(Tiểu luận) hãy đánh giá mô hình bảo hiến theo tinh thần hiến pháp năm 2013 ở việtnam hiện nay

Hiến pháp nay, khái niệm cần được giải thích sâu hơn nữa, theo đó hoạt động bảo hiến không chỉ là sự bảo đảm tính hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật mà còn là việc bảo vệ tính t

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG

KHOA LUẬT

=====000=====

MÔN LUẬT HIẾN PHÁP Hãy đánh giá mô hình bảo hiến theo tinh thần Hiến pháp năm 2013 ở Việt Nam hiện nay? Đề xuất một số kiến nghị (nếu có) để góp phần hoàn thiện mô hình này nhằm nâng cao hiệu quả bảo vệ Hiến pháp ở Việt Nam hiện nay.

Hà Nội, 04/2023

Mục lục

LỜI MỞ ĐẦU 3

PHẦN NỘI DUNG 4

1 Định nghĩa bảo hiến 4

2 Các mô hình bảo hiến trên thế giới 4

Mô hình phi tập trung 4

Mô hình bảo hiến kiểu Pháp 5

Mô hình bảo hiến tập trung 5

Mô hình bảo hiến hỗn hợp kiểu Âu Mỹ 5

Mô hình cơ quan lập hiến đồng thời là cơ quan bảo hiến 6

3 Sự hình thành và phát triển của cơ chế bảo hiến trên thế giới và tại Việt Nam 6 Sự hình thành cơ chế bảo hiến trên thế giới 6

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1946: 7

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1959: 8

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1980: 8

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1992: 8

4 Mô hình bảo hiến theo Hiến pháp năm 2013 9

Hoàn cảnh ra đời: 9

Đặc điểm của mô hình: 10

5 Sự phù hợp, ưu điểm, hạn chế của mô hình bảo hiến ở Việt Nam hiện nay 11

Sự phù hợp 11

Ưu điểm 12

Nhược điểm, tồn tại 12

6 Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện mô hình bảo hiến ở Việt Nam hiện nay 13

Các quan điểm về vấn đề xây dựng và hoàn thiện cơ chế bảo hiến 14

Các nguyên tắc xây dựng cơ chế bảo hiến 14

Đề xuất mô hình hội đồng Hiến pháp 15

Nguyên nhân đề xuất mô hình hội đồng Hiến pháp: 16

Những yêu cầu khi xây dựng mô hình hội đồng Hiến pháp: 17

LỜI KẾT 19

TÀI LIỆU THAM KHẢO 20

LỜI MỞ ĐẦU

Việt Nam là một quốc gia pháp quyền, nơi các quyền của công dân được đảm bảo và bảo vệ bởi Hiến pháp và các luật pháp khác Tuy nhiên, để đảm bảo tính tối thượng của Hiến pháp và bảo vệ các quyền của công dân, cơ chế bảo hiến đã được thiết lập Tuy nhiên, trong thực tế, cơ chế này đang đối mặt với nhiều thách thức và bất cập, khiến việc giám sát và bảo vệ Hiến pháp không đạt được hiệu quả cao nhất

Các hạn chế và bất cập của cơ chế giám sát và bảo vệ Hiến pháp hiện nay đã làm nổi bật sự cần thiết của việc nghiên cứu và đề xuất giải pháp hữu hiệu để hoàn thiện cơ chế này Vì mục đích của Nhà nước pháp quyền là bảo vệ các quyền của công dân được Hiến pháp ghi nhận, bảo đảm tính tối thượng của Hiến pháp và các đạo luật trong điều chỉnh các quan hệ xã hội, cơ chế bảo hiến lại đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo việc chấp hành Hiến pháp và pháp luật từ tất cả các chủ thể

PHẦN NỘI DUNG

1 Định nghĩa bảo hiến

Bảo hiến là một khái niệm pháp lý quan trọng trong việc bảo vệ tính hợp pháp của các hành động của cơ quan nhà nước và đảm bảo sự tuân thủ của các quy định trong hiến pháp Bảo hiến được thực hiện bởi các cơ quan của một quốc gia, bao gồm cả tòa án, nghịviện và hội đồng hiến pháp

