Đề tài: PHÂN TÍCH ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA MÔ HÌNH VẬN HÀNH THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM HIỆN HÀNH; SO SÁNH VỚI CẤU TRÚC VẬN HÀNH DỰ KIẾN CỦA QUYẾT ĐỊNH SỐ 37/2020/QĐ-TTg THÀNH LẬP SỞ GIA
Tính cấ p thi ế t c ủa đề tài
Trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vấn đề cung ứng vốn cho nền kinh tế luôn được đặt lên hàng đầu Thị trường chứng khoán đã giải quyết được vấn đề này bởi tính ưu việt của nó bằng cách cung cấp một cách hiệu quả tài chính cho các công ty góp phần tăng trưởng kinh tế, hay nói cách khác, thịtrường chứng khoán là tiền đề thúc đẩy sự hình thành và phát triển của nền kinh tế tri thức Trong 20 năm hoạt động, thị trường chứng khoán Việt Nam đã trải qua nhiều thử thách và thăng trầm Với sựnăng động cùng sựphát triển thịtrường chứng khoán trong những năm gần đây, quy mô thị trường ngày càng mở rộng lên tầm cao mới, điều này đã sinh ra vô số công ty đầu tư, trung tâm giao dịch chứng khoán nói riêng và thị trường chứng khoán Việt Nam nói chung Mặc dù còn gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình vận hành, nhưng theo quan điểm của các cơ quan nhà nước, thị trường chứng khoán vẫn được coi là một kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng đối với nền kinh tế của chúng ta, vì vậy nhiệm vụ trong thời gian tới là phải kích hoạt lại, thúc đẩy và hoàn thiện hơn nữa thị trường chứng khoán Việt Nam
Trước bối cảnh tình hình trong nước hiện nay, nhóm tác giả đã tìm hiểu và nghiên cứu về mô hình vận hành của thị trường chứng khoán ở Việt Nam hiện nay Thông qua đó, nhóm tác giả sẽ tìm ra những ưu và nhược điểm của mô hình này từđó có các giải pháp kiến nghịvà nâng cao hơn về thịtrường chứng khoán Ngoài ra, nhằm giúp đẩy nhanh sự tăng trưởng và tiến bộ vượt bật, nhóm tác giả tiến hành so sánh với mô hình được dự kiến mới của QĐ số 37/2020 của Sở Giao dịch Chứng khoán Việt Nam Chính vì thế, nhóm tác giả đưa ra các quan điểm về đề tài này để góp phần thay đổi thị trường chứng khoán Việt Nam là có ý nghĩa thiết thực và vô cùng cấp thiết.
Tình hình nghiên cứ u
Những vấn đề liên quan đến thị trường chứng khoán là những vấn đề đã được khai thác trước đây, phản ánh qua những khía cạnh như trình bày các lệnh trong giao dịch trong giao dịch chứng khoán, phân tích chứng khoán Đặc biệt mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam hiện hành chưa được nghiên cứu mở rộng nhiều, là khía cạnh gây ra nhiều những ý kiến trái chiều Trong quá trình tìm hiểu của nhóm chúng tôi, khía cạnh này là một khía cạnh tương đối mới nên chưa tồn tại nhiều những tài liệu học thuật nghiên cứu sâu sắc Một số bài nghiên cứu mang tính khái quát và cơ bản bao gồm:
Cuốn sách của 2 tác giả Nguyễn Thị Cành và Trần Viết Hoàng (2014), Thị trường chứng khoán – cấu trúc và cơ chế hoạt động đã đưa ra cho người đọc cái nhìn tổng quan về thị trường tài chính và các vấn đề xoay quanh, cụ thể là giới thiệu về thị trường chứng khoán, phân tích kỹ về giao dịch chứng khoán và vấn đề bán khống Đồng thời trình bày khái quát về hợp đồng quyền chọn và hợp đồng tương lai Tuy nhiên, tác giả chưa mở rộng hơn về mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam trong giai đoạn hiện nay mà chỉ giới thiệu chung chung về mô hình này ở các nước trên thế giới
