Báo cáo bài tập lớn tập tính Động vật chương 1 tập tính học, khoa học về cách sống của Động vật

Trong chương này, chúng ta sẽ khám phá những khía cạnh cơ bản của tập tính học, từ khái niệm cơ bản đến các ứng dụng thực tiễn trong nghiên cứu và ứng dụng trong thế giới thực.Tập tính h

KHOA SƯ PHẠM KHOA HỌC TỰ NHIÊN

BÁO CÁO BÀI TẬP LỚN TẬP TÍNH ĐỘNG VẬT

CHƯƠNG 1 TẬP TÍNH HỌC, KHOA HỌC VỀ CÁCH

SỐNG CỦA ĐỘNG VẬT

Người hướng dẫn: TS GVC LÊ THỊ THANH Học viên thực hiện: TRẦN TÚ VÂN

MSSV: 0023440170 Lớp: ĐHSKHTN23-L2

Đồng Tháp, tháng 04/2024

MỤC LỤC

1.1 Khái niệm tập tính học động vật 2

1.2 Vai trò của tập tình trong đời sống của động vật 6

1.3 Phân loại tập tính động vật 11

1.4 Cơ sở sinh học của tập tính động vật 14

1.5 Đối tượng và phương pháp nghiên cứu của tập tính học 14

A MỞ ĐẦU

Tập tính học, khoa học về cách sống của động vật, nơi chúng ta sẽ bắt đầu một hành trình sâu sắc vào thế giới tuyệt vời của tập tính học, một lĩnh vực khoa học hấp dẫn về cách sống của các loài động vật Trong chương này, chúng ta sẽ khám phá những khía cạnh cơ bản của tập tính học, từ khái niệm cơ bản đến các ứng dụng thực tiễn trong nghiên cứu và ứng dụng trong thế giới thực.Tập tính học không chỉ là việc quan sát hành vi của động vật; nó còn là cách tiếp cận để hiểu sâu hơn về cách chúng tương tác với môi trường xung quanh Chúng ta sẽ tìm hiểu về cách tập tính học có thể giúp chúng ta tiên đoán và giải thích hành vi của các loài động vật, từ con người cho đến loài vật có não đơn giản hơn Chương 1 này sẽ đi sâu vào những câu hỏi cơ bản như: Tại sao động vật hành xử như vậy?

Nó tương tác với môi trường như thế nào? Có những yếu tố nào ảnh hưởng đến hành vi của chúng? Chúng ta cũng sẽ khám phá những phương pháp nghiên cứu

và áp dụng của tập tính học, từ những phác đồ thử nghiệm đến việc ứng dụng kiến thức này trong các lĩnh vực như y học, nghiên cứu môi trường và quản lý động vật Bằng cách hiểu rõ hơn về tập tính học, chúng ta sẽ mở ra cơ hội để nhìn nhận thế giới tự nhiên xung quanh mình một cách sâu sắc và đa chiều hơn Chúng

ta sẽ thấy rằng mọi loài động vật đều có những cách riêng để tương tác với môi trường, và việc hiểu điều này không chỉ giúp chúng ta nắm bắt được sự phong phú và đa dạng của cuộc sống mà còn giúp chúng ta áp dụng kiến thức này vào việc bảo vệ và tôn trọng sự đa dạng sinh học trên hành tinh của chúng ta.Hãy cùng nhau khám phá và đắm chìm trong thế giới hấp dẫn của tập tính học!