Theo định nghĩa của một số từ điển pháp luật phổ biến, bảo hiến là quyền hạn của các tòa án để xem xét và đánh giá tính hợp pháp của các đạo luật hoặc quyết định của các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp Trong quá trình này, tòa án sẽ kiểm tra xem liệu các đạo luật và quyết định đó có vi phạm các quy định trong hiến pháp hay không Nếu tòa ánkết luận rằng một quy định nào đó trong đạo luật hoặc quyết định đó là không hợp pháp,

nó có thể tuyên bố rằng quy định đó là vô hiệu

Ngoài ra, bảo hiến còn có thể được sử dụng để đảm bảo sự công bằng và bảo vệ quyền lợi của các công dân Nếu một cá nhân cho rằng quyết định của một cơ quan nhà nước vi phạm quyền lợi của họ hoặc không tuân thủ các quy định trong hiến pháp, họ có thể kháng cáo đến tòa án để được giải quyết

2 Các mô hình bảo hiến trên thế giới

Mô hình phi tập trung

Mô hình bảo hiến phi tập trung là một hệ thống tòa án rất quan trọng trong việc duy trì tính phù hợp và công bằng trong việc áp dụng pháp luật cho từng vụ việc cụ thể Nó được xây dựng trên cơ sở học thuyết phân chia và kiềm chế đối trọng giữa các nhánh quyền lựclập pháp, hành pháp và tư pháp Mô hình này bao gồm tất cả các cấp độ tòa án, bao gồm

cả tòa án tối cao và tòa án các cấp, và tất cả đều có thẩm quyền giám sát tính hợp hiến củacác đạo luật thông qua việc giải quyết các vụ việc cụ thể

Cách tiếp cận này cho phép các tòa án xem xét tính hợp hiến của các đạo luật thông qua các vụ kiện cụ thể và các sự kiện pháp lý cụ thể Điều này giúp bảo vệ Hiến pháp mộtcách cụ thể hơn và đảm bảo rằng mọi đạo luật đều được áp dụng đúng mực và không vi phạm các quy định trong Hiến pháp Thêm vào đó, mô hình bảo hiến phi tập trung có ưu điểm là bảo hiến một cách cụ thể vì nó liên quan đến từng vụ việc cụ thể Điều này giúp tăng tính phù hợp và công bằng của việc áp dụng pháp luật cho từng vụ việc cụ thể.Tòa án tư pháp đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá tính hợp hiến của các đạo luật thông qua các vụ kiện cụ thể, giúp bảo vệ quyền lợi và lợi ích của công dân Các vụ kiện này cũng cung cấp cho tòa án tư pháp các thông tin và thẩm quyền cần thiết để đưa

ra quyết định hợp pháp về việc áp dụng pháp luật trong từng trường hợp cụ thể Với mô hình bảo hiến phi tập trung, tòa án tư pháp được coi là một trong những người giám sát chính của việc áp dụng pháp luật và bảo vệ quyền lợi của công dân trong một xã hội dân sự

Mô hình bảo hiến kiểu Pháp

Mô hình bảo hiến kiểu Pháp là một hệ thống giám sát tính hợp hiến của văn bản quy phạm pháp luật ngay trước khi nó được ban hành Điều này có thể giúp hạn chế số lượng

văn bản vi hiến và đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật Tuy nhiên, mô hình này cũng có nhược điểm đó là cơ quan bảo hiến có thể can thiệp quá sâu vào quy trình lậppháp của nghị viện và gây ra sự phân tán và chậm trễ trong quyết định ban hành văn bản pháp luật.

