tâm lí học phát triển người

Tâm lý là tất cả những hiện tượng tinh thần nảy sinh trong đầu óc con người, gắn liền và điều hành mọi hành động, hoạt động của con người.(có cơ sở tự nhiên là hoạt động thần kinh và hoạt động nội tiết, được nảy sinh bằng hoạt động sống của từng người và gắn bó mật thiết với các quan hệ xã hội.) Phản ánh tâm lý là sự tác động khách quan hiện thực vào con người, vào hệ thần kinh, bộ não người – tổ chức cao nhất của vật chất. Chỉ có hệ thần kinh và bộ não người mới có khả năng nhận tác động của hiện thực khách quan, tạo ra trên não người hình ảnh tinh thần (tâm lí). Chúng ta có các phản ánh: - Phản ánh vật lí như trời nóng, ánh sáng chiếu vào mặt và mắt chúng ta cảm giác khó chịu, dễ bị stress và các loài động vật cũng có phản ánh này. - Phản ánh hóa học là khi chúng ta đi ngang các vùng xịt thuốc bảo vệ thực vật hay ngang các cửa tiệm đang sơn vật dụng kim loại thì phân tử hóa chất sẽ tác động vào niêm mạc khứu giác làm chúng ta cảm giác khó chịu và lánh xa nơi đó. - Phản ánh sinh học là khi chúng ta dùng các thực phẩm chức năng thì cơ thể chúng ta cảm nhận khỏe hơn, vui tươi hơn. - Phản ánh tâm lí là khi chúng ta đi đến các buổi triển lãm nghệ thuật thì chúng ta thường nhìn vào bức tranh và cảm nhận nét đẹp, nét ý nghĩa văn hóa cho riêng bản than, làm đời sống tinh thần tốt hơn.

NH NG V CHUNG V TÂM LÝ H C PHÁT TRI N

Quan h c a Tâm lý h c phát tri n v i Tâm lý h

Tâm lý h c phát tri n là m t chuyên ngành c a Tâm lý h Tâm lý h c ch ra nh ng quy lu n , nh ng quá trình tâm lý, tr ng thái tâm lý m tâm lý c ng thành Còn Tâm lý h c phát tri n chuyên nghiên c u tâm lý tr em, nh tâm lý c m và nh ng bi i tâm lý h m

N m v ng Tâm lý h c phát tri n s hi u rõ Tâm lý h c l i Tâm lý h c phát tri n s b sung cho tri th c v Tâm lý h

S th ng nh t gi a Tâm lý h c phát tri n và Tâm lý h m

Tâm lý h c phát tri n và Tâm lý h m g n bó ch t ch và th ng nh t v i ng nghiên c u giao thoa và g n nhau K t qu nghiên c u c a Tâm lý h c phát tri n s t l i v i Tâm lý h c l i

Ngay t th k th cho r y cho tr nh u h p v i l a tu i và kh y, vi c nghiên c u cách gi ng d y t p m phát tri n c a l a tu u ki n c th c a vi c gi ng d y và giáo d c m và quy lu t phát tri n l a tu Tâm lý h m nghiên c u ti p v ho ng d y h c Do v y, Tâm lý h m mu n nghiên c u nh i tri th c khoa h c và s hình thành nhân cách c a h c sinh trong công tác d y h c và giáo d c thì nh t thi t ph i s d ng nh ng thành t u nghiên c u c a Tâm lý h c phát tri n c l i, k t qu nghiên c u c a Tâm lý h m làm cho vi c nghiên c u

Tâm lý h c phát tri c c th ng d t nó vào trong ho ng giáo d c.

Tâm lý h c phát tri n liên quan v i môn gi i ph u sinh lý, b nh nhi h c

Tâm lý ho ng th n kinh c khoa h c t nhiên c a Tâm lý h c phát tri n. tâm lý tâm lý tâm lý tâm lý tâm lý hì Tâm lý

Tâm lý h c khác s d ng không ch m pháp, mà c m t h th Các hi ng tâm lý là k t qu tác ng c a nh ng s v t, hi ng bên ngoài (có th ng lên i Các hi c bi u l m t các khách quan thông qua c ch , hành vi, nét m i.

Các lo i nghiên c u

Các nhà nghiên c u có th s d ng r t nhi u lo i nghiên c nghiên c u s phát tri n c i Có ba lo i nghiên c u thông d ng:

Nghiên c u s ng các cá th tu m gi ng nhau trong m t kho ng th i gian nh nh

Nghiên c u c t ngang nghiên c u s phát tri n c a các hi ng tâm lý riêng bi t c a tr các l a tu i khác nhau

Ví d : nghiên c u trí nh có ch nh và không ch nh theo l a tu i ta l y tr em các l a tu i khác nhau 3, 5, 7, 11, t lu n v tính quy lu t c a nó

Nghiên c u s phát tri n tâm lý c a m t khách th n phát tri n l a tu th c s khác bi t v s phát tri n tâm lý t ng l a tu i

Nghiên c u tâm lý c a m t hay nhi a tr t nh cho t ng thành Nh n ra nh ng quy lu t tâm lý tr Ch ng h n, nhà Tâm lý h i Pháp P Zazzô trong m t th i gia u m t vài c p song sinh cùng tr ng K t qu cho phép gi c s hình thành nh ng nét nhân cách khác nhau gi a nh n a tr trong 1 c p song sinh b ng ng c ng xã h i

Ví d : Thành ph Twinsburg bang Ohiô, M , th ng t ch c các ngày h i các c p n 3000 c n tham d và tranh tài

1.6.1.3 u ph c h p (Nghiên c u c t theo dãy -cross-sequential)

Các cá th trong m u nghiên c u c c ki m tra nhi u l n theo nh ng kho ng th i gian nh nh k t h p c ng l gi i quy t nh ng nhi m v to l n do th c t t ra

Nhi m v nghiên c u tiên c a tâm lý h c phát tri n là li u và s p x p chúng theo tr t t th m v chi c c sát Khi t ch c quan sát, các nhà tâm lý h ng có k v ng phát hi n ra các ng l c phát tri n tâm lý

Tâm lý h c phát tri c hình thành t nh u kh ng l v s phát tri n c a tr th i k m b i ph huynh, các nhà tâm lý h c n i ti ng trong quá trình quan sát lâu dài con cái mình (V Sterne, J a có tính l ch s v nh u tr em trong tác ph m "nh t ký v tr em - u v tâm lý h c tr em" Khi nghiên c u k t qu quan sát c a các nhà tâm lý c khác nhau trên th gi ôv cho r ng: các nhà tâm lý h c duy v t bi n ch ng hoàn toàn có th s d u do các nhà tâm lý h c c K t qu quan sát ngôn ng c a tr t khi m n n hành trùng h p v u c a các nhà tâm lý trên th gi i

Quan sát có h th ng lâu dài m a tr , hàng ngày dõi theo hành vi c a nó, hi u chi ti t v l ch s phát tri n c a m a tr , g t t v i tr , có nh ng xúc c m c n thi i v i quá trình quan sát mà m i nhà tâm lý h i

S quan sát c a m i nhà tâm lý h c khác nhau có nh ng m tâm lý h n th o ra nguyên t c quan sát khách quan, n c a tâm lý h c phát tri n Nguyên t c m tính t u ki n quan sát Nh ng nghiên c u v tr em c cho chính các nhà giáo d y tr ti n hành

Nhi u nhà tâm lý h c hoài nghi v cho r ng: Con m t Tâm lý s c s o còn quan tr c nghi m tâm lý ngu xu n

V i quan sát D li c t quan sát r t quan tr ng V Sterne xu t phát t k t qu quan sát các cô con gái c a mình, t ra hai t p sách v s phát tri n ngôn ng c a tr t hai tác ph m v s phát tri n ngôn ng c a tr quan sát c c nh t c a mình p nhà nghiên c u tr i s ch o c a nhà Tâm lý h c N.M Selôvanôva i ta ti n hành quan sát tr 24/24 gi i r t nhi u mô t u tiên c a cu i tr

Q m v s phát tri n c m giác - v ng (trí tu giác - ng) c c xây d a con ông Quan sát dài h m i l m tâm lý c a tu i m i l n

- Ph ho ch quan sát

- Nh c luôn ph i ghi chép vào s nh t ký riêng có th ghi nh n các s ki n m t cách chính xác thì có th s d pháp ghi nhanh, ch p nh, quay phim

- C n ph i bi t cách quan sát m t cách chính xác, nh ng quan sát bi u hi n ra bên ch t T , gi i thích m a nh ng bi u hi n ra bên ngoài y

- Khi ti n hành c n quan sát m t cách có h th n th n các hành vi c ch a tr có th khám phá ra nh ng m tâm lý có th c c a tr ng k t lu n có tính quy lu t trong s phát tri n và thay i c a tr C n chú ý không nên quan sát nh ng hành vi, c ch m t cách tình c , ng u nhiên c a tr Vì nó không ph m tâm lý có th c tr

Ví d : m c a tr t xu t có 1 l n tr có chuy n gì không vui mà l i tr ph i t m; Quan sát tính k lu t c a tr , tính ch p hành n t xu t xe h ng thì không th nói là h thi u k lu t

- Quan sát ph c ti n hành m t cách t nhiên, không có s can thi p c a môi ng, c i Không nên c quan sát bi t r i t c hành vi và l i nói c a tr u ph c ghi l i c n k ti n hành phân tích

- Ghi chép toàn b : c s d ng khi ph i ghi chép toàn b tính cách c a tr trong m t gi lên l p hay m t ngày

- Ghi chép có ch n l c: S d ng khi nhi m v i nghiên c u là ch c n nghiên c u m t v n ph i ghi chép t t c s bi u hi n c a tr

Ví d : nghiên c u m i quan h c a tr m tu i nh i xung quanh, trong nh t ký c n ph i chia ra nhi u c t: m i quan h c a tr v i b n bè, m i quan h v i i l n, m i quan h v t ng quát c a m t nh t ký quan sát

Tình hu ng di n ra s quan sát

Mô t s ki n, hành vi c a tr

Nh ng k t lu n tâm lý giáo d c

Có k ho ch quan sát:

Ví d m ho ng trí tu c a h c sinh trên l p

- Ph n ng nhanh, ch m c a h c sinh v i câu h i c y ra câu h i hay ph )

- Tài li u lo i nào ti p thu nhanh, lo i nào ch m (tài li u tr c quan hay b ng l i nói)

- H c sinh có th t t câu h i và tr l i hay không?

- H c sinh có t p trung chú ý vào bài h c hay là b xao lãng

Ví d : Quan sát nét tính cách c a h c sinh

- H c sinh th c hi n nhi m v (tr c nh t, gi tr t t nào?

- Quan sát ph n ng c a h c sinh v i nh n xét c a th y và b n bè

- Kh ki m ch c a h c sinh trong tình c m và hành vi

- Quan sát s c n th n c a tr khi gi gìn qu n áo, sách v

: m: Giá tr c hi n: các d ki c thu th p t cu c s ng Nó ph n ánh nh ng hi ng c th , trong nh ng tình hu ng c th

Khuy m: C n ph i quan sát trong th i gian dài, c c r i thì không th xu t hi n l i n a S sai l m khi gi i thích m t cách ch quan các d ki n c là pháp này, lý các

1 c nghi c nghi c dùng ph bi n trong nghiên c u tr , thông qua t ch c ch sinh ho t hàng ngày cho tr , t ch c các ho ng khác nhau cho tr ng t i các nhi m v y c g i là th c nghi dò t nhiên - khoa h c Nhà nghiên c u ch ng t o ra các hi ng tâm lý c n nghiên c u sau khi t o ra và làm bi i có ch u ki n khi di n ra các ho ng c a tr i làm th c nghi t ra cho tr các nhi m v c n ph i gi i quy t, tìm hi m v m t m a tr m c a th c nghi m: n th i gian ch i nh ng di n bi n quá trình tâm lý h c sinh i làm th c nghi mt u ki làm xu t hi n các quá trình tâm lý h c sinh

Ví d : nghiên c u quy lu t c a vi c ghi nh tài li u các l a tu i khác nhau: t ch c m t bu i th c nghi thu s li u

Trong th c nghi m, nhà nghiên c u có kh i nh ng bi n s tâm lý thích h u ki n di n ra quá trình tâm lý)

Ví d : nghiên c u k x o v ng c a h c sinh: nhà nghiên c u có th làm m u cho h c sinh th y c n ph c sinh t làm, nhà th c nghi m có th v a làm m u v a gi i thích

Nh ng bi n s th c nghi c tính m t cách ch t ch : nh có nh ng ph n ng ng i

Ví d : d y h c sinh các l a tu i khác nhau h c m -> c n ph i th ng kê th i gian, s l n nh c l ng h c,

M t th c nghi m có th nh c i, nh c l c ti n hành v i m t s ng l n nh c th c nghi m Nh rút ra quy lu t chung c a s phát tri n các quá trình tâm lý

Phân lo i th c nghi m: Có hai lo i - trong phòng thí nghi m và th c nghi m t nhiên

- Th c nghi m trong phòng thí nghi m: c ti n hành trong phòng thí nghi m chuyên bi i d ng c , máy móc chuyên bi t ho c các lo i tài li u chuyên bi t Khi ti n hành th c nghi c th c nghi m ph i hành ng cho phù h p v i nh ng b n ch d n P ng nghiên c u: c m giác, tri giác, chú ý, các ph n ng c m xúc, th i gian ph n ng

S d ng các lo ng h b m giây, máy ghi n, làm sáng t tâm sinh lý c a các hi ng tâm lý

H n ch nghiên c u các hi ng tâm lý ph c t c

- Th c nghi m t nhiên: tác gi c ti n hành u ki n t i v c th c nghi m , h c sinh không b gò bó trong quá trình th c nghi m (Ví d : trong l p h ng, ) H c sinh không bi n hành th c nghi m v ng m t cách t nhiên Th c nghi m t nghiên c u các thu c tính c a nhân cách

Ví d : Nghiên c u trí nh c ti n hành ngay trong gi h nh và tái t o l i c a m t tài li c di n ra m t cách t nhiên

Th c nghi m hình thành nh ng ph m ch t hay thu c tr em trong nh u ki n nh nh Th i gian th c nghi m cho các thu c tính ho c ph m ch i v i tr nh thì các thu c tính ho c ph m ch i i kéo dài hàng tháng ho N

- n l ch s - m này, quá trình nh p tâm s chuy n bi n thành quá trình xu t tâm; ngu n g c ch c n vi c s d ng ký hi u gi i trong quá trình giao ti p v i nhau N u không gi vai trò này thì ký hi u không th n ho ng tâm lý cá th

- Thuy t ho ng c a N.A Leonchiep: M i ho u mang tính xã h ng xã h ác, nó tr thành ch c là s v c th c hi n t trên xu ng (có s u khi n bên trong trí não)

- Thuy ng trí tu c a P.Ia Galpêrin S hình thành các ch ng v t ch t, v vi c th c hi ng m t cách v t ch c ngôn ng c a ng, nó tr ng trí tu (trí não) c nghi m hình thành các quá trình tâm lý là m t trong nh ng thành t u c a tâm lý h c duy v t bi n ch tâm lý h c duy v t bi n ch n ch t c a các quá trình phát tri n tâm lý tr u này, nghiên c u c a các nhà tâm lý h c duy v t bi n ch n ph các hi n c bi n khám phá b n ch t c a các hi t u quan sát

P c nghi c dùng trong nghiên c u s phát tri n nh n th c c v m xúc, ý chí, nhu c c nghiên c u b

Tr c nghi m nguyên g c ti c dùng nhi u trong ch tâm lý tr

Tr c nghi m là m t h th ng các bài t c xây d ng dành riêng cho m t lo i nghi m th th c hi n u ki nh nghiêm túc M c cho m M i bài t p trong b tr c nghi i nhi u hình th c khác nhau tránh nh ng k t qu ng u nhiên Nh ng bài t c s p x khó, và không nh t thi t b t bu a tr c Tr c nghi nh chu n b ng cách: M i lo c tr m t l a tu i nh nh th c hi n, kho ng

ng c a nh ng nhân t sinh v t và xã h i v i s phát tri n tâm lý

Theo phép bi n ch ng duy v t l ch s i là s n ph m c a l ch s , con i là m t th c th t nhiên và là m t ph n c a t ch y u n s phát tri n tâm lý là: nhân t sinh v t và xã h i

2.5.1.1 Ti sinh v t cho s phát tri n tâm lý a Di truy n

Tr m c u t o c a h th n kinh, não, các giác quan; nh ng d u hi u v th ch t chung c i, nh th thành công c nh n th c th gi i xung quanh, c u t quan v ng c i a tr còn k th c các nhu c u sinh v t: nhu c u b u v m c ), th lo c bi t c a ho ng th n kinh c p cao Nh m riêng bi t v gi i ph u sinh lý th n kinh, c m giác, c c g i là t c t, nh ng thu c c c hình thành và phát tri t di truy n ch nó và nh cao c a nh ng thành t u c i trong m : do có s khác nhau b m sinh c t mà m t s i có th i v i khác v kh m v ng m t ho ng khác

Ví d : Th ng Arthur Ra i h c trung h nh t, l y tú i t i h c ba m là nhà tâm lý h c và y tá b trí th i gian h c cho em m t ngày 5 ti ng b ng các tài li u h c t p Em t h c n 12 tu i m i l i h c khoa h c

Tr t thu n l phát tri c âm nh c, khi m u ki n còn l phát tri n v m t âm nh c k t qu l nhi u so v i tr t nh i không ngang b ng v kh c

Trong bào thai c i ch a t 40-80 ngàn gen, gen mang các thông tin di truy n Gen có tính t bi t bi n di i ng c a nh ng nguyên nhân bên trong và tác ng bên ngoài (nhi c, va ch m ) S t bi n di n ra trong gen có th gi i thích b ng nh ng b ng di n ra trong s phát tri i: mõm sói, d d ng b B m sinh

B m sinh là nh ng c u t c bi t c a tr có c n bào thai trong b ng m ( Ví d : s c kh e c i m , ng c a các lo i thu i m u ng nhi u, hút thu c )

Nhân t sinh v t có ý ng nh s i c a tr , v i nh m c i trong c u trúc và ho ng c th ng khác nhau, t o kh a tr tr thành m t nhân cách C m b m sinh có n s phát tri n tâm lý M i có nh ng c u t i m a tr u có th h c

Di truy n, b c coi là ti sinh v t c a s phát tri n tâm lý, nh ch t b m sinh có m i v i s phát tri n tâm lý c a h c sinh (Ví d : trong h c t i h c sinh này ph i c g c sinh khác, th y giáo ph o t n nhi u s c l c, ph i quan tâm và dành nhi u th i gi cho h c sinh này trò quy nh trong s phát tri n tâm lý Vì v y, khi xu t hi n nh ng trong công tác h c t p-giáo d c, th y giáo không ph i vì th mà "n n lòng" d a vào lý do h c sinh t th c s c S chín mu i ng thành chín mu i v m c bi t là v m t sinh v t, s chín mu i v c u t o gi i ph u sinh lý c a não, s chín mu i các giác quan, các ch c ng )

Các nhà tâm lý h ng sinh v t phát sinh cho r ng chín mu i là ngu n g c c a s phát tri n S phát tri n tâm lý ph thu c vào s chín mu i Tuy nhiên, d các công trình nghiên c u sinh lý th n kinh, cho r ng s chín mu i là ti cho s phát tri u ki n c n cho s phát tri không ph i là ngu n g a s phát tri n, nó ch u ki n cho s phát tri n

Các nhà tâm lý h ng sinh v t phát sinh cho r ng y u t quy nh là ti t b trang b gen S phát tri n c a các thu c tính tâm lý là s ng thành, s chín mu i, s t phát tri n c a nh ng ti n v y c u ki , vi c d y h c và giáo d u ki n c n thi cho ti c l mà thôi M c dù th , m i quan h gi a s chín mu i và phát tri n tâm lý v c nghiên c

S chín mu i không ph i t nhiên sinh ra và nó không sinh ra nh ng c u t o tâm lý m i Nó là ti hình thành quá trình tâm lý m h i các ng m i Ví d : Có nghiên c u cho r ng l a tu i m u giáo, vi c chín mu i các vùng liên h th liên k t các thao tác riêng l vào m t h th ng th ng nh t giúp cho vi o và tri th c m t cách ph c t

S chín mu i ph thu c vào s phát tri n tâm lý c a tr , vi c hình thành các quá trình tâm lý các thu c tính tâm lý l phân hóa c a các t bào não

2.5.2 ng c a nh u ki n xã h i i v i s phát tri i a ng s ng ng s ng bao hàm nh u ki n t nhiên và xã h i hay m t sinh v t t n t i, phát tri n trong m i quan h v i, v i sinh v t y

Theo K.Marx: b n ch t con i là "t ng hòa c a các m i quan h xã h i" N nh m tâm lý c m c a các m i quan h xã h i mà trong i v a xã h i bi u c a m t giai c p nh t nh, c a m t nhóm xã h i, v i t a nh ng t p th nh nh, m t t ch c và b c c khác nhau

Nhân cách c i nh c ng xã h i

S phát tri n tâm lý c a tr ch u ng c a u ki n t nhiên: không khí n t , l m khí h u Môi ng thiên nhiên xung quanh quan tr nh s phát tri n m t cách tr c ti p

Ta xét m i quan h gi a y u t sinh v nào?

Khác v i qua m xã h i phát sinh, xem s phát tri n c a tr em là k t qu tác ng c ng xã h txki cho r ng: c ng không ph nh c a s phát tri bên ngoài quy nh s phát tri n c a tr ; b n thân nh ng ng c a ng b bi i v ng và v ch t, tu thu c vào vi c chúng b khúc x thông qua nh ng thu c tính tâm lý nào xu t hi n m c nh m l a tu i c a tr

Tâm lý h c mác xít g i quá trình xã h i hóa là nh ng n ng c ng nói chung, nh ng ng t u ki n cho cá th i s ng xã h i, d y nó hi p th , d y kh nh b n thân và d y th c hi n các vai trò xã h i khác nhau i l u tiên nghiên c u m i liên h gi a y u t sinh v t và ng xã h i trong s phát tri n tâm lý tr em Ông vi t bài báo v s i l ch s xã h i c a các ch p cao c ra r ng: ch có trong giao ti p, trong nh u ki n xã h nh c a cu c s ng m i có kh n các thu c bi t c có ch lôgíc và ngôn ng c bi t trong quá trình hình thành các ch tâm lý c p cao c i là s phát tri n ngôn ng )

Tâm lý tr em phát tri c nh vào k t qu c a m i liên h bi n ch ng c a các y u t xã h i và sinh v t r t ph c t p, có tính bi n ch i trong t ng quá trình tâm lý riêng bi n khác nhau c a s phát tri n tâm lý c a tr Tuy nhiên nhân t xã h i v n có vai trò quan tr sinh v t.

Ví d : a tr m i sinh (1-3 tu i) thì quà trình chí mu u ki phát tri c c m tính, v ng

Ví d : tu i m u giáo, thu c tính ng (g m nhu c u, h ng thú ) u do ng c a nhân t xã h i Còn khí ch t l i do nhân t sinh v nh b Ngu n g c phát tri n tâm lý tr :

- u nh c cho r ng quá trình chín mu i là ngu n g c c a s phát tri n

- Các nhà tâm lý h ng, ngu n g c phát tri n tâm lý c a tr là nh ng kinh nghi m xã h i -l ch s Nh ng kinh nghi u gi trong các ngành khoa h c c ng c trong các chu n m c và hành vi c i, trong các s n ph ng, các phong t c t p quán, các ngành ki n trúc h i h a, các giá tr th m m và t n t i trong i s ng xã h i a tr mu n thành i thì ph i i chúng trong quá trình l n lên c a mình T u ki n: a tr v i l n Nh , a tr m i có th c nh ng hành vi, nh ng kinh nghi m s d ng các công c ng a tr c thông qua ho ng (tính tích c c) và ho ng c n ph i ng v i nh t vào trong s n ph ng c a mình

Ví d : Cái thìa- a tr ph c nh ng thao tác s d ng cái thìa, nh ng thao tác này ph ng v i nh t trong cái thìa

Ví d : Cách g t khoai c t t ngoài vào) Do

, khi dùng dao c a h ta không s d c các thao tác ng v i nh t trong cái da i các kinh nghi m xã h i l ch s a tr bi t s d ng n ph m (v t ch t và tinh th i các tri th c, phát tri n trí nh nh y c m, bi i m i c Vai trò ch o c a d y h c và giáo d c:

D y h c và giáo d c có vai trò t ch c ho ng tích c a tr Nh i phát tri a tr c nh n th c tri th c, các m i quan h i v i i, ng có m c c a th h i v i th h tr v i m ng ph m ch t nh nh c ng c nh ng nhu c u c a xã h i" A.G Covaliov "Tâm lý h c cá nhân."

