Đa dạng sinh học ở đông nam á

Những thay đổi này đã gây ra ảnh hưởng lớn đến đa dạng sinh học trên toàn khu vực, từ các loài thực vật đến động vật và cả những sinh vật sống trong nước.. Đông Nam Á là một trong những

ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA KHOA MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN

BỘ MÔN KỸ THUẬT MÔI TRƯỜNG -o0o -

ĐỀ TÀI: ĐA DẠNG SINH HỌC Ở ĐÔNG

NAM Á

GVHD: PGS TS Võ Lê Phú

SVTH: Phan Thanh Quang 1914803

Tp Hồ Chí Minh, tháng 04 năm 2023

MỤC LỤC

MỤC LỤC 2

DANH MỤC HÌNH ẢNH 3

I GIỚI THIỆU 4

II Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với đa dạng sinh học: 4

1 Đa dạng sinh học ở Đông Nam Á: 4

2 Điểm nóng về đa dạng sinh học: 5

3 Hiện trạng của đa dạng sinh học: 9

4 Những nguyên nhân dẫn đến mất đa dạng sinh học ở Đông Nam Á: 9

III Kết luận: 16

IV Tài liệu tham khảo: 16

DANH MỤC HÌNH ẢNH

Hình 1: Điểm nóng sinh học Indo-Burma 5

Hình 2: Điểm nóng sinh học Sundaland 6

Hình 3: Điểm nóng sinh học Wallacea 7

Hình 4: Điểm nóng sinh học Phillippines 8

Hình 5: Đa dạng sinh học và đặc hữu ở Đông Nam Á Bốn điểm nóng về đa dạng sinh học ở Đông Nam Á được đánh dấu màu đỏ Các thanh biểu diễn phần trăm các loài đặc hữu đối với điểm nóng tương ứng Số trong ngoặc biểu thị tổng số loài và loài đặc hữu được biết 9

Hình 6: Đất trồng cọ dầu và rừng nhiệt đới tại đảo Borneo, Malaysia Hầu hết các đồn điền cao su và dầu cọ mới ở Đông Nam Á đều trực tiếp lấy quỹ đất từ rừng nhiệt đới (Ảnh: Rhett Butler/Mongabay)10 Hình 7:Cháy rừng ở Indonesisa (nguồn ảnh: Báo tài nguyên môi trường) 11

Hình 8:Chim Buceros vigil bị giảm giống loài đi 50% (nguồn ảnh: Wikipedia) 12

Hình 9: Tê tê, một trong những loài động vật hoang dã bị săn bắt trái pháp luật nhiều nhất Ảnh minh họa: Reuters/Nhân dân) 13

I GIỚI THIỆU

Sự gián đoạn sinh thái và tuyệt chủng của các loài là một vấn đề đầy nghĩa vụ đối với chúng ta, đặc biệt là trong khu vực Đông Nam Á Đây là kết quả của những thay đổi không ngừng của môi trường sống, bao gồm cả sự biến đổi khí hậu, sự đô thị hóa và khai thác tài nguyên Những thay đổi này đã gây ra ảnh hưởng lớn đến đa dạng sinh học trên toàn khu vực, từ các loài thực vật đến động vật và cả những sinh vật sống trong nước

Đông Nam Á là một trong những khu vực có đa dạng sinh học lớn nhất trên thế giới, tuy nhiên, với sự gián đoạn sinh thái và tuyệt chủng của các loài, khu vực này đang phải đối mặt với những thách thức lớn Những hậu quả của sự gián đoạn sinh thái và tuyệt chủng có thể dẫn đến mất mát về tài nguyên thiên nhiên, cảnh quan và đa dạng sinh học Nếu không có các giải pháp hiệu quả để ngăn chặn và hạn chế những tác động xấu của con người, Đông Nam Á sẽ tiếp tục phải đối mặt với những hậu quả không lường trước được đối với đa dạng sinh học và sự phát triển bền vững của khu vực

Do đó, việc nghiên cứu và tìm hiểu thêm về sự gián đoạn sinh thái và tuyệt chủng của các loài trong khu vực Đông Nam Á là rất cần thiết Chỉ khi hiểu rõ hơn về vấn đề này, chúng ta mới có thể đưa ra các giải pháp phù hợp để bảo vệ và phục hồi đa dạng sinh học của khu vực này

II Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với đa dạng sinh học:

1 Đa dạng sinh học ở Đông Nam Á:

Đông Nam Á sở hữu 1/3 các cảnh quan nhiệt đới và đa dạng sinh học quan trọng của thế giới, cùng với Amazon ở Nam Mỹ và Congo ở châu Phi 6/25 điểm nóng về đa dạng sinh học của thế giới nằm ở khu vực này – đây được xem là ngôi nhà của 20% các loài thực vật và động vật

có xương sống trên hành tinh So với các điểm nóng khác, Đông Nam Á có mật độ dân cư đông đúc hơn nhiều với dân số hơn 800 triệu người – nhiều hơn cả Amazon và Congo cộng lại Mặc dù sở hữu nguồn tài nguyên giàu có nhưng hầu hết các quốc gia Đông Nam Á đều có thu nhập thấp hoặc trung bình Điều này có nghĩa là trong nhiều năm, môi trường thường bị hy sinh

để đổi lấy tăng trưởng kinh tế Tham nhũng cũng là một yếu tố nổi cộm của toàn khu vực và Đông Nam Á cũng đạt điểm khá thấp về Chỉ số nhận thức tham nhũng do Tổ chức Minh bạch

Quốc tế thực hiện (theo Diplomat https://www.thiennhien.net/2021/01/03/da-dang-sinh-hoc-dong-nam-a-lam-nguy/)

2 Điểm nóng về đa dạng sinh học:

> Để đạt tiêu chuẩn được coi là một điểm nóng về đa dạng sinh học trong phiên bản bản đồ điểm nóng năm 2000 của Myers, một khu vực phải hội đủ hai tiêu chí khắt khe: nó phải chứa ít nhất 0,5% hoặc 1.500 loài thực vật có mạch là loài đặc hữu, và nó phải đã mất ít nhất 70% hệ thực vật cơ bản của nó Trên khắp thế giới, có 36 khu vực đạt tiêu chuẩn theo định nghĩa

này.Những khu vực này nuôi sống gần 60% thực vật, chim, động vật có vú, động vật bò sát và lưỡng cư, với tỷ lệ cao các loài đó là loài đặc hữu

Đông Nam Á có cả 4 điểm nóng sinh học, mỗi một điểm trong số đố có một lịch sử địa chất độc đáo, góp phần tạo nên quần thể sinh vật phong phú và đặc biệt Bốn điểm nóng lần lượt là:

Indo-Burma (Đông Dương - Miến Điện):

Bao gồm tất cả các phần không phải biển của Campuchia, Lào, Myanma, Thái Lan và Việt Nam, công thêm các vùng phía nam của Trung Quốc, là một trong nữa khu vực đa dạng sinh học quan trong nhất trên Trái Đất

Điểm nóng sinh học này hiện tại vẫn đang góp phần duy trì kho tàng đa dạng sinh học trên thế giới - đã có sáu loài động vật có vú lớn được phát hiện kể từ năm 1992 Sự phát triển đa dạng của các loài rùa cạn và rùa nước ngọt cũng được tìm thấy ở đây cũng như khoảng 1.200 loài chim mới

Hơn 300 triệu người sống ở Indo-Burma, nhiều hơn bất kỳ điểm nóng nào khác Đa số họ phụ thuộc vào các dịch vụ mà các hệ sinh thái tự nhiên của điểm nóng cung cấp Đặc biệt quan trọng, trong một khu vực nơi lúa gạo và cá là nguồn thực phẩm chủ yếu của hầu hết mọi người,

là các dịch vụ thuỷ văn và cung cấp cá và các sản phẩm nước ngọt khác Vấn đề giảm nghèo và bảo tồn đa dạng sinh học, do đó, liên quan mật thiết đến nhau

(https://www.cepf.net/our-work/biodiversity-hotspots/indo-burma)

Hình 1: Điểm nóng sinh học Indo-Burma

Sundaland:

Hình 2: Điểm nóng sinh học Sundaland

Điểm nóng sinh học Sundaland bao phủ một nửa phía tây của quần đảo Indonesia, một nhóm gồm khoảng 17.000 hòn đảo trải dài 5.000 km, và được thống trị bởi các hòn đảo Borneo và Sumatra

Về mặt chính trị, điểm nóng này bao gồm phần nhỏ miền nam Thái Lan; gần như toàn bộ

Malaysia; Singapore; Brunei; và một nửa phía tây của Indonesia Quần đảo Nicobar, thuộc thẩm quyền của Ấn Độ, cũng được bao gồm