Theo mô hình bảo hiến kiểu Pháp, chỉ có các văn bản được phê chuẩn bởi nghị viện nhưng chưa được tổng thống ban hành mới được giám sát tính hợp hiến Điều này có thể giúp giảm số lượng văn bản vi hiến và đảm bảo tính thống nhất của hệ thống pháp luật Tuy nhiên, cơ quan bảo hiến có thể sử dụng quyền lực của họ để can thiệp vào quy trình lập pháp của nghị viện và gây ra sự chậm trễ và phân tán trong quyết định ban hành văn bản pháp luật

Một số chuyên gia cho rằng, việc sử dụng mô hình bảo hiến kiểu Pháp có thể dẫn đến

sự thận trọng quá mức trong việc ban hành văn bản pháp luật Tuy nhiên, nếu được áp dụng một cách chính xác và cân nhắc, mô hình này có thể giúp đảm bảo tính phù hợp và công bằng của việc áp dụng pháp luật trong xã hội

Mô hình bảo hiến tập trung

Trong các nước lục địa châu Âu, mô hình bảo hiến tập trung được áp dụng thay vì mô hình Mỹ, trong đó tòa án tư pháp không được trao quyền giám sát Hiến pháp Thay vào

đó, một cơ quan đặc biệt với tên gọi là Tòa án Hiến pháp, Hội đồng bảo hiến hoặc Viện Bảo hiến được thành lập để giám sát Hiến pháp Cơ quan này có vị trí độc lập với quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp Các thẩm phán được bổ nhiệm hay bầu cử theo một chế

độ đặc biệt và có chuyên môn nghiệp vụ cao Điều này tạo nên một mô hình giám sát tập trung

Tòa án Hiến pháp có các thẩm quyền quan trọng, bao gồm xem xét tính hợp hiến của các văn bản luật, các điều ước quốc tế, các sắc lệnh và các nghị định Nó cũng có thể tuyên bố một văn bản luật hoặc văn bản dưới luật là vi hiến và làm vô hiệu hóa chúng Tòa án Hiến pháp cũng xem xét tính hợp hiến của các cuộc bầu cử tổng thống, bầu cử nghị viện và trưng cầu ý dân Ngoài ra, cơ quan này còn tư vấn về tổ chức bộ máy nhà nước, về các vấn đề chính trị đối nội và đối ngoại, và giải quyết các tranh chấp về thẩm quyền giữa các nhánh quyền lực lập pháp, hành pháp và tư pháp, giữa chính quyền trung ương và địa phương Tòa án Hiến pháp cũng có trách nhiệm giám sát Hiến pháp liên quanđến quyền con người và quyền công dân

Mô hình bảo hiến hỗn hợp kiểu Âu Mỹ

Mô hình bảo hiến hỗn hợp kiểu Âu - Mỹ là một sự kết hợp giữa các đặc trưng của mô hình bảo hiến tập trung và mô hình bảo hiến phân tán Theo mô hình này, thẩm quyền bảohiến được trao cho cả cơ quan bảo hiến chuyên trách và tất cả các tòa án thuộc hệ thống tưpháp Tuy nhiên, thẩm quyền của Tòa án Hiến pháp và Tòa án tối cao đối với những vụ việc cụ thể được quy định ngay trong Hiến pháp, trong khi các tòa án khác có thẩm quyềnxem xét tính hợp hiến của các đạo luật khi giải quyết một vụ việc cụ thể Các tòa án khác cũng được quyền không áp dụng các đạo luật được cho là không phù hợp với hiến pháp Bên cạnh đó, Tòa án Hiến pháp cũng có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về thẩm quyền giữa các nhánh quyền lực và giám sát việc thực thi Hiến pháp, bảo vệ quyền con người và quyền công dân Mô hình này mang tính linh hoạt cao và phù hợp với tình hình

và điều kiện cụ thể của từng quốc gia

Mô hình cơ quan lập hiến đồng thời là cơ quan bảo hiến

Mô hình cơ quan lập hiến đồng thời là cơ quan bảo hiến được áp dụng ở nhiều quốc giatrên thế giới, hiện nay cũng có một số quốc gia không thành lập cơ quan bảo hiến chuyên trách Thay vì trao quyền bảo hiến cho các cơ quan tư pháp, những quốc gia này giao thẩm quyền giám sát Hiến pháp cho một số cơ quan nhà nước khác nhau, như Nghị viện, Hội đồng nhà nước hoặc một cơ quan đặc biệt của Nghị viện Các quốc gia theo mô hình này bao gồm Phần Lan, Baren, Côoét, Ôman, Cônggô, Êtiôpia, Ghinê-Bítxao, Dimbabuê, Brunây, Mianma, Trung Quốc, Cu Ba, Việt Nam, Lào, và Cộng hoà dân chủ nhân dân Triều Tiên, Pakixtan