Tính tích c c c a tr

Th nh t: i là ch th ho ng, ch th tích c c ch không ph i là khách th tiêu c c nh ng ng c ng Vì v y, các ng bên ngoài c a cu c s ng quy nh tâm lý c i không ph i là tr c ti p mà thông qua ho ng c ng qua l i c a con i v ng

Th hai: S phát tri n tâm lý do nh u ki nh

Tuy nhiên, s phát tri n này không th tr c ti p rút ra t nh u ki n và hoàn c nh bên ngoài Nh u ki n và hoàn c nh này luôn luôn b khúc x thông qua kinh nghi p s ng c , ng bên ngoài ch là gián ti c khúc x thông qua nh u ki a cá nhân

Th ba: i v th tích c c, có th t ý th c s thay i cá tính c a m c s t giáo d giáo d c không th x y ra tách r i v c ng kích thích và nó di ng qua l i tích c c gi a nó v c gây nên m t cách gián ti p

T , cho th y: cùng v i nh u ki t môi ng có th n tr em, thanh thi ng quy lu t phát tri n tâm lý h c sinh r t ph c t p u t giáo d c trong s hình thành và phát tri n nhân cách

Giáo d c g m hai bi n pháp: giáo d c t giác và giáo d c t phát

Giáo d c t giác bao gi ng t k t qu cao Giáo d c t giác là m t quá trình ph c t p, theo công th c A >a

, các thao tác ngh nghi p v n tri th c, các ngu n l c phát tri n và "A" có s n ngay t u

"a" là s n ph m giáo d i cho xã h i, là s t n t i c a "A' trong nhân cách c c giáo d c

- i bao gi n t i 2 quá trình: s ng thành và phát tri n

- ng thành: là s l n lên c tuân theo các quy lu t sinh h c bi t là quy lu t sinh h c c chín mu i v c u trúc và sinh lý c a não

- Phát tri c bi t là phát tri n trí tu ng thái c a s phát tri n tâm lý nó ph thu c vào s ng thành c a c u trúc não b

Hai m t trên luôn luôn ng l n nhau Mu n d y tr thì ta không th tác ng tr c ti p vào não mà ph giáo d c Giáo d c bao gi c s phát tri n và d n d t s phát tri n

2.6 QUY LU T CHUNG C A S PHÁT TRI N TÂM

Quy lu t v u c a s phát tri n tâm lý

Trong nh u ki n b t kì, th m chí ngay c trong nh u ki n thu n l i nh t c a vi c gi ng d y và giáo d c thì nh ng bi u hi n tâm lý, nh ng ch lý, nh ng thu a cá nhân không th hi n m phát tri Nó th hi n ba hình th c a Nh a tr cùng m t l a tu i phát tri n k u (theo nhi u ki u khác chúng nh phát tri c tính phát tri n khác nhau b S phát tri n các quá trình tâm lý, các thu c tính, các ch n ra u theo t n l a tu i Có nh n r t thu n l i cho s phát tri n m t thu c ít thu n l n r t thu n l i cho s phát tri n g n phát c m c S phát tri n tâm lý chính m i a tr di u S phát tri n các m t riêng bi n trí tu c, xã h i (Nguyên nhân do ng c a nh m di truy u ki n giáo d c l ch l c (Ví d : thiên v giáo d c trí tu , nh v giáo d c )

Hình th c th nh t: S phát tri u nh a tr cùng tu i là do u ki n s m tâm lý t m di truy m th lo i th n kinh khác nhau

Có hai nhóm nguyên nhân c a s ch m phát tri n:

- Nguyên nhân bên ngoài: do hình th d d a tr b b c giáo d c

- n ch a não i ta chia các m ch m phát tri n theo 3 m c: th p, trung bình, cao

M c th p: g n (ngu, cù l n): không th h c, 17-18 tu i không h c 1 k n o nào

M c trung bình: c n s c i l n thì m i h c, có th t ph c v mình, h c t p m t p vi c, tính tình b t n và hay b c

M c cao: (m c th p c a s phát tri n trí tu ) nhà tr ng g p nh ng ng mu c th a mãn các nhu c m

Nh a tr này không có kh c nh ng l i c, ph n x u ki n (hành vi không ch nh) phát tri n y u

Nh a tr i ta t ng k t ph n l n là do b ng c i m trong khi mang thai: m hút thu c lá, u u nhi u, b các lo i b nh

Hình th c th hai:Phát tri n các quá trình tâm lý riêng bi t

Th i k riêng l c a s phát tri n tr , trong nh u ki n thu n l i nh phát tri n tâm lý theo m t không lâu dài Th m t i i v i s i v i s phát tri n m t hình th c ho ng tâm lý nào c g n phát c m

Ví d phát tri n ngôn ng thì th i k t 1 -5 tu i là th i k phát c m

Ví d i v i quá trình hình thành nhi u k x o v ng thì tu i h c sinh c p I là n phát c m

Ví d i v i vi n t 15-20 tu i là th i k phát c m

Ho c Phát c m là: p thu c a tr v i nh ng tác ng bên ngoài, v i nh u ki c bi t c a quá trình d y h c và giáo d c

Ví d : l a tu i h c sinh c n t t nh phát tri n các k h c t n vi c chu n b m t b nh cho s phát tri n nh ng ch

Ví d a tr i ngôn ng (t 1 - 5 tu i) i v i m a tr bình u t ra có kh y c c bi i v i ngôn ng : th hi n ch có kh i nhanh chóng các t i l n phát ra, tính sáng t o ngôn ng Ví d i l n nói "m t m " a tr m t tu i có th l p l c ngay Có nh ng h a tr b c n tr làm quen v i ngôn ng (c n tr h n này, thì vi c phát tri n ngôn ng a tr s r

L a tu i m u giáo nói chung r t nh y c i v i các hình th c giáo d c nh m phát tri

L a tu i m u giáo nh (l p m m 3-4 tu i) có nh m t o ti cho s phát tri a tr l a tu i c c tính d c m nh n nh ng c, bi t nghe l i l n, thích th c hi n t t nh ng l i l n yêu c ng vào t t c nh y chúng l a tu i thi u niên l i th hi n nhu c u th nghi m (th s c kh e c a mình) mu n t kh nh mình h c sinh l n (c ng t giáo d c mình, t c, ý th c c a chính mình, tìm ki m m ng

Trong th gi ng v s phát c c phát tri n r ng rãi Nh t là

M M t s nhà tâm lý h t v s phát tri n tâm lý m t cách nhân t o H cho r ng s ti n b c a xã h i s n vi c rút ng n tu a tr và tr em c n ph i d y h c s m ng ph thông Nh ng nhà tâm lý h c này ph nh n nh ng kh a t ng l a tu i Ví d : H cho r ng tr 3 tu hình thành a tr 3 tu i nh ng nh n th c c m tính ph c t p H còn cho r a tr tu i m u giáo có th d y h c c: th d c, kinh t phát tri n b ng cách nhân t o

Các nhà tâm lý h c Xô Vi t và ngay c ng l i h c thuy t này M c a chúng ta không ph i là rút ng n tu a tr l i; mà là hoàn thi n các hình th c, n giáo d c Vì m i m t l a tu i c m b o cho vi c hình thành các ph m ch t, thu c mà tu p cho s phát tri n và c n thi t cho nhân cách c , không nên tính n vi phát tri n nhân t o, mà c n trau d i làm phong phú s phát tri n tâm lý c a tr Nh l a tu i nh nh a tr s cao nh t vi c hình thành các ph m ch t tâm lý c n thi tcho l a tu i ti p theo.

Quy lu t v tính toàn v n c a tâm lý

Cùng v i s phát tri i ngày càng có s toàn ven, th ng nh t và b n v ng S phát tri n tâm lý là s chuy n bi n d n các tr c m tâm lý cá nhân Tâm lý tr nh ph n l n là m t t h p thi u h th ng nh ng tâm tr ng r i r c khác nhau S phát tri n th hi n: nh ng tâm tr n d n chuy n thành các nét c a nhân cách Ví d : tâm tr ng vui v , tho i mái n y sinh ng chung h p v i l a tu i, n c l p l ng xuyên s chuy ng

Tính tr n v n c a tâm lý ph thu c khá nhi o hành vi c a tr ng c a giáo d c, cùng v i s m r ng kinh nghi m s ng, nh hành vi c a tr ngày càng tr nên t i và ngày càng b c l rõ trong nhân cách c a tr : Tr m ng vì mu n th a mãn m u i luôn trong m thi u niên và thanh niên i, do tinh th , do s phát tri n toàn di n c a b y.

Quy lu t v tính m m d o và kh

H th n kinh c a tr r t m m d o D a trên tính m m d o c a h th n kinh mà ng c a giáo d c có th i tâm lý tr em

Tính m m d o ra kh khi m t ch c sinh lý u ho c thi u thì nh ng ch ng, phát tri n m p ho c a ch y u ho c b h ng Ví d : khuy t t t c a th p b ng s phát tri n m nh m ho ng c a thính giác Trí nh kém có th c bù tr b ng tính t ch c cao, tính chính xác c a ho ng t s quy lu n c a s phát tri n tâm lý tr em Nh ng quy lu ch là m t s xu th c a s phát tri n tâm lý c a tr có th x y ra Nh ng quy lu có sau so v i ng c c) S phát tri n và ngay c a nh ng xu th thu u ki n s ng c a tr c h t là giáo d c)

S phát tri n tâm lý c a tr em không tuân theo quy lu t t nhiên, mà tuân theo quy lu t xã h i Dù có b u không s ng trong xã h i thì tr tr thành th c th i v tính xã h i c a nó

Khái ni n

S phân chi n l a tu i là m t trong nh ng v quan tr ng c a tâm lý h c phát tri n Nhi u công trình nghiên c u c a các nhà tâm lý h c th gi n vH.Walon

- n phát tri n là th i k hay m phát tri n nh nh i n phát tri n c quy nh b m c a th i k n chung, cùng nh ng quy lu t phát tri n c th hi n m o khác v ch t so v i các th i k khác

- J.Piaget trong tác ph m "S phát tri n tâm lý c a tr em", xu t b nh n phát tri n là "nh ng hình th c t ch c ho i 2 khía c nh th ng nh t v i nhau, m t m t là khía c nh v n ng ho c trí tu , m t kia là c nh theo 2 chi u: cá nhân và xã h i Trong m y ch u v tâm lý tr nhi u công s c vào v n phát tri n, th ng phân chia l a tu i c a ông phân nh

1 n l n th nh t t n 2 tu i g i là th i k ng (th i k c m giác - v n này l n nh

2 n l n th hai t n 11, 12 tu n nh c i trí khôn thao tác c th

3 n l n th ba là t n 15, 16 tu i chia làm 2 th i k nh c i trí khôn thao tác logic (thao tác hình th c)

- A.N.Leonchiev và D.B.Elkonin xu t phát t lý thuy t ho ng và ho ng ch n phát tri c bi t Elkonin cho r ng: t i cho ng thành, s phát tri n tâm lý c a tr em tr i qua nh n có ch ng riêng, k ti p nhau M c tính theo m i quan h nào c a tr v i th c t i là ch o, lo i ho ng nào là ch o

1 L p quan h gi a tr em v i nh i xung quanh và v i chính b n thân (l p A).

2 L p quan h gi a tr v i th gi i v t ch i t o ra (l p B)

Hai l p quan h này là hai dòng ho ng luôn quy n ch t v i nhau, t o nên cu c s ng và tâm lý c a tr em Tuy nhiên 2 l p quan h i bao gi song cùng ti n, mà tu theo m n l a tu i, l p A hay B s gi v trí ch o và ho ng ch n phát tri n tâm lý c a tr em Trong quan h v i l i tr nh ng quan h có tính ch mà ta th y r t ph bi n trong th i ngày nay

Trong th c t , s n y sinh, hình thành nh ng m m m ng tâm lý c i di n ra r t s m, ngay trong th i k bào thai Vì th , các nhà bác h u th i k ng l i khuyên r t thi t th c, b ích cho các ông b , bà m

: m t s nhà khoa h c n v ti p c n thai nhi (Haptononice - ti p xúc h có l i nh t cho s phát tri n c a tr Nhi u dân t c trên th gi c dùng v i thu t ng "Thai giáo" (giáo d i v i thai c nghiên c u m t cách c th v này không d , các quan ni m và s li u nghiên c ng nh t, còn nhi u tranh cãi và tính ph bi n c cao Vì th , nó là m ng nghiên c u m y tri n v khái quát thành n thì hi u ki p trung n phát tri n t

- T 0 - 1 tu i: ho m xúc tr c ti p v i l c h t là m chi m v u, quy nh s hình thành và phát tri n tâm lý c a tr ho ng ch u tiên trong cu i H.Wallon cho r ng khó có th c vai trò c a c m xúc trong nh ng ti n b v m i m t c a a tr n này Nh ng th c nghi m c a N.Spitz (nhà tâm lý h c M kh n c ng sinh v m i quan h tình c m gi a tr i m (m xã h i) ti p theo sau th i k c ng sinh v (th i k bào thai)

- T 2 - 3 tu i là th i k tu n tr : th i k này x y ra quan h c a tr em v i th gi v t, quá trình tr ti p thunh ng thao tác công c - ng, h c cách s d v t theo ki i, nh ng tri th c th c ti c hình thành Ho t ng v ng do xã h i t o ra v trí ch o l a tu i này

- T 7-11 tu i: ho ng h c t p nh m chi ng h th ng tri th c, nh ng c ho ng chi m v trí ch o G n này trí tu c a tr phát tri n r t thu n l i Hàng lo t công trình nghiên c u c a nhi u nhà tâm lý h c v l a tu i tr em ti u h v, zina, Menchinxkaja và nh i khác v.v )

Tuy nhiên, c n kh nh khi nói t i v trí c a ho ng ch o quy nh s phát tri n l a tu a tu có ho ng ch o v n hành Nh ng ho ng ch c hình thành c u ki n cho nh ng ho ng ch c hình thành sau Trong i s ng tâm lý c a tr em, nh ng ho n ti p t c v n hành cùng v i ho ng ch o v trí "ti m n, th y u, h tr cho ho ng ch o", và theo quy lu t phát tri u, nhi u khi tr em xu t hi n tình tr ng "ch m" ho t" vi c hình thành nh ng ho ng ch o theo l a tu i

Ch ng h n, m t s công trình nghiên c u c a Trung tâm Tâm lý h c, sinh lý h c l a tu i trong nh y hi ng "ch m phát tri n ho ng ch o h c t p" m t s h c sinh ti u h c, ho c s phát tri t khung" m t s tr em m u giáo l u này do chính hoàn c nh s ng c th , do nh u ki n giáo d c c th c a nh ng tr y, có th th y r ng: nh c m chung c a l a tu i là nh m trung bình Vì th phát tri n t m c a nhà giáo d c c n nh m cá bi t c a m i tr em, giúp tr phát tri n t t nh u ki n có th

Quan ni m v s phát tri n tâm lý: các quan ni m khác nhau v s phát tri n tâm lý: thuy t ti nh, thuy t duy c m, thuy t h i t hai y u t , thuy ng h c v s hình thành và phát tri n c a tâm lý h c phát tri n So sánh các cách ti p c n c a ng phái tâm lý h c khi nghiên c u tâm lý h c phát tri n T ng thành t c phát tri m ch y u c a các ng phái này

Quan ni m tâm lý h c hi i v s phát tri u ki n nh ng xã h i v i s phát tri n tâm lý

Các quy lu n c a s phát tri u c a s phát tri n tâm lý; tính toàn v n c a tâm lý; tính m m d o và kh

Quan ni m v n phát tri n l a tu i c a s phát tri n tâm lý

Câu 1: ng, nhi m v c a tâm lý h c phát tri ng d ng c a tâm lý h c phát tri n?

Câu 2: Các quan ni m khác nhau v s phát tri n tâm lý ? Phê phán ?

Câu 3: Các nhân t c a s phát tri n tâm lý, vai trò c a các nhân t trình phát tri n tâm lý

Câu 4: Các quy lu t c a s phát tri n tâm lý?

Câu 5: Quan ni m v n phát tri n tâm lý và s o n phát tri n c th

Bài 1: Hi c n i ti i Pháp) là con hoang c a m t n i ti ng, cháu ngo i c a H ng y giáo ch c th ng s thông minh do ông ngo i và bà m di truy n l i

L i có nh ng hi ng khác -

Bài 2: m t c ng , ca dao Vi t Nam nói v s phát tri n tâm lý ?

Bài 3: Hãy gi i thích hi m lý h c M.M.La- -gi-na- làm 1 thí nghi m: Bà nuôi 1 con kh con Yo-mi trong nhà t l n 4 tu nuôi tr em Toàn b quá trình phát tri n c a con kh c ghi chép l i c n th n Sau c m t con trai Ru- át tri n c c ghi chép c n th n i chi u hành vi c a con kh và con trai, có nhi u ch gi nhau v nguyên t c: con kh không th ng v i s v ng tho i mái mà ch ng, kh ch h c h ng c i n b t quá s c c a nó, và nó không th c ti ng c a i, không th tr c

- Hi c nh ng ki n th c v s phát tri n c a tr u tiên c a cu i: nh ng ph n x u ki n và tình hu ng xã h i c a tr

- N m b c s phát tri n tâm lý c a tr hài nhi: v i tình hu ng xã h i c a s phát tri n, ho ng ch o c a tu i hài nhi (ho m xúc)

- c c u trúc tâm lý m i c a tr : t v ng d n s phát tri n tâm lý c a tr t n 3 tu i (tu n tr )

- Nh c vai trò quan tr ng c a tình hu ng xã h i v i s phát tri n tâm lý c a tr

3.1 S PHÁT TRI N TÂM LÝ TRONG 2 THÁNG U

3.1.1 Nh ng ph n x u ki n tr

Ngón cái ngóc xòe ra chân ra

Quan sát tr nh n ra r ng: ngay c i h c S u ch nh thân nhi t không có, tr ch có m t ph n x duy nh l co thân i) và b ng cách này nó gi m s lan t a nhi t c tr có nh ng ph n x b m sinh (Ví d : ph n x n x p n x này không có vai trò trong vi c hình thành d ng hành vi i Các ph n x t d ng tác c m n ng

Tóm l i n tr b t kh i m v m t v n m v m t sinh lý, là gia i nh ng bi i to l n c ng s ng Nh ng bi i s b t l c cho tr t c d n cái ch t cho tr n u không có tình hu ng xã h c bi t c a ng

3.1.2 Tình hu ng xã h i c a tu

Ngay t u tiên, quan h gi i l n và tr i

T u t t c u ki n s ng c a tr c b m v m t xã h ng xã h phát tri n ph c hình thành, s th ng nh t tâm lý gi a m và n ph c thành l p S th ng nh c hình thành t i m , còn t phía tr

Tình hu ng xã h i c a tu

Ngay t u tiên, quan h gi i l n và tr i

T u t t c u ki n s ng c a tr c b m v m t xã h ng xã h phát tri n ph c hình thành, s th ng nh t tâm lý gi a m và n ph c thành l p S th ng nh c hình thành t i m , còn t phía tr

Tr 80% th i gian là ng Gi c ng - ngày và có ch bán ph n Tr ng n 20% th i gia n (th c) và c th i gian th Quá trình luân phiên ng và th c hình thành nh u ki n giáo d c - Th i gian th c b u trùng v i th sinh

3.1.2.1 S phát tri n các giác quan a Th giác

2 ti ng sau khi sinh tr có th c 50%

Sau 24 gi tr có th nhìn th c khuôn m i di i m ) nhìn th ng ranh gi i gi a tr u tiên

1 tu n sau: tr chú ý nhi u nh t Tr mu n nhìn vào m t c a m thì ân mày c a m nhìn b Thính giác

Sau 3 ngày tr bi t phân bi t ng t ng

Sau 6 ngày: tr phân bi c mùi v c a s a m (cho bú s i khác tr không ch u bú)

Sau khi sinh tr có ho ng ph n x u ki n Ví d : t tay vào mi ng, t m núm vú m

Ph n x t v : tr bi t rùng mình khi có ti n ng m t ng t Tr có ph n x tránh l i s t ng c i Ví d : áp tay vào m t tr , tr ng u ra phía sau

Ph n x c m n m (n m b ng vào lòng bàn tay tr , tr n m tay l i

Ph n x chân tr t, tr t di chuy n

Ph n x i: Trong 1 tu i l n n m 2 tay c a tr thì tr t ng thè i ra (có th dây th n kinh ph n x i g n nhau) m tra xem tr sinh ra có kh e m nh hay không g i là pháp APGA, g i là ch s Apga i

Cách ki m tra: s c thái da, nh p tim, ph n x ng khóc

Tr ng: S 2 m 10: Tr bình ng: 7 m

Sau khi sinh ra tr có bi i nhanh chóng: da màu tím (khi tr khóc) chuy n u (r p)

Trong vòng 24 ti ng h tr s a c t xu: N u là m u vàng thì tr kh e m nh; n u có máu thì n i t ng c a tr có v i có nhi m v ch bi t phân c a tr nào

Tr n x u ki n t r t s m và ngày càng phát tri n Chính th t l n hình thành ph n x có u ki n c a tr và chi u ki n khác Vì v y sau khi tr i 20 i m hình thành ph n x u ki n cho con ngay t ng c c ng c t ngày th 2

Sang tháng th 2 b u hình thành ph n x u ki n thính giác tr Ví d : thìa ch m vào ly

Th c hình thành ph n x u ki n

3.1.2.4 S phát tri n v ng a V ng thô:

Khi m i sinh, c ng c a bé h n lo n; ch t tu n th 2 tr ng c a bé mang tính ch t hành vi, c ng h n lo c ch b t

2 tháng: nh ng c ng không có ý th ng ch cho nh ng c nh ng c c phát tri n m nh th giác, thính giác và v ng c th tháng th 2, bé b u th gi u, c c này di n ra lâu dài và n s phát tri n c a não b b V ng tinh:

- C ng ngón tay cái: 1 tháng: tay cái g p vào trong, ng n m tay

Chuy ng c a tr ng th t s Nh ng chuy ng ng chuy ng c ng tr ng n vi c làm n i rõ m ng xung quanh

Nó có hai ph n: ph ng và ph n th c hi n Không có ph ng, không ph i là hành vi u tiên mà tr chú ý t t i l t hi n khi mà tr c th a mãn các nhu c u c Ánh m t c a tr t c a m và n i khi nh n th y m t m là tiêu chí c a s ng tr

C u trúc tâm lý m i c a tu

Theo các nhà tâm lý h c ho ng, tr l t lòng là m t th c th xã h i Tình hu ng xã h i phát tri n c a tr c th hi n là t t c m i hành vi c a tr n i l i l n tr a tr t c các m i quan h c a tr v i th gi u ph thu c vào m i quan h c a nó v i l i m (tr c

Khi m a tr có nh m sau: Ít phân bi t tr ng thái th c và ng ; trong lúc ng ng c ng gi ng c (80% th i gian là ng ), gi c ng không t p trung vào gi nào, lúc c ng ch ng khác gì lúc ng Khi th c tr tích c liên quan m t thi t v i s xu t hi n c a th giác N i dung cu c s ng tâm lý lúc này là s k t h p c a nh ng c m giác xúc c m có ng

Có ph n x u ki n x th a tr Ph n x i v i s hình thành và phát tri n c m giác và tri giác Ph n x u ki

Nh ng nhu c u m c hình thành:

(1) Nhu c ng c u này mang tính v t ch t

(2) Nhu c u v ng v i th gi i bên ngoài u v màu s c, ánh sáng, ti ng, mùi m hôi c a m

Nhi u nhà tâm lý h c cho r ng n u coi nhu c u v t ch t là ti tâm lý c a tr a tr không khác gì con v t? Vì v y h cho r ng nhu c u v ng v i th gi i bên ngoài là ti c a s phát tri n tâm lý a tr c a nhu c u v ng s xu t hi n nh ng nhu c u xã h i khác nh ng l a tu i ti nhu c u giao ti p, nhu c u ho ng và nhu c u nh n th c Nhu c u v ng v i th gi n ch a não và khác v i các nhu c u khác ch : u tinh th n (m u s c, ánh sáng, ti

Nhu c u này n c th a mãn thì bao gi o nên tính tích c c a tr Càng có nhi u ng thì ph n ng càng t ra m nh m

Nhu c u v ng v i th gi i bên ngoài không bao gi b bão hòa

Ph c c m h n h - c u trúc m i nh t c a th i k kh ng ho ng Nó là d u hi u k t c bi t - u n m i Vì v y, ph c c m h n h là tiêu chí tâm lý c n cu i c t kh ng ho sinh lý c a kh ng ho t hi n s t p trung th giác và thính giác, kh n x u ki i v i tác nhân kích thích th giác và thính giác Tiêu chí y h c c a kh ng ho d u hi u v n hành c a h th ng ho ng v m t sinh lý

3.2 S PHÁT TRI N TÂM LÝ C A TR T 2 THÁNG

Tình hu ng xã h i c a s phát tri n c a tu i hài nhi

Ph n x a n i khi có m t m là tiêu chí ch ng t tình hu ng xã h i c a s phát tri n tâm lý tr ng xã h i ràng bu c tr v i l -g t-xki g i tình hu u ng xã h i "chúng

-g t-xki, tr con gi i l n b li o" b i l theo Tr không th làm gì n i l n Cu c s ng và ho ng c a tr d n v i cu c s ng và ho ng c ng ti n l i và y u t trung tâm c a s ti n l i l d n: núm vú cao su và võng l là v t thay th i l n, trò chuy n cùng v i tr :

Tình hu ng xã h i c a s phát tri n tâm lý tr tu i hài nhi là tình hu ng th ng nh t gi a tr i l n, tình hu ng xã h ng ti n l i - b i c nh xúc c m tích c c L u ki n phát tri n th ch t và tâm lý lành m nh c a tr B i c nh xúc c m tích c c c ng xuyên V t thay th cho s có m t c a i l n: núm vú cao su và võng? L i duy trì tình hu ng xã h i c a s phát tri t o ra b i c nh xúc c m tích c c.

Mâu thu n xu t hi n: tr hoàn toàn c i l ng th n ng qua l i v i l n Nh ng mâu thu c gi i quy t trong su n hài nhi Gi i quy t mâu thu n này s d n s phá h y tình hu ng xã h n).

