Luận án tiến sĩ Văn học đương đại Trung Quốc: Nghiên cứu về sự truyền bá, tiếp nhận và ảnh hưởng của tiểu thuyết ngôn tình Trung Quốc tại Việt Nam

Today, with the rapid development of the Internet and particularly the rapid development of Chinese online literature, especially romance novels have become the focus of current online l

NGHIÊN CỨU VỀ SỰ TRUYỀN BÁ,TIẾP NHẬN VÀ ẢNH

HƯỞNG CỦA TIỂU THUYẾT NGÔN TÌNH TRUNG QUỐC

TẠI VIỆT NAM

V

Abstract

China and Vietnam are being friendly neighbors for a long time The two countries

have been inextricably linked in ways of history, culture and economy Since ancient times,

Vietnam has been deeply influenced by the excellent Chinese culture, especially in literary

creation Today, with the rapid development of the Internet and particularly the rapid

development of Chinese online literature, especially romance novels have become the focus

of current online literature research The historical origin and realistic environment of China

and Vietnam promotes the consensus between readers of both countries Chinese online

romance novels took a large audience‟s interest in Vietnam In recent years, it still continue to

heat up in Vietnam, and the existence of Chinese online literature can be seen everywhere

This article summarizes the spreading, acceptance, and influence of Chinese online

romance novels in Vietnam Taking "Chinese internet romance novels" as the research object,

it explores the impact of Chinese online romance novels on Vietnamese literature, society,

and recipients in various stages of its spreading; the reflection status of Chinese online

romance novels in the Vietnamese audience; and the popularity of Chinese online romance

novels This article consists of three main chapters except the introduction and conclusion

Each main chapter includes as follows:

The first main chapter focuses on how to spread of Chinese online romance novels to

Vietnam In the propagation process of each stage, the characteristics of each stage are

proposed The way Chinese online novels spreading to Vietnam is extremely influential in the

Vietnamese book market and literary market It prompts the vigorous development of the

Vietnamese Internet Forum, and emerges a large number of translations of Chinese online

romance novels These phenomena show that Chinese online romance novels have a certain

place in the hearts of Vietnamese audiences and meet their reading needs

The second main chapter focuses on the current situation of Chinese online romance

novels reaching into the lives of young Vietnamese readers (special readers and general

readers) In this chapter, through questionnaire surveys, actual surveys, in-depth interviews

and other methods, we found that Chinese online romance novels are liked by different

VI

audiences in Vietnam, and each object has a different acceptance method Special readers

(high school students) mostly accept Chinese online romance novels by reading Generally,

most readers (university students, office workers, housewives) accept Chinese online romance

novels by watching movies and television dramas based on romance novels At the same time,

it points out that the young Vietnamese readers accept the Chinese online romance novels,

and emphasizes that the way of online communication has great influence

The third chapter focuses on the impact of Chinese online romance novels in Vietnam

It is divided into three areas, each of which specifies the advantages and disadvantages One

is the impact on Vietnamese young people It is pointed out that when Vietnamese young

people accept Chinese online romance novels of uneven quality, on the one hand, they can

help to provide rich reading materials, broaden their horizons, reduce the pressure of learning

and work, promote imagination Broaden your views on LGBT and get a certain reading

psychological satisfaction in romance novels; on the other hand, it reminds us that the

negative impact of bad online romance novels on young people should not be underestimated

The second is the impact on the creation of Vietnamese online romance novels Taking Gu

Man ‟s novels for their profound influence on the creation of online romance novels in

Vietnam as an example, through a comparison of narrative structure perspective, character

formation, language art techniques, etc The analysis pointed out that their most prominent

creative technique-the "authenticity" of the story, created a unique image of each character,

novel language, catered to the needs of young people, and loved by Vietnamese young people

The third is the impact on Vietnamese popular culture It specifically analyzes the positive

and negative effects on Vietnamese literature and social behavior, and puts forward

suggestions for some adverse effects to resist some unhealthy online romance novels