Công trình nghiên cứu của Vũ Thị Minh Luận (2009), Kiểm định tính hiệu quả của thịtrường chứng khoán Việt Nam tập trung trình bày vào việc nghiên cứu của một số tác giả xung quanh việc kiểm định 3 dạng của thị trường hiệu quả, xem xét đánh giá thị trường chứng khoán Việt Nam một cách tổng quan về tình hình phát triển qua gần năm hoạt động, kiến nghị các giải pháp trước mắt cũng như lâu dài nhằm mục đích nâng cao tính hiệu quả cho thịtrường chứng khoán Việt Nam Nhìn chung, bài viết chưa xoáy sâu vào mô hình vận hành thị trường chứng khoán
Thông qua bài viết Tác động của đại dịch COVID-19 đến hoạt động của các ngân hàng niêm yết trên sàn chứng khoán của tác giả Trịnh Xuân Hoàng được đăng trên Tạp chí Tài chính tháng 8/2021, bằng cách thu thập dữ liệu từ các ngân hàng thương mại niêm yết trên sàn chứng khoán và các nguồn khác có liên quan, tác giả đã khái quát và phản ánh được tình hình về khả năng tài chính của cả khách hàng cá nhân doanh nghiệp đã bị ảnh hưởng rõ rệt bởi đại dịch COVID-19
Ngoài ra qua bài nghiên cứu Đầu tư cá nhân trên thị trường chứng khoán
Việt Nam dưới tác động của đại dịch Covid-19 và một số khuyến nghị của tác giảTrịnh Thị Phan Lan được đăng Tạp chí Điện tử ngân hàng tháng 8/2021 đã thể hiện được quan điểm của cá nhân tác giả về cơ hội của nhà đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư cá nhân trong giai đoạn nền kinh tế đang có dấu hiệu bất ổn cũng như trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam có chiều hướng gia tăng như hiện nay
Những nghiên cứu trên đã giúp nhóm tác giả học hỏi được kinh nghiệm xoay quanh thị trường chứng khoán Tuy nhiên các nghiên cứu trên phần lớn chỉ đưa ra tổng quan chung về thị trường chứng khoán, chưa đưa ra những phương hướng giải quyết các vấn đề thực tiễn về mô hình vận hành thị trường chứng khoán ở Việt Nam Chính vì vậy, từ những nghiên cứu tìm hiểu một cách đa chiều, đề tài của nhóm tác giả tập trung phân tích ưu và nhược điểm của mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam hiện hành, liên hệ so sánh với cấu trúc vận hành dự kiến của quyết định số 37/2020/QĐ-TTg thành lập Sở Giao Dịch Chứng Khoán
Việt Nam Từ đó đề xuất kiến nghị phù hợp với pháp luật và thực tiễn xã hội tại Việt Nam.
M ục tiêu nghiên cứ u
M ục tiêu chung
Tiểu luận tập trung nghiên cứu và phân tích các vấn đề chung của thị trường chứng khoán Việt Nam, nhằm tìm ra ưu điểm và nhược điểm của mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay Từ đó, đi đến so sánh mô hình hiện tại với cấu trúc vận hành dự kiến của QĐ số 37/2020/QĐ-TTg thành lập Sở Giao Dịch Chứng Khoán Việt Nam (Vietnam Exchange).
M ục tiêu cụ th ể
Làm rõ khái niệm thị trường chứng khoán, vai trò chức năng của thị trường chứng khoán, đồng thời nêu được các đặc điểm của xu hướng phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam;
Làm rõ các ưu điểm cần phát huy và mặt hạn chế, khiếm khuyết của mô hình vận hành thịtrường chứng khoán Việt Nam hiện nay;
So sánh điểm giống và khác nhau giữa mô hình hiện tại với cấu trúc vận hành dự kiến của QĐ số 37/2020/QĐ-TTg thành lập Sở Giao Dịch Chứng Khoán Việt Nam (Vietnam Exchange);
Xem xét và rút ra được mô hình vận hành này trong các tình huống thực tiễn đã phù hợp hay chưa, còn tồn tại bất cập gì;
Sau khi nghiên cứu các vấn đề vềmô hình vận hành thịtrường chứng khoán, tìm hiểu các tình huống thực tế, đưa ra nhận xét chung nhất về mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam và đề xuất một số biện pháp nhằm hoàn thiện cấu trúc vận hành của thịtrường này trong tương lai.