B NỘI DUNG

1.1 Khái niệm tập tính học động vật

1.1.1 Định nghĩa tập tính và tập tính học

Tập tính là một chuỗi phản ứng của cơ thể động vật trả lời kích thích từ môi trường (bên trong hoặc bên ngoài cơ thể), nhờ đó động vật thích nghi với môi trường sống và tồn tại

Tập tính học là một bộ môn khoa học nghiên cứu các hành vi của động vật (đặc biệt trong xã hội của loài vật như ở khỉ và chó sói) do đó đôi khi bộ môn này được coi là một nhánh của động vật học

1.1.2 Ví dụ

Tập tính kiếm ăn của rắn : rắn di chuyển linh hoạt, lựa chọn con mồi, chờ đợi và tấn công chính xác

Tập tính bắt mồi ở rắn

Khi hổ báo săn mồi thì chúng tiến gần đến con mồi, sau đó nhảy vồ lên hoặc rượt đổi tiền gần con mồi Chuỗi các hành động khi săn mồi của hổ được gọi là tập tính kiếm ăn của hổ báo

Tập tính kiếm ăn của báo Tập tính giăng tơ, bắt mồi của nhện

Ví dụ về tập tính khoe mẽ: Các hoạt động như khoe mẽ, ve vãn bạn tình, giao phối, làm tổ, đẻ trứng, đẻ con, ấp trứng và chăm sóc con non, (tập tính sinh sản)

Làm tổ ở chim Gà mẹ chăm sóc chim con

Tập tính ăn thịt con đực sau khi giao phối ở bọ ngựa và nhện, hoặc tập tính mang thai, chăm sóc bảo vệ con ở cá ngựa đực

Bọ ngựa cái ăn thịt con đực Cá ngựa đực mang thai

Động vật có tập tính bảo vệ lãnh thổ của mình chống lại các cá thể khác cùng loài để bảo vệ nguồn thức ăn, nơi ở và sinh sản Chiếm giữ và bảo vệ vùng lãnh thổ là một biểu hiện tập tính quan trọng ở giới động vật, từ các động vật bậc thấp đến động vật bậc cao

Biểu hiện của tập tính bảo vệ lãnh thổ ở mỗi loài rất khác nhau:

Chúng dùng các chất tiết từ tuyết thơm, nước tiểu,…để đánh dấu và xác định vùng lãnh thổ Chúng chiến đấu với những kẻ xâm phạm lãnh thổ bằng các trận giao tranh quyết liệt

Chó đánh dấu lãnh thổ Hươu bảo vệ lãnh thổ

Tập tính xã hội một số động vật sống thành bầy đàn hỗ trợ nhau tìm thức ăn, tránh kẻ thù Loài chim cánh cụt ở Bắc Cực thường sống thành đàn bởi vì thế giới

mà chúng sống toàn là băng tuyết Mặc dù trên cơ thể có một lớp mỡ khá dày, nhưng sống bầy đàn giúp chúng có thể sưởi ấm lẫn nhau, chống lại giá rét (tập tính xã hội)

Đàn gà cùng nhau nhặt thóc Chim cánh cụt sưởi ấm con non

Tập tính thứ bậc ở ong và mối thì ong chúa và mối chúa giữ cấp bậc cao nhất, mối chúa được chăm sóc và dọn dẹp chổ ở và trứng đẻ ra được mang đến nơi khác để ấp nở nhờ mối thợ

Ong chúa Mối chúa

Tập tính vi tha: là tập tính hi sinh quyền lợi bản thân cá thể thậm chí cả tính mạng vì lợi ích tồn tại của bầy đàn, thông thường trong thế giới động vật, nó mang ý nghĩa hỗ trợ cho đồng loại

Voi mẹ và voi con Kiến hỗ trợ nhau

Tập tính di cư một số loài cá, chim, thú, thay đổi nơi sống theo mùa Chúng thường di chuyển một quảng đường dài Di cư có thể 2 chiều (đi và về) hoặc di cư

1 chiều (chuyển hẳn đến nơi ở mới) Khi di cư, động vật trên cạn định hướng nhờ

vị trí mặt trời, trăng, sao, địa hình (bờ biển, các dãy núi) Động vật dưới nước như

cá định hướng dựa vào thành phần hóa học của nước và hướng dòng nước chảy

Chim di cư Linh dương di cư

1.2 Vai trò của tập tình trong đời sống của động vật

Tập tính đóng vai trò quan trọng trong đời sống của động vật ở nhiều cách khác nhau:

Tìm kiếm thức ăn và nước: Tập tính giúp động vật tìm kiếm, chọn lựa và tiêu thụ thức ăn và nước cần thiết để duy trì sự sống Các loài động vật thường phản ứng với các dấu hiệu và mùi lạ để tìm kiếm thức ăn và nguồn nước

Giao tiếp và giao phối: Tập tính giúp động vật giao tiếp với thành viên của cùng loài hoặc loài khác, thông qua các hành vi như gọi đàn, di chuyển, và giao tiếp hóa học Nó cũng đóng vai trò trong việc tìm kiếm đối tác giao phối và thúc đẩy hành vi sinh sản

Bảo vệ và tự vệ: Tập tính bao gồm các hành vi tự vệ để bảo vệ động vật khỏi các mối đe dọa và nguy hiểm trong môi trường sống của chúng Điều này có thể bao gồm việc tìm nơi trú ẩn, tấn công hoặc chạy trốn khỏi kẻ săn mồi, và bảo vệ con non

Chim di cư tránh rét Thỏ trốn kẻ thù trong bụi rậm

Sinh sản và chăm sóc con cái: Tập tính hỗ trợ trong quá trình sinh sản và chăm sóc con cái Nó bao gồm hành vi tìm kiếm đối tác giao phối, xây tổ, ấp trứng, chăm sóc con non và dạy dỗ con cái

Tập tính làm tổ ở chim Tập tính móm mồi con non ở chim

Thích ứng với môi trường: Tập tính cho phép động vật thích ứng và tương tác với môi trường sống của chúng Điều này bao gồm việc tìm kiếm nơi trú ẩn,

di chuyển theo mùa và điều kiện thời tiết, và tương tác với các yếu tố môi trường khác nhau để tối ưu hóa tồn tại và sinh sản

1.2.1 Sinh trưởng và phát triển

Sinh trưởng: Sinh trưởng thường liên quan đến quá trình tăng trưởng kích thước của cơ thể Ở động vật, quá trình này thường bắt đầu từ khi sinh ra hoặc từ khi ấp trứng nở ra và kéo dài cho đến khi đạt đến kích thước trưởng thành Trong quá trình sinh trưởng, các tế bào của cơ thể tăng trưởng và nhân đôi để tạo ra sự gia tăng về kích thước và khối lượng Quá trình này thường đòi hỏi sự tiêu hao năng lượng và nguồn dinh dưỡng để duy trì và phát triển cơ thể

Phát triển: Phát triển không chỉ liên quan đến sự tăng trưởng về kích thước mà còn bao gồm cả sự phát triển về chức năng và khả năng Trong quá trình phát triển, các cơ quan, hệ thống và chức năng của cơ thể trở nên hoàn thiện hơn, và động vật phát triển khả năng để thích nghi và sống sót trong môi trường của

chúng Phát triển bao gồm cả sự phát triển tâm lí và hành vi, như khả năng học hỏi, giao tiếp và tự bảo vệ

Cả hai quá trình sinh trưởng và phát triển là cần thiết cho sự sống và thích ứng của con người và động vật với môi trường xung quanh Sinh trưởng và phát triển thường phụ thuộc vào các yếu tố như dinh dưỡng, gen, môi trường sống và tương tác xã hội

Tập tính cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình sinh trưởng và phát triển của động vật:

Nuôi dưỡng: Tập tính giúp động vật tìm kiếm và tiêu thụ thức ăn cần thiết để phát triển Điều này bao gồm việc chọn lựa và tiêu thụ thức ăn phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể trong quá trình sinh trưởng

Sâu bướm ăn thực vật → Bướm trưởng thành ăn mật hoa

Tìm kiếm nơi trú ẩn và bảo vệ: Động vật phải tìm kiếm môi trường sống an toàn và phù hợp để sinh trưởng và phát triển Tập tính giúp chúng tìm ra nơi trú

ẩn an toàn khỏi các nguy cơ như kẻ săn mồi, thời tiết khắc nghiệt và các mối đe dọa khác

