr ng cái ăn “Có th c m i v cệ ọ ự ớ ự

được đ o”… M t m t, ngạ ộ ặ ười Vi t l i cân b ng quan ni m trên b ng nh ngệ ạ ằ ệ ằ ữ

l i giáo lý “Ăn trông n i, ng i trông hờ ồ ồ ướng”, “M t mi ng khi đói b ng m tộ ế ằ ộgói khi no”,… Người Vi t chú tr ng nghĩa tình, thái đ ng x trong cáchệ ọ ộ ứ ử

ăn, ch không ph i mâm cao c đ y hay cao lứ ả ỗ ầ ương mĩ v ị

Ăn

Đ u ng Vi t Nam khá phong phú, b t đ u t nh ng th có s n tồ ố ệ ắ ầ ừ ữ ứ ẵ ừ

t nhiên nh : nự ư ước gi ng, nế ước sông, nước su i, các lo i nố ạ ướ ừc t quả

nh : nư ướ ấc s u, nước m , nơ ước chanh, cho đ n u ng rế ố ượu, u ng trà Tuyốnhiên, do n n kinh t ti u nông nên có nhi u v t v , lam lũ nên ngề ế ể ề ấ ả ườinông dân ít u ng trà U ng trà, ch i trăng đã tr thành thú vui tao nhã c aố ố ơ ở ủcác nho sĩ, tao nhân mà không ph bi n trong cu c s ng bình dân.ổ ế ộ ố

Nói đ n th c ăn, ngế ứ ười Vi t t n d ng môi trệ ậ ụ ường t nhiên, trự ởthành bi u hi n phong phú c a cái ăn trong đ i s ng con ngể ệ ủ ờ ố ười Ví nh t cư ụ

ăn tr u “Đ t Nầ ấ ước b t đ u b ng mi ng tr u bây gi bà ăn” – mi ng tr uắ ầ ằ ế ầ ờ ế ầ

th m nhu n văn hóa qua m y ngàn năm l ch s , tr thành bi u tấ ầ ấ ị ử ở ể ượng cho

s m đ u c a đôi l a nên duyên Không ch v y, văn hóa m th c còn b tự ở ầ ủ ứ ỉ ậ ẩ ự ắ

đ u t nh ng th c quà quê nh : bánh đa, bánh đúc…ầ ừ ữ ứ ư

Xét r ng ra, Vi t Nam có 2 lo i m th c: m th c bình dân và mộ ệ ạ ẩ ự Ẩ ự ẩ

th c cung đình m th c cung đình ch dành cho vua chúa v i nh ng mónự Ẩ ự ỉ ớ ữ

ăn hi m hoi, khó ki m Đó đế ế ược g i là cao lọ ương mĩ v nh : da tê, gânị ư

hươu, y n sào,…Tuy nhiên, m th c bình dân l i tr thành đ i di n choế ẩ ự ạ ở ạ ệ

n n văn hóa m th c dân t c Nh ng th quà quê, nh ng món ăn dân dãề ẩ ự ộ ữ ứ ữ

kh p d i đ t hình ch S th hi n s đa d ng, giàu có c a s n v t nắ ả ấ ữ ể ệ ự ạ ủ ả ậ ước ta,

đ ng th i; gây thồ ờ ương nh cho khách du l ch cũng nh nh ng ngớ ị ư ữ ười con

s ng xa T qu c.ố ổ ố

2 C c u b a ăn c a ng ơ ấ ữ ủ ườ i Vi t ệ

Mô hình b a ăn hàng ngày c a ngữ ủ ười Vi t g m 3 thành t c b n:ệ ồ ố ơ ả

c m, rau, cá Đây là s k t h p c a 3 s c thái văn hóa: văn hóa đ ng b ng,ơ ự ế ợ ủ ắ ồ ằvăn hóa núi và văn hóa bi n.ể

Người Vi t ít s d ng th t, ch ăn trong các d p quan tr ng nh lệ ử ụ ị ỉ ị ọ ư ễ

T t, gi ,…ế ỗ

2.1 C m: ơ H t g o – Linh h n c a văn hóa m th c ạ ạ ồ ủ ẩ ự

Văn hóa đ ng b ng ra đ i sau nh ng l i đ nh hình b n s c văn hóaồ ằ ờ ư ạ ị ả ắ

Vi t b i c m không ch là th c ăn, cái ăn mà còn là b a ăn c a ngệ ở ơ ỉ ứ ữ ủ ười Vi t.ệĐây là thành t quan tr ng nh t trong c c u b a ăn hàng ngày Hai trongố ọ ấ ơ ấ ữ

ba thành t c a c c u b a ăn nghiêng v văn hóa cây tr ng mà quanố ủ ơ ấ ữ ề ồ

g o n p trong b a ăn thạ ế ữ ường nh t G o n p ch đậ ạ ế ỉ ược dùng trong các d pị

