A phần mở đầu : giới thiệu đề tài Trong kinh tế, trị xà hội đất nớc không ổn định đặt yêu cầu nhà nớc phảI có sách đổi cho phù hợp với ®IỊu kiƯn thùc tiƠn x· héi Níc Nga sau thoát khỏi chiến tranh tình hình đất nớc bất ổn Lê-nin, ngời lÃnh đạo tối cao nhà nớc Xô-Viết đà đề sách kinh tế nhằm giảI tình hình khó khăn đất nớc Bởi kinh tế cộng sản thời chiến trì thời bình Phơng thức phân phối sản phẩm theo chủ nghĩa bình quân tiếp tục trì, không kích thích đợc phát triển đất nớc Để giảI mâu thuân phát sinh quyền Xô-Viết đà nhanh chóng đổi phơng thức quản lý kinh tế, cấu thành phần kinh tế trì kinh tế nhà nớc Trong thời kỳ độ lên chủ nghĩa xà hội, đất nớc phải trải qua khó khăn đIều kiện kinh tế x· héi cha thùc sù ph¸t triĨn, thêi kú qu¸ độ có đặc thù riêng buộc ngời lÃnh đạo phảI xem xét, phân tích đa sách cho phù hợp với điều kiện thực tiễn NgoàI mối quan hệ trị kinh tế gắn liền với đổi kinh tế phảI đI đôI với đổi trị xà hội Đòi hỏi Đảng nhà nớc phảI nghiên cứu tình hình để da sách phù hợp Hệ thống trị đợc xây dựng tảng kinh tế sở tồn phát triển xà hội cách toàn diện Để ổn định trị trớc hết ta phảI ổn định kinh tế Trong điều kiện kinh tế nớc Nga khó khăn : nông nghiệp phát triển, đại công nghiệp không phát huy tác dụng nh trớc, sản xuất nhỏ thiếu nguyên liệu, thiếu lơng thực Công nhân thất nghiệp tràn lan Đà nảy sinh nhiều Đà nảy sinh nhiều tệ nạn xà hội, tình hình trị bất ổn Để giảI tình hình việc quyền Xô-Viết da sách kinh tế hoàn toàn ®óng d¾n Cịng nh níc Nga, ViƯt Nam sau thoát khỏi chiến tranh, kinh tế thời chiến phơng thức sản xuất tập trung không phù hợp, chế độ kinh tế tập trung quan liêu bao cấp tiếp tục trì Nhà nớc ta đà nhanh chóng đổi cho phù hợp với điều kiện thực tiễn xà hội Sự vân dụng sách kinh tế vào Việt Nam bớc đI đắn Đảng nhà nớc ta trình đổi Nhanh chóng phát triển kinh tế đa đất nớc tiến lên Chủ Nghĩa X à Hội Nhà nớc ta song song vơí trình đổi kinh tế đổi hệ thống trị giảm cồng kềnh máy nhà nớc, giảm chồng chéo lÃnh đạo quản lý, hệ thống pháp luật thay đổi nhằm kích thích đầu phát triển kinh tế xà hội Việt Nam hiên thực trình đổi Trên sở nghiên cứu sách kinh tế nhà nớc ta đà tìm biện pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn xà hội Chính sách kinh tế đà để lại bàI học kinh nghiệm xây dựng chủ nghĩa xà hội thời kì đổi Tuy ý nghĩa thời sách kinh tế không nhng bàI học phơng pháp xây dựng chủ nghĩa xà hội Để hoàn thành Đề án kinh tế trị này, em đà đợc thầy Nguyễn Tiến Long hớng dẫn giúp đỡ em nhiều Em xin trân thành cảm ơn thầy B nội dung: CHƯƠNG 1:NHững vấn đề sách kinh tế LêNin I hoàn cảnh đời chinh sách kinh tế * Điều kiện đời Cuối năm 1920, néi chiÕn kÕt thóc, níc Nga chun sang thêi kú kiến thiết hoà bình Do đó, sách Kinh tế cộng sản thời chiến đà làm xong vai trò lịch sử bất đắc dĩ nó, không cho phép xa nữa, nông dân nhiều nơi