3 Sự hình thành và phát triển của cơ chế bảo hiến trên thế giới và tại Việt Nam

Sự hình thành cơ chế bảo hiến trên thế giới

Ý nghĩa quan trọng và giá trị pháp lý của Hiến pháp cũng là cơ sở nảy sinh vấn đề kiểm tra, giám sát việc chấp hành Hiến pháp và là cơ sở hình thành cơ chế bảo hiến Bởi

lẽ, cơ chế bảo hiến chỉ tồn tại khi Hiến pháp có giá trị vượt trội so với những văn bản quy phạm pháp luật khác Trước đây, trong một số văn bản pháp lý, hoạt động bảo hiến được xem là sự bảo đảm tính hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật Hiến pháp nay, khái niệm cần được giải thích sâu hơn nữa, theo đó hoạt động bảo hiến không chỉ là sự bảo đảm tính hợp pháp của các văn bản quy phạm pháp luật mà còn là việc bảo vệ tính tốithượng của Hiến pháp và là cơ sở của hệ thống luật pháp nhà nước để thực hiện các quyềnhiến định trong mối quan hệ chặt chẽ với các chủ thể trong hệ thống pháp luật nhà nước

Do đó, khái niệm về cơ chế bảo hiến không chỉ bao gồm các yếu tố cơ bản, mà còn bao hàm tất cả các thiết chế, nguyên tắc và biện pháp tổ chức và triển khai các hoạt động giải thích Hiến pháp; giám sát và đánh giá hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp và

tư pháp; xác nhận và đánh giá tính phù hợp với Hiến pháp và pháp luật của các tài liệu pháp lý và các hiệp định quốc tế; theo dõi và đánh giá sự tuân thủ các quy định về quyền con người và công dân của Hiến pháp; và giải quyết các vấn đề phát sinh về thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước và cá nhân có thẩm quyền…

Tư tưởng về giám sát Hiến pháp xuất hiện lần đầu tiên ở Anh vào đầu thế kỷ XVII và gắn liền với hoạt động của Hội đồng cơ mật Hội đồng này được thành lập vào năm 1620, với nhiệm vụ kiểm soát quyền lực của các cơ quan lập pháp tại Anh đối với các thuộc địa của họ Hội đồng cơ mật có quyền tuyên bố văn bản do cơ quan lập pháp của các nước thuộc địa Anh ban hành trái với luật của Nghị viện Anh hay pháp luật chung thì không thể

có hiệu lực và phải bị bãi bỏ Tư tưởng giám sát Hiến pháp theo nghĩa hiện hành lần đầu tiên xuất hiện ở Mỹ vào giữa thế kỷ XVIII, nhưng không phải trên cơ sở Hiến pháp mà từ

án lệ Năm 1803, Chánh án Toà án tối cao Mỹ, John Marshall, đã phán quyết trong trườnghợp Marbury v Madison rằng Toà án tối cao được xem xét tính hợp hiến của bất kỳ đạo luật nào của Nghị viện liên bang hay của cơ quan lập pháp các tiểu bang bằng tuyên bố Hiến pháp liên bang là đạo luật cao nhất của đất nước, vì vậy bất cứ văn bản luật nào do Nghị viện ban hành trái với Hiến pháp có thể bị Toà án tuyên bố là không hợp hiến Ở châu Âu, sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, xuất hiện một mô hình cơ quan bảo hiến do học giả người Áo - Hans Kelsen sáng tạo Mô hình này được gọi là "cơ chế bảo hiến" và

Pháp 100% (2)