đ c bi t nh l T t đ t o nên s c thái linh thiêng Hặ ệ ư ễ ế ể ạ ắ ương th m lúa n pơ ế

đã tr thành bi u tở ể ượng c a n n văn minh đ t Vi t: “Quê hủ ề ấ ệ ương ta lúa

n p th m n ng – Tranh Đông H gà l n nét tế ơ ồ ồ ợ ươi trong – Màu dân t c sángộ

V nghĩa hàm n, khi nói “c m ch ng lành canh ch ng ng t” là nóiề ẩ ơ ẳ ẳ ọ

đ n hòa khí gia đình G o đã thành c m là nói đ n s t n t o khéo léo c aế ạ ơ ế ự ầ ả ủ

người ph n Kỹ năng ch bi n c a h đã khi n cho h t g o tr thànhụ ữ ế ế ủ ọ ế ạ ạ ởlinh h n c a văn hóa m th c; và cây lúa tr thành hình nh n d cho vồ ủ ẩ ự ở ả ẩ ụ ẻ

đ p c a ngẹ ủ ười ph n Vi t Nam.ụ ữ ệ

2.2 Rau: Màu xanh trong tâm trí ng ườ i Vi t ệ

Thành t th hai trong c c u b a ăn ngố ứ ơ ấ ữ ười Vi t là rau Đây là th cệ ứ

ăn không th thi u, b i nó giúp cho con ngể ế ở ười kh e kho n, lành m nh h nỏ ắ ạ ơ

“C m không rau nh đau không thu c”.ơ ư ố

Hình nh y đã đi vào ca dao, tr thành ni m thả ấ ở ề ương n i nh c aỗ ớ ủ

m i ngỗ ười con xa quê: “Anh đi anh nh quê nhà – Nh canh rau mu ng nhớ ớ ố ớ

cà d m tầ ương” Hay trong th i kỳ chi n tranh gian kh , hình nh “mónờ ế ổ ảrau” hi n lên trong th Bác cũng th t gi n d , thân thệ ơ ậ ả ị ương: “Sáng ra bờ

su i t i vào hang – Cháo b rau măng v n s n sàng” Hay nh ng năm 45ố ố ẹ ẫ ẵ ữ

n n đói hoành hành, dân ta đã ăn c măng, c s n, b p ngô đ c m c quaạ ủ ủ ắ ắ ể ầ ựngày

Văn hóa th c v t th hi n rõ đ c tr ng trong c c u b a ăn c aự ậ ể ệ ặ ư ơ ấ ữ ủ

người Vi t khi c m và rau đ u là s n ph m tr ng trên đ t Cách ăn c aệ ơ ề ả ẩ ồ ấ ủ

người Vi t đa ph n đ u “canh t p tàng thì ngon”, ăn nhi u lo i rau cùngệ ầ ề ậ ề ạ

m t lúc Cách ch bi n c a ngộ ế ế ủ ười Vi t đa ph n là lu c, n u đ phù h p v iệ ầ ộ ấ ể ợ ớkhí h u nóng m Vi t Nam.ậ ẩ ệ

2.3 Cá: H ươ ng v đ c đ o c a m th c Vi t ị ộ ạ ủ ẩ ự ệ

Văn hóa bi n và sông nể ước có m t trong c c u b a ăn ngặ ơ ấ ữ ười Vi t.ệ

Cá đây không ph i ch riêng cá, mà còn là các s n ph m t văn hóa sôngở ả ỉ ả ẩ ừ

nước, văn hóa bi n Đó có th là tôm, cua, m c, trai, ngao, h n… nh ng cể ể ự ế ư ơ

b n là cá nh đánh b t ao, h ả ỏ ắ ở ồ

T cá, ngừ ười Vi t đã ch bi n ra s n ph m có hệ ế ế ả ẩ ương v đ c đáo,ị ộmang nét riêng c a dân t c ta; đó chính là nủ ộ ước m m T bi n, các diêmắ ừ ểdân sẽ làm nên h t mu i m n mà đ k t n i hai mi n văn hóa: núi cao vàạ ố ặ ể ế ố ề

bi n r ng thành s h p nh t hài hòa, tri t lý: “Tay b ng chén mu i đĩaể ộ ự ợ ấ ế ư ố

g ng – G ng cay mu i m n xin đ ng quên nhau”.ừ ừ ố ặ ừ

3 L i ăn c a ng ố ủ ườ i Vi t ệ

3.1 Tính c ng đ ng ộ ồ

N u ngế ười phương Tây đ cao tính cá nhân nên h thề ọ ường ăn theo

su t thì ngấ ười Vi t Nam đ cao tính c ng đ ng Đi u đó th hi n rõ ngayệ ề ộ ồ ề ể ệtrong hình nh “mâm c m gia đình”.ả ơ