đà tỏ bất mÃn với sách kinh tÕ céng s¶n thêi chiÕn (thĨ hiƯn râ ë bạo loạn Cron-Xtat gần Lêningrát); khối liên minh công nông có nguy tan vỡ Cho nên phải cần thiết phải trở lại thực kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xà hội Lênin đề năm 1918, phải trở lại quan hệ kinh tế khách quan công nghiệp nông nghiệp, thành thị nông thôn Tình hinh kinh tế trớc thời kỳ đổi a Về nông nghiệp: Những thành phần kinh tÕ chđ u cđa kinh tÕ X« ViÕt vÉn nh cũ Nông dân nghèo (vô sản nửa vô sản ), nhiều trờng hợp đà cảI biến thành tầng lớp trung nông Điều làm cho thành phần tiểu t hữu, tiểu t sản đợc tăng cờng thêm Một mặt khác nội chiến 19181920 đà làm tình trạng suy đồi xứ sở thêm trầm trọng ghê gớm, đà làm chậm trễ việc phục hồi lực lợng sản xuất đà hút hết máu mủ giai cấp vô sản thêm vào ®ã n¹n mÊt mïa 1920, n¹n thiÕu cá cho gia súc, bệnh dịch súc vật, kìm hÃm thêm việc phục hồi ngành vận tải công nghiệp Tình hình trị năn 1921 đà đa đến chỗ buộc phải dùng biện pháp tức thời, biện pháp đặc biệt để cải thiện đời sống nông dân phục hồi lực lợng sản xuất họ hoàn canh nớc Nga bị tàn phá chiến tranh, kinh tế đát nơc kiêt quệ Đây nguồn nuôi sông nơc Nga (nớc Nga lầ nớc nông nghiệp lạc hậu trơc chiến tranh) nhng tình hình nông nghiệp không khả quan Diện tích gieo trồng thu hẹp đáng kể Tổng sản lợng giảm 40% so với năm 1913 Nông nghiệp chủ yếu sản xuất nhỏ Chính sách cộng sản thời chiến kéo dài đà làm cho nông nghiệp giảm sút đáng kể Quá trình chng thu lơng thực thừa tạo cho xà hội sức ỳ lớn làm cho nông nghiệp nói riêng kinh tế đất nớc nói chung vào khủng hoảng b VỊ c«ng nghiƯp : Sau chiÕn tranh c«ng nghiƯp níc nga bị tàn phá nặng nề, tài sản quốc gia bị tàn phá h hỏng nhiều Đại công nghiệp công nghiệp không phát huy vai trò mà lại tiểu công nghiệp sản xuất nhỏ Các nhà máy công xởng, kho bÃi, máy móc bị tàn phá nghiêm trọng, số đống phế thải Tổng sản lợng công nghiệp giảm lần so với năm 1917 Tỷ trọng sản phẩm công nghiệp kinh tế không cao đạt 25% Sản xuất đại công nghiệp giảm xuống 12 8%, sản xuất công nghiệp giảm xuống 14 1% c Về giao thông vận tải: Cơ sở hạ tầng, đờng xá, cầu cống bị tàn phá nghiêm trọng sau chiến tranh Các phơng tiện giao thông vận tải bị thiệt hại nặng nề Mặt khác, tình trạng thiếu nhiên liệu lại làm cho giao thông vận tải bị tê liệt d Về tài tín dụng: Lạm phát ngày cao tới mức không kiểm soát Ngân hàng nhà nớc cha đợc thiết lập lại, dự trữ vàng bảo đảm cho lu thông giảm Ngân sách nhà nớc bội liên miên Hệ thống tài chính-tín dụng lâm vào tình trạng rối loạn Tóm lại, tình trạng kinh tế nớc Nga vô yếu Cả sản xuất lu thông sa sút Đời sống nhân dân rơi vào hoàn cảnh tơng tự Thu nhập công nhân nông dân ®Ịu gi¶m Cc khđng ho¶ng kinh tÕ nỉ ®· kÐo nỊn kinh tÕ níc Nga xng thÊp h¬n rÊt nhiều lần so với trớc chiến tranh e thơng nghiƯp: KĨ tõ thùc hiƯn chÝnh s¸ch