Sundaland có địa hình bao gồm dãy núi cao, núi lửa, đồng bằng, hồ nước, đầm lầy và vùng nước ven biển nông Đây là một trong những khu vực giàu sinh học nhất trên Trái đất, nơi có khoảng 25.000 loài thực vật có mạch (thực vật bậc cao) , trong đó 60% là đặc hữu

380 loài động vật có vú được tìm thấy ở đây, bao gồm hai loài đười ươi: đười ươi Borneo có nguy cơ tuyết chủng (Pongo pygmaeus) và đười ươi Sumatra có nguy cơ tuyết chủng (P

abelii) Các loài đặc trưng khác bao gồm khỉ đầu chó có nguy cơ tuyết chủng (Nasalis larvatus), chỉ sống ở Borneo, và hai loài tê giác: tê giác Java có nguy cơ tuyết chủng (Rhinoceros

sondaicus) và tê giác Sumatra có nguy cơ tuyết chủng (Dicerorhinus sumatrensis)

https://www.cepf.net/our-work/biodiversity-hotspots/sundaland

Wallacea

Hình 3: Điểm nóng sinh học Wallacea

Được mô tả lần đầu tiên bởi Alfred Russel Wallace vào năm 1869, khu vực Wallacea hỗ trợ một lượng đa dạng sinh học đáng kinh ngạc Hơn một nửa số động vật có vú của điểm nóng sinh học, 40% số chim và 65% số lưỡng cư không xuất hiện ở bên ngoài vùng này(có nghĩa là

những loài trên là đặc hữu) Ngoài ra, khu vực này, cùng với New Guinea lân cận, có nhiều loài sinh vật biển hơn bất cứ nơi nào khác trên hành tinh, hình thành trái tim của khu vực Thái Bình Dương phía tây được biết đến với cái tên "Tam giác San hô"

Có 30 triệu người sống ở Wallacea, chủ yếu dọc theo bờ biển của hơn 1.680 đảo ở đây Họ kiếm sống chủ yếu từ nông trại, rừng, đất ngập nước và biển Giống như phần lớn Indonesia, Wallacea thể hiện sự hòa trộn của nhiều nền văn hóa qua các thời đại - bao gồm cả người bản địa, người Java, Ấn Độ, Trung Quốc, Polynesia, Bồ Đào Nha, Ả Rập và Hà Lan trong số đó - dẫn đến sự giao thoa của các ngôn ngữ, tôn giáo và dân tộc Điều này có ý nghĩa rất lớn khi chính phủ và xã hội dân sự đưa ra các quyết định nhằm cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ đa dạng sinh học

https://www.cepf.net/our-work/biodiversity-hotspots/wallacea

Phillipines

Philippines bao gồm hơn 7.100 đảo ở phía tây nhất của Thái Bình Dương và có lẽ là quốc gia

đa dạng sinh học nhất thế giới về các loài thực vật và động vật sống trên cạn và biển độc đáo theo đơn vị diện tích

Những hòn đảo, hầu hết hiện nay được con người sinh sống, có đa dạng địa hình từ núi lửa gồ ghề, cao nguyên và đồng bằng màu mỡ—nay là nơi trồng lúa, ngô và dừa—đến bờ biển dài với một số rạn san hô đầy màu sắc nhất thế giới

Hình 4: Điểm nóng sinh học Phillippines

Nhiều loài đặc hữu bị giới hạn trong các mảnh rừng chỉ chiếm 7 phần trăm diện tích ban đầu của điểm nóng Điều này bao gồm hơn 6.000 loài thực vật và nhiều loài chim như loài Cebu flowerpecker (Dicaeum quadricolor) nguy cấp cực kỳ, loài Visayan wrinkled hornbill (Aceros waldeni) nguy cấp cực kỳ và loài Philippine eagle (Pithecophaga jefferyi) nguy cấp cực kỳ Sự đặc hữu của loài lưỡng cư cũng cao đáng chú ý và tăng số loài độc nhất như loài ếch bay

panther (Rhacophorus pardalis)

https://www.cepf.net/our-work/biodiversity-hotspots/philippines

Hình 5: Đa dạng sinh học và đặc hữu ở Đông Nam Á Bốn điểm nóng về đa dạng sinh học ở Đông Nam Á được đánh dấu màu đỏ Các thanh biểu diễn phần trăm các loài đặc hữu đối với điểm nóng

tương ứng Số trong ngoặc biểu thị tổng số loài và loài đặc hữu được biết

3 Hiện trạng của đa dạng sinh học:

Ba loài thực vật và tám loài động vật đã được công nhận là ‘tuyệt chủng’ ở Đông Nam Á bởi Liên minh Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên và Tài nguyên Thiên nhiên (IUCN) Bởi vì Đông Nam Á có một nạn phá rừng quy mô lớn gần đây (tức là trong hai thế kỷ qua), nhiều loài bản địa của khu vực, như cây sống lâu năm hiếm, đang bị đẩy đến tuyệt chủng do sự cô lập gây ra bởi sự phân mảnh của môi trường sống