Hình nh các món ăn x p trong mâm g i v hình nh c gia đìnhả ế ợ ề ả ảquây qu n bên mâm c m, v a ăn v a trò chuy n B a c m chính là d pầ ơ ừ ừ ệ ữ ơ ịđoàn t c a các thành viên, là th i đi m m i ngụ ủ ờ ể ọ ười gác h t m i công vi cế ọ ệ

đ dành th i gian cho gia đình B a ăn có ý nghĩa thiêng liêng v i ngể ờ ữ ớ ười

Vi t, nên ngệ ười ta thường ý th c r t rõ v vi c t p h p các thành viên, đ iứ ấ ề ệ ậ ợ ợ

ch nhau cho đ n khi đ y đ Vì v y, mâm c m gia đình luôn tr thànhờ ế ầ ủ ậ ơ ở

m t hình nh đ p trong tâm trí c a nh ng ngộ ả ẹ ủ ữ ườ ọi h c hành, làm ăn xa quê

H đau đáu ch d p đ v nhà ăn c m m n u, nghe cha k chuy n Đó làọ ờ ị ể ề ơ ẹ ấ ể ệ

hương v tình thân mà ch ng ai có th quên đị ẳ ể ược Th m chí, tính c ngậ ộ

đ ng còn đồ ược th hi n khi ngể ệ ười ta còn hướng v nh ng ngề ữ ười đã mãimãi ra đi, ngườ ối s ng m i c m ngờ ơ ười đã khu t nh m t s san s , nh bàyấ ư ộ ự ẻ ư

t n i nh thỏ ỗ ớ ương v n mãi đong đ y.ẫ ầ

Khi đang ăn, n u b t ch t có khách, ch nhà thế ấ ợ ủ ường r t h h i m iấ ồ ở ờchào “m i bác ăn c m v i gia đình nhà em”, “cháu m i bác vào ăn c m”…ờ ơ ớ ờ ơ

b i vì ngở ười Vi t quan ni m ăn cho vui, thêm bát, thêm đũa ch khôngệ ệ ứthêm mâm, thêm n i.ồ

Trong b a ăn, ngữ ười Vi t t o không khí đ m m, vui v Khác v iệ ạ ầ ấ ẻ ớ

phương Tây, người Vi t thệ ường trò chuy n trong b a ăn H k cho nhauệ ữ ọ ể

v vi c đ ng áng, chuy n h c hành c a con cái hay h i nhau v nh ng dề ệ ồ ệ ọ ủ ỏ ề ữ ự

đ nh tị ương lai Đây cũng là d p đ cha m v i con cái đị ể ẹ ớ ược g n gũi v iầ ớnhau h n Tuy t đ i, ngơ ệ ố ười Vi t tránh cãi nhau trong b a c m vì h quanệ ữ ơ ọ

ni m “tr i đánh tránh mi ng ăn”.ệ ờ ế

3.2 Tính t ng h p ổ ợ

Tính t ng h p th hi n trong vi c ch bi n món ăn m t cách t ngổ ợ ể ệ ệ ế ế ộ ổ

h p Ngợ ười Vi t thệ ường ít khi ăn m t món đ n nh t mà thộ ơ ấ ường ăn cácmón cùng nhau Nh các gia v đi kèm món ăn cũng làm nên nét đ c đáoư ị ộcho m th c Vi t Nam: “Con gà c c tác lá chanh Con l n n n mua hànhẩ ự ệ ụ ợ ủ ỉcho tôi Con chó khóc đ ng khóc ng i Bà i đi ch mua tôi c gi ng”.ứ ồ ơ ợ ủ ề