Keywords: Chinese Internet romance novels ； Vietnam ； communication ；

acceptance；influence

VII

目录

中文摘要 III

Abstract V

引言 1

绪论 2

一、研究对象和概念界定 2

二、研究综述 8

三、理论基础与选题意义 18

四、研究思路和方法 26

第一章 中国网络言情小说在越南的传播 31

第一节 中国网络言情小说在越南的传播阶段 32

一、传播阶段之一：萌芽阶段（从 2006 年至 2010 年） 32

二、传播阶段之二：增长阶段（从 2011 年至 2016 年） 34

三、传播阶段之三：平稳阶段（从 2017 年至今） 37

第二节 中国网络言情小说在越南的发展 38

一、互联网在越南发展的概况 38

二、中国网络言情小说在越南的发展 39

第三节 中国网络言情小说在越南的传播途径 41

一、传播途径之一：网络 42

二、传播途径之二：翻译与出版 51

三、传播途径之三：影视传播 56

本章小结 64

第二章 中国网络言情小说在越南的接受 65

第一节 越南特殊读者对中国网络言情小说的接受——以高中学生为例 65

一、越南特殊读者接受中国网络言情小说的情况调查设计 67

二、越南特殊读者对中国网络言情小说的接受调查结果及分析 67

第二节 越南一般读者对中国网络言情小说的接受 102

——以大学生、办公职员、家庭妇女为例 102

VIII

一、越南一般读者接受中国网络言情小说的调查设计 105

二、越南一般读者接受中国网络言情小说的基本情况 106

第三节 越南特殊读者和一般读者对中国网络言情小说的接受原因分析 119

一、接受原因之一：历史文化与时代背景 119

二、接受原因之二：广泛传播方式 121

三、接受原因之三：网络言情小说的审美 124

四、接受因素之四：年龄与心理因素 130

五、接受原因之五：社会方面 135

本章小结 137

第三章 中国网络言情小说在越南的影响 139

第一节 中国网络言情小说对越南年轻人的影响 139

一、正面影响 139

二、负面影响 154

第二节 中国网络言情小说对越南网络言情小说创作的影响 175

一、越南网络言情小说创作的情况 175

二、网络言情 “胚子”：以顾慢小说影响与红芳的《Shock 情》为例 181

第三节 中国网络言情小说对越南大众文化的影响 228

一、积极影响 228

二、消极影响 238

第四节 应对中国网络言情小说消极影响的措施 240

一、 政府主管部门 241

二、 研究者，评论家，文学家 245

三、 家长、学校以及教师 246

四、本身受众者 252

本章小结 254

结语 255

附录一: 越南年轻人对中国网络言情小说的接受情况调查问卷表 259

附录二：深度访谈提纲 277

附录三: 深受越南年轻人欢迎的中国网络言情小说作家、作品列表 279

IX

参考文献 292

攻读博士学位期间发表的学术论文 307

致谢 308

X

表目录

表 1：最受越南年轻人欢迎的言情影视剧网站 59

表 2：中国网络言情影视剧在越南电视台的播放名列表（2011 年到 2012 年） 60

表 3：中国网络言情影视剧在越南网站的热播名列表（2011 年到 2012 年） 60

表 4：中国网络言情影视剧在越南电视台的播放名列表（2013 至今） 61

表 5：中国网络言情小说改编影视剧在越南网站的热播名列表（2013 至今） 62

表 6：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的网站 84

表 7-1：越南特殊读者对中国网络言情小说的喜爱程度 85

表 7-2：越南特殊读者课间休息讨论关于中国网络言情小说的频率 86

表 8: 越南特殊读者喜爱阅读中国网络言情小说的类型 86

表 9：越南特殊读者喜爱阅读中国网络言情小说的题材 87

表 10：越南特殊读者喜爱阅读中国网络言情小说的长度 88

表 11：越南特殊读者喜爱阅读中国网络言情小说的风格 88

表 12：越南特殊读者喜爱中国网络言情小说的作者频率 89

表 13: 越南特殊读者对顾漫哪部小说感兴趣 90

表 14：越南特殊读者喜爱中国网络言情小说的男/女主角 91

表 15：越南特殊读者阅读中国网络言情小说后的感受 93

表 16：越南特殊读者阅读中国网络言情小说后的第一小说印象 95

表 17-1：越南特殊读者对中国网络言情小说的内容看法 99

表 17-2：越南特殊读者对中国网络言情小说的网文成就 99

表 18：越南一般读者问卷调查总体情况表 105

表 19-1：越南一般读者接受中国网络言情小说的时间 106

表 19-2：越南一般读者接受中国网络言情小说的时间 107

表 20：越南一般读者接受中国网络言情小说的目的 110

表 21：越南一般读者在线阅读中国网络言情小说的网站 112