kinh tÕ Cộng sản thời chiến, thơng nghiệp bị xoá bỏ hoàn toµn NỊn kinh tÕ mang tÝnh chÊt hiƯn vËt cao Trao đổi sản phẩm thị trờng bị cấm Nhà nớc áp dụng chế độ tem phiếu, trực tiếp phân phối vật cho ngời tiêu dùng theo hớng bình quân hoá Thị trờng thiếu hàng hoá, vận động cách chậm chạp Tính ỳ kinh tế tăng can thiệp sâu nhà nớc vào thơng nghiệp nói riêng toàn bé nỊn kinh tÕ nãi chung T×nh h×nh chÝnh trị-xà hội : Tình hình kinh tế nh đà dẫn tới tinh hình trị xà hội không khả quan Nông dân có tâm trạng bất mÃn mong đợi cảI thiện đời sống sau chiến tranh không đợc đáp ứng Lòng tin giai cấp nông dân cách mạng giảm dần Giai cầp công nhân dần chất giai cấp số công nhân thất nghiệp tăng, điều kiện sống họ không đợc đảm bảo Nhà nớc Xô-Viết non trẻ, lại vừa phải lÃnh đạo nhân dân kháng chiến chống bọn phản động đế quốc nên nhiều sai sót lÃnh đạo Đặc biệt nóng vội việc hoạch định đờng nối đI lên xà hội chủ nghĩa Vai trò lÃnh đạo Đảng yếu lòng tin nhân dân Đảng Cộng sản không nh trớc Liên minh công nông có nguy tan vỡ mối liên hệ kết nối kinh tế hai giai cấp bị nhà nớc làm cho mờ nhạt dần Bên cạnh đó, xuất tình trạng số ngời lợi dụng tình hình khủng hoảng bất ổn để gây rối loạn kinh tế nh bọn đầu tích trữ Nạn trộm cắp, lừa đảo xảy nhiều nơi khiến sống ngời dân không đợc yên ổn An ninh trị ngày bất ổn định Tình hình đe doạ tồn chuyên vô sản Với thc trạng đất nớc nh khiến cho ngời dân không đặt câu hỏi liệu chế độ chuyên vô sản có đa nớc Nga đạt tới phát triển bền vững hay không có thực đem lại dân chủ bình đẳng, tự hạnh phúc cho đời sống nhân dân hay không? Nhà nớc Xô Viết đà phải thực sụ đơng dầu với thử thách vô gay go phức tạp Việc giải vấn đề dễ dàng Giai cấp vô sản đứng lên lÃnh đạo cha lâu cha có kinh nghiệm quản lý lÃnh đạo, đặc biêt lÃnh đạo ®Êt níc cã nhiỊu giai cÊp cïng song song tån quốc gia đa dân tộc rộng lớn Mặt khác ban lÃnh đạo xuất ý kiến khác nhau, nên khó thống hoạt động nội chiến cha kết thúc, tình hình tri vô rối ren, kinh tế đất nớc lâm vào khủng hoảng Ngyên nhân: ** Cơ sở lý luận cần thiết sách mới: Trong qúa trình chiến đấu chiến thắng nhà nớc Xô -Viết suốt bảy thập kỷ qua, mùa xuân năm 1921 đà vào lịch sử Liên Xô lÞch sư chđ nghÜa x· héi thÕ giíi nh mét bớc ngoặt: Đảng cộng sản Nhà nớc XôViết trẻ tuổi ban hành sách Kinh tế Cuối năm 1920 tình hình kinh tế bị chi phối mạng lới dày đặc quan hệ tiền t chđ nghÜa Quan hƯ tiỊn t b¶n chđ nghÜa chđ yếu tồn nông thôn (dân số nông thôn chiếm 82, 4% dân số, kinh tế nông nghiệp chiếm 51, 4% thu nhập quốc dân) đặc điểm đợc Lê-nin ýphân tích Ngời vạch chiến lợc tình giải khủng hoảng chiến lợc lâu dài xây dựng chủ nghĩa xà hội Đặt vị trí vấn đề nông dân nông nghiệp chiến lợc sách lợc Đảng có ý nghĩa định đến bảo vệ thành cách mạng xây dựng chủ nghĩa xà hội Trớc đây, quyền Xô -Viết đứng vững đợc néi chiÕn vµ sù