Đối tượng nghiên cứ u
Đối tượng nghiên cứ u
Đối tượng mà đề tài tập trung nghiên cứu là mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam hiện hành và cấu trúc vận hành dự kiến của thị trường chứng khoán theo Quyết định số 37/2020/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 23 tháng 12 năm 2020 Từ đó phân tích những ưu và nhược điểm của mô hình vận hành thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay Và so sánh mô hình thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay với cấu trúc vận hành dự kiến theo Quyết định số 37/3030/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 23 tháng
Ph ạm vi nghiên cứ u
Bài nghiên cứu chủ yếu phân tích thị trường chứng khoán Việt Nam hiện hành và cấu trúc dự kiến của thị trường chứng khoán theo Quyết định số 37/2020/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 23 tháng 12 năm 2020
Phương pháp nghiên cứ u
Trong phạm vi đề tài, nhóm đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau:
M ột là , phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: Đối với phương pháp này, nhóm đã phân tích và tổng hợp những lý luận chung về thị trường chứng khoán Việt Nam, đồng thời phân tích những mô hình thị trường chứng khoán đang vận hành tại Việt Nam để làm cơ sở tiến hành việc so sánh với cấu trúc vận hành dự kiến theo Quyết định số 37/3030/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 23 tháng 12 năm 2020
Hai là, phương pháp lịch sử: Đối với phương pháp lịch sử được nhóm tác giả sử dụng thông qua việc phân tích số liệu về mô hình thị trường chứng khoán tại Việt từ những khoảng thời gian khác nhau trong các năm vềtrước đểlàm cho bài viết trở nên phong phú và đa dạng hơn
Ba là, phương pháp đối chiếu, so sánh: Phương pháp này chính là phương pháp được coi là quan trọng nhất của bài viết này, nó là chìa khóa để chỉ ra những điểm khác nhau về mô hình thị trường chứng khoán tại Việt Nam xưa và nay Cụ thể, nhóm tác giả đã tiến hành đối chiếu và so sánh mô hình thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay với cấu trúc vận hành dự kiến theo Quyết định số 37/3030/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 23 tháng 12 năm 2020 Như vậy, nhóm sẽ rút ra những kinh nghiệm từ sự thay đổi trong hai mô hình này và đưa ra những khuyến nghị có ích hơn, từ đó có thể góp một phần nhỏ vào sự phát triển của thị trường chứng khoán tại Việt Nam.
B ố c ụ c c ủa bài tiể u lu ậ n
Ngoài Lời nói đầu, Phần kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, bài tiểu luận có bố cục gồm 3 phần như sau:
Chương I: Tổng quan về thị trường chứng khoán Việt Nam
Chương II: Ưu điểm và nhược điểm của mô hình vận hành TTCK Việt Nam Chương III: So sánh với cấu trúc vận hành dự kiến của QĐ số 37/2020/QĐ-TTg thành lập Sở Giao Dịch Chứng Khoán Việt Nam (Vietnam Exchange)
TỔ NG QUAN V Ề TH Ị TRƯỜ NG CH ỨNG KHOÁN VIỆ T
Khái niệ m th ị trườ ng ch ứng khoán
Hiện nay có rất nhiều cách định nghĩa về thị trường chứng khoán Nhìn chung, thị trường chứng khoán là một bộ phận cấu thành của thị trường tài chính, nó thực hiện các chức năng và tuân thủ các nguyên tắc chung của thị trường tài chính Tuy nhiên, thị trường chứng khoán cũng mang những đặc thù riêng, vì vậy sau đây, nhóm sẽ đi sâu phân tích, trình bày bản chất của thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán trước hết được hiểu là nơi diễn ra các hoạt động giao dịch mua bán các loại chứng khoán trung và dài hạn 1 Việc mua bán này được tiến hành ở cả thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp Tức là từ khi người mua mua được chứng khoán phát hành lần đầu từ những người phát hành, đến khi họ trao đổi, mua đi bán lại các chứng khoán đó cho nhau Toàn bộ quá trình đó được gọi là hoạt động giao dịch mua bán chứng khoán Như vậy, xét về mặt hình thức, thị trường chứng khoán chỉ là nơi diễn ra các hoạt động trao đổi, mua bán, chuyển nhượng các loại chứng khoán, qua đó làm thay đổi chủ thể hoặc chủ sở hữu nắm giữ chứng khoán