Cho đ n nay, tính t ng h p v n v n nguyên nh th Ví d nh n uế ổ ợ ẫ ẹ ư ế ụ ư ấbát canh chua, ph i có gia v , có hành, có cà chua đ thêm b t m t Đ cả ị ể ắ ắ ặ

bi t, tính t ng h p đệ ổ ợ ược bi u hi n rõ qua hình nh bát nể ệ ả ước m m.ắ

Bát nước m m là k t tinh c a s pha ch t ng h p, s hài h a gi aắ ế ủ ự ế ổ ợ ự ỏ ữ

v chua c a chanh, v cay c a t, v ng t c a đị ủ ị ủ ớ ị ọ ủ ường, mùi th m c a t i, m nơ ủ ỏ ặ

mà c a nủ ước ch m… Đó là linh h n c a mâm c m Vi t, là bi u tấ ồ ủ ơ ệ ể ượng c aủtình đoàn k t.ế

g p, và, d m, khu y, đ o, tr n, rang, xào,…ắ ầ ấ ả ộ

Xét r ng ra, đôi đũa không ch là d ng c ăn u ng mà nó còn ch aộ ỉ ụ ụ ố ứ

đ ng tri t lý c a s hài hòa trong văn hóa ng x T trự ế ủ ự ứ ử ừ ước đ n any, đaế

ph n ta s d ng đũa tre, g - nh ng v t d ng có s n t t nhiên, ít dùngầ ử ụ ỗ ữ ậ ụ ẵ ừ ự

đ nhôm, đ ng… Đôi đũa ph i đ ng ch t, đ ng màu, đ ng d ng Ngồ ồ ả ồ ấ ồ ồ ạ ười

Vi t quan ni m “v d i không h i b ng đũa vênh” ho c “đũa m c mà chòiệ ệ ợ ạ ạ ằ ặ ốmâm son”, đôi đũa còn là hình nh tả ượng tr ng cho tình c m “bây giư ả ờ

ch ng th p v cao – nh đôi đũa l ch so sao cho v a”, tình đoàn k t nhồ ấ ợ ư ệ ừ ế ưcâu chuy n “bó đũa”.ệ

Đôi đũa là s hóa thân c a m con chim L c trên tr ng đ ng Đôngự ủ ỏ ạ ố ồ

S n, là n d cho mái chèo trên sông nơ ẩ ụ ước Vi t Nam Đôi đũa không chệ ỉ

xu t hi n trong đ i s ng h ng ngày mà nó còn xu t hi n trong đ i s ngấ ệ ờ ố ằ ấ ệ ờ ốtâm linh Khi người dân ra đi, bát c m cúng không th nào thi u đôi đũaơ ể ế

c m th ng đ k t n i âm dắ ẳ ể ế ố ương Trên bàn th t tiên, đôi đũa có m t nhờ ổ ặ ư

s thành kính c a con cháu.ự ủ

III T P T C ĂN U NG C A NG Ậ Ụ Ố Ủ ƯỜ I VI T: Ệ

T xa x a cho đ n nay, ngừ ư ế ười Vi t có nhi u thói quen ăn u ng đ cệ ề ố ặ

s c Trên th c t , nhi u ngắ ự ế ề ười cho r ng đó là lẽ hi n nhiên mà không bi tằ ể ếphía sau nh ng hành đ ng gi n đ n đó, nh ng món ăn quen thu c đó là cữ ộ ả ơ ữ ộ ả

t ng văn hóa sâu xa và cao đ p.ầ ẹ

Vi t Nam có 54 dân t c anh em chung s ng 63 t nh thành M i dânệ ộ ố ở ỉ ỗ

t c, m i vùng mi n l i có nh ng t p t c khác nhau, cách ăn u ng khácộ ỗ ề ạ ữ ậ ụ ốnhau

ph n này, tôi sẽ đ a ra 6 t p t c c a ng i Vi t: Ăn c m và ăn xôi,

ăn m m, ăn n i t ng đ ng v t, ăn rau ghém, u ng trà và u ng rắ ộ ạ ộ ậ ố ố ượu

1 Ăn c m và ăn xôi ơ

C m và xôi đ u t cây lúa mà ra, nh ng ngơ ề ừ ư ười Kinh, người Mường,

người Tày phân bi t rõ ràng gi a g o t và g o n p Nh ng có m t lo iệ ữ ạ ẻ ạ ế ư ộ ạ

g o nạ ương n m trung gian gi a t và n p, không h n là xôi, nh ng th mắ ữ ẻ ế ẳ ư ơ

và d o h n g o t G o nẻ ơ ạ ẻ ạ ương đượ ử ục s d ng nhi u các vùng mi n núi.ề ở ề

Có lẽ, đây là ngu n g c t c cúng xôi n p c a ngồ ố ụ ế ủ ười Vi t đ tệ ể ưởng nh g cớ ốgác Mường c a mình.ủ