表 22：越南一般读者观看言情影视剧的网站 113

表 23-1：越南一般读者阅读中国网络言情小说后的感受 115

表 23-2：越南一般读者对中国网络言情小说的第一小说印象 116

XI

表 23-3：越南一般读者认为中国网络小说的网文成就 117

表 24：越南年轻人认为恋爱主要的动机 148

表 25-1：越南年轻人对恋爱过程中的性行为有如何看法 151

表 25-2：越南年轻人恋爱过程中发生矛盾的态度 152

表 25-3：越南年轻人看待恋爱的成果的态度 152

表 26-1：越南年轻人受“汉越音”的影响表 162

表 26-2：越南年轻人被受言情小说中的符号 163

表 26-3：越南年轻人被受言情小说中缩写词语的符号 164

表 26-4：越南年轻人被受言情小说中的数字符号 165

表 27: 越南年轻人择偶标准表 168

表 28-1: 顾漫小说中越标题的差异表 182

表 28-2: 顾漫小说在越南出版与再版统计表 183

XII

图目录

图 1: 中国网络言情小说在越南的发展情况（2006-2018） 39

图 2：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的时间 68

图 3：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的频率 69

图 4：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的习惯 70

图 5：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的数量 71

图 6：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的目的 72

图 7-1：越南特殊读者对中国网络言情小说的印象 93

图 7-2：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的第一印象 95

图 8：家长、亲人对于特殊读者阅读中国网络言情小说的态度 101

图 9：越南特殊读者在家长监督下阅读中国网络言情小说的态度 101

图 10：越南一般读者的年龄情况 105

图 11：越南一般读者的学历情况 106

图 12：越南一般读者阅读言情小说的数量 107

图 13：越南一般读者期待阅读中国网络言情小说的类型 109

图 14：越南一般读者阅读中国网络言情小说的途径 111

图 15：越南一般读者参与网络言情小说的网站互动 114

图 16-1：越南一般读者阅读中国网络言情小说的态度 114

图 16-2：越南一般读者阅读中国网络言情小说 的程度 114

图 17： 越南年轻人对爱情类型的态度 143

图 18：越南年轻人对接受网络言情小说的影响学习、工作与身体健康的意见 156

图 19：中国网络言情小说对越南年轻人的恋爱观影响程度 167

图 20：越南年轻人择偶方式 170

图 21：越南年轻人对恋爱过程中经济支出 172

图 22：越南年轻人对学业和爱情的观点 173

12

金素凡在《新媒体时代国产电视剧的跨文化传播一一基于 2010 至 2015 年的传播现象研究》（2016）中重点提出

19

有学者借鉴了这一说法，从网络文学的诞生方式来进行阐释：“网络文学是网民在网络上发表的供网民阅

式，但因急于表达谈话主题，常常会直接切入，缺少铺垫和描述。再者上网族年龄的

年幼化和自我化又使网络语言充满朝气、幽默、活泼、富于创新，出现许多新的表达

。 网络小说的超文本形式多样化。我们都知道，传统文学的语言文字是一个表意的符

20

。“对文学来说，互联网不是一个无关痛痒的媒介，而是一个以文字符号为主兼容各种符号介

质的传播栽体。作为一种传播载体，它不同于以往电子媒介，它几乎包容了所有形式

网络文学与网络技术具有密切的关系。欧阳友权指出网络技术改变了文学的思维方式，“机器化的符号规

中国社会科学院陈崇山将其定义为：“受众本位就是指大众传播媒介在信息的传播活动中，应该以最大限度地维护受众的根本利

21

益为出发点，以满足受众获取多方面的信息需要为己任，以提高受众的思想道德素质

1983 年，德国自动化网络专家赫斯曼率先发现了意识形态类产品市场传播的受众具有层次特点，指出：“主要表现

“使用与满足”理论肯定了受众的地位，让我们对受众有了更深入的认识，从而更好地指导大众传播满足受众的需要。早在 20 世纪 40 年代就有研究者开

始关注大众使用媒介内容的原因，也有研究者研究广播日间连续剧对受众行为的影

响，结果表明，受众会能动的选择他们所要接受的内容，会以自己的方式对接受的内

。1974 年，卡茨·布卢姆勒和古列维奇在《大众传播的使用》论文集中描述了媒介使用与获得满足的研究依据的逻辑过程：（1）社会和

22

心理根源导致了(2)需求，引起了(3)期望于(4)大众媒体和其他信息来源，导致了(5)