Vì vậy, mặc dù số lượng loài đã tuyệt chủng thực tế ở khu vực này không đáng báo động, mức

độ nguy cấp của các loài hiện hữu cho thấy sự nghiêm trọng của các mối đe dọa, như phá rừng, đối với hệ sinh thái khu vực Số lượng các loài bị đe dọa ở Đông Nam Á, bao gồm cả những loài trong các hạng mục của IUCN như 'cực kỳ nguy cấp' (CE), 'nguy cấp' (EN) và 'dễ tổn thương' (VU) dao động từ 20 (CE) đến 686 (VU) loài cho thực vật mạch, từ sáu đến 91 loài cho

cá, từ không đến 23 loài cho lưỡng cư, từ bốn đến 28 loài cho bò sát, từ bảy đến 116 loài cho chim và từ năm đến 147 loài cho động vật có vú (xem Online Supplementary Material)

4 Những nguyên nhân dẫn đến mất đa dạng sinh học ở Đông Nam Á:

Chuyển đổi rừng (xâm lấn rừng)

Hình 6: Đất trồng cọ dầu và rừng nhiệt đới tại đảo Borneo, Malaysia Hầu hết các đồn điền cao su và dầu cọ mới ở Đông Nam Á đều trực tiếp lấy quỹ đất từ rừng nhiệt đới (Ảnh: Rhett Butler/Mongabay)

Là chuyển đổi môi trường sống tự nhiên sang các mục đích sử dụng đất khác là nguyên nhân chính dẫn đến mất đa dạng sinh học trên toàn thế giới nói chung và ở Đông Nam Á nói riêng Giữa năm 1880 và 1980, Đông Nam Á đã trải qua tỉ lệ mất rừng hàng năm trung bình là 0,3% Trong thập kỷ qua, sự mất mát của "rừng tự nhiên" trong khu vực này đã tiếp tục ở mức 1,4% yK1, tỉ lệ này cao hơn so với tỉ lệ phá rừng ở các khu vực nhiệt đới khác có nhiều loài như Trung Mỹ và vùng Caribe (1,2%) và Nam Mỹ (0,5%) Hiện nay, ít hơn một nửa (từ 41,3% đến 44,2%) số rừng ban đầu của Đông Nam Á còn lại

Phá rừng ở Đông Nam Á đã gây ra những tác động tiêu cực đối với đa dạng sinh học phong phú và độc đáo của khu vực, với Singapore là quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất cho đến nay (Hộp 1; xem Tài liệu Bổ sung Trực tuyến) Tác động ngay lập tức nhất của hoạt động lâm nghiệp là sự thay đổi của tầng ngọn cây rừng nhiệt đới đóng gói nhiều lớp độc đáo và kín Giảm chiều cao tầng ngọn cây, diện tích bề mặt và kích thước đỉnh cây của rừng được chọn lọc tại Malaysia vẫn còn rõ ràng sau bốn thập kỷ phục hồi Tại Borneo, sự phong phú về loài cây được chỉ ra là liên quan tiêu cực với mức độ hoạt động khai thác gỗ Các mầm non và cây non tại các khu vực này cũng thiếu loài , cho thấy rừng bị khai thác cần một khoảng thời gian dài để phục hồi sự phong phú thực vật ban đầu Việc chuyển đổi đất sang sử dụng nông nghiệp có ảnh hưởng tồi tệ hơn nữa, do sự cạn kiệt dinh dưỡng đất và xói mòn sau các hoạt động nông nghiệp

Hình 7:Cháy rừng ở Indonesisa (nguồn ảnh: Báo tài nguyên môi trường)