Ho ng ch o c a tu i hài nhi

Tình hu ng xã h i c a cu c s ng chung gi a tr và m s d n s hình thành d ng ho ng m i - giao ti p xúc c m tr c ti p (giao ti p tình c m tr c ti p) gi a tr và m a d ng ho t ng m i này là ch ng c a ho i khác N ng c a ho i khác thì ho ng giao ti r ng: cái quan tr ng không ph i làm gì v i này tr ng ho ng c i kia Giao ti p n hài nhi bi u hi n r t i v i l n, tr ng c a ho ng T phía tr , chúng ta c hình th c m i c a s ng qua l i gi a nó v i l n Ch ng bao lâu, ph n x thanh âm c a tr tr nên có tính ch t ch ng kêu g i y xúc c m Ti ng khóc n non c a tr u tiên nh ng t i i l n Ti i là ngôn ng i ch là ph n x bi u hi n s xúc c m mà thôi

Giao ti p n này mang tính xúc c m tích c c, tr hình thành s ph n xúc c m tích c t d u hi u s c kh e v m t sinh lý và tâm lý

Giao ti p có ph i là ho ng ch n hài nhi hay không? Nh ng công trình nghiên c u ch ra r ng s thi u giao ti p th i k này có th ng tiêu c n tr Sau chi i ta quan sát th y s phát tri n c a tr không có cha m trong các b nh vi n và nhà nuôi tr (h i ch ng "b nh vi n")

Ph n l n các nhà nghiên c u cho r ng: s xa cách m trong nh u c a cu i s h y ho i s phát tri n tâm lý m k ng d u n l n trong su t cu i tr Có r t nhi u tri u ch ng r i lo n hành vi c a tr và s ch m phát tri n sinh lý và tâm lý c a tr các nhà nuôi tr Cho dù s ph c v u ki n v sinh c a các nhà nuôi tr khá t t, thì t l tr ch t r u ki n c a các nhà nuôi tr , tr b m c b nh ch m phát tri n ti n ngôn ng và ngôn ng S cách bi t m kìm hãm s phát tri n ch n th c và phát tri n xúc c m c a tr A.Giergild quan sát s phát tri n xúc c m c a tr và ch ra r c yêu m ng xung quanh ph thu nh c và hình th c bi u hi

Tr các nhà nuôi tr , sau chi c th hi m t cách l a ch n v i b n cùng l i l n ngay c tu i d y thì Nhi u tr m i l n c g ng thi t l p quan h m t thi t ki u m con v i l n không ng l a v i nó N u không, chúng s không th tr i l c c)

E Pikler cho r ng: nh ng a tr này tho u gây cho chúng ta ng t t Chúng bi t vâng l ng, không ch y lo n x , không la cà, i khác thay qu n áo, chúng không s vào b t c th gì c phép s , chúng không qu y r i l n b ng nh ng yêu c u c a chúng B c tranh này cho ta c m giác th a mãn Ki t nguy hi m, nh ng tr này hoàn toàn không có hành vi lý trí, s sáng t o, chúng th c hi n theo ch d n Nh a tr này không ch không có hành vi lý trí mà th v i l n

M.I Lisina phân tích các công trình nghiên c u v ng c a ph n x lên s phát tri n tâm lý c a tr , và cho r i di n c ng ph i phân tâm h i thích sai v m i quan h gi a tr và m u hi n c a s ham mu n th xác y rõ b n ch t và n n c a các m i quan h nghiên c ng c a nh ng m i quan h n s phát tri n tâm lý c a tr i di n c ng phái hành vi ch d ng l i m ghi chép các d u hi u bên ngoài, và máy móc mô t quá trình phát tri n c a tr n x ng c a nh i xung quanh c u có d u hi u c a l i ti p c n t nhiên ch i v i v phát tri n tâm lý a l i ti p c n t nhiên ch i v i s phát tri n tâm lý c a tr là vi c lý gi i v ngu n g c c a s phát tri n C i di n c a l i ti p c n sinh h c trong tâm lý h m ngu n g c c a s phát tri n bên trong cá th H th a nh n r ng: s phân tích có lý lu n s ng l n các hi ng nh ng mang tính tiêu c c c a vi c xa m i v i s phát tri n c a tr là d a trên m c ng phái sinh h c n g c c a s phát tri n không n m trong, mà ngoài tr , trong s n ph m c t ch t - tinh th i l n m ra c m t tr trong quá trình giao ti p và trong ho ng ph i h p v i tr Vì v y, tr ti n t v t và ti n t i s th a mãn nhu c u c a chính mình là thông qua quan h v -g t-xki) Cu c s ng tâm lý b u xu t hi n trong s hình thành tr nhu c i trong giao ti p Nhu c u này không xu t hi th a mãn các nhu c u c h tr c bi t hình thành trong giao ti p c a tr v i l n Giao ti p v i l ng phát sinh tính tích c c c a tr c a tr i v i th gi i là m ph thu c vào quan h c th và tr c ti p c a tr v i l n

V không ph i là s ràng bu c sinh h c c a tr v i m , không trong s th a mãn các ham mu n b s xu t hi n các tác nhân kích thích m t cách c và trong s l a ch n các ph n x , mà trong vi c t ch c giao ti p, trong s hình thành nh ng nhu c i, trong s luy n t nh ng c a tr Có th nói r ng: v không ph i i m m t d u hi u sinh h c, mà i l i c th mang t t c th c ti i

D ng ho ng ch n nh t c a tr là: giao ti p tình c m tr c ti i ng giao ti i v i tr i l n Nhu c c hình thành tr là nhu c u c n có m i khác Tr ch phát tri n bên c nh m i l n i l n, tr tr thành m i "Cái mà chúng ta giáo d c và làm cho phát tri n tr c nh u c i khác, b u là m n bè, t p th và cu i cùng là xã h i - t Khi phát tri n nhu c u này c n chú ý: bên tr c n trò chuy n, m i, k chuy n cho tr vi c tr không hi u h t nh i l n nói M.I Lisina g u c a i l i l n trang b cho tr c n mà sau này s ti n ho ng tâm lý c a cá nhân tr

M.I Lisina ghi chép l i nh ng d u hi u giao ti chú ý và h ng i v i khác (tr nhìn theo và l ng nghe ti ng nói c i khác); v hân c s có m t c i khác c g ng gây s chú ý c i i v i mình, c ng mình Các nhà tâm lý cho r ng: tr hài nhi b t l c n u nó ch có m c p "m - con" thì không b t l c và chi n th ng b i s c s ng c a mình

Nh ng nghiên c u tr b nh vi n và nhà nuôi tr sau chi n tranh và nh ng nghiên c u m y ra s phát tri n tâm lý c a tr ng t r ng: giao ti p c a tr v i l n trong nh u là d ng ho ng ch o c a tr Trong d ng ho ng này s hình thành và phát tri n nh ng c n c a th i k hài nhi.

C u trúc tâm lý m i c a tu i hài nhi

Th i k hài nhi bao g n 1 - c 5- n 2 - t 5- n 12 tháng i s phát tri n v cao các h th ng c m giác nh quy lu t: i s phát tri n các quá trình c m giác luôn d c s phát tri n c a h th ng v ng Hành vi c a tr c hình thành i s ki m soát c m giác

Quy lu t chung c a b t k m ng tr em, vào th u tiên c a cu nh b i t nhiên Trong n i, x y ra s phát tri c m giác v i cao, c c ng nh t c a các ph n x nh ng sau này: t ng m t dõi theo, ph n x vòng tròn (thu t ng c a J Piaget) Lúc b n tháng xu t hi n ph n ng v i tác nhân kích thích l Ph n ng v i cái l là ph n x c m giác rõ r t, nó bi u hi n ch tr d ng m t, nhìn ch m ch m vào v t l , duy trì ph n x i thu c tính c a nó (tr l p l t o ra s i ng)

Th giác, thính giác phát tri n, xu t hi n ph n x i v i ti ng nói c a m , phát tri n các c m giác xúc giác Các ph n x xúc giác r t c n thi i v i vi c hình thành ng tác c m n m và kh v t

Xu t hi n các ph n x thanh qu n c a tr , xu t hi n nh ng l i g i m u tiên: c gây chú ý ch i l n b y s tái thi t l i các ph n x c a thanh qu n b ng tác hành vi nh u tiên c a cu i, các d ng ph n x khác nhau c a thanh qu t hi n: ti ng rú, b p b , ú : Trong quá trình giao ti p v i tr thì thành ph n ng âm b p b thích ng v i thành ph n ng âm c a ti ng m S v ng c t tr ng khác l a tu i này nh giao ti p Khi i l n luôn ti p xúc v i tr (nói chuy n, vu t ve, âu y ng ngôn ng c a mình, b ng các tác nhân kích thích m i Vì v y, s phát tri n c u âm ti ng m là k t qu c a ho ng giao ti p tình c m tr c ti p gi a tr và m b

6 - 12 hoàn toàn trung tâm sinh

3.3 S PHÁT TRI N TÂM LÝ C A TR T N 3

V m t sinh lý và hình thái

Khi tr em 3 tu i, não c a nó cân n ng 1.200 gram, g n b i l n (1300

- 1400 gram), quá trình myêlin hóa phát tri n m ng th ng và nh ng u t cu nh t bây gi không ch c mà còn ch y nh y trong m t không gian ngày càng m r ng Kh chuy n là thành t u v m t th ch t n s phát tri n tâm lý, d n t i kh p v i th gi i bên ngoài r c l ch

3 tu u có kh ph c v và tham gia vào các m i quan h qua l i v i nh i l n xung quanh l a tu i này, quan h gi a tr em v i th gi v t chi m v trí then ch t, t o ra nh ng c u t o tâm lý m i v ch t so v i giai c Ho ng v i th gi v t là ho ng ch o c a tr n này.

V phát tri n tâm lý

- S phát tri n nh ng v ng là thành t u tiên rõ r t l a tu i ng v ng, tr không ch i nh c ng c a các công c i ch a chúng Ví d a tr t ng thìa, u ng b ng c c r i d n d c v i nh ng s d ng v t sinh ho t h ng th i tr c nh ng quy t c hành vi xã h i M t em bé khi gi n d i có th ném cái c c xu b ng kinh nghi m c a mình (thông qua thái c i l n) d n d n nó nh n ra p v i quy t c s d v t và l n sau, "nh y, nó t ra s hãi khi nhìn vào m i l n Nh ng quy t c ng x xã h i s c hình thành d n d y các

- Song song v i ho ng công c , s phát tri n ngôn ng c a tr em l a tu i này là m t thành t u r t n i b t

- S phát tri n tri giác và s hình thành nh ng bi ng v thu v t

- Nh ng ti c a s hình thành nhân cách

(Ví d : t l i qu n áo, l nhân cách sau này iên, cái

- Nguy n v c l p và kh ng ho ng c a tu i lên 3

(Ví d : tr nói con t làm l ) cách nó khíc

Mô t s phát tri n tâm lý c a tr u tiên c a cu i: Nh ng ph n x u ki n tr Tình hu ng xã h i c a tu ; C u trúc tâm lý m i c a tu : ph c c m h n h

S phát tri n tâm lý c a tr hài nhi: Tình hu ng xã h i c a s phát tri n c a tu i hài nhi; ho ng ch o c a tr hài nhi; C u trúc tâm lý m i c a tu i hài nhi: t hi n t v ng

- S phát tri n tâm lý c a tr u nhi: s phát tri n nh n th c, ngôn ng và tình c m c a tr u nhi Vai trò c a ho ng v v t và các lo n c a ho ng v v i v i s phát tri n nh n th c và nhân cách tr u nhi Phân tích ti n phát tri n nhân cách l a tu i này n nguy n v c l p và kh ng ho ng c a tu i lên 3

1 Hãy d a vào b ng t ng k vi t báo cáo thuy t trình v s phát tri n tâm lý c a tr hài nhi

2 Hãy ch ng minh: tu i hài nhi, ho ng giao ti p tình c m tr c ti c n y sinh trong tình hu ng xã h i "M - Con"

3 Hãy ch ng minh ho ng giao ti p tình c m tr c ti ng l c phát tri n tâm lý c a tr hài nhi

4 Hãy phân tích nh ng thành t trong th i k u c a s phát tri n nhân cách tr lên 3

5 Hãy s d ng s hi u bi t c a mình v tu ch ng minh khái ni m "Phát tri c ti n tri n b ng cách hình thành các ph m ch t tâm lý m i trên m i n c thang c a nó Các ph m ch y sinh t toàn b ti c d ng có s n các n

Bài 1: c và ba nghe ti ng c i, ba v i d ng c i ra thì th y có m t chu t con M y hôm sau ba m c chu y ba

Theo b n, câu nói c a bé trong m u chuy n trên th hi a tr

Bài 2: Bà k chuy n c tích cho 2 cháu nghe Cháu l n 5 tu i r l ng nghe, còn cháu nh 2 tu i thì ch c vài câu là b nghe n khác T i sao cháu bé l i không thích nghe truy n c tích?

- N m n c các d ng ho ng c a tr m u giáo: ho ng v v t, ho t là ho ng ch o c a tu i m u giáo)

- Hi c các d u hi u c a ho ng, ho ng h c t p tr m u giáo

- Hi u s phát tri n ho ng nh n th c trí tu c a tr và s phát tri n nhân cách c a tr m u giáo

- c t m quan tr ng c a vi c s ng c a tr

Tu i m u giáo t 3 6 tu i, t t c n t o nên nh ng chuy n bi n quan tr ng trong nhân cách c a tr n này g i là: n hình thành nhân cách m t cách th c s (Theo N A Lêônchiep) Theo nhi u nhà nghiên c u, tính cách c am a tr c hình thành t lúc m i n 5 tu n y tuy r t ng n so v i c i có tính ch t quy nh cho vi c hình thành tính cách m i mà nh ng d c sau này mu n thay t khó C c ng ph thông nên vi c giáo d c các em ch y u thông qua hình th c a h c v ng l a tu i này ho ng ch o là: ch

4.1 S PHÁT TRI N TH CH T tr m u giáo ti p t ng thành m nh m (ch i tu i u nhi)

Nh phát tri u, lúc nhanh lúc ch cao thêm t 5

7 cm; và cân n ng t 1 2 kg Tuy v y trông tr có v g

H th i kì c t hoá m m, tính ch àn h i còn nhi u

H n phát tri n m phát tri n ch y tr t khéo léo trong các c ng

T v ng i h ng tác t a tu c C ng t do t ng tinh vi khéo léo; C n chú ý cho tr luy n t p v xác

Tim tr 5 tu i n ng g p 4 5 l n tr m i sinh M p v ch p c i l n; Huy ng h ng c ng làm vi c c a ph i

, ho ng m nh, kéo dài d sinh m t m i

Não tr 6 tu i n ng g p 3 l n tr m i sinh, h u h t các dây th c miêlin hóa (tr myêlin bao b c) Các t bào c a v não ti p t c phân hóa H th n kinh phát tri n m nh, nên d hình thành ph n x u ki n Ch u khi n c a v bán c ng c a 2 h th ng tín hi u có s i rõ r c bi t là h th ng tín hi uII

S i c a h th n kinh: n 3 tu i não tr n 1200g Thùy trán phát tri n m ai trò quan tr ng trong vi u khi n v ng c a tr Có n phát tri n m nh c a thùy trán: t 3 - 4 tu i và t 7 8 tu i M t s công trình nghiên c u (c a Crasnogorxki, Luria) ch ng t r c lúc 5 tu i, h th n kinh c a tr r t y u không nh, n m c ch B t u 5 tu i quá trình c ch chuy n t th ng sang ch ng S m t m i tr : tr em tu i m u giáo c n ph i có nh n ngh ng n ngh dài

Lúc 5 tu i có s i trong m i quan h gi a h th ng tín hi c 5 tu i h th ng tín hi u I gi vai trò quan tr ng n 5 tu i vai trò c a ngôn ng phát tri n không ng ng, nh i tri th c, k n 5 6 tu i do ng c a t ng a tr không ch làm s ng l i nh ng m i liên h , còn làm thay i nh ng m i liên h , l p nên nh ng m i liên h m i

Chu ng c a WHO: V cân n ng và chi u cao trung bình (áp d ng t i

Tu i ng ng Th a cân

0 3,2 kg - 49,1 cm 2,4 kg - 45,4 cm 4,2 kg

1 tháng 4,2 kg - 53,7 cm 3, 2 kg - 49,8 cm 5,5 kg

3 tháng 5,8 kg - 57,1 cm 4, 5 kg - 55,6 cm 7,5 kg

6 tháng 7,3 kg - 65,7 cm 5,7 kg - 61,2 cm 9,3 kg

12 tháng 8,9 kg - 74 cm 7 kg - 68,9 cm 11,5 kg

18 tháng 10,2 kg - 80,7 cm 8,1 kg - 74,9 cm 13,2 kg

2 tu i 11,5 kg - 86,4 cm 9 kg - 80 cm 14,8 kg

3 tu i 13,9 kg - 95,1 cm 10,8 kg - 87,4 cm 18,1 kg

4 tu i 16,1 kg - 102,7 cm 12,3 kg - 94,1 cm 21,5 kg

5 tu i 18,2 kg - 109,4 cm 13,7 kg - 99,9 cm 24,9 kg

Tu i Trung bình ng Th a cân

0 3,3 kg- 49,9 cm 2,4 kg - 46,1 cm 4,4 kg

1 tháng 4,5 kg - 54,7 cm 3,4 kg - 50,8 cm 5,8 kg

3 tháng 6,4 kg - 58,4 cm 5 kg -57,3 cm 8 kg

6 tháng 7,9 kg - 67,6 cm 6,4 kg - 63,3 cm 9,8 kg

12 tháng 9,6 kg - 75,7 cm 7,7 kg -71,0 cm 12 kg

18 tháng 10,9 kg - 82,3 cm 8,8 kg -76,9 cm 13,7 kg

2 tu i 12,2 kg - 87,8 cm 9,7 kg - 81,7 cm 15,3 kg

3 tu i 14,3 kg - 96,1 cm 11,3 kg - 88,7 cm 18,3 kg

4 tu i 16,3 kg - 103,3 cm 12,7 kg - 94,9 cm 21,2 kg

5 tu i 18,3 kg - 110 cm 14,1 kg -100,7 cm 24,2 kg

4.2 CÁC D NG HO NG C A TR M U GIÁO

Vi i các thao tác v v t ti p t c phát tri n l a tu i m a tr c v i vi c s d v t trong nhà: cái cúc áo, c m bút, qu n g Tuy nhiên vi c s d ng chúng v thành th o Mu n giúp a tr t k t qu t i các thao tác trên thì nên lôi cu a tr vào nh ng ho : cài cúc áo cho búp bê), vào v (ví d : t p c m n d n khêu d y s h ng thú tính b n b tr t quan tr ng cho s phát tri n trí tu M t khác nh ng hành v t b c th c hi n trong m i liên h v i d u hi u c a s t ph c v và s c i l n trong vi c th c hi n nhi m v hàng ngày c a mình

Ví d : Tu n (3 tu i m n phòng Tu n lu n qu n g n m

- Con ch ngh ch phá thôi ch làm gì?

- Con không ngh i con quét nhà

Tu i m thì lau bàn gh

4.2.1.1 Các lo tr m u giáo a Trò tu i u nhi) b : ph n ánh nh ng ho ng trong xã h t nh n và phân các vai

Ví d ng m c c (theo lu t) - c t thao ng quy t c nh ph i tuân theo nh ng quy t i l t ra ho c là nh

(Ví d : a ba ba i tr ph i dùng s cl c nên tr c phát tri n v th l c Ví d i chu

Trò c c t p: Là nh i l i m c tiêu d y tr h c phát tri n c : Cô có 3 bông hoa bông màu ng, h thì các cháu d ng l i, bông xa thao: c dùng trong các gi t p th thao d u: hi n tính sáng t p c a tr n 6 tu a tr c nh a nhân v u ch y u không ph i a tr th hi a tr th hi a tr th hi n n i nào? e ng:

Xu t hi n cu i tu i m u tu i h c sinh c p I và thi u niên R t có tác d i v i tr y c m, a tr t i dung, cách th c hi n

4.2.1.2 vai theo ch a Ti xu t hi n c vai theo ch

Theo lý thuy t c a Frackina, nh ng ti xu t hi th hai trong ho ng v v a tr bi t:

(1) ng ra kh v t) c th ng ra kh i m ng c th (ví d : con dao), giúp tr có th thao tác v i m t cái que gi i m t con dao th t

(2) Khi s d v t thay th v t th t và g ng v ng trong a tr c

(3) ng v i nh v ng Ví d a tr th y cái gh ng

(4) Vi ng c a mình v i b t hi ng c a nhân cách

Hình thành nh ng xu t phát t nh ng c u quan tr ng u thi a tr không th nh n vai c a mình và so sánh v i nh ng cái khác (so sánh v i vai khác, v i khác ) Ví d : Chó Misa a g i m

(6) ng c a mình v i l n Ví d : ng, b n là m t

Theo Frackina, nh ng ti này tr trong nh u ki n xác nh, trong ho ng cùng nhau c a tr i l i s ng d n c a i l n i dung xu t hi n t nh v t, công c n n s phát tri n c vai tu i m vai theo ch là ho ng ch o b Ngu n g c xu t hi t hi n khi x y ra mâu thu n gi a các nhu c u v xã h i và kh c t c a tr

A N Lêonchiep cho r n chuy n ti p t tu i nhà tr sang tu i m u giáo, a tr tích c ng v v t và mu n làm gi i l n Vì th , n 3 tu i xu t hi n kh ng ho t hi n là vì a tr xu t hi n mâu thu n gi a nhu c u c p thi c thao tác v v t và kh u khi n chúng Ví d a tr lái xe th t, c n ph i th a mãn nhu c u b ng vi o nên tâm lý c a i nên ph ng c a tr m i phát tri ng l n không n m trong k t qu c m trong chính quá trình c a ho

Trong tu i m u giáo ho ng ch y u c a tr o ra bi n i v ch t trong tâm lý c a tr cho ho ng h c t p - ho ng ch y u khi tr ng Nguy n v ng mu i l n tham gia vào cu c s ng không th tho ng Tr ng nhu c di n l i cu c s ng lao ng và các quan h xã h xu t hi m t v c bi t hình th c tham gia vào cu c s ng c i l n th c quan h t n t i khách quan gi i, t các em hi c vi c tham gia b t c m t ho u yêu c u con i ph i th c hi n nh ng trách nhi m nh ng th i h ng m t s quy n l i nh nh

Ví d i mua hàng, tr hi u r ng em có quy c xem k th nh mua, có quy n nh trách nhi m ph i tr ti n cho h

Nh ng d u hi u c a ho ng

tu i m chu n b v m i v ng S chu n b này bao g m: s ng c a nhân cách, nh ng ti c a k x o, tính t các ph m ch t ý chí, tình c m, nh ng tri th c c n thi t v lao ng Ví d : bi ng c a tr v ng c i l n và các m i quan h ng

Nh ng y u t c a ho th tu i, ch y u là lao ng t ph c v Ví d : t thay qu n áo, t r c b

Ho ng có vai trò r t quan tr ng, hình thành nên các ph m ch t tâm lý: , c n th n, tính k lu ng ng y, khi ta c n cung c p cho tr nh ng tri th c v tên g i c a các ngh nghi p, các lo ng khác nhau, k t qu c a th lo i lao i v i khác và quan h c i v n t ch c các hình th c giáo d c: Cho tr c sách báo tranh nh, tr t tham gia vào m t s ng, d y cho tr t ph c v mình t bé.