。罗森格伦在此基础上对“使用与满足”理论模式做了展开，他认为(1)个人的需求是起点，(2)个人特征和

质，他通过纯形式的——以及美学的——乐趣取悦于我们，这种乐趣他在表达自己的

在阅读接受中的“新奇感”与“快乐”具有密切关系，弗洛伊德在《超越快乐原则》（1920）中分析：“要说服一个成人马上再读一遍他已欣赏过

针对文学接受心理的快乐原则具体特征，弗洛伊德还说道：“我们称这种快乐为‘额外刺激’或‘前期快乐’。向

究

典型作

品 分

析

文献综

述

研究结

网络言情小说 创作的影响

大众文化的影响

31

第一章 中国网络言情小说在越南的传播

34

43

vficland 等 。 其 中 ， 有 6 个 最 受 欢 迎 的 网 站 ， 即 ： wattpad; dichtienghoa; wikidich;

webtruyen; diendanlequydon; truyenyy。各言情小说网站都有专业人员负责言情小说的网

“Có lẽ tôi hơi cô độc nên tôi yêu cái tính tự kỉ của lão (Bạc) Có lẽ tôi hay cười nên tôi

thấy yêu từng câu nói độc ngôn, loạn ngôn của lão Và có lẽ tôi cũng biến thái mất rồi nên tôi

thích mấy vụ án của lão…”

“Đừng nói với anh ấy tôi vẫn còn yêu, đấy là tên truyện mà tôi thích nhất, ấn tượng nhất

Tựa đề này cũng chính là câu nói tôi muốn gửi tới một ai đó Khi đọc truyện tôi như thấy hình

ảnh mình trong đó, tôi cũng giống Y Bối, trẻ con, ích kỉ, ngang bướng, cố gắng níu giữ những

mối tình đấy rồi cũng phải buông tay Nhưng Y Bối may mắn hơn tôi, qua bao nhiêu năm mối

tình đầu của cô ấy vẫn còn có một kết thúc Còn tôi thì khác, vẫn mong chờ anh ấy quay lại,

luôn hi vọng anh ấy như Trần Tử Hàn vẫn tồn tại trên thế gian này để tôi còn chờ kết thúc

như họ Rất tiếc tôi không phải là Vương Y Bối, anh cũng (không?) phải là Trần Tử Hàn”

在这些引用中，读者传递了她对角色的热爱并努力地寻找自我。在这里寻找自我不

是基于现实生活中的自我评估和自我实现，而是基于对小说中人物和事件的评价和意

“Có bao nhiêu cuộc tình trong cuộc đời, nhưng hạnh phúc nhất vẫn là được nắm tay

nhau đến đầu bạc răng long Điều mà “Bên nhau trọn đời” của Cố Mạn muốn nói, chính là

hạnh phúc đó Đây cũng là mơ ước của biết bao cô gái như tôi Mơ về tình yêu đẹp, về chàng

hoàng tử trong cuộc đời, một cái kết có hậu, một tình yêu đẹp Đã không biết bao lần tôi đọc

đi đọc lại không biết chán dù nội dung vẫn nhớ rõ, từ bản xuất bản đầu tiên tới bản tái bản có

ngoại truyện và giờ là đọc online, đọc quên cả đi ngủ, trong mơ cũng nghĩ tới Mối tình đẹp

như mộng khiến tôi liên tưởng tới hình bóng của họ trong các tác phẩm sau này của Cố Mạn,

một hình mẫu đẹp, chuyện tình đẹp, xúc động và sâu lắng Vui khi họ hạnh phúc, hồi hộp lo

lắng khi họ sống trong hiểu lầm thù hận mà ngọn lửa tình vẫn cháy.”