Hoạt động vận động: Tập tính hỗ trợ các hành vi vận động cần thiết để phát triển cơ bắp, sức mạnh và sự linh hoạt Điều này bao gồm việc chơi, tập luyện và khám phá môi trường xung quanh

Xây dựng kỹ năng và học hỏi: Trong quá trình sinh trưởng, động vật phải học cách sử dụng các kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ, tìm kiếm thức ăn và giao tiếp Tập tính hỗ trợ việc học hỏi và phát triển kỹ năng này thông qua quan sát, thử nghiệm và kinh nghiệm

Tiến hóa và phát triển loài: Tập tính đóng vai trò quan trọng trong tiến hóa và phát triển loài Các tập tính được truyền lại qua thế hệ và có thể thay đổi theo thời gian, ảnh hưởng đến sự thích ứng và sự phát triển của loài trong môi trường sống của chúng

Tập tính và chọn lọc nhân tạo

Tập tính và môi trường

1.2.2 Bảo vệ thế hệ

"Bảo vệ thế hệ" là một khái niệm quan trọng trong sinh học và bảo tồn môi trường, đề cập đến việc bảo vệ và duy trì sự sống của các loài và môi trường sống

của chúng để đảm bảo rằng các thế hệ hiện tại và tương lai có thể tiếp tục tồn tại

và phát triển

Bảo vệ thế hệ bao gồm nhiều khía cạnh:

Bảo tồn đa dạng sinh học: Bảo vệ các loài động vật và thực vật khỏi tuyệt chủng và giữ gìn sự đa dạng sinh học trong môi trường sống của chúng Điều này bao gồm việc bảo vệ và duy trì các hệ sinh thái tự nhiên, khu bảo tồn thiên nhiên

và khu vực quản lý được thiết lập để bảo vệ các loài đang đe dọa và môi trường sống của chúng

Quản lý tài nguyên tự nhiên: Bảo vệ thế hệ cũng bao gồm việc quản lý tài nguyên tự nhiên như nước, đất và không khí một cách bền vững, để đảm bảo rằng các tài nguyên này có thể được sử dụng một cách hiệu quả và không gây hại cho môi trường và sức khỏe con người

Phòng tránh biến đổi khí hậu: Bảo vệ thế hệ cũng liên quan đến việc phòng tránh và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đối với môi trường và cộng đồng Điều này bao gồm các biện pháp như giảm lượng khí thải, bảo vệ và tái tạo rừng, và đầu tư vào năng lượng tái tạo và hiệu suất năng lượng

Giáo dục và nhận thức: Bảo vệ thế hệ cũng liên quan đến việc tăng cường giáo dục và nhận thức về các vấn đề môi trường và bảo tồn trong cộng đồng, để tạo ra những thay đổi tích cực trong hành vi và quyết định của mọi người

Tóm lại, bảo vệ thế hệ là một nhiệm vụ toàn cầu yêu cầu sự hợp tác và cam kết từ tất cả các bên để bảo vệ và duy trì sự sống trên hành tinh cho cả thế hệ hiện tại và tương lai

Vai trò của việc bảo vệ thế hệ là cực kỳ quan trọng trong việc duy trì sự sống và phát triển bền vững của con người và các hệ sinh thái trên hành tinh Dưới đây là một số vai trò quan trọng của bảo vệ thế hệ:

Bảo tồn đa dạng sinh học: Bảo vệ thế hệ giúp duy trì và bảo tồn đa dạng sinh học trên hành tinh bằng cách ngăn chặn tuyệt chủng của các loài động vật và thực vật Việc bảo vệ các loài quan trọng đối với hệ sinh thái giúp duy trì cân bằng tự nhiên và sự ổn định của môi trường sống

Bảo vệ môi trường sống: Bảo vệ thế hệ giúp bảo vệ môi trường sống của các loài động vật và thực vật, bao gồm rừng, đại dương, sa mạc và các môi trường sống khác Bằng cách bảo tồn môi trường sống tự nhiên, chúng ta đảm bảo rằng các loài có nơi để sống và phát triển