Người Vi t nói chung không th ăn xôi hay g o nệ ể ạ ương kéo dài b i vìở

h c m th y nóng b ng Nh ng ngày đói nh nh ng năm 45, h thọ ả ấ ụ ữ ư ữ ọ ườngxuyên ph i ăn c m đ n ngô, khoai, s n,… N u thi u g o thì n u cháo, nênả ơ ộ ắ ế ế ạ ấ

có câu “cháo húp quanh năm tr n d n” Ăn cháo ch no t m th i, nh ngả ợ ầ ỉ ạ ờ ư

nó l i là cách t t nh t đ ph c h i s c kh e đ i v i ngạ ố ấ ể ụ ồ ứ ỏ ố ớ ườ ối m Vào mùađông, trâu bò cũng hay m do rét, ngố ười ta cũng n u cháo cho chúng Trâuấ

bò không có b n năng ăn cháo trong đ đ ng, nên ngả ồ ự ười ta l y ng treấ ố

đ ng cháo r i d c ngự ồ ố ược vào m m chúng.ồ

Cúng b ng c m và xôi là t p t c thằ ơ ậ ụ ường xuyên Khi người thân ch t,ếcúng không th thi u bát c m x i v a ph i cho đ p m t Cúng xong ngể ế ơ ớ ừ ả ẹ ắ ười

ta ăn bát c m đó, nh là hơ ư ưởng l c c a t tiên Bát xôi, qu tr ng đ trênộ ủ ổ ả ứ ểhòm áo quan người ch t có ý nghĩa là nhân duyên Bát xôi là cái duyên, quế ả

tr ng là cái nhân, nhân duyên h p nhau, cu c s ng sẽ kéo dài mãi mãi.ứ ợ ộ ố

Đ c bi t, ngặ ệ ười Vi t coi thóc g o nh th n, th cúng thóc g o cũngệ ạ ư ầ ờ ạ

nh th cúng t tiên Vì v y, đ i v i thóc g o, h không b th gì N u c mư ờ ổ ậ ố ớ ạ ọ ỏ ứ ế ơvãi thì ph i nh t lên, ngả ặ ười không ăn thì đ gia súc ăn C m ăn không h t,ể ơ ế

h đem làm m , sau này n u b ng canh chua; ho c ph i c m th a ra n ngọ ẻ ấ ỗ ặ ơ ơ ừ ắlàm c m khô, sau này ăn thì đem rang Hàng ngày, c m th a canh c n đơ ơ ừ ặ ổvào cho l n ăn.ợ

T h t g o, h ch bi n ra nhi u món nh : bún, ph , bánh đa, cácừ ạ ạ ọ ế ế ề ư ở

lo i xôi… H thạ ọ ường ăn chúng vào b a sáng Đi u đó đã t o nên nét đ cữ ề ạ ộđáo, phong phú trong m th c Vi t Nam.ẩ ự ệ

2 Ăn m m ắ

Ngày nay, nước m m đắ ược coi là đ c tr ng c a m th c Vi t Nam.ặ ư ủ ẩ ự ệ

Nh ng xu t phát đi m c a nó l i là m t câu chuy n r t đ c bi t Ăn m mư ấ ể ủ ạ ộ ệ ấ ặ ệ ắtho t tiên là l i ăn c a ngạ ố ủ ười nhà nghèo, đ t t c nh ng th c ph mể ấ ả ữ ự ẩkhông th đ lâu dài vào m t cái hũ, g n nh đ thiu th i, m i b a ch ngể ể ộ ầ ư ể ố ỗ ữ ưlên ăn v i c m Ngày x a, h u nh nhà c a ngớ ơ ư ầ ư ủ ười dân đ ng b ng B c Bồ ằ ắ ộ

đ u có hũ tề ương, hũ m m Ăn th c ph m có v th i không ch riêng ngắ ự ẩ ị ố ỉ ười

Vi t Nam x a, mà còn có đ u ph th i c a ngệ ư ậ ụ ố ủ ười Trung Hoa, pho mát c aủ

người phương Tây Cho đ n nay, kỹ thu t làm m m phát tri n h n, nế ậ ắ ể ơ ước

m m khác nhau Bún ch , nem, c lu c, bánh cu n có ngon hay không làắ ả ố ộ ố

ph thu c vào nụ ộ ước ch m mi n núi, ngấ Ở ề ười ta thêm vào nước ch m cácấ

lo i qu mu i nh măng, sung,…ạ ả ố ư

3 Ăn n i t ng đ ng v t ộ ạ ộ ậ

Ăn n i t ng đ ng v t độ ạ ộ ậ ược coi là t p t c c a ngậ ụ ủ ười Vi t Mệ ường

N u phế ương Tây, h ch món pa-tê b ng gan l n băm v i th t, ru t l nọ ế ằ ợ ớ ị ộ ợlàm bong bóng nh i xúc xích; hay ngồ ười Trung Hoa làm l p xạ ưởng thì

người Vi t Mệ ường thích ăn lòng l n lu c thái nh , lòng nh i, cháo lòng,…ợ ộ ỏ ồ