46

“Tôi từng đọc khá nhiều truyện của Phỉ Ngã, nhưng cuốn sách này, vẫn tự nó mang

trong mình rất nhiều dư vị Cái hay ở truyện Phỉ Ngã, là dù có đau đớn, khắc khoải đến đâu,

nó vẫn cứ thu hút người ta không từ bỏ được Nó không phải là câu chuyện huyễn ảo đầy màu

hồng, rằng một cô bé lọ lem yêu một chàng hoàng tử cưỡi ngựa trắng, sau đó cả hai nắm tay

nhau hạnh phúc đến trọn đời Mà tình yêu, là một điều quá nhỏ trong hàng trăm thứ khác của

cuộc sống Có đôi khi nó còn bị hận thù che lấp mất Nhưng người ta cứ thế yêu, cứ thế hiến

mình cho một tình yêu thực sự, thì cho dù có kết quả hay không, cũng sẽ không hối hận”

有指标均高于 Amak，但对于 Fanpages 的发展速度指数，Amak 的速度比其他竞争对手

Fanpages 的速度提高了 0.8％，Amak 的增长潜力仍然非常大。相比之下，Amun 虽然

50

goctruyen; thichdoctruyen; ngontinh; loidich; vficland ； wattpad; dichtienghoa; wikidich;