Dù cháy rừng luôn xảy ra ở Đông Nam Á, nhưng sự kết hợp của nhiều yếu tố, chẳng hạn như thực hành chuyển đổi đất đai kém, khai thác gỗ và sự kiện El Nin˜o mạnh hơn, đồng thời làm tăng khả năng xảy ra các đám cháy

thảm họa ở khu vực này Ví dụ, việc đốn hạ cây có thể làm tăng nguy cơ cháy rừng do mở rộng tán cây, tạo đống rác gỗ dễ cháy và giúp mọi người dễ tiếp cận với khu rừng Trong khoảng từ 1997-1998, 5 triệu ha rừng ở Indonesia (Sumatra và Kalimantan) bị cháy rừng tiêu thụ Ước tính rằng 4,6% cây mộc mạc, cũng như 70-100% cây giống và 25-70% cây non, bị phá hủy ở Sumatra (Vườn quốc gia Barisan Selatan) Do mất mát các cây trái, nhiều loài chim ăn trái, như loài Hồng hoàng mũ cát Buceros vigil , đã giảm dân số lên đến 50% Ngay lập tức sau các đám cháy, các loài động vật khác, chẳng hạn như siamang Holobates syndactylus, loài lớn nhất trong họ gibbons, biến mất hoàn toàn khỏi các khu vực bị cháy Nhóm Siamang có lãnh thổ bao gồm khu rừng đã bị cháy hoặc gần các khu vực bị cháy có kích thước đáng kể nhỏ hơn và gặp tỷ lệ tử vong trẻ sơ sinh và thiếu niên cao hơn so với các nhóm không bị ảnh hưởng bởi lửa

Săn bắt và khai thác đá vôi đe dọa động vật hoang dã:

Hình 8:Chim Buceros vigil bị giảm giống loài đi 50% (nguồn ảnh: Wikipedia)

Mối đe dọa nghiêm trọng đối với đa dạng sinh học khu vực Đông Nam Á là các hoạt động săn bắn và buôn bán động vật hoang dã trái phép nhằm lấy thịt thú rừng, sử dụng trong y học cổ truyền, trang trí, hay buôn bán thú cảnh Nhu cầu tiêu dùng lớn đã làm suy giảm tất cả các loài động vật có vú trên 2kg tại phần lớn các khu rừng không được bảo tồn trong khu vực Trong khi đó, nhiều loài chim và bò sát đang bị biến thành vật nuôi, bị nhốt trong các vườn thú và công viên thủy sinh

Nhiều hệ sinh thái đang bị đe dọa nhất Đông Nam Á là nơi sinh sống của nhiều loài đặc hữu quý hiếm Ví dụ, các địa hình karst, nơi đá vôi bị xói mòn sinh ra các chỏm núi, cột trụ, hố sụt và

Nam Á có khoảng 800.000 km2 diện tích núi đá vôi Ba trong số năm nước xuất khẩu đá vôi nhiều nhất thế giới bao gồm Ấn Độ, Việt Nam và Malaysia, chiếm gần 20% sản lượng xuất khẩu

xi măng toàn cầu

Hình 9: Tê tê, một trong những loài động vật hoang dã bị săn bắt trái pháp luật nhiều nhất Ảnh minh

họa: Reuters/Nhân dân)

Những mối đe dọa tiềm ẩn khác:

Sala và các đồng nghiệp đã chỉ ra rằng, so với tác động đáng kể của việc chuyển đổi rừng, các yếu tố khác như biến đổi khí hậu, lượng nitơ bổ sung, loài xâm nhập và sự thay đổi nồng độ CO2 không gây ra tác động đáng kể đối với đa dạng sinh học trong hệ sinh thái nhiệt đới Biến đổi khí hậu được chỉ ra có ảnh hưởng tỷ lệ lớn nhất đối với đa dạng sinh học trong môi trường cực đoan, như các khu vực Bắc Cực và khu rừng boreal, và có ít ảnh hưởng nhất ở vùng nhiệt đới, chỉ có các khu vực miền núi bị ảnh hưởng đáng kể

Sự lắng động nitơ được cho là có tác động lớn nhất đến đa dạng sinh học ở các vùng có nguồn nitơ hạn chế nhất, chẳng hạn như các khu rừng ôn đới Các loài xâm lấn cũng không được kỳ vọng sẽ ảnh hưởng nhiều đến các hệ sinh thái nhiệt đới vì các yếu tố phiotic và sinh học khác nhau, chẳng hạn như đa dạng sinh học cao, giảm thiểu khả năng thành công của sự thiết lập bởi các sinh vật xâm lấn trong các cộng đồng chưa bị ảnh hưởng ở vùng nhiệt đới Sự tăng nồng độ khí CO2 trong không khí được kỳ vọng sẽ có tác động lớn đến đa dạng sinh học chủ yếu ở các