Xét về bản chất, đầu tiên, thị trường chứng khoán là nơi tập chung và phân phối các nguồn vốn tiết kiệm Thị trường chứng khoán giúp tập hợp các nguồn vốn tiết kiệm, chưa sử dụng đến, để phân phối lại cho những ai muốn sử dụng nguồn vốn này, theo giá mà người đó sẵn sàng trả Bên cạnh đó, những người này cũng phải sử dụng nguồn vốn theo sự phán đoán của thị trường về khả năng sinh lời từ các dự án của chính họ Nói cách khác, đây là sự chuyển dịch từ tư bản sở hữu sang tư bản kinh doanh
Thứ hai, thị trường chứng khoán là định chế tài chính trực tiếp, qua đó cả chủ thể cung và cầu vốn đều tham gia vào thị trường một cách trực tiếp 2 Ngược lại với cách tài trợ trực tiếp thông qua các trung gian tài chính, khi có đủ điều kiện
1 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), Thị trường chứng khoán cấu trúc và cơ chế hoạt động, Nhà xuất bản Đại học Quốc gia TP HCM, TP Hồ Chí Minh, tr 23
2 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1) về pháp lý, môi trường tài chính, , những người có vốn sẽ trực tiếp đầu tư vào sản xuất, kinh doanh mà không cần thông qua các trung gian tài chính như ngân hàng, quỹ tín dụng, công ty tài chính, Thị trường chứng khoán lúc này trở thành một thị trường dẫn vốn trực tiếp từ người có vốn sang người cần vốn theo nguyên tắc đầu tư Cách đầu tư này mang nhiều ưu điểm hơn so với đầu tư qua trung gian tài chính, bởi lẽ, khi đầu tư qua trung gian tài chính, các nhà đầu tư sẽ không thể theo dõi, kiểm tra, quản lý vốn đầu tư của mình Khi đó, quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn dường như đang bị tách rời nhau, làm giảm động lực tiềm năng trong quản lý Ngược lại, khi đầu tư trên thị trường chứng khoán, các nhà đầu tư có thể trực tiếp nắm quyền sở hữu và quyền sử dụng vốn, giúp nâng cao khả năng quản lý vốn
Vì thị trường chứng khoán thực chất là quá trình vận động của tư bản tiền tệ nên chứng khoán có thể được coi là một loại hàng hóa Các loại chứng khoán được mua bán trên thị trường chứng khoán có thể đem lại thu nhập cho nhà đầu tư sau một khoảng thời gian nhất định, và chứng khoán sẽ tiếp tục được lưu thông trên thị trường chứng khoán theo giá cả thị trường Có thể nói rằng, thị trường chứng khoán là nơi mua bán các quyền sở hữu về tư bản, là hình thức phát triển cao của nền sản xuất hàng hóa 3 Nhà đầu tư chứng khoán có thể mua bán chứng khoán bất kỳ thời điểm nào trên thị trường này, vì thế, chứng khoán trung và dài hạn cũng có thể trở thành đối tượng đầu tư ngắn hạn.
Vai trò và chức năng củ a th ị trườ ng ch ứng khoán
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra hoạt động trao đổi mua bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư, giúp cho việc huy động vốn đạt hiệu quả Các chức năng cụ thể của thị trường chứng khoán như sau
Thứ nhất , thị trường chứng khoán có chức năng huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế Thị trường chứng khoán tạo điều kiện sinh lợi cho các nguồn vốn nhàn rỗi bằng cách đầu tư vào các chứng khoán do các công ty phát hành, từ đó góp phần mở rộng sản xuất xã hội Nhờ đó nguồn vốn được chuyển từ chủ thể có vốn
3 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1) nhàn rỗi sang chủ thể có nhu cầu cần vốn đầu tư Sự đa dạng của các loại chứng khoán còn góp phần giúp chính phủ và chính quyền địa phương huy động được các nguồn vốn nhằm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, phục vụ các dự án chung của xã hội 4
Thứ hai , thị trường chứng khoán khuyến khích tiết kiệm và thực hiện cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng Thị trường chứng khoán tạo môi trường đầu tư lành mạnh cho mọi người đều có thể tham gia Từ đó, người dân có thể cải thiện điều kiện tài chính của mình bằng cách lựa chọn loại chứng khoán để đầu tư từ tiền tiết kiệm của mình (vốn nhàn rỗi) Có nhiều loại chứng khoán với tính chất, thời hạn và độ rủi ro khác nhau, các nhà đầu tư có thể chọn loại chứng khoán phù hợp với khả năng và mục tiêu của mình 5
Thứ ba , thị trường chứng khoán là công cụ tạo tính thanh khoản cho các khoản tiết kiệm phục vụ đầu tư dài hạn Khả năng thanh khoản (khả năng chuyển đổi thành tiền mặt) là một trong những đặc tính hấp dẫn của chứng khoán đối với người đầu tư Nhờ có đặc tính này, các nhà đầu tư có thể bán chứng khoán thành tiền hoặc mua chứng khoán khác có tính sinh lợi cao hơn 6