Ho ng h c t p

tr m u giáo ho ng h c t ng m t cách có h th ng v

Ch có s chu n b cho tr tham gia vào nh ng th lo i ho ng h p ngo i l nh a tr 6 tu p 1

Khái ni m ho ng h c t p: vi i các tri th c lý thuy n vi c hình thà ng và th c hi n nh ng tri th c gi i quy t nhi m v trong th c t a ho ng h c t p: là các h ng thú v nh n th c tu i m u giáo c hình thành

C u trúc c a ho ng h c t p: nhi m v h c t ng h c t ng ki m tra, t l a tu i m u giáo c u trúc này v c hình thành

Hình th c h c t p ch y u tu i m u giáo là các gi h c t p Hai hình th c này hoàn toàn khác nhau Vì v c t p có tác d tu i m u giáo nh c t p: m t ra rõ ràng; gi h c thì m c

Trong gi h c nhìn chung không có s y m r ng kinh nghi m c a tr ; Còn c t p thì có hình th c thúc y này

Trong gi h c vi i tài li u m i ph thu c vào m i quan h l n nhau gi a a tr i l c t nguy n

Trong gi h c thì nh ng ti và d u hi u c a ho ng h c t c hình thành

4.2.3.1 Ti c a ho ng h c t p a tr c n ph i bi t phân bi t gi h c và gi h c tu i m u giáo bé còn có tính ch i m u giáo l n thì c n ph i có ý th c v vi c h c (có mong mu n, h ng thú v i ho ng h c)

S chu n b c a tr th c hi n nh i h c t p: tu i m u giáo bé c n d a tr th c hi n nh ng ch d n, yêu c u c i l n Nhi m v h c t t ra tu i m u giáo l a tr c n ph i phân bi t nhi m v h c t p v i ho ng th c ti n

Tr m u giáo l n còn có h ng thú nh n th c, tr ng t ra h ng thú v i t t c nh y ra xung quanh nó, v i nh ng l i k chuy n c i l t ra r t nhi u câu h i N u tu i m u giáo bé, ph n l n câu h có thêm tri th c m i, gi u ch u Còn m u giáo l n nh ng nguyên nhân c a nh ng hi ng khác nhau:

Ví d i sao ph i sao bác s l i ph i b i sao có ông sao trên tr t c nh ng câu h u th hi n tính hi u k , h ng thú v i t t c nh u m i khó hi u

- D u hi u quan tr ng là vi ng chú ý c a tr không ph v t hay s n ph c hi i l n c n ph i d y cho tr c hi ng

- D y cho tr bi t phân bi t nhi m v (bài t p) h c t p v i nh ng tình hu ng th c t c a cu c s ng

Ví d : Có em khi nghe m t bài toán c ng l n vi c dùng nh ng hành gi i bài toán mà l n tình hu c t trong bài toán: n 2 viên H i có bao nhiêu viên k o h

Có em h i i sao l n ít k o th , ph u ch và t ch i làm tính

Ho ng h a tr ph i làm tính thì l i áp d ng kinh nghi m c a y: c m c m m, và trong 1 can khác có ít

H c m m trong can th a tr tr l i: có 3 lít T y 1 cái can ch

- ng ki m tra, t ki l a tu i m u giáo bé ch xu t hi n trong ho ng c tu i m u giáo l a tr i nh ng tri th c m c nh ng k t qu th c t , nh ng m c tiêu c y b i tính hi u k , ham h c h i: mu n có tri th c m không thua kém b n bè

Trong ho ng tr m u giáo l n thích làm công vi c ph c t p, mu n t qu i v i b n thân và mong mu n s a ch a khuy t u hi u c a ho ng h c t p

4.3 S PHÁT TRI N HO NG NH N TH C -

Phát tri n v n ngôn ng n

L a tu i m u giáo là th i k b c l tính nh y c m c i v i hi ng ngôn ng , khi n cho s phát tri n ngôn ng c a tr t t n cu i tu i m u giáo thì h u h t tr u bi t s d ng ti ng m m t cách thành th o trong sinh ho t c th hi n: Tr n c ng âm và ng u trong vi c s d ng ti ng m ; phát tri n ng pháp; phát tri n ngôn ng m ch l c

Tr m u giáo n m v ng ng âm và ng u trong vi c s d ng ti ng m thông qua giao ti p và nh n m c có th phát ra nh ng âm i chu n k c nh ng âm khó trong ti ng m Tr n m v ng và th hi n c ng âm, ng u c a ti ng th ng c thói quen s d ng ng ngôn trong các c ng ngôn ng khác nhau

Phát tri n ng pháp T n 5 tu i, tr ti n b r t nhanh v n ng pháp Kho ng 3 tu i tr t l c câu ph bi t cách s d ng liên t c các câu tr n v n thì ng th i tr u h c t câu h i và chuy n t câu kh nh sang ph nh

S phát tri n ng pháp tu i m u giáo di n ra r n cu i tu i m u giáo, tr có th s d ng h u h t các quy t c ng pháp và nói chuy i chu n, m n ra không ý th c, khác v i vi c h c ng pháp m t cách có ý th c ng ph thông sau này

Phát tri n ngôn ng m ch l c tr m c th hi n n: (1)

Nh v n t n phong phú n cu i tu i m u giáo, tr có th c kho ng 4000 t v lo i t : danh t ng t , tính t i t , liên t ; (2) N c u ng pháp Tr bi t s d ng v n t c cú pháp, ng pháp trong t ng câu, t i nói khác nhau; (3) Bi t s d ng các ki u ngôn ng : ngôn ng miêu t , ngôn ng gi i thích, ngôn ng m ch l c.

S phát tri n ho ng nh n th c - trí tu

- Nh n th c c a tr tri giác toàn b sau m t Ví d : Tr m u giáo bé nh p c trong nhà gi xe Khi h i tr t i sao bi a ba, tr c t i sao Tr m u giáo l gi m c a xe

- Tr còn l n l n gi a ch quan và khách quan Ví d : Cô giáo x p làm m u m t cái nhà cho tr u x p l i Tr m u giáo bé tùy ti n nh c m nh nào x p m i cùng nhà b Tr m u giáo l t tìm tính ch t khách quan c v p cái to xu i, cái nh lên trên

- Nh n th c th n tr ng

- Nhìn chung tính ch t không ch nh chi l a tu i này

S hình thành các chu n nh n th c: i các chu n nh n th c là quá trình tr ng nh n th c vào các thu c tính c ng (màu s c, âm thanh, mùi v , t t x u gian d c hình thành và ph bi n trong xã h i Vi i các chu n nh n th i v i tr m ng tr hay nh m l n các chu n g n gi i màu da cam, hình vuông v i hình ch nh t Vì v y, trong th c ti u c n d y tr các chu y các bi n th c a chúng Ch ng h i v u d y tr hình chu n n các bi n th c a chúng (các lo i hình tam giác ng th i, chú ý cho tr dùng t bi u th các chu n nh n th c k t h p v i các ho ng c a tr kh c sâu thu c tính c a chúng vào th gi i bi ng, giúp tr v n d ng vào ho ng th c ti n m t cách thu n l i c a vi c hình thành các chu n cho tr m u giáo là t ch ng c a tr nh m kh o sát và ghi nh nh ng bi n d n c a m i thu c tính theo chu n, thông qua vi c d y tr t p v , n n, xây d b S phát tri n c m giác và tri giác

C m giác nhìn, nghe, v ng n m nh so v i l a tu c Nh b máy phân tích càng ngày càng hoàn thi n nên kh y c m c a các giác quan ti n b c phân tích các thu c tính c a s v t hi c, âm thanh, hình thù, mùi v , c a tr m i tu i u nhi tinh c a m t phát tri n r t nhanh, ít g ng h p mù màu khi phân bi t màu s c Ch ng h n, trong phòng thí nghi m, tr m u giáo l c khe h c a vòng tròn Landolt v trên n n tr ng cách xa 3,3 m; tr m u giáo bé ch phân bi c khe h ng cách xa 2,9 m N u t ch c ai nhìn tinh nh thì tr 4 5 tu c khe h cách 3,3 m; tr 5 - 6 tu i nhìn khe h cách 3,7 m, tr 6 - 7 tu i: 4,3 m

Tính chính xác trong vi c phân bi t màu s tr m u giáo l c 7 màu chính trong quang ph , phân bi c các màu g n gi ng nhau) Tr m u giáo bé (3 - 4 tu i) còn x p nh m màu tím chàm v i màu xanh l c; màu da cam v 6 - 7 tu i h n y, khi phân bi t nh ng màu s m nh t khác nhau thì tr v

C m giác nghe c a tr m u giáo t i u nhi Tr có th c nh ng âm thanh nh , phân bi c các âm s u cho tr t m t b t dê n tin b ng cách nói th m s phát tri l c thính giác c a tr

C m giác v ng c a tr m n thêm m c quan tr ng Tr ng, ch y, nh y v ng c ng tinh c a bàn tay và ngón tay có ti n b , l tr t p vi t thu n l i Ch ng h n, vi t ch i còn d , vi t ch o thì ph c t c tr ph i làm sao vòng l i cho khít, cho tròn, tr ph i t p nhi u m i vi c Sau m t th i gian, nh ng ch vi tr vi i v i nh ng ch cao 1,5 dòng ho c 2 dòng, 2,5 dòng thì vi t là i v i tr

Tuy nhiên, tr c hi n nh ng thao tác v ng tinh chính xác c vi t, h c khâu, làm th , n n, xây d i l ng ng n tr ng hoa phát tri n c m giác, tri giác v ng c a tr

Tr nghe và hi u các câu chuy n k khá t t Tuy nhiên tri giác c a tr v n còn tính ch t nh n bi t t ng quát là ch y c chính xác các chi ti t n gi a tu i m u giáo tri giác có ch nh (quan sát) phát tri n m nh

Ví d : xem tranh c a 100 tr 5 6 tu i trong m t th c nghi m cho th y rõ tính ch i th , chung chung trong tri giác c a tr Tr v i thành m t kh i ch nh t hay tròn, thân dính li n c T l gi a các ph không phù h p v i th c t u mình g n b ng nhau, n m tay to b u, c dài b ng chân

Trong chân, s i không nh t thi t thi t s p x p xòe ra u bàn chân: i này v x i kia x u chân chim i th , tr m u giáo còn tri giác theo xúc c m c a mình

Nh ng s v t hi ng có màu s c r c r , có hình thù kì l c các em tri giác c tiên Tri giác c a tr còn g n li n v ng Ch ng h n, khi xem tranh thì ph n g n, s vào tranh, vì v y mà các cô giáo c ng d n tri giác cho tr

K ng d n cho tr tri giác c n chú ý:

+ V c tri giác mang tính ch t h p d n, gây xúc c m tr

+ T u ki tr có th ng tr c ti p t i v t quan sát b ng

Tr s thích thú tri giác, quan sát và nh n th c m c sâu s c toàn di n

+ D ng h ng d n tr quan sát

+ C n gi gìn và b o v th t t a tr

+ Cho tr ti p xúc v i hi n th c khách quan càng nhi u càng t t, có m luy n quan sát, c nhi u kinh nghi m cho b n thân c S phát tri n trí nh

Hình thành hình nh tinh th n và kh u c 2 tu i tr hi u th gi i b ng vi c ti p nh ng tr c ti p c a v t thông qua các giác quan t c là hình nh th giác Sang tu i m u giáo, nh n th c c a tr có s chuy n t hình nh tri giác thành hình nh tinh th n và kí hi u hình nh tinh th n và ngôn ng phát tri n, tr m t hi n kh u hóa Tr t s d ng các t ký hi u hóa các s ki n quan sát c N u trong h ng bi ph làm tín hi a mình thì trong các ký hi u tr d ng các t c ti n r t quan tr ng trong ti n trình phát tri n nh n th a tr m u giáo

Liên quan m t thi t t i s hình thành hình nh tinh th n và kh u hóa p hình và v hình Khi ti ng th c ti n kích thích s khôi ph c và s d ng các hình ng ph n ánh, t ng ng Vì v y, t ch c cho tr em m u giáo nh p và v hình là tác nhân quan tr ng giúp tr em phát tri n kh n th c

- Hình thành các bi ng

Trí nh ng t o nên nh ng bi ng hình nh c a s v t, hi hình ng c a tr là nh n nh ng s v t hi ng mà tr

N u hình nh tâm lý ch là hình nh tri giác s v t hi trong ký c thì bi ng hoàn toàn là m t c c t o b i s khái quát hóa nhi u hình nh tri giác theo các tiêu chí khác nhau Vì v có bi ng v m t lo i s v t, tr em không ch c n có hình nh tâm lý và ký hi u mà còn ph i có s tham gia c a ng

Th i k tr m u giáo phát tri n nhi u lo i bi u tiên là bi ng v kh ng c a v t: n ng nh , to nh , cao th p, l n n là bi u ng quan h không gian gi a các v t, b u t bi ng v thân th c a tr i v i tr , thân th c c coi là v t chu m g có th d a m ng (tay ph i chân, c m t) Tr m u giáo d nh n ra các bi ng trên i, r n c sau, trong ngoài và mu ph i trái Cu i tu i m u giáo, các em có bi ng quan h khá ph c t p phía trên bên ph i hay

Các d ng ho , n c bi t vi c s d nh ng không gian m t cách thu n l i N u d y tr t i quan h không gian gi a b n thân v i cá v t và t p di t b ng l i thì kh ng không gian s t

S k t h p gi a các bi ng v s v t và bi ng v quan h không gian gi a tu i m u giáo các bi ng v so sánh gi a các v t: nhi u ít, dài ng n, cao th p Các bi quan tr ng giúp tr hình thành bi ng s và các bi ng v t p h p n sau

Bi ng th i gian c hình thành mu tr m u giáo so v i bi ng không gian Bi ng v các bu i trong ngày ch y u d a vào s quan sát nh ng bi i c ng xung quanh: khi nhìn th y m t tr i m c, m i i chu n b nh i sáng; khi th y m t tr i l n, m i

M t s m chung v phát tri n nhân cách c a tr m u giáo

C u t o tâm lý m i tu i m u giáo là mong mu n các ho h c xã h ph c tùng c c c p b c, th m m m bên trong, bi u tiên v th gi i

V phát tri n nhân cách tu i m u giáo là r t quan tr ng Vì c hình thành r t s m và tu i m n r t quan tr ng cho vi c hình thành nhân cách Nhà tâm lý h txki cho r ng s i th c t nh t trong vi c phát tri n cách và trong s phát tri n ý th c không ph i là ch s phát tri n các quá trình tâm lý riêng bi u quan tr i v i s phát tri n nhân cách là s gi a các ch tu i u nhi tri giác gi vai trò ch o trong h th ng các ch c tu i m u giáo trí nh gi ch o Và s i m i liên h này d n c u t o m i c a nhân cách Trong tu i m u giáo thì c u t o m i c a nhân cách là:

Các bi ng v c: bi ng v cái gì là t t, cái gì là x u?

Hình thành bi u tiên v th gi u tiên v thiên nhiên, xã h i, v b n thân

Theo nghiên c u c a A N Lêônchiev, s hình thành nhân cách c a tu i m u giáo c phát tri n trong quá trình s ng và ho ng, trong ho ng ch o c a tr

Trong ho ng ch o hình thành nên nh i Ông cho r ng, tu i m u t n n móng cho s n hành vi c a hình thành và s phân bi t nh u t o nhân cách m i trong tu i m u giáo

M i quan h l n nhau gi i l n và tr em: tu i u nhi m i quan h l n nhau gi i l n và tr em là hình th c ho t ng cùng nhau tu i m u giáo: ho ng c a tr tách kh i ho ng c i l n và tr thành hình m u cho tr a tr mong mu n và có nhu c i l n i quan h m i này gi i l n và tr em là ngu n g c và hình thành c u t o nhân cách m xu t hi n nh ng bi ng v c

Ngoài ra, còn có m t c u t o nhân cách m i là tính xã h i hay là m bên trong c a tr (cu i tu i m u giáo tr mong mu c m t ho ng nghiêm ch nh)

S phát tri n nhân cách tr m ng:

- ng phát tri c c a nhân cách: phát tri n tình c c và nh ng bi ng v c tr có nh c: có s ng c m v i các nhân v t trong truy n c tích, tr m u giáo l n bi c m c a các chu n m c xã h i công nh n

Hình thành s ph thu c l n nhau gi : Hi ng này xu t hi n vào i, khi tr có th t mình làm 1 nhi m v không h p d n l t m c t ra (ví d c m 5 6 tu i, tr có th t ki m ch ng c t m

Tr th hi n có nhi u c khác nhau Ch ng h c âm nh c th hi n kh trí nh âm nh c: c m giác t t v nh c nh n th c: tính chính xác, m r ng tri giác; n c nh m riêng c v t; bi ra k ho ng c a mình, bi t gi i các bài t i s t m c a khí ch t tr th hi ng, các ph n x , ph n ng c a l i nói, xúc c m

- Tính nóng n ng nhi m ch i nhanh tri th c, mong mu n u, mu c th ng, tính không b n v ng

- Bình th n: nói ch m rãi, ít ng u trong gi ng nói, khó chuy n sang th lo i ho t ng m i, tính b n v ng

- y c m cao, g p m t thi u sót thì c m th y n ng n , ngôn ng ít bi u c m, th n kinh y u

- t tr m ng nhi m ch Nh c m c a khí ch t này D nh m l n v i khí ch t bình th n n ph i bi ng giáo d c thích h p

Khi tr c, ví trí c a tr trong h th ng các m i quan h c thay i t n g a tr tr thành m i công dân nh và xã h i tr ph i có c a mình T ho là chính chuy n sang ho ng ch o là ho ng h c t m m i quan h qua l i gi a tr v i cô giáo , ch hoàn toàn là quan h công vi i quan h qua l i v i b n bè

Sinh lý th n kinh c a tr có s i: Thùy trán phát tri n, ít có s phân bi t v i não c a ng i l n, c u trúc c a não v n sàng cho s phát tri n trí tu m ch bên trong n 6 -7 tu i tr ng c u t o tâm lý m i b m cho s chuy n ti p c ng

Hành vi có ch nh u ch nh b ng m c Tr u khi n hành vi c a mình m t cách có ch nh, bi t nghiên c u tình hu ng, bi t phân tích nhi m v và l p k ho ng c a mình

Hình thành các quá trình tâm lý có ch nh: chú ý có ch nh, ghi nh có ch nh, tri giác và quan sát hình thành trong gi h c

Xu t hi n s phân c p b c trong các chu c: Tr 6 tu i chuy n t hành ng có tình hu ng, sang ho i c a các chu n m c, các quy t c c a xã h i, a tr xu t hi n s i c a xã h i

S ph thu c (phân b c) c a tr bi t ph c tùng nh ng quy t nh c ng và xã h i m bên trong hay là tính xã h i Ch ng h n, tr mu n chi m m t v trí trong xã h i, mu n tr i l n

S t a tu i lên 6 Tr có th hi u bi t c i l n

S t ki m tra nh ng hành vi c a mình

Thành t u phát tri n trí tu c a tr 6 tu i:

Nh n th c c m tính phát tri n: tr c các nguyên t nghiên c u m v t Tr có th cao c v t Bi ng trong không gian, th i gian, âm thanh, ngôn ng có th l a ch ác thu c tính tr c quan, nh ng d u hi u hi n ng c v t, so sánh khái quát các d u hi

Vì th , c c c a tr , g i cho tr t câu h i và c n quan tâm tr l i các câu h i c a tr

Tr 6 tu còn m ng m nh, y u t Nên vi i tri th c m o m i tr ph i b ra r t nhi c làm vi c c a tr (tri th c và th ch t còn h n ch ) u ch nh m c hình thành Vì v y, cho tr tr ng thái m t m i quá s c và b ng quá s c s n s c kho c a tr

S chu n b cho vi c h c c hi ng: chu n b v m p: chu n b k x o cho vi c h c.

Chu n b v m Tr ph i có mong mu c, tr thành i h c sinh; có h ng thú nh n th c t p, t o nên tính hi u k , ham hi u bi t tr

Chu n b v m t c m xúc ý chí: Là các quá trình tâm lý có ch nh, bi t t ch p hành n i quy, bi i l n, k t ki m tra, t n thân cho chính xác

Chu n b v m t trí tu : Có nh ng bi u tiên v th gi i, bi ng v th gi i th c v ng v t; kh t; phát tri n trí nh có ch nh, tính quan sát; hình thành các thành ph n c a ho ng h c, bi t ti p thu m c t p, nhi m v h c t p

Chu n b v m Tr bi t xây d ng cho mình các m i quan h v i b n bè; bi t xây d ng m i quan h v i th y cô, v i l n, bi t l i khác nói, mu n hi c l i l n nói, bi ng c m

Trình bày s phát tri n v th ch t: h ch, h th nh ng t i s ph t tri n tâm lý c a tr m u giáo

Nh ng m tâm lý chung c a tr m u giáo thông qua vi c nêu và phân tích các d ng ho ng c a tr m u giáo: ho v t, ho t là ho ng ch o l a tu i m m non); Nh ng d u hi u c a ho ng; ho ng hoc t p (ti c a ho ng h c t p, các d u hi u c a ho ng h c t p).

S phát tri n c a nh n th c và trí tu c a tu i m u giáo: s phát tri n c a c m giác, tri giác, s phát tri n c a trí nh , s phát tri n c ng, chú ý

S phát tri n nhân cách c a tr m u giáo: M t s m chung v phát tri n nhân cách c a tr m u giáo; Nh ng k t qu c c a tr m h c.Cùng v i các v nêu trên c n ph i có s chu n b v m t tâm lý cho vi c h c ng ph thông cho tr

Câu 1: Hãy phân tích s phát tri n th ch m tâm lý chung c a tr m u giáo

Câu 2: Hãy phân tích b n ch t và s phát tri n các d ng ho t ng c a tr m u giáo Câu 3: Hãy phân tích s phát tri n nh n th c và trí tu c a tr m u giáo

Câu 4: Hãy trình bày các thành t u chính v s phát tri n c a tr m u giáo c khi ng

Câu 5: C n có s chu n b s n sàng tâm lý cho tr m m non vào ng ti u h nào?

Bài 1: Hãy gi i thích hi ng sau:

B ng bé h t ho ng ch vào cây chanh tr ng sân và b o m m ng i i ch y v t vào nhà M l i xem thì v n là cây chanh, không có con gì c M g i bé ra r a ti p, bé nh nh không ra

Bài 2: T i m t nhóm tr u l a tu i 2 - 6 tu i trông tr nh ng m u g to nh ng m u g nà x p

Hãy th c nghi tìm ra k t qu ng c a tr các nhóm tu i trong nhóm tr và lý gi i

Bài 3: Cô giáo c a m t l p m u giáo, s p ph i lên l p m t ti t d y m u Cô d y ti t k chuy n Cô lo r ng khi d y các cháu s tr l và luy c cho các cháu nhi u l n Yên tâm là mình chu n b k , cô r t t tin khi vào d t ti c, ngay t khi m i b n lúc k t thúc gi h c c không thành công vì các cháu t o i và có v chán

T i sao gi d y trên l i th t b i m n b k ng?

Nh ng k t qu c c a tr m c

- N c nh ng ki n th c v nh i v và ho ng c a tr

- Hi c nh a s phát tri n nh n th c trí tu (tri giác, chú ý, trí nh ) l a tu ng

- m nhân cách c a h c sinh ti u h c: s phát tri n v tính cách, nhu c u nh n th c, tình c u

5.1.1 m th ch t l a tu i này th l c c a các em phát tri i êm u: B phát tri n c ng d u mô s n, c t s ng có nh i l cong c , ng c, th m m d o, linh ho ng Do

, c ng, ng i, ch y nh y c phòng s cong v tr Các dây ch ng S c t c hoàn thi các em mang xách nh ng v t quá n các em vi t lâu ho c làm nh ng vi c quá t m gây m t m i cho các em

Tim c a tr 10 - 11 tu i phát tri n m nh n 90 l n/phút), m ch i m r ng, huy ng m ch th p, h tu nh Vì

105

Nh i v ho ng

Ho ng h c t p là ho ng ch o c a h c sinh nh c chuy n c ngo t quan tr ng trong quá trình phát tri n c a tr so v i ho l a tu i m u giáo Ho ng h c t p có nh n sau: a Ho ng h c t p không ch i m phát tri n trí tu cho phép ti p thu nh ng tri th c, k x o mà còn c n m c, ý chí nh nh giúp h c sinh t ki m ch b g ng th c hi n nh ng yêu c u c n thi t mà b n thân ho i , do nh ng quy nh v m c c tiêu c a giáo d a tr không th thích thì làm, không thích thì thôi

M a tr ph i bi t thích ng v i nh ng tình hu ng xã h i m i l p h c, ng h c trong giao ti p v i giáo viên, b n bè cùng h hòa nh p vào môi ng ho ng m a tr c n có s "chín mu i h ng" hay còn g i là tâm lý s c. b V b n ch t, ho ng h c t ng ho ng c a nó chính là các khái ni m khoa h c, các quy lu t khoa h th c nh m chi nó Vi i tri th c, k x o là m n và là k t qu ch y u c a ho , khi chuy n sang ho ng m i, u h c sinh nh g p ph i m t s ng i nh nh

Th nh t, tr g p khi i ch sinh ho t do ho ng h c t h i d i c n, th c hi i quy l p h ng h c c bài, làm bài, mang d ng c h c t Nh n v i thói quen và n n p sinh ho ng ngày c a tr N u tu i m u giáo l n các b c cha m rèn luy n, chu n b c thì tr u l p 1 s d n d n t qua m i tr ng i

Th hai là nh khi ng ho ch s c bao b c b a nh i ru t th t Gi c h c t p, sinh ho t trong m t t p th l p h c có nh ng m i s d y d c a th y cô Ho i m t s hòa nh p c n thi t gi a giáo viên và h c sinh, gi a h c sinh v i nhau Nh ng k t qu nghiên c u trong và ngo c cho th y có m t s h c sinh vào l p 1 khó thích ng v ng giao ti p m i, nên quá r t rè, s s t, b n l c th y cô giáo và b n bè, tr c m th y b c, cá bi t có nh n l p h c là khóc vì b m ra v

M t s nghiên c u g ây c a Trung tâm tâm lý h c - sinh lý h c l a tu i cho th h c t p t t, tr u b c ti u h c ph i thích ng v ng xã h i m i, l p h ng h ng th i tr ph c nh i c a chính h c t p Có th tham kh o nh ng s li :

Khá % Trung bình % % Khá % Trung bình % %

- Nguyên nhân th nh t, các h c ch y u b i v h p d n bên ngoài c i h c m c qu c mang c p sách, ng v i b n bè v.v Sau m t th i gian nh thành , thi u h p d n nên các em b u chán h c

- Nguyên nhân th hai, ch y u là do chính quá trình h c t i, kích c trí tò mò, s ham h c h i, hi u bi t c a h c sinh Ph n nhi u nguyên nhân này n m trong chính n c d y h c c ng Nhi u công trình nghiên c u tâm lý d y h y cách d y h t, truy n th nh ng tri th c có s n quá d so v i nh c phát tri n c a h c sinh, p thi ng trên Zankôv, n hành nh ng công trình th c nghi m b ng cách d y h c m i: d y h c v y h ng t tr n c th , theo h th ng h c, d y h c nêu v giúp h c sinh l p 1 nói riêng, h c sinh ti u h c nói chung kh c ph c lo i tr ng hai này

5.2 S PHÁT TRI N NH N TH C - TRÍ TU

Phát tri n tri giác, chú ý

Tri giác c a h c sinh ti u h c mang tính ch i th t và mang tính không ch t nh i m c sai l m, có khi còn l n l n Ví d : Chúng khó phân bi t cây mía v i cây s y, hình nh v i hình sáu c nh Tuy v ng h c sinh ti u h c (l p