12

Vở ghi Hiến phápLuật Hiến

Pháp 100% (2)

98

Vở ghi Luật Hiến pháp - Vở ghi slide…Luật Hiến

Pháp 100% (1)

40

LUẬT-VIỆT-NAMLuật Hiến

VĂN-HÓA-PHÁP-Pháp 100% (1)

8

Tieuluan-LuathienphapLuật Hiến

Pháp 100% (1)

27

được đưa vào áp dụng tại nhiều quốc gia châu Âu Theo đó, hoạt động bảo hiến được táchkhỏi hệ thống tư pháp và do một cơ quan chuyên trách là Toà án Hiến pháp thực hiện Cơ quan này có nhiệm vụ giám sát và kiểm tra tính hợp pháp của các văn bản quy phạm phápluật và điều ước quốc tế, kiểm tra và giám sát hoạt động của các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp, giám sát.

Trong lịch sử Việt Nam, hoạt động bảo hiến luôn được Đảng và Nhà nước đánh giá cao

vì nó đảm bảo tính tối thượng của Hiến pháp trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội và bảo vệ đường lối của Đảng Nó góp phần quan trọng trong việc bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội Hoạt động bảo vệ Hiến pháp được liên kết mật thiết với

sự ra đời của bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà vào năm

1946, và tiếp tục được thể hiện trong các Hiến pháp 1959, 1980 và 1992 Các Hiến pháp này quy định rằng tất cả cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế và xã hội, đơn vị vũ trang nhân dân và mọi công dân đều phải nghiêm chỉnh tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, đồng thời đấu tranh phòng ngừa và chống lại bất kỳ hành vi nào vi phạm Hiến pháp và pháp luật

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1946

Bản Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam, được ban hành vào năm 1946, có tính súc tích

và giá trị đặc biệt quan trọng trong lịch sử lập hiến của đất nước Tuy nhiên, do tình hình lịch sử phức tạp và cuộc chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp bùng nổ trên toàn quốc, việc thực thi Hiến pháp đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng Bởi vì những điều kiện đó, Hiến pháp không được tổ chức trưng cầu dân ý toàn quốc và chỉ chính thức được áp dụng từ ngày 9/11/1946 Trong hoàn cảnh đó, Quốc hội, cơ quan lập hiến, đã phải vừa lập hiến vừa lập pháp Mặc dù Hiến pháp 1946 không định rõ về hiệu lực tối cao của chính nó, nhưng khi xem xét về bản chất pháp lý, nội dung quy định, chủ thể và thủ tục thông qua, sửa đổi Hiến pháp, ta có thể thấy rằng Hiến pháp 1946 là một đạo luật cơ bản của nhà nước và có hiệu lực pháp lý cao nhất Vì vậy, Hiến pháp 1946 vẫn đóng một vai trò rất quan trọng trong lịch sử pháp lý của Việt Nam Tuy có quy định chung về việc kiểm tra, giám sát hoạt động của các cơ quan công quyền nhưng không có quy định nào cụ thể, rõ ràng về việc kiểm tra, giám sát Hiến pháp

LÝ-LUẬN-PHÁP-…Luật Hiến

7

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1959

Hiến pháp 1959 đã gián tiếp quy định Hiến pháp có hiệu lực pháp lí cao nhất, nên đương nhiên luật, nghị quyết của quốc hội và các văn bản pháp luật của cơ quan nhà nướckhác ban hành không được trái với Hiến pháp vị trí, vai trò của Quốc hội đã được tăng cường, được nâng cao trong tổ chức bộ máy quyền lực nhà nước và đã thay đổi căn bản sovới chế định Nghị viện nhân dân trong Hiến pháp 1946 Điều đó được thể hiện trong điều