Đ nh cao c a vi c ăn n i t ng đ ng v t là ăn ti t canh dỉ ủ ệ ộ ạ ộ ậ ế ướ ại d ng

s ng Còn tim, gan, c t, m … h dùng đ n u mi n hay xào v i rau ố ậ ề ọ ể ấ ế ớ Ở

mi n núi Tây B c, món “phèo” lu c chín, là đo n ru t non v n còn th c ănề ắ ộ ạ ộ ẫ ứ

v a đừ ược tiêu hóa c a đ ng v t ăn c , đủ ộ ậ ỏ ược coi là món quý

Bên c nh món ăn, ngạ ười Vi t còn ngâm rệ ượu b ng các lo i thú r ngằ ạ ừ

nh : r n, bìm b p, cao trăn, h , kh ,… Cho đ n ngày nay, t p t c này đã bư ắ ị ổ ỉ ế ậ ụ ị

bi n tế ướng, nhi u ngề ười làm h n rẳ ượu đ ngâm c m t con g u.ể ả ộ ấ

4 Ăn rau ghém

Ăn ghém là ăn cùng v i rau, ho c th c ph m có tính ch t gia v Đ iớ ặ ự ẩ ấ ị ố

v i ngớ ười Vi t, rau có 2 lo i: lo i ăn chính nh rau mu ng, rau c i; lo i ănệ ạ ạ ư ố ả ạghém nh rau th m, rau húng… Đôi khi, rau chính đư ơ ược mu i, ăn nh lo iố ư ạghém, nh d a mu i, cà mu i.ư ư ố ố

Ăn ghém tr thành đi u quan tr ng trong m th c Vi t Nam, n uở ề ọ ẩ ự ệ ếthi u nó thì các món ăn m t tính h p d n Đi n hình là th t gà ph i có láế ấ ấ ẫ ể ị ảchanh; th t chó ph i có lá m , ri ng; th t bò ph i có t i; th t l n ph i cóị ả ơ ề ị ả ỏ ị ợ ảhành…

Đ i v i ngố ớ ười phương Tây, h có gia v : t i, h t tiêu, mu i… Đ i v iọ ị ỏ ạ ố ố ớ

người Trung Hoa, h thêm thu c B c vào n u nọ ố ắ ấ ướng Người Vi t sau duệ

nh p t t c các lo i trên, tr thu c B c, và còn có thêm r t nhi u lo i rauậ ấ ả ạ ừ ố ắ ấ ề ạ

ăn ghém nh : rau xà lách, húng, th m, mùi, kinh gi i, ng , di p cá, tía tô,…ư ơ ớ ổ ế

5 U ng trà ố

U ng trà là m t nét văn hóa lâu đ i c a ngố ộ ờ ủ ười Vi t T thu xa x a,ệ ừ ở ư

u ng trà tr thành cách hun đúc tình làng, nghĩa xóm, làm cho con ngố ở ười

g n gũi nhau h n Cho đ n nay, u ng trà tr thành m t phầ ơ ế ố ở ộ ương ti n giaoệ

ti p, không phân bi t giai c p, t ng l p xã h i.ế ệ ấ ầ ớ ộ

Trà Vi t Nam đệ ược chia làm 3 lo i: trà tạ ươi, trà m n và trà hạ ương.Trà tươi là cách u ng trà c x a nh t c a ngố ổ ư ấ ủ ười Vi t Trà đệ ượ ử ục s d nghàng ngày thay cho nướ ọc l c, r t ph bi n trong các gia đình mi n Trungấ ổ ế ở ề

Vi t Nam Trà m n là cách u ng trà không ệ ạ ố ướp hương, chú tr ng đ n tinhọ ế

th n và cách thầ ưởng trà Trà m n có nh ng tiêu chu n ph c t p v trà,ạ ữ ẩ ứ ạ ề

m u ng trà, cách pha trà và b n th ng trà Trà h ng là tr ng phái đ c

tr ng nh t c a trà Vi t Nam Đây cũng là lo i trà đ c bi t đư ấ ủ ệ ạ ặ ệ ược người dânvùng đ t kinh kỳ Hà N i r t a thích Các lo i hoa thấ ộ ấ ư ạ ường dùng đ ể ướp trà