1 và l u hi u, các chi ti t nh c a m t là ch khi tri giác, s phân tích m t cách có t ch c, và sâu s c h c sinh các l u b c Ti u h c còn y y, h v t v toàn b , v i th tri giác Ví d i ta cho các em xem m t b c tranh v con sóc r p, sau khi c t b c tranh yêu c u các em v l i thì các em không nh n th y r t nhi u chi ti t, các em h i nhau con sóc lông màu gì, có ria mép hay không, m t nó th nào? các l u b c Ti u h c, tri giác c a tr ng g n v ng, v i ho t ng th c ti n c a tr Tri giác s v i s v t: c m n m, s mó s v t y Nh ng gì phù h p v i nhu c u c a h c sinh, nh ng gì các em ng g p trong cu c s ng và g n v i các ho ng c a chúng, nh ng gì giáo viên ch d n thì m c các em tri giác Vì th , trong giáo d c nên v n d u sau ng m t th y không b ng m

Tính xúc c m th hi n r c h t là nh ng s v t, nh ng d u hi u, nh m nào tr c ti p gây cho các em nh ng xúc c m Vì th , cái tr c quan, cái r c r c các em tri giác t gây n ng tích c c ng th i n s phát tri n ngôn ng

Tri i gian và không gian c a h c sinh ti u h c còn có h n ch

V l n, các em g i quan sát các v c l n ho c quá nh Ví d : Các em cho r ng qu t to b ng m y t nh V tri giác th i gian các em th k u này c n ph i tính n khi giáo viên d y nh ng tri th c v khoa h ng th a lý, L ch s M t s công trình nghiên c n k t lu ng h c sinh Ti u h c hoàn toàn khó hi u kho ng cách v th i gian c a s ki n, nh i l ch s i v i chúng ng r t tr ng

Tri giác không t b n thân nó phát tri c Trong quá trình h c t p, khi tri giác tr thành ho ng có m c bi t, tr nên ph c t p và sâu s c, tr thành ho t mang tính ch t c a s quan sát có t ch c Trong s phát tri n c a tri giác, vai trò c a giáo viên ti u h c r t l n Giáo i hàng ngày không ch d y tr ng d n các em xem xét; không ch d y nghe mà còn d y tr bi t l ng nghe, t ch c m c bi t ho ng c a h tri giác m y tr bi t phát hi n nh ng d u hi u thu c tính b n ch t c a s v t và hi u này c c th c hi n không ch trong l p h c (gi i thi dùng d y h ng d n th c hành, ng d n h c v ng) mà c trong tham quan, dã ngo i

Phát tri n chú ý l a tu i h c sinh ti u h c chú ý có ch nh c a các em còn y u, kh u ch nh chú ý m t nh S chú ý c a h i m g y N u h c sinh các l p cu i b c h c chú ý có ch c duy trì ngay c khi ch ng thú vì k t qu nó ch c sinh các l u b c h ng b t c cô giáo khen )

Trong l a tu i h c sinh ti u h c, chú ý không ch nh chi Nh ng gì mang tính m i m , b t ng , r c r ng d lôi cu n s chú ý c a các em, Vì v y, vi c s d dùng d y h nh, hình v , bi , mô hình v t th u ki n quan tr t ch c s chú ý, g i cho các em c m xúc tích c c Tuy v y, h c sinh ti u h c r t c n m n Nh ng ng tr c quan m nh có th t o ra m n m nh v não, s kìm hãm kh quát tài li u h c t p

Nhu c u, h ng thú có th kích thích và duy trì chú ý không ch nh, nên giáo viên c n tìm cách làm cho gi h c h p d n rèn luy n cho h c sinh chú ý c i v i s v t, hi ng, công vi c chú ý tr c ti p, i là lý thú l n xét: "T t nhiên sau khi làm cho bài h c c c h p d n các b n không s làm cho tr n hãy nh r ng trong vi c h c t p không ph i t t c u có th tr thành lý thú, mà nh nh s có nh u bu n t V y, hãy rèn luy n cho tr không ch quen làm cái gì mà tr h ng thú mà còn quen làm c nh ng cái không lý thú n

S t p trung chú ý c a h c sinh l p m t, l p hai còn y u, thi u b n v quá trình c ch b não c a các em còn y u Do v y, chú ý c a các em còn b phân tán Vì v y, các em s u cô d n khi cu i bu i h c, b sót ch cái trong t , b sót t trong câu Nhi u công trình nghiên c nh h c sinh ti u h c ng ch t p trung và duy trì s chú ý liên t c trong kho ng t n 35 phút S chú ý c a h c sinh ti u h c còn ph thu c vào nh h c t p Nh h c t p quá nhanh ho c quá ch u không thu n l i cho tính b n v ng và s t p trung chú ý

Kh n chú ý có ch nh, b n v ng, t p trung c a h c sinh ti u h c trong quá trình h c t p là r t cao B n thân quá trình h c t i các em ph i rèn luy ng xuyên s chú ý có ch nh, rèn luy n ý chí Chú ý có ch c phát tri n cùng v i s phát tri c t p mang tính ch t xã h i cao, cùng v i s ng thành v ý th c trách nhi i v i k t qu h c t p.

Phát tri n trí nh

Do ho ng c a h th ng tín hi u I l a tu i chi nên trí nh tr c quan ng c phát tri t ng - lôgíc Các em nh và gi gìn chính xác nh ng s v t, hi ng c th nh ng l i gi i thích dài dòng H c sinh l p m t và l ng ghi nh máy móc b ng cách l p l i nhi u l u nh ng m i liên h , ý a tài li u h c t ng h c thu c lòng tài li u h c t p ng ch mà không s p x p l i, s i l i, hay di t theo cách c m này do 4 nguyên nhân sau:

- Ghi nh máy móc c ng chi

- H u c th c n ph i ghi nh l ng d n các em ghi nh m t a.

- Ngôn ng c a h c sinh l p m t, l p hai còn b h n ch i v i chúng vi c nh l i t ng câu, t ng ch d i l c di n t l i m t s ki n, hi

- Nhi u h c sinh ti u h t t ch c vi c ghi nh t s d lôgic và d m t ghi nh t xây d ng dàn ý tài li u c n ghi nh

Hi u qu c a vi c ghi nh có ch nh do tích c c h c t p c a h nh u này còn tu thu c vào k n bi t và phân bi t các nhi m v ghi nh nh lu t, công th c quan tr ng, nh ý chính c n u m và vi c t o ra nh ng tâm th thích h p là nhân t r t quan tr h c sinh ti u h c ghi nh t t tài li u h c t p

Th c nghi m v trí nh c a h y, n u h c sinh ti u h c ghi nh m t tài li u v i vi c bi c nó không c n trong quá trình h c t p sau này, còn nh m t tài li u khác v i m c n trong th i gian s p t i thì ng h p th hai, tài li u s c ghi nh l h c sinh nh c m t tài li ngu n v i các em t 5 giác quan chính: thính giác (nghe), th giác (nhìn), xúc giác (s mó), v giác (n m), kh u giác (ng i) Ngu n thông tin này xu t phát t c sinh ch gi l ng sau này

C n gây cho h c sinh tâm th ghi nh ng d n các em th thu t ghi nh tài li u h c t p, ch m quan tr ng c a bài h các em ghi nh máy móc, ch h c v t

Phát tri n ng

Chi n trong s phát tri ng c a tr s ph n ánh hi n th c khách quan chuy n sang ph n ánh ngày càng nh ng tri th c ngày càng phù h p v i hi n th c khách quan Cùng v i l a tu i tính hi n th c c a s ng tr em ngày càng s ng tri th c và nh s phát tri n tính phê phán c i v i h c sinh l p 3, l p ng c a tr càng g n hi n th n, càng ph n th c khách quan ng c a h c sinh ti u h c mang nét n i b t là d v t và hình nh c th ng c a h c sinh ti u h c có 2 th i k phát tri n ch y u:

- L p 1 -3 (th i k 1): Còn ít x lý nh ng bi c tái hi n ph m c ng có th t trong th c ti n m t cách chung chung, các hình èo chi ti t Nh ng hình nh ó còn mang tính ch , vì i và ho ng c ng, th y các m i quan h gi a chúng v i nhau

- L p 4, 5 (th i k 2): N y sinh s x lý sáng t o nh ng bi ng S ng d u hi m trong hình u Chúng khá tr n v n và c th x lý m t cách sáng t o các bi ng c a h c sinh nh r t bay b h n ch b i nh ng hình nh hi n th c tr c quan, m c dù nó d a trên nh ng hình nh tr c quan hi n th c và v n kinh nghi m c a b n thân Vì v y, các em có th ng ra nh ng hình i l n khó ch p nh i cho r n th c ng là m t trong nh ng quá trình nh n th c quan tr ng c a h c sinh phát tri thì nh nh s g ng Khi h c sinh h c L ch s thì nh t thi t ph i xây d ng b c tranh quá kh ng không gian r t c n khi h c sinh h c toán ng c a h c sinh ti u h c hình thành và phát tri n trong ho ng h c và các ho ng khác c a các em ng t ng c a h c sinh ti u h i tr em a tu ng giúp cho phát tri ng Tuy v y, ng c a các em còn t n m n, ít có t ch c Hình nh c ng ng còn n v ng Càng v nh i b c h ng ng c a các em càng g n hi n th y là vì các nghi c nh ng tri th c khoa h i

Ví d a h c sinh ti u h i ph a tr em m u giáo V m t c u t ng c a các em ch l p l i ho c th i chút ít v c, v hình d ng nh c Ví d : Các em h c sinh l ng v c sinh l p 4, l p 5 n, g sáng t o ra nh ng hình ng m t d a vào ngôn ng xây d ng mang tính khái quát và tr ng tái t o t c hoàn thi n g n li n v i nh c ho c t o ra nh ng phù h p v i nh u mô t , hình v bi ng c ng d n tr nên hi n th n i dung các môn h c, các câu chuy c, không còn b ng nh t l i thành m t h th ng c a h c sinh ti u h d n thoát kh i ng c a nh ng ng tr c ti p, m t khác, tính hi n th c trong ng c a các em g n li n v i s phát tri n c

M m n a v ng c a h c sinh ti u h i l n hi u nh m r là bi u hi n c a s nói d i Tr 7 8 tu k l i m t s vi c không có th t cách không ch nh và hoàn toàn không ch tâm làm phong phú cho câu chuy n mình k u hi n c th c a s quy n ch t gi a s ng phong phú v i hi n th c Tr b t m t cách h n nhiên vì nó mu i khác thích thú v i câu chuy n c a mình, mu n làm cho h n câu chuy c ph c tình tr u c n thi i th n tr ng, t nh , khéo léo

Trong d y h c, c n hình thành bi ng thông qua s mô t b ng l i nói C ch , u b c a giáo viên khi lên l n tr c quan trong d y h c Ngôn ng chính xác, giàu nh u và tình c m c a giáo viên là yêu c u b t bu c Giáo viên c n s d n dùng d y h c và tài li u d y h ng Phim tài li u h c t p có th di n t c bi u hi n c a m , bi , mô hình có khi không có kh ng h n, phim mô t c quá trình n y m m, quá trình v n chuy n ch ng trong cây xanh

Phát tri

a tr em m th , mang tính hình th c b ng cách d a vào nh m tr c quan c a nh ng và hi ng c th

I.Piagiet cho r a tr t n 10 tu i v n còn n nh ng thao tác c th di n ra quá trình h th ng hoá các thu c tính, tài li u trong kinh nghi m tr c quan Ví d : trong các gi t u tiên l p, khi gi i các bài toán h c sinh ph i dùng que tính, d , có c tính toán c a các em ph i g n v i nh ng v t c th Khi yêu c u các em làm phép tính 2 + 3 thì nhi u em không gi u h i các em là có 3 quy n v , m mua thêm 2 quy n v i các em có t t c m y quy n v thì các em tr l i là có 5 quy n v

Trong s phát tri n c h u b c ti u h c, tính tr c quan c th th hi n r t rõ Ví d : Cô giáo ra bài toán u con v t có 3 chân thì 2 con v t có bao nhiêu chân u em lúng túng, chúng th c m c làm gì có v duy c i tính c th n th a t n u

N u con v t 3 chân là m t gi nh không có th t suy lu n t gi rút ra k t lu n C m này nên các em d m c sai l duy Ví d : Cho các em bài toán sau: l i da cô nào tr ng nh Cá ng tr l i: cô Liên vào lo i tr ng; cô An, cô H a tr ng v nên các em m i nói cô Liên ch tr ng (nên tr ng nh t) còn cô An gi ng và c sai l m Th c ra cô H ng nh t là trái v i m (theo ý c t s em không bi t cách h h c lên l p 2 các em v n ph i dùng ngón tay, v n ph i nói thành l i khi tính toán nh u c a l p 1, vi c s d ng nh ng s v t bên ngoài và dùng l tính toán là c n thi c ng d n, luy n t các em nhanh chóng b qua cách làm này, và chuy n m th c hi n vi c tính toán u (ta quen g i là tính nh m) Trong th c ti n d y h c hi n nay v n còn g ng h p sau: Cô giáo ra cho h c sinh th c hi n phép tính:

H c sinh sau khi th c hi n phép tính trong ngo n phép tính 11 x 25 : 0,25 thì giáo viên không nh ng d n mà còn không cho h c sinh làm tính nh m: 25 : 0,25 r i l y k t qu nhân v i 11 mà b t các em ph i nhân 11 v i 25 r i l y k t qu chia cho 0,25 M u d n k t qu cách h y không rèn luy c k o cho các em l i

Nh ng c a vi c h c t p, h c sinh ti u h c d n d n chuy n t nh n th c các m t bên ngoài c a các s v t, hi n nh n th c nh ng thu c tính và d u hi u b n ch t bên trong c a chúng , t o kh n hành nh ng khái quát, so sánh u tiên, và xây d ng kh suy lu , h c sinh d n d n h c t p các khái ni m khoa h c (khác v i khái ni ng ngày, txki quan ni hình thành h c sinh m t khái ni m khoa h c c n ph i d y cho chúng cách xem xét, phân bi t nh ng d u hi u, thu c tính c i ng Nh ng d u hi u này không ph i bao gi nh n ra và d phân bi t v i các d u hi u không b n ch t d th y và d gây i v i các em)

K t các d u hi c tính b n ch t không d hình thành i v i h c sinh ti u h c, các em c h t là nh ng d u hi u bên ngoài , nguyên nhân nh ng sai l ng xuyên nh t c a h c sinh ti u h i khái ni m Nh ng sai l ng là s thay th các d u hi u, thu c tính không b n ch t, ho c s p x p d u hi u không b n ch t ngang hàng v i d u hi u b n ch t Ví d : Khi gi i thích khái ni c sinh l p a vào d u hi u b c sinh l p 2 thì l i nh n m nh d u hi h các em x p c m vào loài chim), d u hi lo i tr gia c m ra kh i loài chim, h c sinh l c nh ng d u hi u b n ch t c a khái ni th c nh ng d u hi )

Khi khái quát hoá, h c sinh ti u h c (l p 1, l p n d u hi u tr c quan, b n ch làm gì?) t c là công d ng và ch u sáng, con ng i và ch hàng hóa Nh ho ng h c t p, nh n th c d n phát tri n, h c sinh l p 3, l p 4 t phân b c các khái ni m, phân bi t khái ni m r m i liên h gi a các khái ni m v gi ng loài T t phân bi t và phân h ng trong nh n th c S phân lo vào d u hi u chung chia các cá th vào các l p v c coi là khái ni m S phân h ng là s s p x p các cá th vào các d u hi u có th bi n thiên Ví d : Cho 10 que tính v dài khác nhau (có th u n), tr có th x p các que tính y theo chi n ho c gi m d n Các nhà tâm lý h m cho r ng khi phân lo ng, h u h t h u b c Ti u h u d a vào các d u hi ng m s ch bi t d a vào các d u hi phân lo i và khái quát Ví d : Tr em x p và cây chu i cùng loài vì cùng có màu xanh Có nhà tâm lý h n hành th c nghi m: Bày 30 b c tranh v cái bút, quy p, cây chu i, em h c sinh, chú b i, con chim v i kích c và màu s c khác nhau trên bàn Yêu c u h c sinh l p 1 quan sát và phân lo i ng trong b c sinh tham gia th c nghi m này cho tr th c hi n yêu c u m t cách t nhiên, không có s ng d n c a i l n Nhóm 2 có s ng b c khi các em ti n hành phân lo i, yêu c m c a t ng K t qu nhóm 1 ch có g n

10% bi t d a vào d u hi u b n ch phân lo i các con v dùng, các lo i i 40% s tr c ng d n c các d u hi u b n ch phân lo m b o tính tr c quan trong d y h c là c n thi m d ng nó quá m c Ng i giáo viên c n d y cho các em quan sát, so sánh và suy lu n

H c sinh các l u b c ti u h c ch y u ti n hành ho ng phân tích - tr c quan ng khi tri giác tr c ti ng H c sinh cu i b c h c có th phân ng mà không c n t i nh ng th c ti i v Các em có kh t nh ng d u hi u, nh ng khía c nh khác nhau c ng i d ng ngôn ng Vi c h c ti ng Vi t và s h c s giúp h c sinh bi t phân tích và t ng h p Khi h c ti ng Vi t h c sinh s h c cách phân tích quan h âm và ch cái, phân bi t t ng t riêng bi t, t ng h p các t thành câu H c s h c g n v i ch tr ng hoá con s (nh phân tích) kh th c a các con s i k ki n c a bài toán

Nhi u công trình nghiên c u cho th y, h c sinh b c Ti u h c g nh và hi u m i quan h nhân qu Ch ng h n, các em l n l n nguyên nhân và k t qu , hi u m i quan h c H c sinh ti u h nh m i quan h t n k t qu s k t qu u này có th gi i thích: Khi suy lu n t nguyên nhân d n k t qu , m i liên h tr c ti c xác l p, còn khi suy lu n t s ki n d n nguyên nhân gây ra nó thì m i liên h c phát hi n tr c ti p vì s ki do nhi u nguyên nhân gây ra

Ví d : H c sinh tr l i câu h u tr c thì x d i sao cây tr ng này l i b

Tóm l a h c sinh ti u h c không có ý ng i, mà có i Nh t qu c d y h c ng ti u h c Trong quá trình h c t a h c sinh ti u h i r t nhi u S phát tri n c n s t ch c l i m n quá trình nh n th c ti n hành m t cách có ch nh Khi tr b ng ch c i y u so v i ch a tri giác l n trí nh c a n i dung d y h y h c bi t quan tr ng Nhi u công trình nghiên c u c a các nhà tâm lý h c ho ng mình r ng n u có n i dung d y h y h c phù h p thì tr em có th c m t s m

Phát tri n ngôn ng

- c, tr c hình th c m i c a ho ng ngôn ng ng vi t Vi c n m ngôn ng vi t và s phát tri n ti p theo c a ngôn ng có tính ch t lôgíc, có s c truy n c m, b m cho tr có kh nh n th c th c t giao ti p r ng rãi

- Ngôn ng c a h c sinh ti u h c phát tri n m nh c v ng âm, ng pháp và t ng

- H c sinh các l p cu i b c ti u h c ng âm, song hi ng phát âm sai h c sinh ti u h c g bi n, s em phát âm sai l p 1-2 nhi l p 3-4

- c m t s quy t c ng n khi nói và vi t Tuy nhiên các em v n còn sai ng pháp

- Nh tham gia nhi u ho ng (h c t ng, ho ng v n t ng c a các em ngày càng phong phú, chính xác và giàu hình nh, ngôn ng phát tri n có tính ch t lôgíc, có s c truy n c m

S phát tri n nhân cách c a h c sinh ti u h c mang tính ch ng l n này, s hình thành nhân cách c a các em di n ra khá rõ nét Vào h c l p 1 c a b c Ti u h c là m c ngo i s ng c a tr , các em ti n hành ho ng h c mang tính ch t nghiêm ch nh, ph i thi t l p nh ng m i quan h v i giáo viên, v i b n bè cùng l p Tr gia nh p m t cu c s ng t p th m i: t p th l p h c, t p th i Nhi ng u , có n s hình thành các quan h m i v i v i t p th i v i h c t p, hình thành các ph m ch t c a ý chí, tính cách, tình c c h c sinh ti u h c.

S phát tri n tính cách

Tính cách c a tr c hình thành r t s m th i k c tu i h c

B ng quan sát cho ta th y, có em thì tr m l ng, có em thì sôi n i, m nh d n, có em thì nhút nhát Song nh ng nét tính cách c a các em m n nh, có th ng giáo d c c

Vì th nh ng các tr ng thái tâm lý t m th i là nh ng nét tính cách Nh m c a ho ng th n kinh c p cao bi u l trong hành vi c a các em Ví d c có th là s bi u hi n tr c ti p c a th n kinh y u; tính nóng n là s bi u hi n quá trình c ch th n kinh y u l a tu i này, khi ho ng d nh t trong hành vi c a các em ng ngay l p t i ng c a kích thích bên trong và bên ngoài) Do v y, hành vi c a các em d có tính t phát Ví d : các l u b c

Ti u h ng bài, t nhiên có h c sinh l i g i to tên i b n c a mình Vì th ng vi ph m n i quy ng b k lu

Nguyên nhân c a hi ng này là s u ch nh c i v i hành vi c a l a tu i còn y u C ra m i m ng b nh và th hình th n ng l i nh ng yêu c u c i l n mà các em xem là c ng nh ch ng l i s c n thi t ph

Ph n l n h c sinh ti u h c có nhi u nét tính cách t tha, tính ham hi u bi t, tính h n nhiên, tính chân th i H n nhiên trong quan h v i l n, v i th y cô gíáo, b n bè H n nhiên nên r t c tin: tin vào sách v , i l n, tin vào kh a b n thân

T t nhiên, ni m tin này còn c Vì th , nên t n d ng ni giáo d c các em Th y giáo, cô giáo ph i làm m i nói ph i i vi c làm Nhi m v c ng là giáo d c th các em d n d n h g còn gi c ch

Tính hay b m quan tr ng c a l a tu i này Các em thích b c hành vi, c ch c a các nhân v t trong phim Tính b i B i vì, tr em b c c cái t t l n cái x u Cho nên, c n xem tính b u ki n thu n l i cho vi c giáo d c tr b ng nh ng t c th n kh c c a tính b c

H c sinh ti u h c c ta s và thói quen t i v ng Các em h c sinh nông t u mu n giúp cha m tr ng thích lao ng trong t p th n cho các em nh ng ph m ch t t lu t, s c n cù, óc tìm tòi, kh o

Song, m t s c t ch c ch t ch , không v a s c, l i không c ng d n, ít hi u qu Cho nên, m t s h tiêu c c i v i bi ng, c u th , tùy ti n N u c t p cha m không t p cho co ng thì l n lên tr s i bi ng, thi u trách nhi m, ích k , ng th ng nên phát huy sáng ki n, kh i th i gian, và óc t ch ng c a h c sinh Nên khuy n khích các em tham gia lao ng ph t s , bà m

S phát tri n nhu c u nh n th c

Trong nh u c a b c h c ti u h c, nhu c u nh n th c c a h c sinh phát tri n r c bi t nhu c u tìm hi u th gi i xung quanh, khát v ng hi u bi t u tiên là nhu c u tìm hi u nh ng s vi c riêng l , nh ng hi ng riêng bi t (l p

1, l n nhu c u g n li n v i s phát hi n nguyên nhân, quy lu t, các m i liên h và quan h ph thu c gi a các hi ng (l p 3, l p 4 v c bi t là l p

5) N c sinh l p 1 có nhu c u tìm hi c sinh các l p cu i b c h c l i có nhu c u gi i quy t các câu h u c phát tri n cùng v i s phát tri n c a k x c u nhu c c c chuy n c tích, nh ng câu chuy n vi n ng có nhi u tình ti t kì d

Nhu c u nh n th c là m t trong nh ng nhu c u tinh th i v i h c sinh ti u h c, nhu c r c bi i v i s phát tri n c a trí tu N u các em không có nhu c u nh n th ng có tính tích c c trí tu Vào h c ti u h c n u không có nhu c u nh n th c, h ng mình h c vì cha m , vì th không ph i vì b n thân mình G p nh ng h p này dù có áp d ng các bi n pháp b t bu c, tr ng ph t, do n c c Không thích h c ch c ch n h c sinh s tìm ni m vui nh c t p Vì th , có nh ng h c sinh có trí nh t t, sáng d i không mu n h c, h c kém so v i các b n cùng tu i ch vì thi u nhu c u nh n th c Vì nhu c u nh n th c luôn thôi thúc tr t th c c a nhân lo i, t nh cao c a khoa h c và ngh thu t Khi h c sinh có nhu c u nh n th vì m u c tho mãn thì các em s th y b t r t khó ch u Nhu c u nh n th c tho mãn thì ti p t c mu n c tho ng ngh c a nhu c u này Nhu c u nh n th c là ngu ng tinh th ng và ti n lên trong nhi u tình hu ng và c nh ng ng khám phá kho tàng tri th c c a nhân lo i Quá trình nh n th c không tách kh i ho ng th c ti n c a tr , nhu c u nh n th c c a h c tho ng và b ng Cho t ch c t t ho ng h c c a tr , u c t y u làm cho nhu c u này n y sinh hình thành và phát tri n ch không ph i dùng lý thuy t dài dòng, hay hình ph t Nhu c u nh n th c c a h c sinh ti u h c hình thành và phát tri n nh các ho ng muôn màu, muôn v trong nhà ng, ngoài xã h m vi ng, c n giúp tr c k t qu cao trong h c t p ngay t l p 1 Thành tích dù nh t o cho tr em ni m vui và ni m tin vào s c l c và trí tu c a mình

Vì th t s say mê, ni m c m xúc c a h c sinh khi chúng t khám phá, t c l i gi i hay c a bài toán, t vi c m hay Các nhà tâm lý h c cho r ng nhu c u nh n th c s c phát tri n thu n l i n u ho ng c a h ng th n kinh, không b nh ng th t b i l p p l i trong h c t p Vì th , chu n b tâm th s n sàng trong h c t p và t ch c ho ng h c k t qu s góp ph n c ng c , duy trì, phát tri n nhu c u nh n th c

Giáo viên ph i bi t cách làm cho tr tin vào kh n th c c a mình T t i không có s ngang b ng v c Song h c sinh có s c kho bình u có kh c t p Ngay c khi g ng h p có h c sinh y u, b ng cách này hay cách khác, giáo viên ph i t o cho nó ni m tin r ng nó có th h c t u nó n l c trong h c t p Có m t nhà tâm lý h n nghiên c u m t l p h c v i nhi u trang thi t b mang theo Sau m t th o c cô giáo và c l p: H c sinh l p này ch c ch n s t thành tích h c t c t i này ch ng nghiên c u gì h ch là màn k c o di n và di n viên chính là nhà tâm lý h c R t cu c nh ng h c sinh c a l c s ch ng t kh c t p c a mình và ph n c bi t K t qu c nh i làm th c nghi n ni m tin cho các em h c sinh Ni m tin y kích thích b óc c a h c sinh làm vi c nh nhu c u nh n th y

Ngay t b c h c Ti u h c c n hình thành nhu c u nh n th c cho h c sinh Khi có nhu c u nh n th c, các em s kh c ph t mình chi c tri th c, t h c su i.