43, 44, 50: Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Việt Nam Dân chủCộng hòa, là cơ quan duy nhất có quyền lập pháp Mặc dù đã có quy định về cơ quan kiểm tra và giám sát việc bảo hiến trong Hiến pháp 1959, tuy nhiên, việc này vẫn chưa được đặc thù hóa cụ thể, vì vậy chưa có cơ quan nào chịu trách nhiệm thực hiện nhiệm vụnày Ngoài ra, việc Quốc hội được quy định là cơ quan kiểm tra và giám sát thực hiện Hiến pháp, không đảm bảo tính khách quan, bởi vì Quốc hội là cơ quan lập pháp và tự có thể xử lý các văn bản mà mình ban hành, do đó, khó để đảm bảo sự khách quan trong việckiểm tra và giám sát việc thực hiện Hiến pháp trên thực tế

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1980

Bản Hiến pháp này tiếp tục thừa nhận quyền lập hiến chỉ thuộc về Quốc hội, không còn

có sự phân biệt giữa Quốc hội lập hiến và Quốc hội lập pháp và đặt Quốc hội cao hơn Hiến pháp Hiến pháp vẫn chưa trao đầy đủ quyền cho Quốc hội để bãi bỏ các văn bản pháp luật vi phạm hiến pháp Quy định về quyền kiểm tra giám sát của Quốc hội đối với việc thực hiện Hiến pháp vẫn rất chung chung và hình thức Hơn nữa, vấn đề bất cập vẫn tồn tại khi Hội đồng Nhà nước (tương đương với Ủy ban Thường vụ Quốc hội) vẫn có quyền bãi bỏ các văn bản pháp luật mà không có sự giám sát cụ thể đối với việc đó là trái hiến pháp hay không Do Quốc hội vẫn là cơ quan giám sát tối cao về Hiến pháp và quyềnnày vẫn còn chung chung, cơ chế giám sát các văn bản pháp luật từ Hội đồng Nhà nước

và Quốc hội vẫn chưa được định rõ

Cơ chế bảo hiến qua Hiến pháp 1992

Về chủ thể ban hành, Hiến pháp 1992 vẫn tiếp tục khẳng định rằng Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp thông qua điều 83 và cũng chưa có cơ chế xem xét tính hợp hiến của các dự luật do Quốc hội ban hành Hoạt động kiểm tra và giám sát việc tuân thủ Hiến pháp 1992 được thực hiện bởi nhiều cơ quan khác nhau, bao gồm

cơ quan quyền lực cao nhất của nhà nước là Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao và cơ quan chính quyền địa phương Mỗi cơ quan được phân công và phân nhiệm các quyền hạn nhấtđịnh trong phạm vi chức năng nhiệm vụ của mình, đều bắt nguồn từ Quốc hội Quốc hội

đã có quyền bãi bỏ các văn bản theo khoản 9 Điều 84, đây là một bước tiến lớn trong việcgiải quyết bất cập đã được đề cập trong các bản Hiến pháp trước Về UBTVQH, Hiến pháp giai đoạn này đã giới hạn lại thẩm quyền của cơ quan này trong việc giám sát hiến pháp UBTVQH chỉ được quyền đình chỉ văn bản trái với hiến pháp và đề nghị hủy bỏ theo khoản 5 Điều 91 Hiến pháp 1992 Điều này được xem là một bước tiến mới trong việc giới hạn thẩm quyền bảo hiến của UBTVQH trong trường hợp này, tránh việc lạm quyền xảy ra

4 Mô hình bảo hiến theo Hiến pháp năm 2013

Hoàn cảnh ra đời:

Vào ngày 18 tháng 11 năm 2013, Quốc hội thông qua Hiến pháp 2013, là bản Hiến pháp thứ năm và là sự khởi đầu cho thời kỳ mới của Việt Nam trong cộng đồng xã hội chủnghĩa Hiến pháp này được xây dựng trong bối cảnh lịch sử đặc biệt, trong bối cảnh mà thế giới và đất nước đang trải qua những thay đổi từng bước Hiến pháp 2013 được xây dựng trên nền tảng nhất định, được kế thừa từ các bản Hiến pháp trước đó và những kinh nghiệm lịch sử của Việt Nam trong hơn 60 năm lập Hiến pháp