hương là hoa Sói, hoa Ngâu, hoa Cúc, hoa S và hoa Sen Đi n hình nh t choứ ể ấ

n n văn hóa trà hề ương c a Vi t Nam chính là trà Sen Ngủ ệ ười Vi t Nam luônệ

t hào v i công phu t m ự ớ ẩ ướp, pha trà và thưởng trà Sen

Có được m t m trà ngon, th t không d dàng, b i v y mà cáchộ ấ ậ ễ ở ậ

thưởng trà cũng không th đ n gi n Ngể ơ ả ười ta thường dùng nước m aư

ho c nặ ước gi ng đá ong đ pha trà Th nế ể ứ ước này thường ít mùi tanh và

không l n nhi u t p ch t C u kỳ h n c , các b c trà nhân còn s d ngẫ ề ạ ấ ầ ơ ả ậ ử ụ

m t th nộ ứ ước được h ng t nh ng gi t sứ ừ ữ ọ ương đêm đ ng trên lá sen Nóọ

được coi là m t th nộ ứ ước tinh khi t đã ế ướp hương sen

Pha trà cũng là m t ngh thu t Bộ ệ ậ ước đ u tiên đầ ượ ọc g i là châm trà

Người pha trà dùng m t chi c thìa tre xúc trà vào m Ti p theo là rótộ ế ấ ế

nước pha trà Nước ch đun nh l a, sôi lăn tăn, nhi t đ lý tỉ ỏ ử ệ ộ ưởng khi pha

là 70-80oC Khi rót nước vào m bao gi cũng rót theo nguyên t c t th pấ ờ ắ ừ ấ

đ n cao, rót t t r i m nh d n nh m làm cho các cánh chè đế ừ ừ ồ ạ ầ ằ ược ng mấ

đ u Khi trà đã ng m, ta trút ra chén chuyên r i t đó rót đ u ra các chénề ấ ồ ừ ề

nh Làm nh v y, lỏ ư ậ ượng trà vào các chén là nh nhau, không có chén nàoư

đ m quá hay nh t quá Ngoài ra, ngậ ạ ười ta cũng có th rót trà theo cách x pể ếcác chén g n nhau, sau đó rót tu n t vào các chén theo vòng.ầ ầ ự

Ngườ ối u ng cũng ph i bi t cách thả ế ưởng trà đ th y h t để ấ ế ược cáihay cái đ p c a trà Thẹ ủ ường thường người u ng trà khi nâng chén lênốkhông u ng ngay mà v a nâng v a đ , lòng bàn tay ch m che kín mi ngố ừ ừ ỡ ụ ệchén, đ ng th i đ a cao chén trà lên sát mũi hít Sau đó, ngồ ờ ư ườ ối u ng trà

m i nhâm nhi t ng ng m nh Không ch thớ ừ ụ ỏ ỉ ưởng th c trà b ng v giác màứ ằ ị

người thưởng trà còn bi t c m nh n b ng m i giác quan, t v giác, thế ả ậ ằ ọ ừ ị ịgiác đ n kh u giác, thính giác Có nh v y, d v trà sẽ còn mãi cho dù đãế ứ ư ậ ư ị

u ng h t chén trà cu i cùng…ố ế ố

6 U ng r ố ượ u

T c u ng rụ ố ượu có l ch s r t lâu đ i Đ g m dùng trong u ng rị ử ấ ờ ồ ố ố ượucũng có t r t s m và đ c bi t trong th i đ i Lý Tr n, đ g m dùng đừ ấ ớ ặ ệ ờ ạ ầ ồ ố ể

u ng rố ượu phát tri n r t nhi u lo i nh tể ấ ề ạ ư ước u ng rố ượu, bình l đ ngọ ự

rượu, đ chiêu và rót rồ ượu Trên tr ng đ ng Đông S n đã có hình nh thố ồ ơ ả ổdân u ng rố ượu c n, m t lo i ti n thân c a rầ ộ ạ ề ủ ượu

Người Tây Nguyên, người Mường, người Thái đi đ u trong các lo iầ ạ

rượu c n Khi u ng, ngầ ố ười ta m i nhau u ng m t s ng (s ng trâu đongờ ố ộ ừ ừ

nước đ vào chóe), và u ng m t s ng nghĩa là ph i u ng 2 l n vì s ng trâuổ ố ộ ừ ả ố ầ ừ

có m t đôi.ộ

Người nông dân Vi t Nam cũng s m bi t n u rệ ớ ế ấ ượu, sau khi men,ủthì ch ng c t qua n i chõ, b c h i và ng ng t thành nư ấ ồ ố ơ ư ụ ướ ượ Ởc r u mi nềnúi, khí h u l nh, u ng rậ ạ ố ượu hàng ngày tránh được phong hàn c m m o,ả ạtiêu hóa t t và không tránh kh i s quá chén T đó hình thành t p t c khiố ỏ ự ừ ậ ụkhách vãng lai qua làng b n, vi c đ u tiên là m i chén rả ệ ầ ờ ượu đ h i han,ể ỏgiúp đ T c u ng rỡ ụ ố ượ ởu mi n núi r t ph bi n các ch phiên, ngề ấ ổ ế ở ợ ười ta