S phát tri n tình c m

i v i h c sinh ti u h c, tình c m còn có v c bi t vì nó là khâu tr ng y u g n li n nh n th c v i ho ng c a tr em Tình c m tích c c không ch kích thích tr em nh n th y tr em ho ng Trong giáo d c ti u h c, n u quá n s phát tri n c a trí tu mà xem nh giáo d c tình c m thì s làm cho nhân cách c a tr em phát tri n phi n di phát tri t t tình c m, ý chí phát tri n Song không ph i bao gi v n trí th c sâu r phát tri n trí tu nó chuy n hóa thành th gi i quan và ni m tin, tình c m và ý chí Các m a nhân cách tuy có liên quan m t thi t v i nhau song l i có tính c l i có n ng pháp giáo d c và rèn luy n riêng, thích h p và ph c song song hình thành và phát tri n S thiên l ch gi a hai m t không nh phát tri n c a nhân cách, mà còn gây h u qu cho s phát tri n nhân cách sau này và t o nên m t ki u nhân cách m i

Xu t phát t quan ni m trên, chúng ta c n phát tri n tình c m cho h v i v trí c a nó a ng gây xúc c m c a h c sinh ti u h ng là nh ng s v t, hi ng c th ng i d b kích thích c a h th ng tín hi u I

(s v t, hi ng và các thu c tính c th ng tín hi u II (ti ng nói, ch vi t) h c sinh ti u h u này càng rõ r t b i vì h th ng tín hi u I v n còn chi so v i h th ng II Ví d i l n nhi u khi có c m xúc m nh c nh ng câu ca dao, t c ng , cách ngôn, giàu tính ch t tri t h c ho c nh ng khái ni m khoa h c tr ng do ý th c hình thành và nh, chú ý có ch nh chi nên có th t ng l i khác thuy t trình m t v t cách thích thú trong m t th i gian dài Còn h c sinh ti u h c c g ng l i l n thuy t lý trong vòng n i phút nh ng v khô khan, khó hi u

Xúc c m, tình c m c a các em g n li n v i m tr c quan, hình nh c th Ví d : Khi gi dùng d y h p, màu s c r c r , các em reo lên ng bài gi ng khô khan, khó hi u, n ng v lý lu n ch ng nh ng không t o nên h c sinh nh ng c m xúc tích c c mà còn làm cho các em m t m i, chán n ng b H c sinh ti u h c r t d xúc c ng và khó kìm hãm xúc c m c a mình

Tính d xúc c c th hi c h t các quá trình nh n th ng ng trí tu c a c m màu s c xúc c m Các em suy xúc c : Khi các em t p ng th y nét m t c i quy c v ; lúc khó ch u, cau có khi g p chuy Có nh ng bài ki m tra th y các em không trình bày nh ng ki n th n c bài yêu c u, mà k ra các ví d khi th y, cô giáo gi ng bài ng Nói chung, các quá trình nh n th c, ho ng c u ch u s chi ph i m nh m c a c m xúc và m màu s c c m xúc

H c sinh d xúc c ng, vì th các em yêu m n m t cách chân th c cây c i, chim muông, c nh v ng xuyên nhân cách hóa chúng Khi các em nh m t t, nh n c l i khen c a th y cô giáo thì ni ng th hi n trên nét m t, n i và hành vi c ch Khi b m n, b m t l i chê trách c a giáo viên các em bu n ra m t và có khi b t c b n bè

H c sinh ti u h t ki m ch nh ng tình c m c t ki m tra s th hi n tình c m ra bên ngoài Các em b c l tình c m c a mình m t cách h n nhiên, chân th t C i, reo, nh p nh m làm m t tr t t trong gi h c

Nguyên nhân c a hi n ng này là do h n còn m nh c ch , v u ch nh c ho ng c a b ph i v não M t khác, v m t tâm lý thì ý th c, các ph m ch t c u khi u ch c nh ng c m xúc c a các em

T m này, trong d y h c và giáo d c, c y nh ng xúc c m t nhiên c a h c sinh ti u h ng th i khéo léo, t nh rèn luy n cho các em kh làm ch tình c m c c có nh ng l i nói, vi c làm gây ng m nh (lo s , bu n b c, u t c) ho n cao c Tình c m c a h c sinh ti u h c còn m n v c. c bi dàng b lôi cu uên m : Có em h c sinh l c tr l i r t thích môn T c r i c l i thích môn Toán vì cô giáo d y thay r t d hi u Có nhi c truy n v các nhà khoa h c Galilê, Pátxông (Truy t sau này l c tr thành nhà khoa h c nghe chuy n v các th y th n nh n xanh k l i nói n tr thành th y th m này còn th hi n trong tình b n c c thi t l p: cho nhau m y h n chi c k cùng l i xóm là thành tình b n Tuy v y, có gì tr c tr c nho nh là r t d b t c nhanh l i làm lành v i nhau m t cách h n nhiên

S chuy n hoá c u hi n m này Các em h c sinh l p 1, l p 2 có th i l n

Tình c m c a các em l a tu âu s c, b n v ng và n i l n vì nh ng ng do c m xúc c i còn ph c c ng c , liên k t v i nhau, th nghi m trong các ho ng c a các em m i hình thành nên nh ng tình c m b n v ng Tuy v y, nh ng c m xúc m nh, nh ng ng sâu s c có th ghi l i d u n trong tâm h n c a các em r m Bi t bao nh a h ng thành g i cho các th y, cô giáo ti u h c c a mình cho th y các em v nh ng k ni m tu i t t c ng thi t tha h c sinh ti u h c, n u các xúc c m v m t s ki n, hi ng, nhân v c c ng c ng xuyên thông qua các môn h c, thông qua các ho ng t p th , thông qua cu c s ng hà hình thành nh ng tình c m, b n v là lòng yêu kính Bác H , cha m , th y cô giáo, lòng yêu quý các chú b i

D a trên nh m tình c m c a h c sinh ti u h c, có th rút ra m c m v c tình c m cho các em

- Mu n giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c c n ph nh ng hình nh tr c ng m tình c m n i b t c a các em, ta th y r ng ch có nh ng hình nh tr ng (s v t, hi i, vi c làm, l ng giàu hình nh ) d gây xúc c m m i n xúc c m c a các em Vì th , trong d y h c, vi c s d dùng d y h ng thí nghi m h p d n, nh ng ch ng nh ng giúp các em n m v ng tri th c mà còn n xúc c c, trí tu và th m m h c sinh u: m t là, s d n tr c quan trong vi c giáo d c tình c m cho các em ph i k t h p m t cách linh ho t gi v t, tranh nh v i l i nói, c ch c a giáo viên; giáo d c tình c m không tách r i mà ph i thông qua truy n th tri th c Tình c m và tri th c g n bó m t thi t v i nhau, h tr cho nhau

Vi c dùng các tác ph c ngh thu n xúc c m c a h c sinh c bi t quan tr ng Xem tranh c sách báo, xem phim, nghe ca nh c có n xúc c m và tình c m c a các em, có s c cu n hút m nh m l i n m trong tâm h n các em

Hình nh tr c quan g ng và toàn di n chính là t a th y, cô giáo và cha m Cho nên giáo d c tình c m cho các em b ng chính s bi u th tình c m c a giáo viên là h t s c quan tr ng

- Mu n giáo d c tình c m cho h c sinh ph i khéo léo, t nh n các em

Mu n v y, ph i n c nhu c u, th hi u nguy n v c nh riêng c a các em Có n c nh ng m này, giáo viên m i có th l a ch n thích h n tình c m c a h c sinh (quy n truy n, b m c a nhi u giáo viên thành công trong vi c giáo d c nh ng h ra r ng: vi n tình c m tích c c c a h ng ch có hi u qu khi các em tr ng thái tâm lý thu n l i Ch ng h h u là m i tr n tình c m c a các em ph i t nh , nh nhàng th hi n s ân c n, c i m và t m lòng tâm phúc N c sinh ti u h c còn nh i x th c thì h t s c sai l m Ánh m t l nh lùng, l i nói thô b t s gây nên các ph n ng tiêu c c, không t t v giáo viên T t nhiên, i v i h c sinh ph i v a nghiêm

Ch s ng yêu c u giáo viên; trái l i ch nghiêm tr s s s t, xa lánh và d có ác c m v i giáo viên

- Tình c m c a h c sinh ti u h c ph c c ng c trong nh ng ho ng c th

Quá trình hình thành hay xoá b m t tình c i công phu lâu dài Do v y, giáo d c tình c m cho h c sinh r t ph c t i ph i t m Mu n hình thành m t tình c i t o ra nh ng xúc c m tích c ng lo i S liên k t nh ng p c a nhi u xúc c m m i s t o nên tình c m Trong quá trình d y h c và giáo d c, giáo viên ph i tìm cách g i l i nh ng xúc c t o nên nh ng xúc c m m i và t p cho các em t th nghi m nh ng tình c m trong nh ng ho t ng c th c ng c tình c m c a h c sinh còn c n ph ng khác nhau Ch trong nh ng ho ng c th (h c t d c th

S phát tri n c u

Có nh ng h c sinh làm vi i n l c l m m t k t qu nh ng em khác công vi c thành công m t cách d n m i ph i kinh ng i ta g i tr em lo i th hai này là khi c b c l s m và phát tri n r t nhanh c ngh thu khoa h c t nhiên và k thu u 92 nhà toán h c xu t s c th y u toán h c b c l c 10 tu i b c l trong kho ng t n 15 tu i, s còn l i trên 16 tu i Các nhà tâm lý hoc gi thi t r ng u có c u trúc c a nó Trong s phát tri u, là s phát tri n m t cách logic nh ng thành ph c, k t h p v i nh ng y u t m i phát sinh trong s ti n hóa cá th và nh ng k t qu do giáo d c, b p v i thành ph o nên c u trúc m i C u trúc c m khác v i c u trúc c u i v c ho ng c l khi u có th tr thu c vào vi c phát hi n và b ng u

H c sinh ti u h ng b c l thu t (múa, hát, v )

Nh ng thích v , nh c, hát Vi c phát hi n nh ng kh a các em c này và t ch c các ho ng, m t m t có tác d ng phát tri n nh ng tình c m th m m , m t khác góp ph n b ng nh u này các em

Phát hi u là công vi c ph c t u bí n Th gi i u b tr c nghi phát hi i là phát hi u Vì mu c tr em có ng ph i ti c quá trình, ch không ph i là phép th

Mu n phát hi n h u ph i thông qua ho ng mà các em là ch th V u h c có kh ng r t to l n Vì giáo i ti p xúc hàng ngày v m có vai trò quan tr ng trong vi c phát hi n và b u Vì h u có th tr thành tài u các em g i th y bi t cách d y d và xu t hi n ng Ti u h c không có kh o t t c h c sinh tr thành nh i t c i nào mang m t

R u ph u ki phát tri n không g p tr ng mai m vì nh ng sai sót c a i th tu i h c sinh ti u h c, có th th y c nh ng bi u hi u c a nh l c trí tu c bi t Các công trình nghiên c u c a I V ng t r ng c ho ng t nhi u h , xác nh u ki n d y h c và giáo d c hi n nay, ngay u b c Ti u h c h c sinh có th có nh ng bi u hi ng, mang tính ch t m m m ng không ch c khi u ngh thu t, th d c th thao, mà c nh u trí tu c bi t

Mô t ti c a s phát tri n tâm lý h c sinh ti u h c: Th l c c a các em phát tri i êm n c ng ng i, tránh cong v th n m p nhanh tránh n t n làm t

Trình bày các m phát tri n nh n th c a h c sinh ti u h c: tri giác c a h c sinh ti u h c mang tính ch i th ào chi ti t và mang tính không ch nh,g n li n v i c m xúc; chú ý có ch nh c a các em còn y u, kh u ch nh chú ý m nh, trí nh tr c quan ng c phát tri t ng - lôgíc, ghi nh máy móc c a các em ng chi m trí nh tr c quan c phát tri t ng - lôgíc ghi nh máy móc c ng chi ng c a h c sinh ti u h c phát tri n m ch a h c sinh ti u h c d n d n chuy n t nh n th c các m t bên ngoài c a các s v t, hi n nh n th c nh ng thu c tính và d u hi u b n ch t bên trong c a chúng m nhân cách c a các em: Tính cách b c l tính t phát trong hành vi, các em có nhi u nét tính cách t t, hay b và thói quen t i v i lao ng; Có nhu c u nh n th c thôi thúc tr a tri th c; V tình c m ng gây xúc c m c a h c sinh ti u h ng là nh ng s v t, hi ng c th ng H c sinh ti u h c r t d xúc c ng và khó kìm hãm xúc c m c a mình Tình c m c a h c sinh ti u h c còn m n v s c Mu n giáo d c tình c m cho h c sinh ti u h c c n ph nh ng hình nh tr c ng ph i khéo léo, t nh n các em, ph c c ng c trong nh ng ho ng c th m ho ng h c t p là ho ng ch o c a l a tu i và các khó c t ch c ho ng h c t p th ng ti u h c c a h c sinh

T n ch t c a vi c t ch c ho ng h c t p trong tinh th i m i ho ng d y h c ti u h y h

Câu 1: m phát tri n nh n th c - a h c sinh ti u h c?

Câu 2: T i sao nói ho ng h c t p là ho ng ch o chi ph i s phát tri n tâm lý c a h c sinh ti u h c? Nêu ví d ch ng minh?

Câu 3: Hãy trình bày nh m c a nhân cách h c sinh ti u h c Rút ra nh ng k t lu n giáo d c c n thi t

Câu 4: V m t tâm lý h c sinh l ng g p nh kh c ph c nh

Bài t p 1: Có h u, nên không bao gi hoàn thành nhi m v h c t p trên l p Hãy nêu bi h c sinh này chú ý h c t Dùng ki n th c tâm lý h gi c a các bi n

Bài t p 2: T i sao có q ch c chuyên bi t quá trình hình thành nhân cách cho h c sinh ti u h c

Bài t p 3: Tìm ví d ch ng t c sinh ti u h ng quan n d u hi u tr c quan, b n ch

- nh v n phát tri n tâm lý thi u niên

- Hi u rõ nh u ki n c a s phát tri n tâm lý tu m t gi i ph u u ki n s ng c a thi u niên

- N m b c nh ng quan ni m khác nhau v ng ho phát tri n tâm lý thi u niên, t n v s phát tri n c a thi u niên

- c s phát tri n nh n th c trí tu , ho ng giao ti p (ho ng ch o l a tu i này)

- m ch y uc a s phát tri n nhân cách l a tu i thi u niên

TRI N TÂM LÝ L A TU I TU I THI U NIÊN

T i sao nói thi u niên là th i kì chuy n t tr i l n? (th i kì chuy n t tu u sang tu ng thành)

S phát tri n m nh m và thi i v

S hình thành nh ng ph m ch t m i v m t trí tu c, hình thành s t ý th c.

S phát tri n nhân cách: tính tích c c xã h i m nh m nh i nh ng giá tr và chu n m c nh nh

K t qu d n s xu t hi n nh ng y u t m i c a s i các ki u quan h v i l n và b n bè, ho ng h c t p, ho ng xã h i

S phát tri n tâm lý l a tu u v m i m t (ph thu c vào th u ki n s ng và ho ng c a tr ): tr v a có tính tr con v a có tính i l n

S khác bi t v m phát tri n các khía c nh khác nhau c i l n (do ng c a hoàn c nh s ng và ho ng khác nhau):

- Nh ng y u t c a hoàn c nh kìm hãm s phát tri n c i l n: tr ch chú tâm vào vi c h c

- Nh ng y u t c a hoàn c y s phát tri i l n: tr s m có tính c l p và t ch khi ph ng giúp cha m , s v th ch t và phát d c ng phát tri i l n:

- M t s em ch bi t thông qua nh ng tri th c có trong sách v

- M t s em n vi c h c t p, coi tr ng vi c giao ti p v i l n tu i ch ng t n

- M t s em bi t c g ng rèn luy c tính c i l m, c l p, t ch n có quan h v i b con

6.2 NH NG U KI N PHÁT TRI N TÂM LÝ

S bi i v m t gi i ph u sinh lí l a tu i thi u niên

N phát tri n s chi u cao, cân n ng, phát d c

S phát tri n c a h chân l i phát tri n ch m: tr cao g y, thi i, v ng v

H th ng tim m ch phát tri n thi i: th tích và ho ng c m c c a m ch máu phát tri n ch m H toàn hoàn b r i lo n: p nhanh, nh u, chóng m t

Tuy n n i ti t ho ng m nh (tuy n giáp): rôí lo n c a ho ng h th n kinh, d b c t c, n i khùng

H th ng nh ng kích thích m u: gây tình tr ng c ch hay b ng

S phát d c: n (13,14 tu i), nam (15,16 tu i) tu i này, các em n có th sinh ng thành v m t xã h i nên các em g c ng d n b t xây d ng m i quan h n v i b n khác gi i Vì th , c n các em m t cách t nh các em hi i m khác bi t v i các l a tu c v nhân cách: có ngh l c d i dào, tính tích c c cao, có nhi u d nh l n lao.

S i c u ki n s ng

6.2.2.1 i s a nh c giao nh ng nhi m v c th ng) c tham gia bàn b c m t s công vi c c ng và b o v uy tín c

Ho ng h c t p, và các ho ng khác c a thi u niên có nhi i, có tác ng quan tr n vi c hình thành nh m tâm lý c a thi

- i v n i dung d y h c: h c nhi u môn h ng tri th lên, m r ng t m hi u bi t)

- y h c và hình th c h c t p: nhi u th y cô gi ng d y nên tr b nh hu ng b i cách d y và nhân cách c i th y

6.2.2.3 i s ng c a thi u niên trong xã h i c xã h i th a nh t thành viên tích c c giao m t s công vi c nh nh

Thích làm nh ng công vi c có tính t p th

Tóm l i: Các em ý th c s ng và xã h i nên tích c c ho ng cho phù h p v i nh m tâm lý và nhân cách c a tr phát tri a tu c

TRONG S PHÁT TRI N TÂM LÝ THI U NIÊN

Quan ni m sinh v t hóa l a tu i cho r ng, nh m và s phát tri n t bi n l a tu i thi u niên lá do nguyên nhân sinh v t (c i k ng ho i k có nh ng hi n ngjkhoong tránh kh i l a tu c g n v i nh ng t i k phát d c gây ra

Các nhà tâm lý h ng phái duy v t thì cho r ng b n ch t t nhiên trong i không mâu thu n v i xã h i; b i vì cái t tính ch t xã h i n ph i xem xét nh ng t ch c m c hình thành trong nhân cách c a l a tu i này và làm rõ hoàn c nh xã h i c a s phát tri n c a nó ng ho tu nh b i hoàn c nh xã h i c th c a cu c s ng, b ng v trí xã h i c a thi u niên trong th gi i l n

6.4 S PHÁT TRI N NH N TH C - TRÍ TU C A

Ho ng h c t p l a tu i thi c xây d ng l i m n so v i l a tu i h c sinh ti u h c:

Th u c a tu i h c sinh trung h (gi i h c sinh ti u h c): t ch c t h c (ch t h c khi có bài t c giao)

Th i kì sau c a tu i này: ho ng h c t ng vào s th a mãn nhu c u nh n th c l p n m v ng tài li u m i, nh ng tri th c m i) h c t p c a h c sinh trung h có m t c u trúc ph c t ng n v ng, bao g m: i khác nhau: h c t ph c v xã h ng t t nh n th c và nh c b n bè m n ph c h c t c th hi n nhi u d ng khác nhau:

T r t tích c c, có trách nhi r i bi ng, th u trách nhi m

Trong s hi u bi t chung: có em r t ham hi u bi i hi u bi t r t h n ch th i tài li u h c t c t c l p; i ch bi t h c thu c lòng bài h c mà thôi

Trong h ng thú h c t p: t ch th hi n rõ r t m t m tri th n ch hoàn toàn không có h ng thú giúp h c sinh có n v i vi c h c t p thì:

Tài li u h c t p ph i súc tích v n i dung khoa h c, tri th c g n li n v i cu c s ng, tài li u g i c p.

S phát tri n trí tu c a h c sinh trung h

ng tri giác, tri giác có k ho ch

Trí nh t ch nh c a quá trình ghi nh Quá trình ghi nh u khi u ch nh và có t ch c Ghi nh lôgíc và ghi nh tri n

Nhi m v c a giáo viên là d y cho h :

Ki m tra hi u qu c a vi c ghi nh b ng s tái hi n

Thi t l p các m ng: g n tài li u m i v i tài li

Chú ý: chú ý có ch nh b n v c hình thành Tuy nhiên v n còn chú ý không b n v ng do ng c a nh ng m nh m c a l a tu i thi u niên

Tính l a ch n c a chú ý ph thu c nhi u vào tính ch t c ng h c t p và m h ng thú c a h c sinh

Kh n chú ý t n thao tác khác i dung các môn h ng nên thi c l p, kh n h c sinh ti u h c n môn toán ng phát tri n.

S hình thành ki u quan h m i

Ki u ng gi i l n và tr em

Ki u m i: mu i l n quan h m i l n tôn tr ng nhân cách, ph ng và m r c l p c a các em

Vi c chuy n ti p t ki u quan h gi i l n và tr em sang ki u quan h m i ph thu c r t nhi u vào s hi u bi c i l n:

- N i l n không ch i quan h v i các em thì các em s tr thành i kh ng (không nghe l ng b nh, b t bình, không vâng l i m i quan h này

- N i l n và thi u niên xây d c m i quan h b n bè ho c h p tác trên tôn tr ng l n nhau thì nh c thù l a tu i này s c gi i quy t

S t n t i nh ng xu th i l p d d n nh ng va ch m, xung kh c gi a thi u i l n S t có th i l i cách nhìn nh thi n ch i l n, ph i l n, vì nó tin r i l n không th hi kh c ph c tình tr i l n ph i t u ki n cho thi u niên chi m m t v trí bên c nh mình, tôn tr ng s c l p, ý th i l n c a chúng T h b ng, h p tác v c có kinh nghi ng d n chúng Nh n d i l t thi u niên vào v trí m i V trí c a i giúp vi i c ng tác trong nh ng ho i l n thì tr i b n m u m c c a thi u niên Ch t v và gi i quy t v v y m i t o ra m t quan h t nhiên, h p qui lu t l a tu i này

Nh ng mâu thu n, nh l a tu c gi i quy t Nh ng m t cân b ng v sinh lý, tâm lý c a thi u niên d n d c phát tri n ng và lành m nh.