webtruyen; diendanlequydon; truyenyy 等，尤其是 webtruyen 和 ngontinh 网站受到了众多

65

第二章 中国网络言情小说在越南的接受

第一节 越南特殊读者对中国网络言情小说的接受——以高中学生为例

俄罗斯作家 Maxim Gorky 曾经说过：“书籍开启了我的视野，我们热爱书籍，它

。可以肯定的是，书籍的重要性是不可否认的。随着社会的现代化加速，信息技术越来越主导着人们的日常生

71

图 5：越南特殊读者阅读中国网络言情小说的数量

其他 100本以上

117

实际考察在越南海防市先锋书店，采访时间：2019 年 4 月 28 日星期天 10 点 45 分钟。

语标题为《NGỦ CÙNG SÓI》），显示有 3.900.940 次阅读。该小说禁止在越南出

版，因为内容并不“健康”，但在各个网站还是泛滥地出现，阅读次数比其他小说高

得多。

(资料来源：sstruyen.com，查找时间 2019/5/12) 调查高中生免费在线阅读的网站，通过 SPSS 软件分析得到结果如下：

98

(资料来源：google 查找时间 2019/5/24 ） 每个帖子中，大多网络言情小说的佳句都是从诸多作者的作品中收集出来的，但有

表 23-3：越南一般读者认为中国网络小说的网文成就 你认为中国网络言情小说的网文成就

124

同样，从 2006 年中国网络言情小说进入越南市场之后，越南各个提供中国网络言情小说的网络平台也迅速发展，很多网站提供免费阅读，也有很多频道供

观众观看影视剧，只要读者、观众有一个手机，就可以随时阅读或观看，相较于之前

的 传 播 方 式 极 为 便 捷 。 如 网 络 阅 读 平 台 有 wordpress ； ngontinh ； sstruyen ；

truyenngontinh ； truyenfull ； Wattpad 等 等 ， 网 络 观 看 影 视 剧 平 台 有 phimdong ；

FPTPlay；Phimmoi；VTV16；Zing TV；Banh TV；PhimBomtan；Phimbathu 等等。此

。这里的能力表现在人物的工作、生活中的武力、智力、情商等，这不仅给了读者精神上的满足，还给人物

Mitchell 的《Gone with the wind》，Colleen McCullough 的《The Thorn Birds》 或者

Balzac 的《La Comédie humaine》等等，这是由社会背景、语言文化差异所造成的，况

139

第三章

中国网络言情小说在越南的影响

第一节 中国网络言情小说对越南年轻人的影响 虽然中国网络言情小说引入越南仅十余年，但其引发的阅读热潮，引起了越南社会

142

群体的包容。对于 LGBT 来说，这个现象在之前几乎遭到了全社会的斥责和激烈反对，这被认为是违反伦理道德准则的行为。据笔者了解，

144

。总的来说，部分年轻读者选择阅读这一类言情小说，他们对待这一问题的思想也很开放，他们把同性恋、乱伦恋等看

。从这几句简单的诗词中仿佛就可以看出八爷和四爷的寂寥与彷徨，孤独与忏悔。还有“现代歌曲《茉莉花》被用作若曦为八爷献艺

147

这更加体现出桐华小说的本质特征，迥异于人，让读者在繁杂的历史事件中体会到了趣味性。

象，就是“review 言情”（越南语叫“review ngôn tình”）和“多言会”（越南语叫

“hội nhiều chữ”），其中，“review 言情”群吸收了大量喜爱阅读中国网络言情小说

làm người ta ghét

khác, mọi việc đều xử lý chu toàn

语的符号

中文 的意义

168

对待恋爱的内在标准和主观看法。它不但直接影响个体对配偶的选择，还会影响个体

根据心理学家陶黎怀安所说：“真实生活和言情小说中的故事或人物有着非常遥远的区别。”因此，以浮荡的梦想象征着的

激动人心的作品中，例如：Ha Kin 的《纽约的爱情故事》、庄夏的《Những đốm lửa

trên vịnh Tây Tử》、Keng 的《Dị bản》等。

受到中国网络言情小说的影响，出现了名为“4.0 群”的越南网络言情作家，被认

为是近年来最成功的网络言情小说作者。这一群体的出现成为越南网络言情“爆炸的

vào em》《Cái chết ảo》《Kết giới》《Nàng Lọ Lem và chàng Hoàng Tử Béo》《Đóa hoa

anh đào năm ấy》等。其中，《灰姑娘和胖子王子》（《Nàng Lọ Lem và chàng Hoàng

lần nữa》 (2012)、《 Đợi chờ ký ức》(2013)、《 7 ngày để nói anh yêu em》 (2013)、

《Tìm lại yêu thương ngày xưa》 (2013)。她即将推出以下作品：《Sẽ để em yêu anh lần

nữa》《 Đợi chờ ký ức》《 7 ngày để nói anh yêu em》《Tìm lại yêu thương ngày xưa》。

欢迎：《爱的时间（Thời gian để yêu）》《彼此相爱（thương nhau để đó）》《双手紧

握（tay tìm tay níu tay）》《爱与哭泣（yêu đi rồi khóc）》《每个人都哭泣（ ai rồi

cũng khóc）》《微笑而放弃（mỉm cười cho qua）》《大人不哭（người lớn không

khóc）》。Hamlet Truong 常与 Iris Cao 配合创作。Iris Cao 出生于 1988 年 3 月 14 日，

是新加坡广告传播专业的学生。她回国后在娱乐行业工作，为 Wepro、YanTV 等许多

大公司创作了 Copywritingter，同时她也是一位摄影师，与众多 Vpop 明星一起创立了

Iris Studio，在文学创作方面，最成功的作品是《彼此相爱（Thương nhau để đó）》

（2012）。Iris Cao 在 Facebook 也是一位拥有超过 10,000 名粉丝的作家，其部分作品

如：《hôm nay người ta nói chia tay》《mình sinh ra đâu phải đẻ buồn》《mỉm cười cho

qua》《ai rồi cũng khác》等，让她踏上一个新的阶段。

除了以上比较著名的网络言情小说作家之外，还有数百名越南作家撰写的网络言情

小 说 也 受 到 了 诸 多 读 者 的 喜 爱 ， 如 ： Ichan 、 Ngoc Han 、 Ngoc 、 Exo Phoenix 、

CatEyesKid 、CatChibi 、 Hai Bang 、 Ori_chan 、 Nguyen Hong Phuong Tuy Y 、 JenRee

Nguyen、Anh Khang、Sakura Mooru、Pham Quynh Anh 等。