Giảm thiểu biến đổi khí hậu: Bảo vệ thế hệ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu đối với hệ sinh thái và sức khỏe con người Bằng cách giảm lượng khí thải, bảo vệ rừng và tái chế tài nguyên, chúng ta

có thể giảm thiểu sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu

Bảo vệ sức khỏe con người: Việc bảo vệ thế hệ cũng đóng vai trò trong bảo

vệ sức khỏe con người bằng cách ngăn chặn sự xâm nhập của các loài động vật gây hại và các loại vi khuẩn gây bệnh Ngoài ra, một môi trường sạch sẽ và lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của con người Tạo ra cơ hội kinh tế và xã hội: Bảo vệ thế hệ không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn tạo ra cơ hội kinh tế và xã hội cho cộng đồng Việc bảo vệ và bảo tồn các khu vực sinh quyển có thể tạo ra nguồn thu nhập từ du lịch sinh thái và các hoạt động bền vững khác

Tóm lại, bảo vệ thế hệ không chỉ là trách nhiệm của chúng ta đối với môi trường sống tự nhiên mà còn là cơ hội để tạo ra một tương lai bền vững và thịnh vượng cho cả con người và các loài khác trên hành tinh

1.2.3 Duy trì nòi giống

Tạo ra thế hệ sau, duy trì sự tồn tại của loài như tập tính khoe mẽ, tranh giành con cái, giao phối

Chim công đực xòe đuôi thu hút chim công cái Ếch kêu gọi bạn tình trong mùa sinh sản

1.3 Phân loại tập tính động vật

Tập tính động vật có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, bao gồm các phân loại dựa trên mục đích của hành vi, cơ chế gây ra hành vi, và cách tiếp cận trong nghiên cứu Dưới đây là một số phân loại phổ biến:

1.3.1 Tập tính bẩm sinh

Tập tính bẩm sinh còn được gọi là tập tính tự nhiên, là các hành vi mà động vật thực hiện một cách tự nhiên và tự động mà không cần phải học từ kinh nghiệm hoặc quan sát Các tập tính bẩm sinh thường xuất hiện ngay từ khi sinh ra hoặc từ khi động vật còn non, và chúng thường được coi là di truyền từ các thế hệ trước Một số đặc điểm của tập tính bẩm sinh bao gồm:

Không cần học hỏi: Động vật thực hiện các hành vi này mà không cần phải trải qua quá trình học hỏi Chúng là kết quả của di truyền và phản ứng tự nhiên đối với một tình huống hoặc stimuli nhất định

Khả năng xuất hiện sớm: Các tập tính bẩm sinh thường xuất hiện sớm trong cuộc đời của động vật, thậm chí có thể được quan sát ngay từ khi sinh ra

Đa dạng và quan trọng: Các tập tính bẩm sinh có thể đa dạng và rất quan trọng cho sự sống và sinh sản của động vật, bao gồm các hành vi như tìm kiếm thức ăn, xây tổ, giao tiếp sinh sản và tự bảo vệ

Ví dụ

Tập tính bú mẹ của chó con Tập tính bơi của cá

1.3.2 Tập tính học được

Tập tính học được là các hành vi mà động vật học được thông qua trải nghiệm và tương tác với môi trường xung quanh Khác với tập tính bẩm sinh, tập tính học được không được di truyền từ thế hệ trước mà là kết quả của quá trình học hỏi trong cuộc đời của động vật

Một số đặc điểm của tập tính học được bao gồm:

Cần trải nghiệm và học hỏi: Động vật phải trải qua quá trình học hỏi thông qua trải nghiệm và tương tác với môi trường để phát triển các hành vi này

Thay đổi có thể xảy ra: Các hành vi học được có thể thay đổi dựa trên kinh nghiệm và môi trường, và chúng có thể được điều chỉnh hoặc thay đổi theo thời gian