Thứ tư , thị trường chứng khoán như một công cụ đo lường giá trị doanh nghiệp Thông qua giá chứng khoán trên thị trường hoạt động, các nhà đầu tư có thể đánh giá được tình hình hoạt động của doanh nghiệp đó Từ các thông tin được cung cấp công khai đó, giá trị của doanh nghiệp cũng được phản ánh tại bất kỳ thời điểm nào Từ đó, tạo sự cạnh tranh lành mạnh giữa các doanh nghiệp và tăng độ tin cậy cho các nhà đầu tư khi tham gia Sự công khai thông tin của các doanh nghiệp, tính cạnh tranh được đảm bảo hơn và tạo điều kiện thúc đẩy các doanh nghiệp ra đời và phát triển, đặc biệt là công ty cổ phần Bên cạnh đó, chính sự phát triển của mô hình công ty cổ phần đã làm phong phú và đa dạng các loại hàng hóa trên thị trường chứng khoán, thúc đẩy sự phát triển sôi động của thị trường chứng
4 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1)
5 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1)
6 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1) khoán Góp phần nâng cao nền kinh tế Việt Nam ngày càng vững mạnh và phát triển 7
Thứ năm , thị trường chứng khoán tạo điều kiện cho chính phủ thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô Các chỉ báo của thị trường chứng khoán phản ánh tình hình nền kinh tế một cách chính xác Sự thay đổi của giá các chứng khoán phản ánh tình hình của nền kinh tế khi có sự tác động của các vấn đề khác như yếu tố chính trị, giáo dục,… Chỉ báo của thị trường chứng khoán tăng lên khi nền kinh tế tăng trưởng và ngược lại Bên cạnh đó, chính phủ có thể định hướng đầu tư đảm bảo sự phát triển của nền kinh tế bằng cách sử dụng một số chính sách, biện pháp tác động vào thị trường chứng khoán Nhờ có sự xuất hiện của nhiều doanh nghiệp và các nhà đầu tư trong lĩnh vực thị trường chứng khoán, các nhà đầu tư nước ngoài có thêm niềm tin vào nền kinh tế thị trường Việt Nam Từ đó, giúp chính phủ và doanh nghiệp có thể phát hành trái phiếu hoặc cổ phiếu công ty ra thị trường vốn quốc tế, thu hút thêm ngoại tệ 8
Từ các chức năng của thị trường chứng khoán được trình bày, chúng ta có thể thấy được vai trò đóng góp quan trọng của thị trường chứng khoán trong nền kinh tế Việt Nam Thị trường chứng khoán vừa tạo điều kiện để các nhà đầu tư huy động được vốn cần thiết, vừa giúp cho các khoản vốn nhàn rỗi ngày càng phát triển Các hoạt sản xuất kinh doanh được mở rộng, thúc đẩy kinh tế quốc gia phát triển, phù hợp với tình hình Việt Nam hiện nay rất cần các khoản đầu tư để có thể kịp thời hoàn thành dự án, góp phần phát triển kinh tế xã hội.
Xu hướng phát triể n c ủ a th ị trườ ng ch ứng khoán Việ t Nam
Thịtrường chứng khoán Việt Nam là hình thức phát triển bậc cao của nền kinh tế thị trường, đóng vai trò then chốt và quan trọng trong việc tập trung phân phối vốn một cách hiệu quả nên cần phát triển theo xu hướng đầu tư bền vững
Mặc dù thịtrường chứng khoán đã đạt được một sốthành tựu đáng kểnhưng vẫn
7 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1)
8 Nguyễn Thị Cành & Trần Viết Hoàng (2014), tlđd (1) còn tồn tại một số hạn chế nhất định 9 Trong suốt 20 năm nay, sự có mặt của các sàn giao dịch chứng khoán không những đã khuyến khích sự đầu tư từ mọi người mà còn góp phần tích lũy những kinh nghiệm ban đầu tạo đà cho việc phát triển hơn về sau này 10 Qua đó có thể nhận thấy được rằng thị trường chứng khoán đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận sau 20 năm hình thành và phát triển Dưới đây là biểu đồ thống kê về số lượng công ty niêm yết đã có sự gia tăng trong giai đoạn từ năm 2000 đến năm 2019 11
Việt Nam cần tập trung phát triển thị trường chứng khoán cả về quy mô và chất lượng hoạt động bằng cách tạo kênh huy động vốn trung và dài hạn để đầu tư phát triển, góp phần phát triển thị trường tài chính Việt Nam 12 Đồng thời góp phần giữ gìn trật tự, an toàn, mở rộng phạm vi, nâng cao công tác quản lý, giám sát thị
9 N.Bình (2021), “5 yếu tố cản trở chứng khoán Việt Nam, hàng đầu là nghẽn lệnh”, Báo Tuổi trẻ