đ n đó buôn bán ch là m t m t, m t kia là đ g p b n, ch i b i, hát lế ỉ ộ ặ ặ ể ặ ạ ơ ờ ượn

và u ng rố ượu

đ ng b ng, th i thu c đ a, Pháp c m nông dân n u r u Đ n

th i chi n tranh và bao c p, vi c n u rờ ế ấ ệ ấ ượu và bán rượu cũng được th cự

hi n nghiêm Th i phong ki n và h u bao c p, vi c n u rệ ờ ế ậ ấ ệ ấ ượu không còn

h n ch n a Cho đ n nay, rạ ế ữ ế ượu không th thi u trong các ngày có c ể ế ỗ

Th m chí, u ng rậ ố ượu tr thành m t t n n.ở ộ ệ ạ

IV M TH C VI T NAM TRONG CÁC D P L T T: Ẩ Ự Ệ Ị Ễ Ế

Vi t Nam là qu c gia có h th ng l T t phong phú Chúng ta có 12ệ ố ệ ố ễ ếcái T t trong năm Đó là T t Táo Quân, T t Nguyên Đán, T t Khai H , T tế ế ế ế ạ ế

Thượng Nguyên, T t Thanh Minh, T t Hàn Th c, T t Đoan Ng , T t Trungế ế ự ế ọ ếNguyên, T t Trung Thu, T t Trùng C u, T t Trùng Th p, T t H Nguyên.ế ế ử ế ậ ế ạ

m i cái T t l i có s khác nhau v m th c M i món ăn đ u có m t ý

nghĩa khác nhau Ví d nh bánh ch ng tụ ư ư ượng tr ng cho đ t, bánh dàyư ấ

tượng tr ng cho tr i Hay trong mâm c cúng c a ngư ờ ỗ ủ ười Vi t nh t thi tệ ấ ế

ph i có con gà tr ng Theo quan ni m c a văn hoá Vi t, con gà là tả ố ệ ủ ệ ượng

tr ng cho nh ng đi u lành, tư ữ ề ương lai t t đ p G n v i n n nông nghi pố ẹ ắ ớ ề ệ

lúa nướ ủc c a nước ta, do đó mâm c luôn b t bu c có gà tr ng Gà là loàiỗ ắ ộ ố

v t đậ ược thu n hóa t xa x a, hi n lành d m n và g n bó v i con ngầ ừ ư ề ễ ế ắ ớ ười

Gà tr ng g n v i 5 đ c tính t t đ p c a con ngố ắ ớ ứ ố ẹ ủ ười:

• Th n t : gà có mào màu đ và dáng đi oai phong.ầ ử ỏ

• Chi n binh: có c a nh n bi u tr ng cho kh năng chi n đ u.ế ự ọ ể ư ả ế ấ

• Dũng c m: quy t li t b o v c ng đ ng.ả ế ệ ả ệ ộ ồ

• Nhân h u: gà hay nhậ ường th c ăn cho b y đàn.ứ ầ

• Trung tín: gà tr ng gáy m i sáng mai, báo hi u ngày m i b t đ u.ố ỗ ệ ớ ắ ầ

Có th th y, v t ph m dâng cúng r t quan tr ng, mang c ý nghĩaể ấ ậ ẩ ấ ọ ả

th c ti n và tinh th n Bi u tr ng cho s hi u kính đ dâng lên t tiên, doự ễ ầ ể ư ự ế ể ổ

đó, gà tr ng tr thành v t ph m cúng không th thi u Đó chính là lý do vìố ở ậ ẩ ể ếsao con gà xu t hi n trong mâm c cúng Mang đ y đ ý nghĩa mà con cháuấ ệ ỗ ầ ủdâng lên tiên t , ông bà Đó cũng là truy n th ng văn hóa t t đ p c aổ ề ố ố ẹ ủ

người Vi t Nam t xa x a đ l i.ệ ừ ư ể ạ

Trong 12 l T t, tôi ch n T t Nguyên Đán, T t Hàn Th c và T tễ ế ọ ế ế ự ếTrung Thu để làm n i b t s đ c đáo c a n n m th c Vi t Nam trongổ ậ ự ộ ủ ề ẩ ự ệngày T t.ế