Việc sửa đổi Hiến pháp 1992 nhằm hoàn thiện và tích cực hơn đã đưa đến việc thể chế hóa các vấn đề mới và cải tiến hệ thống pháp luật trong thực tiễn Hiến pháp 2013 không ghi nhận cơ quan bảo hiến chuyên trách, tuy nhiên việc này không ảnh hưởng đến việc tuân thủ các nét cơ bản của Hiến pháp và tiếp tục áp dụng mô hình bảo hiến bảo hiến theoHiến pháp 1992 được sửa đổi năm 2001, với cơ chế kiểm tra và giám sát của Quốc hội Tóm lại, Hiến pháp 2013 là một bản Hiến pháp tiên tiến và cải tiến hơn nhằm đáp ứng cácyêu cầu của thực tiễn và phát triển của Việt Nam

Quan điểm ban đầu của Đảng và nhà nước ủng hộ việc hình thành cơ quan bảo hiến ở Việt Nam bằng hàng loạt những văn bản có tính pháp lý quan trọng như Nghị quyết 48 ngày 2/5/2005 của Bộ chính trị về chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đến năm 2020 và Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng - Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X năm 2006 của Đảng Dưới sự ủng hộ về tư tưởng của Đảng và nhà nước, các nhà khoahọc hàng đầu Việt Nam về lĩnh vực Hiến pháp dưới sự giúp đỡ chuyên gia nước ngoài bắt đầu xây dựng những cơ sở đầu tiên về mô hình bảo hiến cụ thể

mà Việt Nam có thể áp dụng Giai đoạn ban đầu xuất hiện những phương án về cơ chế tài phán Hiến pháp ở nước ta bao gồm:

Phương án thứ nhất, thành lập Ủy ban bảo vệ Hiến pháp trực thuộc Quốc hội Ủy ban bảo vệ Hiến pháp sẽ được tổ chức tương tự như các Ủy ban khác của Quốc hội, thực hiện nhiệm xem xét tính hợp hiến của những văn bản dưới luật của cá cơ quan nhà nước ban hành Ủy ban không được xem xét những văn bản pháp lý mà Quốc hội ban hành và thẩmquyền được trao hoàn toàn mang tính tham vấn khi báo cáo kết quả xem xét tính hợp hiến với Quốc hội

Phương án thứ hai, trao nhiệm vụ bảo hiến cho cơ quan Tư pháp mà chủ thể xác định làTòa án nhân dân tối cao Tòa án nhân dân tối cao được trực tiếp trao quyền thực hiện nhiệm vụ bảo hiến, xem xét những văn bản pháp lý của cơ quan quyền lực nhà nước.Phương án thứ ba, thành lập cơ quan bảo hiến độc lập Cơ quan bảo hiến độc lập với Quốc hội, có thẩm quyền, trình tự và thủ tục bảo hiến riêng Ở phương án này hướng đến những mô hình bảo hiến hiệu quả ở châu Âu bao gồm: Tòa án Hiến pháp và hội đồng Hiến pháp Hai mô hình lớn trên thế giới và đã có hiệu quả khi đưa vào hoạt động thực tiễn

Mặc dù đã đưa ra những phương án mới, nhưng chưa đề cập đến các ưu điểm,nhược điểm, hạn chế hay vướng mắc có thể xảy ra khi thực hiện Những mô hình này, nếu được xây dựng, sẽ đại diện cho một bước tiến lớn trong việc bảo vệ Hiến pháp ở Việt Nam Ngoài sự ủng hộ cho việc xây dựng cơ chế bảo hiến mới, cũng xuất hiện những ý kiến phản đối việc hình thành mô hình bảo hiến mới Những người phản đối xây dựng mô hìnhmới đưa ra các lập luận xuất phát từ suy nghĩ chủ quan về sự cần thiết của việc tồn tại một

cơ chế bảo hiến mới Tuy nhiên, việc đối thoại và thảo luận để đưa ra các giải pháp thích hợp và phù hợp với thực tế Việt Nam sẽ là cần thiết trong việc xây dựng mô hình bảo hiếnmới để đảm bảo hoạt động hiệu quả và bảo vệ Hiến pháp.