Ho ng giao ti p c a thi u niên v i b n bè

Thi u niên có nhu c u l n trong giao ti p v i b n bè vì:

Thi u niên có nguy n v c s ng t p th , có b n bè thân thi t, tin c y, cùng ho ng chung v i nhau

Mong mu c b n bè công nh n, th a nh n và tôn tr ng mình

S b t hòa trong quan h b n bè cùng l p, s thi u th n b n thân ho c tình b n b phá v u sinh ra nh ng c m xúc n ng n , nh ng bi k ch c a cá nhân k t b n là d a trên nh ng ph m ch t v tình b lu t tình b m nh ng chu n m c quan tr tôn tr ng l n nhau, quan h ng và giúp nhau, lòng trung thành, tính trung th c

Không ph i t t c các em trong l u yêu thích và giao ti ng c m i tôn tr ng thì có nhi u b n D n d n nh ng em có cùng h ng thú, cùng yêu thích m t lo i ho p v i nhau, g n bó v i nhau và ch u ng c a nhau ng c a tình b n l a tu ng ch t s cho nhau nghe nh ng bí m t c a b n thân, s hi u bi t l u có cùng nh ng m trong cu c s ng

Hình thành ni m tin thi u niên thông qua nh ng cu c tranh lu n v nh ng v n

Nh giao ti p mà các em nh n th i khác và b phát tri n m t s a b n thân và c a b n

Quan h gi a em trai và em gái:

B u bi u hi u niên b u quan tâm n v b ngoài c a mình

Các em nam có bi u hi n b c tr y, trêu tr c em gái

Các em gái nhi u khi r t b ý th a nh không b c t c, gi n d i các em trai

Xu t hi n tính m c c , e th n, th t o

- Tính ch n nhau và phân bi t nam n

Tóm l i, giao ti p l a tu i thi u niên là m t lo i ho c bi t, v ng là i khác i b n: v i n i dung xây d ng nh ng quan h qua l i và nh ng trong quan h ho ng giao ti p mà các em nh n th c v i khác, v b ng th i làm phát tri n các k c a b i khác, làm phong phú nh ng bi ng v nhân cách c i khác và c a b n thân n c a ho ng giao ti p l a tu i thi u niên i v i s hình thành và phát tri n nhân cách

6.6 P HÁT TRI N NHÂN CÁCH L A TU I THI U NIÊN

S hình thành t ý th c c a thi u niên

thi u niên b u xu t hi n s n b n thân và nh ng ph m ch t nhân cách c a mình Xu t hi n nhu c u t i khác

B u hình thành và phát tri n t ý th c (ý th c v kh a mình, ý th c v v trí c a mình trong t p th l p, ý th c v nh m nhân cách và hành vi c u ng sâu s n toàn b i s ng tâm lý và ho ng h c t p c a thi u niên

T ý th c b u t s t nh n th c hành vi c a mình: các hành vi riêng l , sau b hành vi c a mình u tiên c a s t ý th c là s nh i l n xét mình b ng con m t c i khác

Quá trình t ý th c di n ra qua nhi n: Ý th c nh ng ph m ch t có liên qu n nhi m v h c t p: tính kiên trì, s chú ý, s chuyên c n

Th hi i v i khác: tình b n, tính v tha i v i b n thân: khiêm t n, t cao, t phê

Tính cách t ng h p: lòng t tr ng, danh d , tính nguyên t c, m c

Cu c s ng t p th ng t t nh t giúp thi u niên phát tri n tính t ý th c c a mình Các m i quan h trong t p th hình thành lòng t tin vào s t a b n thân thi u niên.

S hình thành tình c m l a tu i thi u niên

D ng, d ng, vui bu n chuy n hóa rõ ràng, tình c m mang tính b ng b t do ng c a s phát d c, s i m t s i t ng, ho t ng th n kinh không cân b n m c ch )

Tính d ng d n nh ng m nh m n, bu n n

Trong tình c m, thi u bi t ph c tùng lí trí, tình c phát tri n m nh

Hoàn c nh xã h n s phát tri n tình c m c a thi u niên: lòng c, lòng kính yêu lãnh t c hình thành r t s m

Tình c m b n bè, tình t p th cùng h c t p, cùng s thích

TÓM T T u ki n sinh lý và xã h i n s phát tri n tâm lý l a tu i h c sinh trung h : có s phát tri n m nh m và thi i v phát tri u, tim m ch phát tri n thi i: th tích và ho ng c c c a m ch máu phát tri n ch m; tuy n n i ti t ho ng m nh (tuy n giáp): rôí lo n c a ho ng h th n kinh, d b c t c, n i khùng; H th ng nh ng kích thích m nh u: gây tình tr ng c ch hay b ng, xu t hi n s phát d c

S phát tri n ho ng nh n th c và trí tu thi u niên: Ho ng h c t p l a tu i thi c xây d ng l i m n so v i l a tu i h c sinh ti u h c, d n d n ho ng h c t p c a các em s ng vào nhu c u nh n th c; V tri giác: ng kh ng tri giác, tri giác có k ho ch, v trí nh ch t ch nh c a quá trình ghi nh , chú ý có ch nh b n v c l p, kh n

V giao ti p thi u niên mu n hình thành ki u quan h m i: mu i l n quan h m ng, v i b n thi u niên có nhu c u l n trong giao ti phát tri n nhân cách, ho ng giao ti p c a thi u niên tr thành ho ng ch o l a tu i này S phát tri n tâm lý l a tu u v m i m t (ph thu c vào th u ki n s ng và ho ng c a tr ): tr v a có tính tr con v a có tính i l n Cùng v i giao ti p là S phát tri n nhân cách: tính tích c c xã h i m nh m nh h i nh ng giá tr và chu n m c nh nh

Nh m n i b t trong nhân cách c a l a tu i thi hình thành tính t ý th c và s hình thành nh m ch y u c i s ng tình c m l a tu i này

Câu 1: Hãy trình bày nh ng y u t nào n s phát tri n tâm lý c a l a tu i thi u niên?

Câu 2: Nêu b n ch t kh ng ho ng tâm lý l a tu i và s c n thi i trong m i quan h gi i l n và l a tu i này?

Câu 3: Hãy phân tích nh m c a ho ng h c t p và s phát tri n trí tu c a h c sinh trung h ?

Câu 4: Hãy phân tích nh m nhân cách ch y u c a h c sinh trung h s ?

Câu 5: T i sao ho ng giao ti p c coi là ho ng ch o c a s phát tri n tâm lý l a tu i thi u niên?

Bài 1: M t h c sinh k l i r c g t c chú ý trong gi h n hi u bi t hình h i v i tôi

Trong khi nghe th y gi n th y r a tôi tu nh r ng c n ph i chú ý xem th y nói gì, r ng nhà t h u Tôi mu n nh m l i t ng l i th y giáo và c c s chú ý c a Nh u ki n nào lôi cu n s chú ý có ch nh c a h c th hi n trong gi h c trên)? b vào nh ng d u hi có th nh là h c sinh có s chú ý có ch nh?

Bài 2: D a vào nh m th ch t và tâm lý c a tu i h c sinh trung h , hãy ch ng minh: tu i h c sinh trung h là th i k chuy n ti p t tr con sang i l n

- Hi u v khái ni m tu i thanh niên v i nh m v th ch t v u ki n xã h i ng t i s phát tri n tâm lý tu u thanh niên

- Phân tích c nh m v ho ng h c t p và s phát tri n trí tu c a tu u thanh niên

- Gi c nh m nhân cách ch y u c phát tri n tính t ý th c, s hình thành th gi i quan

- c nh giao ti i s ng tình c m c a thanh niên

- Hi tâm lý c a nh ng nguy n v ng ngh nghi p trong a tu u thanh niên

TRI N TÂM LÝ L A TU U THANH NIÊN

Khái ni m tu i thanh niên

Khái ni m tu i thanh niên n phát tri n b u t lúc d y thì và k t c vào tu i l n b ng thành c t cá th

(s ng thành v ch t), m t nhân cách (s ng thành công dân), m t ch th nh n th c (s ng thành trí tu ) và m t ch th ng) là không trùng h p nhau v th

Do ng c a s phát tri n gia t c nên tu c b u s

Tu u thanh niên là th i k c s ng thành v m t th phát tri n i êm v m t sinh lí Nh ng v chi u cao và tr ng ch m l phát tri i và hài hòa

H th n kinh: có nh i quan tr ng do c u trúc bên trong c a não ph c t p và các ch a não phát tri n Có kh c t p hóa ho ng phân tích và t ng h p

V m t xã h i: ho ng c a thanh niên ngày càng phong phú và ph c t p nên vai trò xã h i và h ng thú xã h i c c m r ng v s ng, ph m vi và ch ng

Thanh niên gia nh ng s n

18 tu i có quy n b u c , có ch quân s ng

V m u quy n l i và trách nhi m c i l c cha m tôn tr ng và i ý ki n

Tuy nhiên, v trí c nh ( m t này h c coi là i l n, m t khác l i không) Thanh niên m i l n v i l n, vì thanh niên v c và ch u s lã o c i l n; v n ph thu c cha m v v t ch t i l n ph i t u ki n, xây d ng cho thanh niên m i l n m t c s ng m i, phù h p v i m phát tri n chung c a thanh niên b ng cách khuy ng có ý th c trách nhi m và giáo d c l n nhau trong t p th thanh niên m i l n

7.2 HO NG H C T P VÀ S PHÁT TRI NTRÍ

N i dung và tính ch t c a ho ng h c t p thanh niên h c sinh khác r t nhi u so v i ho ng h c t p c a thi u niên: h c t c l u; c n ph i phát tri n t cách sâu s c có ý th i v i h c t p c a thanh niên ngày càng phát tri n: thanh niên l a ch n môn h c theo h ng thú v i m t ngh nghi p nh nh H ng thú nh n th c mang tính ch t r ng rãi, sâu và b n v u niên h c t c th hi n c t c ti n (kh p thu môn h n th ng i h c t p là h c l ch

7.2.2 m c a s phát tri n trí tu thanh niên m i l n, tính ch c phát tri n m nh t t c các quá trình nh n th c:

Tri giác có m th ng và toàn di n Quá trình quan u s u khi n c a h th ng tín hi u th 2 và không tách kh ng

Ghi nh có ch nh gi vai trò ch o trong ho ng trí tu Ghi nh logic tr u ng và ghi nh , t c tâm th phân hóa trong trí nh

Do c u trúc c a não ph c t p và ch a não phát tri n nên thanh niên có kh ng m c l p, sáng t o ngày càng ch t ch , nh là cho s hình thành th gi i quan

Tóm l i, tu i thanh niên m i l n có nh ng m chung c i v trí tu c hình thành và ti p t c phát tri n

7.3 NH M NHÂN CÁCH CH Y UC A

S phát tri n c a t ý th c

Kh ý th c là m m n i b n trong s phát tri n tâm lý c a tu i thanh niên:

Hình nh v thân th là m t thành t quan tr ng c a s t ý th c thanh niên m i l , qu n áo )

Thanh niên có nhu c u tìm hi u m tâm lý c a mình theo m v m c s u này giúp các em quan tâm sâu s c t i s ng tâm lý, ph m ch c riêng

Nh ng yêu c u t cu c s ng và ho ng, nh ng quan h m i v i th gi i xung quanh bu c thanh niên m i l n ph i ý th c nh m nhân cách c a mình: ghi nh t kí, so sánh mình v i nh ng th ng

Nh n th c v cái tôi c a mình trong hi n t t v i tu i thi u niên)

Hi u rõ nh ng ph m ch t nhân cách c ng, tính c n cù) và quan h nhi u m t c a nhân cách (lòng t tr ng, trách nhi m)

Có kh ng ph m ch t, m t m nh y u c a nh i cùng s ng và chính mình Tuy nhiên, s t a khách quan, có khi u ho t n giúp thanh niên hình thành m t bi u ng khách quan v nhân cách c a mình.

S hình thành th gi i quan

Tu i thanh niên m i l n là tu i quy nh hình thành Th gi i quan: h th ng i m v xã h i, v t nhiên, v các nguyên t c và quy t

S hình thành th gi i quan là nét ch y u trong s phát tri n tâm lý c a tu i thanh niên h c sinh Lý do:

Do s phát tri n c ng c phát tri c các tiêu chu n, nguyên t nh )

Ch s u tiên c a s hình thành th gi i quan là s phát tri n c a h ng thú nh n th c i v i nh ng v thu c nguyên t c chung nh t c , nh ng quy lu t ph bi n c a t nhiên, xã h i và s t n t i c a xã h i

N i dung c a th gi i quan là nh ng v i, vai trò c a i trong l ch s , quan h gi i và xã h i, gi a quy n l , v và tình c m V c s ng chi m v c a thanh niên m i l n ( t ra câu h i: cu c s ng c nào?)

M t b ph c giáo d v th gi i quan; s ng th ng, không lành m ng th

Giao ti i s ng tình c m

L a tu i thanh niên m i l n là l a tu i mang tính ch t t p th nh t (Ví d v m t nhóm b i nhau g m 5 b n (2 n và 3 nam) Nh ng b n này h c gi i ngang nhau v ng trong hàng top ten c a l p B ng nhiên có m t b n nam và m t b n n nhiên 2 b n này không nói chuy n v i nhau n a Nhóm b tan rã G n h n? (Ai là ng n gi i quy t mâu thu n?)

Trong l p h c d n d n x y ra s phân c c nh c lòng nh t và i có v trí th u v nhân cách c a mình)

Quan h v i b n bè chi m v trí l n so v i l n tu c ít tu i c giao ti p t do, tiêu khi n, phát tri n nhu c u, s thích )

Thanh niên ch u ng c a cha m rõ r n giá tr sâu s n ngh , th gi i quan, nh ng giá tr c y, trong công tác giáo d c, c n ng c a nhóm, h i t phát ng T ch c các ho ng c a các t p th (nhóm chính th c) th t các ho c tính tích c c c a thanh niên m i l n n vai trò to l n c a t ch b i s ng tình c m

Tình c m c a thanh niên m i l n phong phú, nhi u v , mang tính l a ch n và tr nên sâu s c m n n ng

Nhu c u v tình b t Tình b n sâu s tu i thi u niên; có yêu c u cao i tình b n (lòng v tha, chân th t, ng, tôn tr ng nhau, s nhau); nh y c v i b n (xúc c m ng c m)

Tình b n r t b n v ng và có th kéo dài c cu i

Tình b n còn mang tính xúc c m cao Thanh n ng hóa tình b n H b n gi u h mong mu n b c t

Quan ni m c a thanh niên trong tình b n và m thân tình trong tình b n có s khác nhau (nguyên nhân k t b n có th là vì ph m ch t t t c a b n, vì tính tình n, vì có h ng thú s thích chung )

Quan h gi a nam và n , nhu c u v b n khác gi ng Xu t hi n nhu c u chân chính v tình yêu và tình c m sâu s c

Ho ng t p th có vai trò to l n trong s hình thành nhân cách

Vi c l a ch n ngh nghi thành công vi c kh n thi t c a thanh niên m i l n: các em hi u r ng cu c s thu c vào vi c l a ch n ngh n hay không? ng ngh nghi p c a thanh niên c n có s h tr tích c c c a công tác ng nghi p c

Xây d ng m i quan h t t gi i l n i l n c n tôn tr ng, ng vào thanh niên m , t u ki h c th a mãn tính tích c c l p trong ho ng, nâng cao tinh th n trách nhi m i l t ch t cách khéo léo, t nh i l c quy nh thay, làm thay tr

Trình bày khái ni m tu i thanh niên v i các y u t ng n s phát tri n tâm lý l a tu i thanh niên m i l n: nh m v th ch t v u ki n xã h i ng t i s phát tri n tâm lý tu u thanh niên

Nh m v ho ng h c t p và s phát tri n trí tu c a tu u thanh niên: h c t h c l u, c n ph i phát tri n t cách sâu s c thanh niên m i l n, tính ch c phát tri n m nh t t c các quá trình nh n th c: t tri giác, trí nh t i c phát tri n m hi n, tu i thanh niên m i l n có nh m chung c i v trí tu c hình thành và ti p t c phát tri n m nhân cách ch y u c a thanh niên: Kh ý th c là m m n i b l n trong s phát tri n tâm lý c a tu i thanh niên; S hình thành th gi i quan là nét ch y u trong s phát tri n tâm lý c a tu i thanh niên h c sinh; Tình c m c a thanh niên m i l n phong phú, nhi u v , mang tính l a ch n và tr nên sâu s c m n n ng; Nhu c u v tình b r t Tình b n sâu s tu i thi u niên; có yêu c i tình b n, tình b n r t b n v ng và có th kéo dài c cu i Nhu c u v b n khác gi ng Xu t hi n nhu c u chân chính v tình yêu và tình c m sâu s c

Cùng v i các y u t trên thanh niên còn có nhu c ng trong t p th , có nh ng nguy n v ng ngh nghi Trong giáo d i v i thanh niên c n xây d ng m i quan h t t gi a thanh niên và ng i l n, phát huy tinh th n trách nhi m thanh niên

Câu 1: Hãy trình bày nh ng y u t nào n s phát tri n tâm lý c a l a tu i h c sinh trung h c ph thông

Câu 2: Hãy phân tích nh m c a ho ng h c t p và s phát tri n trí tu c a thanh niên m i l n?

Câu 3: Hãy phân tích nh m nhân cách ch y u c a h c sinh trung h c ph thông

Câu 4: Hãy nh m c a ho ng giao ti i s ng tình c m c a h c sinh trung h c ph thông

Bài 1: c th hi n trong ví d sau:

B n Hùng sau khi vi ph m k lu c t p th l p góp ý T i bu i h p l p, m i u nghiêm kh c lên án em Th m chí, có m t b u làm ô danh t p th n tai em Hùng Em v ng d y m t tái nh t, lúng túng v t nhiên ch y v t ra kh i l l i trên bàn quy n v i t i, n nhà em, em n ng và khóc

Bài 2: Hi c tình c c th hi n trong ví d

M t cô gái vi t: t tôi yêu anh, ha n anh Có l nh ng tình c c hòa tr n m t cách l ng Tôi t t câu h i: t i sao tôi l i có th c câu tr l có nh n Có th c chính b gây cho tôi cái tr i v

- c nh u ki n phát tri n tâm lý c a thanh niên sinh viên (th ch t, xã h i, ho ng)

- Gi c nh n c a thanh niên sinh viên: s thích nghi c a sinh viên v i cu c s ng m i, s phát tri n nh n th c và trí tu h c t p c a sinh viên

- i s ng xúc c m tình c m và m t s ph m ch t nhân cách c a sinh viên

Tên g i và s n phát tri n ph nh theo m t i Trên th c t , các thành t u nghiên c u v s phát tri n giai n này còn ít, t n m p trung và có h th c nh i v i toàn b tu i này B i v y, n i dung này m i ch là s t p h p, h th ng m t s công trình nghiên c u c a m t s tác gi i v i nh i trên gh i h ng, d y ngh , nh m cung c p nh ng hi u bi i v i vi c giáo d c - o n quan tr ng này

Vi c ch m d n phát tri n c ng là m t v n u này ph thu c vào th o c a m ng cao i h c khác nhau Theo ý ki n c a nhi u tác gi thì nên b u t sau tu i ph thông trung h c và k t thúc vào kho ng 24 - 25 tu n tu i 24, 25 thì t s phát tri n v th ch t (n s t n 25 tu o dài nh t i h c (Ví d : 6 i v i Y h c)

8.1 NH U KI N PHÁT TRI N TÂM LÝC A

S phát tri n v th ch t

n 25 tu i, s phát tri n v th ch t c n m c hoàn thi n c th hi n t p trung ch :

- Tr t m c t -ron th n kinh lên t i m c cao nh t

(14 - 16 t ), v i ch ng hoàn h o nh S ng xi- nap c a các t bào th m b o cho m t s liên l c r ng kh p, chi ti t, tinh t và linh ho t gi a vô s các kênh làm cho ho ng c a não b tr nên nhanh, nh c bi t so v i các l a tu i khác Nhà sinh lý h c th -lây- c r ng nhi u t bào th n kinh tu i sinh viên có th nh n tin t - c và g -ron sau Giáo i h m Hà N i) cho r ng v i s phát tri n hoàn h o c a h th n kinh, sinh viên có th ng tri th c c a cu i trong 6- nhà i h c n phát tri n u v h p, t p i thanh niên Các t ch t v th l c: s c nhanh, s c b n b , d o dai, linh ho u phát tri n m nh nh s phát tri n nh c a các tuy n n i ti ng các hoóc-môn nam và n T t c , t u ki n cho nh ng thành công r c r c a th thao và nh ng ho ng ngh thu t.

Vai trò xã h i c a thanh niên sinh viên

Sinh viên là m t t ng l p xã h i, m t t ch c xã h i quan tr i v i m i th ch chính tr i có v trí chuy n ti p, chu n b cho m c có và ngh nghi i cao trong xã h i H s là ngu n d tr ch y ng chuyên gia theo các ngh nghi p khác nhau trong c u trúc c a t ng l p tri th c xã h i Các t ch c chính tr , xã h i, dòng h , gia u có nhi u k v n i v i sinh viên T t c nh u này làm cho sinh viên có vai trò, v trí xã h i rõ r t

Sinh viên là m t công dân th c th c c v quy n h v c pháp lu t H có quy n b u c , ng c , ph i ch u trách nhi m v m i hành vi và vi c B lu t hình s , Lu quân s , Lu y, xã h i coi h là m t thành viên chính th c, m ng thành i trên gh c ti p s n xu t ra c a c i v t ch i t l p v m i m t so v i nh tu i ph i s m , tính ch ng thành c i thanh niên sinh viên có nh

Khái ni ng thành v xã h c m t s nhà xã h i h c, tâm lý h c nghiên c n nay nh ng tiêu chí mà h i hoàn toàn là th ng nh t Nhìn chung, nhi u tác gi xu t các tiêu chu xét m ng thành g m:

- Có cu c s c l p, không ph thu c b m v kinh t

- Xây d ng cu c s y v , l y ch ng)

Nhà tâm lý h u tu ng thành c a n k t lu h c v n và v trí xã h i c i có nh n s ng thành c a h Nh ng nghiên c u c a ông cho th y: thanh niên ng thành v m t xã h i s sinh ng thành v m t xã h i mu n nh ng s n xu t s m thì tình c m trách nhi m, tình c càng hình thành s m và càng nhanh chóng s c l p, tách kh i s ph thu c vào cha m Theo m t s công trình nghiên c u, n u l y m c t tu i d y thì, th ng thành s sau:

- V i thanh niên công nhân: tu i d y thì c

- V i các nhà chuyên môn: tu i d y thì c y, s ng thành v m t xã h i ph t quá trình có nhi u m ng và ph thu c vào nh ng y u t khác nhau trong nh u ki n, hoàn c nh r t c th V i m này, s ng thành v m t xã h i c a sinh viên có nh ng nét ng thành tu u này c c ti p t c nghiên c u m t cách toàn di n và sâu s i có th n nh ng k t lu n khách quan.

Các ho n c a thanh niên sinh viên

Ho ng h c t p nh m chi th ng tri th c, k x c c a ho ng nh n th c, ho ng trí tu v n ti p t c gi v trí quan tr ng thanh niên sinh viên Tuy nhiên, ho ng tính ch t và s c thái khác v i vi c h c ng ph thông

Ho ng h c t i h c không mang tính ph thông mà mang tính ch t chuyên ngành, ph m vi h o nh ng chuyên gia, nh ng trí th c B i v y, d y, pháp h c i ph h c t p có k t qu b - ph i thích c v i khác v ch t b c ph thông S thành công ch n v i nh ng sinh viên khi h v n ti p t c coi ho ng h c t p là ho t ng quan tr ng nh i sinh viên c a h

Cùng v i h c t p và nghiên c u khoa h c, trong quá trình h c t p, b c i h c còn m t ho ng h c ngh a vi c h c ngh i vi c h c ngh truy n th ng ho c ng d y ngh tính ch t ngh c a nh ng c nhân, nh c h c ngh c a nh ng c y u t p trung vào nh ng, nh ng k thu t, nh ng nguyên t c chung có tính ch t trí óc là chính y, trong ho ng h c t p, nh ng thanh niên sinh viên c n thi t ph h i tri th c c a các chuyên ngành khoa h ng th i ph i n c nguyên t c, cách th c, chu n m c ngh nghi làm m nh ng trong ho ng h c t p c a nh ng thanh niên sinh viên trên gi ng i h c

8.1.3.4 Ho ng chính tr - xã h i t n i dung ho tu i sinh viên Sinh viên là m t t ch c xã h i quan tr ng c c H i sinh viên các qu c gia khác nhau chi m m t v c s c trong h th ng các t ch c xã h i H là nh i có trí tu nh y bén, m n c i v i tình hình kinh t , chính tr , xã h i c a qu c gia và qu c t H có chính ki i v ng l i, ch ch c a nh ng chính tr , nh ng t ch c c m quy , ho ng chính tr - xã h i là nhu c u, nguy n v ng c a thanh niên sinh viên

L ch s nhân lo i và l ch s y bao t a nh ng sinh viên trong công cu u n l i c a qu n ng Ti ng nói và nh ng thái c a sinh viên luôn luôn mang tính ch t chính tr - xã h i rõ r t Vi c tham gia c a h vào các t ch c chính tr th xã h i sinh viên, H i ch th , H i t thi n v.v v ng trong vi c phát tri n nhân cách toàn di n c a h , v a góp ph n không nh vào s thành công c a các th ch xã h i

8.1.3.5 Các ho ng rèn luy n khác

Ngoài nh ng ho r - xã h i tích c c tham gia các ho ng khác mang tính ch c, ngh thu t, th d c, th thao Các câu l c b i h a, âm nh hình v.v luôn luôn h p d n, lôi cu n s tham gia c a nhi th a mãn nhu c u rèn luy n toàn di n c a h

Bao trùm lên t t c các ho ng c ng i h c là nh ng quan h p v i hàng lo t m i quan h xã h v i nhau

Nh ng m c h p gi i sinh viên v i các b n bè cùng l a, cùng gi i, khác gi i, các t ch c, các nhóm xã h i tr c ti p và gián ti n thông tin, truy n thông) v.v Ho m v trí quan tr ng trong s phát tri i s ng tâm lý, nhân cách c a sinh viên

Nh m tâm lý c a thanh niên sinh viên b chi ph i b i nh m phát tri n th ch ng và vai trò xã h i c th s ng và ho t t nhóm xã h c bi n b tr c ti p cho vi c tham gia vào cu c s ng tinh th n c a xã h i Nh m phát tri n tâm lý nh ng thanh niên sinh viên r t p n:

S thích nghi c a sinh viên v i cu c s ng và ho ng m i

ng m i ph n trên, ho ng h c t p, ho ng xã h ng s ng c a sinh viên có nh i khác v ch t so v i các l a tu i ho ng h c t p có k t qu , trong th u ng i h c cao ng, sinh viên ph i thích nghi v i ho ng h c t p, ho ng xã h sinh ho i s ng t p th sinh viên Quá trình thích nghi này t p trung ch y u các m t:

- N i dung h c t p mang tính chuyên ngành

- ng sinh ho t m r ng ph m vi qu c gia, th m chí qu c t

- N i dung và cách th c giao ti p v i th y, cô giáo, b n bè và các t ch c xã h i ng v.v

M t s công trình nghiên c u Vi t Nam và trên th gi i cho th y c n có m t th i gian nh i sinh viên làm quen, thích ng v i nh ng v trên S thích i v i m i sinh viên c vào nh ng ng s ng c th c a h nh Có nh ng sinh viên d dàng và nhanh chóng hòa nh p v ng xã h i m i g p khó c h c i h c i c m th trong vi c ti p thu tri th c, d t qua cách h c chuyên sâu i h c i lúng túng, thi u t nhiên trong vi c hòa nh p v i b n bè, v i các nhóm ho ng trong l ng i h c M t s s ng, c i m v i m i, trong khi m t s khác l ng d ng th n tr ng, khép kín

Tuy nhiên, các công trình nghiên c y: nhìn chung sau m t th i gian h c t p ng i h c sinh viên thích ng khá nhanh chóng v ng xã h i m i tr tình b n c a nh i tr tu t bao n là ph c v i n c t p m i có tính ch t nghiên c u khoa h c và h c ngh i v i nh thích nghi này có nh h ng tr c ti n thành công trong h c t p c a h , b i v y có ý ng i rõ r i sinh viên g p m t lo t mâu thu n c n ph i gi i quy t, ch ng h n:

- Mâu thu n gi v ng c a sinh viên v i kh u ki th c hi

- Mâu thu n gi a mong mu n h c t p, nghiên c u sâu môn h c mà mình yêu thích v i yêu c u ph i th c hi n toàn b c theo th i gian bi u nh nh

- Mâu thu n gi ng thông tin r t nhi u trong xã h i hi n t i v i kh i gian có h n v.v phát tri n, sinh viên ph i bi t gi i quy t các mâu thu n này m t cách h p lý

V i m i sinh viê u này không d t qua t m t sinh viên ph i tích c c ho ng, bi t s p x p, m t khác vi c t ch c d y và h c ng i h c c n h tr sinh viên gi i quy t các mâu thu n cùng, nhân cách c a m i sinh viên s c phát tri n chính trong quá trình h gi i quy c các mâu thu n m t cách bi n ch ng.

S phát tri n nh n th c, trí tu c a sinh viên

B n ch t ho ng nh n th c c ng i h c ng là u nh ng môn h c, nh ng chuyên ngành khoa h c c th m t cách n i t ng, nhi m v lu t c a các khoa h i m thành nh ng chuyên gia v c nh nh Ho t ng nh n th c c a h m t m t ph i k th a m t cách có h th ng nh ng thành t u t khác l i ph i ti m c n v i nh ng thành t u c a khoa h i và có tính c p nh t, th i s Chính vì v y, ng h c t p c a sinh viên là s ng nhi u v trí tu , s ph i h p c a nhi phân tích, so sánh, t ng h p, tr ng hóa, khái quát hóa Có th m trong ho ng nh n th c c a thanh niên sinh viên :

- Sinh viên h c t p nh i các tri th c, h th ng khái ni m khoa h c, nh ng k x o ngh nghi p, phát tri n nh ng ph m ch t nhân cách c i ng nh n th c c a h v a g n k t ch t ch v i nghiên c u khoa h c, v a không tách r i ho ng ngh nghi p c i chuyên gia

- Ho ng h c t p c a sinh viên di n ra m t cách có k ho ch, có m i o theo th i gian m t cách ch t ch ng th i không quá b khép kín, quá câu n mà l i có tính ch t m r ng kh c, s h có th c t c nh n th c c a mình trong nhi c Có nh ng sinh viên không ch theo h c m t khoa mà 2, 3 khoa khác nhau ho c g b sung ki n th c toàn di n c a mình

- n ho ng nh n th c c c m r ng và phong phú v i c, phòng th c nghi m, phòng b môn v i nh ng thi t b khoa h c c n thi t c a t , ph m vi ho ng nh n th c c ng: v a rèn luy n k x o ngh nghi p, v a phát huy vi c h c ngh m t cách rõ r t

- Ho ng h c t p c c l p, t ch và sáng t o cao Ho t a sinh viên trong quá trình h c t p ch y ng phân tích, di n gi i, ch khoa h c

- u r t quan tr ng là sinh viên ph i tìm ra c t p m i b i h c i phù h p v i nh ng chuyên ngành khoa h c mà h theo i Không tìm r c cách h c khoa h c, sinh viên không th c k t qu h c t p t t vì kh ng tri th c, k x o h ph i trong nh ng ng i h c là r t l n, r ng

Tóm l i, ho ng nh n th c c a sinh viên th c s là lo i ho ng trí tu th cao và có tính l a ch n rõ r t Ho ng trí tu này v n l y nh ng s ki n c a các quá trình nh n th c c Song các thao tác trí tu n c bi t có s ph i h p nh p nhàng, tinh t và uy n chuy ng tùy theo t ng hoàn c nh có v B i v y, sinh viên i nhanh nh y, s c bén nh ng v mà th y, cô giáo trình bày H ng ít th a mãn v i nh t mà mu n m v sâu r

S phát tri n c c t p sinh viên

c t p chính là n i dung tâm lý c a ho ng h c t chi ph i b i nhi u nguyên nhân khác nhau Có th là nh ng y u t tâm lý c a chính ch th ng thú, tâm th , ni m tin, th gi ng s th ng y u t n m ngoài b n thân ch th ng yêu c u c xã h c t n y sinh do chính ho ng và nh ng hoàn c u ki n c th c a ho ng mang l i Ví d : n y h tay ngh , nhân cách c a nh ng th u ki n, thi t b d y h n, phòng thí nghi m v.v ng c a sinh viên i h c r ng b c l rõ tính h th ng Trong c h c t p c a h không ch b chi ph i b i m ng là m t s : nh t nh n th i v i chính quá trình nghiên c u, h c t , h ng thú v i nh ng v lý lu n, nh ng v khoa h c, nh ng n i dung có tính ngh nghi p rõ r t, thích có ngh nghi p nghiêm ch nh, mu n tr thành chuyên gia c a m t ngh ; nh n s t kh nh, t ý th c v c, ph m ch t c a ng thành, nh i; mu n c ng hi n tài c l c cho xã h i, có hoài bão trong vi c xây d c; nh i c a cá nhân: có ngh nghi p i cao trong xã h có thu nh p nuôi s

Nh ng nghiên c u v c t p c a sinh viên cho th y trong c u trúc th b ng bi u hi

- tính xã h i v trí th ba

Th b c c ng không ph i c i trong quá trình h c t p b c i h c Th b các lo i h c l c khác nhau và khoa h c khác nhau Theo nghiên c u c c t p c a sinh viên ph thu c vào m t s y u t sau: ý th c v m n và m a ho ng h c t p

- N i dung m i c a nh ng tài li u và thông tin khoa h c trình bày

- Tính ch t h p d n, s xúc c m c a thông tin.

- Tính ngh nghi c th hi n rõ trong tài li u c trình bày.

L a ch c nh ng bài t p phù h c nh ng hoàn c nh có v , t o c các mâu thu n trong quá trình d y h c c không khí tâm lý nh n th c trong ho ng h c t p y, trong quá trình h c t p, y u t a sinh viên ti p t c b chi ph i khá m nh b i chính vai trò c a các cán b gi ng d y trong vi c t ch c ho ng d y h c Vi c phát tri n nh c c a ho ng h c t p sinh viên ph thu c vào m t s u ki m nh nh Ví d : nh ng bài gi c trình bày ng nêu v , gây nh ng tình hu c gi i quy t; nh ng gi th o lu n, nh ng bu i h i th c l p, sáng t o; vi ng d n ho ng nghiên c u khoa h c phòng thí nghi m ho c nghiên c u th c t , th c ti gi i quy t các v phát tri n h n th c c a ng tích c c và h n ch nh c trong h c t p

8.2.4 i s ng xúc c m, tình c m c a sinh viên

Theo B.G.Ananhev và m t s nhà tâm lý h c khác, tu i sinh viên là th i k phát tri n tích c c nh t c a nh ng lo i tình c m cao c m trí tu , tình c o c, tình c m th m m Nh ng tình c m này bi u hi n r t phong phú trong ho ng i s ng c a sinh vi m c a nó là tính có h th ng và b n v ng so v i th i k u h t sinh viên bi u l s , say mê c i v i chuyên ngành và ngh nghi th a mãn tình c m trí tu , h h c t p không ch gi n tr ng i h c mà còn m r n th c c a mình b ng nhi u cách: h c thêm c nhi u n, h n truy n thông v.v Chính tình c m trí tu này làm ng tri th ng r t l t xa nh ng sinh viên không có lo i tình c m này v m i m t i yêu v p th hi n c, p th m m các s v t hi ng c a thiên nhiên ho i t o ra Khác v i nh ng l a tu c, tình c c, tình c m th m m tu i sinh viên bi u l m t chi u sâu rõ r t H yêu thích cái gì h u có th lý gi i, phân tích m Cá bi t có nh c "tri p c a mình theo chi ng khá u này lý gi i t i sao tu i này sinh m nh n n trúc, h i h kh c riêng v.v

Tình b n cùng gi i, khác gi i tu i sinh viên ti p t c phát tri n theo chi u sâu

Nh ng b n bè th i trung h c ph thông v n ti p t c chi m v trí quan tr i s ng sinh viên Nhi u sinh viên m c dù lên i h c ng c hàng ngày g p xúc v i b n mình th i ph thông trung h c v n gi tình b , sâu s ng tìm m h liên l c v i b n mình nhi u sinh viên, tình b n này là mãi mãi Bên c ng i h c ng, sinh viên l i có thêm nh ng tình b n m i không kém ph n b n v ng sâu s c Tình b n tu n, nhân cách c a sinh viên r t nhi u

Bên c nh tình b n, tình yêu nam n tu i sinh viên là m c r

Lo i tình c m này có m m m ng n d y thì, có s th nghi m n u tu i n th i k này thì phát tri n v i m t s c thái m i

Sinh viên là l a tu i phát tri n m t cách toàn di n, hoàn thi th ch ng, tinh th n H c c a tình yêu nam n v i m t

" hoàn toàn khác v i l a tu th xã h i, h c l c và tu i i quy nh Song lo i tình c hi u u này l i tùy thu c vào nh u ki n, hoàn c nh c th , tùy thu c vào quan ni m và k ho i c a m i

Tình yêu tu n hình thái chu n m c cùng v i nh ng bi u hi n c s c c t lo i tình c c bi t và cao c p c a con tu i mà sinh viên tr i qua B i v y, nhìn chung tình yêu nam n tu i sinh viên r p, lãng m y thi v c này, sinh viên g p ph i nh ng mâu thu n n i t i Ch ng h n: mâu thu n gi a nh i c a n, âu y m nhau) v ng s ng t p th khó bi u l u n gi a kh ng tri th c nhi ng v i th i gian có h n trong h c t i không ít thì gi , mâu thu n gi a vi c còn ph thu c kinh t i m m mu n thành v ch ng và s c l p v.v

Trong khi gi i quy t nh ng mâu thu n này, sinh viên g n t i b t c, bi k ch ng t p trung m i m t cho h c t p, h c ngh trong th i gian h

Cách này mang l i nhi u hi u qu trong h c t i v i sinh viên và giúp h càng v ng vàng, chín ch c s ng.

S phát tri n m t s ph m ch t nhân cách sinh viên

Nhân cách c a thanh niên sinh viên phát tri n khá toàn di n và phong phú Sau là nh c t: a T ý th c, t giáo d c sinh viên

T t trong nh ng ph m ch t quan tr ng, m t trình phát tri n cao c a nhân cách T u ch nh ho t ng, hành vi c a ch th nh t m ng s ng m t cách t giác Nó i không ch bi i mà còn "bi t mình" T c n y sinh r t s m i, t kho ng 3 tu c hình thành Nó ti p t c phát tri n tu i thi u niên thì kh n m t bi n v i bi u hi n c a cái "tôi", xã h i khác v ch t so v n Song tu i thanh niên, nh t là th i k sinh viên, t n m nh v i nh ng bi u hi n phong phú và sâu s c

T tu i sinh viên là m t ho ng nh n th ng nh n th c chính là b n thân ch th , là quá trình ch th thu th p, x lý thông tin v chính mình, ch c m nhân cách t n t i b n thân, t hành vi, ho t ng phù h p nh m t u ch nh, t giáo d hoàn thi n và phát tri n m t sinh viên mang tính ch t toàn di n và sâu s c Bi u hi n c th c a nó là sinh viên không ch nh b n thân mình có tính ch t bên ngoài, hình th m ch t, các giá tr c a nhân cách T a h không ch tr l i câu h i th nào? Tôi có nh ng ph m ch t gì? Tôi có x h còn có kh gi i câu h i: T ?

Nh ng c trên mang y u t phê phán, ph n t nh rõ r t Vì v y, t a sinh viên v ý th c, t giáo d c

T ý th c là m phát tri n cao c a ý th c, nó giúp sinh viên có hi u bi t v , hành vi, c ch c ch ng ho ng c nh ng yêu c i c a t p th , c a c ng xã h i

M t s k t qu nghiên c u t ý th c, t sinh viên cho th y: m phát tri n c a nh ng ph m ch h c l ho ch s a sinh viên Nh ng sinh viên có k t qu h c t p ng ch ng, tích c c trong vi c t nhìn nh n, t ki m tra hành

, c ch giao ti ng t i nh ng thành t u khoa h c, l p k ho ch h c t p, nghiên c u khoa h c m t cách c th nh m t hoàn thi n ngày càng cao Còn nh ng sinh viên có k t qu h c t p th p ng có s t phù h p Có nh ng sinh viên t ng b ng trong h c t p, nhu c u giao ti ng m u nh n th c Ho ng c a h ng ch y u vào các quan h c l i, m t s ng bi c k t qu ho ng ho c th ng trong quan h giao ti p v i b n bè H ít ph c t p nên vi c t giáo d c, t hoàn thi t m c th p

T m trí tu là thành ph n quan tr ng trong t ý th c, t giáo d c sinh viên: Nh p v m ng gây khó trong quá trình h c t p Vì v y, c n giúp nh i s t m c l c quan, t u r t c n thi u này s i i v i b n thân m i sinh viên Nh t tin, tính t tr ng phát tri n theo chi ng t t, t u ki n cho s c t p và ph u, rèn luy n nhân cách

Nh ng nghiên c u c y sinh viên r t quan tâm n m ph n ng c a mình trong h c t p, trong giao ti p - ph n i c a hoàn c nh bên ngoài là m c c a nhân cách và r i v i ho ng c sinh viên t i khác m c trung bình K m m t t h p p v i l sinh viên th a mãn nhu c u giao ti p ngày càng r ng rãi c a mình trong cu c s ng.

Tóm l i, nh ng ph m ch t nhân cách: t tr ng, t tin, s t ý th u phát tri n m nh m tu i sinh viên Chính nh ng ph m ch t nhân cách b c t l i v i vi c t giáo d c, t hoàn thi n b ng tích c c c a nh ng trí th b S phát tri n v ng giá tr thanh niên sinh viên ng giá tr là m t trong nh c r n, quan tr i v i s ng tâm lý c i sinh viên Có r t nhi u quan ni m khác nhau v ng giá tr Song có th nêu nh n v khái ni ng giá tr ng giá tr là nh ng giá tr c ch th nh n th c, ý th u ch , hành vi, l i s ng c a ch th nh i nh ng giá tr : nh ng giá tr v chân, thi nh h ng cho s ph n u c i trong bao nhiêu th k Giá tr c l p dân t c, t do, ch ng giá tr cho bao th h thanh niên vi t Nam ng giá tr có nhi u t ng b c, ph m vi khác nhau Có nh ng giá tr nh ng cho m t qu c gia, m t th h ng giá tr có ph m vi h p ch trong m ng giá tr có tính b n v i là m t khái ni ng, không ph i b t bi n nên có th i tùy theo hoàn c i u ki n kinh t chính tr , xã h i ng giá tr phát tri n m nh vào cu i tu i thi u tu i thanh niên khi h ph c vi c ch n ngh , ch n các chuyên ngành khác nhau trong vi c ng i h ng Nh ng nghiên c u v ng giá tr c a khoa h c công ngh c c, v tài KX-07-04 c a m t s tác gi cho th y trong h th ng các giá tr chung, sinh viên Vi tr : hòa bình, t do, tình yêu, công lý, vi c làm, ni m tin, gia nghi p, tình ng có m tr ng

V nh ng giá tr i v n và nh n m nh các ph m ch ng giá tr chung khác:

- , bi t tính toán hi u qu

- ng, nhanh thích nghi v i hoàn c nh

- S d ng thành th o ti c ngoài

- Nh ng giá tr ngh nghi c sinh viên l a ch n là:

- Ngh có thu nh p cao: 77,0 %

- Ngh phù h p h ng thú, s thích: 66,3 %

- Ngh c xã h i coi tr ng: 62,7%

- Ngh làm vi c b ng trí óc: 6 1,7 %

- Ngh có th giúp ích cho nhi i: 57,8%

Nh ng k t qu nghiên c u trên cho ta th y sinh viên có s l a ch n cao các giá tr r n c a i Trong th i k m c a c a n n kinh t th ng, nh ng giá tr c i, nh ng s phân hóa nh nh Ví d cao nh ng giá tr kinh t , v t ch t và có ph n coi nh nh ng giá tr v ph m ch o c, chính tr , xã h t v ph c t i m t quá trình giáo d nh ng giá tr có tính ch t t n vi mô c a toàn xã h i ng giá tr c a sinh viên liên quan m t thi t v ng nhân cách và k ho i c a h V i sinh viên, nh ng c a tu i thanh xuân d n d c hi n th u ch nh trong quá trình h c t p n vông, huy ng c a nh u tr ng xa v ng ch cho k ho i c th do vi c h tr i có ngh nghi nh rõ ràng Sinh viên không ch t ra k ho i c a mình mà th c thi k ho n nh nh H nh c th bao gi thì h c xong ch ng ch tin h c, ngo i ng và nh ng b ng khác Nhi u sinh viên ngay t khi ng i trên gh gi ng i h c ho ch riêng v nhi u m c m i c a mình H không ng n ng i tìm vi c làm thêm th a mãn nh ng yêu c u h c t p ngày càng cao và t u ki n thu n l i cho vi c hành ngh sau này

Sinh viên là l a tu phát tri n sung mãn c i H là l i giàu ngh l t phát tri ng u v m t tâm lý, do nh u ki n và hoàn c nh s ng và giáo d c khác nhau, không ph i b t c c phát tri n m t u này ph thu c r t nhi u vào nh c ho ng c a b n thân m i sinh viên n này, s chi ph i c a th gi i quan và nhân sinh i v i ho ng c hi n rõ r t Nh ng sinh viên có s nhìn nh n, khoa h c v s phát tri n c a th gi i t nhiên, xã h i s có nh ng k ho i phù h p, có m c tiêu ph u rõ r ng tr thành nh ng chuyên gia, nh ng trí th c h u d ng cho b t c

Trình bày nh u ki n phát tri n tâm lý c a sinh viên: n 25 tu i, s phát tri n v th ch t c n m c hoàn thi n:

Tr ng t m c t -ron th n kinh lên t i m c cao nh t, quá

ho ng c a não b tr nên nhanh, nh c bi t so v i các l a tu i khác n phát tri n u v h p, t p i thanh niên Các t ch t v th l c: s c nhanh, s c b n b , d o dai, linh ho u phát tri n m nh nh s phát tri n nh c a các tuy n n i ti ng các hoóc-môn nam và n

Thanh niên sinh viên có s ng thành v m t xã h i, v i quy n l c a i công dân Thanh niên sinh viên tham gia r t nhi u các ho ng: ho ng h c t p, ho ng nghiên c u khoa h c, ho ng h c ngh , ho ng chính tr xã h i, ho ng rèn luyên khác nhau, ho ng giao ti p

Nh n c a thanh niên sinh viên: S thích nghi c a sinh viên v i cu c s ng và ho ng m i; s phát tri n nh n th c, trí tu c a sinh viên; s phát tri n c c t p i s ng xúc c m, tình c m c a sinh viên; S phát tri n m t s ph m ch t nhân cách sinh viên: t rèn luy n, t giáo d c; nh ng giá tr c a thanh niên sinh viên

Câu 1: Nh ng y u t v th ch t, vai trò xã h i và ho ng xã h ng n s phát tri nào?

Câu 2: Nh ng h c t p c ph i s phát tri n trí tu c nào?

Câu 3: Nh n trong s phát tri n nhân cách c a sinh viên và nh ng c a n k t qu h c t p, nghiên c u khoa h c c i sinh viên

Bài t p 1: Hãy ch ng minh nh nh sau: tu i thanh niên là th i k phát tri n tích c c nh t c a nh ng lo i tình c m c m trí tu , tình c c, tình c m th

Bài t p 2: ng h p sau: M nh t g n n h i r ng em g p r t nhi u r c r i trong quan h v i b n bè Em mu n tìm m t i b n thân mà không bi i b i thân t h i ph t n ch i ta không khách sáo v i nhau n c m i b n thân? Làm sao có th h c k p v i kh ng bài v r t nhi u c i h c?

- c nh ng y u t n s phát tri n tâm lý c ng nghi p)

- Hi u rõ và phân tích nh n c a tu i tr ng thành: tu i l p thân l p nghi , trách nhi m v i

- c v trí và nh ng thành công c i v i cu c s ng xã h i

TRI N TÂM LÝ C NG THÀNH ng thành là m t khái ni m t ng h c xem xét c trên bình di n sinh h c, tâm lý h c, xã h i h c Có không ít nh ng quan ni m khác nhau v ng thành tùy thu c vào ch i ta l y tiêu chí sinh h c, xã h chính

S ng thành c i ph thu c r t c th vào hoàn c u ki n kinh t , xã h i, giáo d c c a t ng c ng, t ng dân t c, t ng th i khác nhau Ví d : th i th i r t th p, khi nh i ph i làm ra mi áo r t b c bá h c v n còn th p, thì tu ng thành c ng s th p tam, nam th p l c" (con ng v g ch c) là m t ví d tiêu bi u

S i nh ng kh n th c i cao tu i

T i v i n ) và 60 tu i v i k t thúc th i k ng c ngh i Khi chuy n t tr ng thái làm vi c tích c c, kh ng ngày sang tr ng thái ngh i có nh ng bi Nhi i c m th y khó thích nghi v i cu c s ng m i ta cho r gây ra các "h i ch ng v i già

Bi u hi n c a h i ch ng này là tâm tr ng bu n chán, tr ng tr i, thi u t p trung, d cáu g t, d n i gi n M t s i c m th c tôn tr ng c, thi u t tin, nghi ng i khác v.v Lúc này, h xu t hi n tình tr ng khó thích nghi v i n ngh tr nên s c và cách ly xã h i Cá bi i sa sút rõ r t và sinh ra b nh t t H i ch ng x y ra t nh t c a th i k ngh c bi u hi n r t khác nhau, tùy thu c vào nh ng y u t và nh u ki n c th khác nhau c a t i Nó có th kéo dài m th nh i có tính cách nóng n y, c ch p, th i gian thích ng kéo dài; nh i t t thích sau m t h i ph c tr ng N gi ng thích gi i

Nguyên nhân c a "h i ch ng v ng nguyên nhân có tính tâm lý - xã h Khi v i xa r i nh ng công vi c quen thu n bó hàng ch p s ng b o l n, các m i quan h xã h i thân thi t b thu h p, s giao ti p h ng ngày b i

Nh ng ng i v m th n cái tu c gì, thu nh p h n ch , c ng hi n cho xã h i b gi m sút v.v T t c nh nh ng nhân t làm r i lo n tâm lý, th ch t c a nh i v ng Stress không ph i ai t qua.

Cu c s ng khi ngh

"H i ch ng v kh c ph c n u chúng ta có s chu n b c v m t tâm lý Kinh nghi m c a nh i v y:

- C n nh n th c vi c ngh t t t y i v i t t c m i khi tu i cao s c gi m

Chu n b v t ch u ki n cho phép Ví d : chu n b nhà , s ti t ki sinh s ng, chi tiêu lúc c n thi n ngh Nh t B n và

Singapore nhi i ti t ki m cho lúc ngh

- Nuôi d y con cái t t và góp ph n chu n b ngh nghi p, vi c làm cho con cái khi c Chu n b tâm th s ng hòa h p v i con cháu lúc ngh

- Gia nh p các t ch c xã h i phù h ti p t c ho u ki n m các h i khoa h c k thu t, h i c u chi n binh, h nuôi v.v Kinh nghi m c a nh ng th i v n c n ti p t c làm vi c nh nhàng, phù h p v i s c kh e và hoàn c khi ngh không nên c t m i quan h v i công vi c mà c n duy t ho ng theo m t nh , n n p sinh ho t h c sách, báo, xem tivi, vi t kinh nghi m, vi t h i ký, tham gia nh ng công vi c con cháu nh ng vi c nh nhàng v.v

Nh ng vi i cao tu i chuy n sang m t vai trò m i, thích ng d n v i vai trò tu i già và ti p t c kh nh ni m tin vào b n thân, s ng vui v vì h th y mình v n có ích, v c cho xã h i và th h mai sau theo s c l c c a mình

- Nh i cao tu i c n ti p t c duy trì m t ch sinh ho , làm vi c, t p th d p lý, gi c các m ng rãi v i b ng nghi p và nh m b o cu c s ng vui v , h nh phúc

N u có tâm lý s n sàng cho vi c ngh c thi m t k ho ch s ng và làm vi i v không c m th y b h ng h t, b kh ng ho ng

H s ti p t c s ng tho i mái, thanh th n và h i còn l i