Thứ nhất, mô hình bảo hiến quốc hội vẫn có thể tiếp tục tồn tại và hoạt động bình thường Tại sao cần có sự thay đổi khi những văn bản vi hiến tồn tại không quá nhiều, sự thay đổi sẽ mang lại những hệ lụy không tốt cho đất nước Chỉ nên có sự thay đổi để làm tăng tính hiệu quả của cơ chế bảo hiến Quốc hội chứ không thể thay đổi hoàn toàn và tiến hành xây dựng mới

Thứ hai, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật hạn chế những sai sót có thể mắc phải Lập luận cho rằng hoàn thiện từ khâu xây dựng văn bản pháp luật với trình tự, thủ tục, cơ quan ban hành được quy định đầy đủ, chặt chẽ, rõ ràng, chính xác là sẽ hạn chế được vi hiến trong thực tiễn

Thứ ba, đây cũng là lập luận phản đối được xem là quan trọng nhất khi khẳng định xây dựng bất kỳ cơ quan bảo hiến dưới dạng thức như thế nào cũng vi phạm nguyên tắc tập quyền theo kiểu Liên Xô Khi xây dựng cơ quan bảo hiến, quyền lực của Quốc hội sẽ bị

đe dọa, nguyên tắc tập trung quyền lực sẽ không được thực hiện đúng như định hướng Lập luận dựa trên nhìn nhận về một Hiến pháp với chức năng chính trị là chủ yếu khi địnhhướng những quy định trong Hiến pháp chỉ tồn tại để thực hiện những mục đích nhất địnhcủa hệ thống chính trị

Quá trình tranh luận và đóng góp ý kiến về mô hình bảo hiến diễn ra sôi nổi hơn vào thời điểm những năm bắt đầu quy trình sửa đổi Hiến pháp Các nhà khoa học cũng như người dân đều hy vọng cơ quan tài phán hay một cơ chế bảo hiến bất kỳ có thể được xuất hiện trong Hiến pháp mới Hy vọng đó càng lớn khi tại dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 2012: mô hình hội đồng Hiến pháp được ghi nhận như là một chương của dự thảo Hiến pháp Còn nhiều câu hỏi về thẩm quyền cũng như trình tự thủ tục, tính hiệu quả của mô hình hội đồng Hiến pháp tuy nhiên so với cơ chế bảo hiến vẫn đang tồn tại là bước tiến đáng được ghi nhận Tuy nhiên được chờ đợi nhưng do những nguyên nhân khác nhau màchủ yếu là chủ quan mô hình hội đồng bảo hiến đã không được ghi nhận vào Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 Đồng thời không có bất cứ quy định nào về bảo hiến được ghi nhận trong Hiến pháp mới, nước ta vẫn duy trì và tiếp tục

sử dụng mô hình bảo hiến Quốc hội đã sử dụng trong Hiến pháp 1992 để bảo vệ giá trị tốicao của Hiến pháp

Đặc điểm của mô hình

Thứ nhất, Việt Nam hiện nay không tồn tại cơ quan bảo hiến chuyên trách, không tồn tại hội đồng Hiến pháp, không tồn tại tòa án Hiến pháp và hệ thống tòa án tư pháp cũng không có chức năng bảo hiến Hiến pháp 2013 đã giao cho Quốc hội là chủ thể trung tâm trong việc thực hiện chức năng bảo hiến Do là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, Quốc hội kiểm soát và chi phối hoạt động của toàn bộ bộ máy nhà nước kể cả hoạt động giám sát Hiến pháp Quốc hội giám sát, bảo vệ Hiến pháp thông qua những quy định của Hiến pháp và pháp luật Hệ thống pháp luật quy định cơ chế bảo hiến Việt Nam là hai cấp,thẩm quyền bảo hiến được trao rất nhiều cơ quan từ trung ương đến địa phương Ở trung ương, Quốc hội, Chính phủ, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Ủy ban pháp luật thuộc Quốc hội, bộ Tư pháp thuộc chính phủ đều được trao thẩm quyền bảohiến