can thiƯp cđa níc ngoµi nhờ tinh thần hy sinh nhân dân, trớc hết giai cấp công nhân giai cấp nông dân Nhiệt tình cách mạng quần chúng động lực chiến đấu chiến thắng Sau chiến tranh, giai cấp nông dân ngời chủ yếu nuôi sống đất nớc, đời sống họ lại thiếu thốn, khó khăn Nếu Đảng giữ đợc nhiệt tình cách mạng lòng tin họ bảo vệ đợc cách mạng Ngợc lại làm lòng tin họ nghiệp cách mạng nguy hiểm Giữ đợc lòng tin lúc có nghĩa phải tìm động lực thời kỳ xây dựng Xuất phát từ phân tích đó, Lê- nin đà rằng: Phải nông dân nông nghiệp, phải cải thiện đời sống ngời lao động sở xây dựng quan hệ kinh tế bình thờng nông nghiệp công nghiệp, củng cố liên minh công nông sở kinh tế nhằm lôi ngời sản xuất nhỏ vào việc xây dựng đất nớc lên chủ nghĩa x· héi ChØ cã mét chÝnh s¸ch nh vËy míi tạo đợc tiền đề cho nghiệp công nghiệp hoá xà hội chủ nghĩa T tởng Lê-nin đà đóng vai trò định việc đa lý luận mác-xít thời kỳ độ vào thực tiễn sống làm phong phú thêm lý luận Nhờ t tởng mà Đảng đà sửa chữa đợc sai lầm thời kỳ Sau chiến tranh, hy vọng trông chờ vào việc cải thiện đời sống vật chất tinh thần không không đợc đáp ứng lòng tin giảm dần bất mÃn bắt đầu tăng lên Đó điều kiện để bọn phản cách mạng lừa dối quần chúng, tập hợp lực lợng hòng công vào quyền Xô-viết non trẻ Những sai lầm chủ quan ngời cộng sản thực tế phải giải đồng thời với việc giải quết mâu thuẫn khách quan Trong năm tháng cần thiết phải áp dụng sách cộng sản thời chiến đà hình thành quan niệm khả độ trực tiếp lên chủ nghĩa xà hội Những chủ trơng sách sai lầm bắt nguồn từ quan niệm nôn nóng muốn chuyển trực tiếp lên chủ nghĩa xà hội, đà làm cho thành phần kinh tế chủ nghĩa xà hội sa sút Lực lợng sản xuất có sử dụng mát, hao mòn Quan hệ sản xuất xà hội chủ nghĩa hình thức bề ngoài, xơ cứng khô héo dần Nhiều chủ trơng biện pháp đáng đời từ quan niệm nguy làm tăng khủng hoảng Chính sách kinh tế chế nhằm phục hồi phát triển kinh tế nớc Nga đồng thời củng cố vững chuyên vô sản Nền kinh tế có phát triển hay không qyuết định ổn định bền vững hệ thống trị Chính sách kinh tế đợc thực với mục đích khắc phục tình trạng kiệt quệ kinh tế nớc Nga đa vào quỹ đạo phát triển thời kỳ độ nên chủ nghĩa xà hội có nghĩa giúp cho chế độ trị đợc ổn định Một kinh tế mạnh điều kiện kiên để đạt đợc chế độ trị vững vàng Khi lợi Ých kinh tÕ cđa c¸c giai cÊp x· héi đợc đáp ứng cách tơng đối công mâu thuấn với trị đực giải Muốn nghiên cứu nội dung sách này, ta phảI đặt chúng mối quan hệ tác động qua lại với Mối khâu sách cần phải thÊy râ ý nghÜa cđa thÕu l¬ng thùc mét bíc đI dúng đắn nhà nớc Nga đờng độ lên chủ nghĩa xà hội Thếu lơng thực cho phép nông dân có sản phẩm thừa đem trao đổi Đây hoàn toàn ngợc với mơc tiªu x· héi chđ nghÜa Trªn thùc tÕ, nớc Nga vừa trải qua chiến tranh, lơng thực thiếu Nếu tiếp tục thực sách lơng thực cũ, mà nhà nớc độc quyền mua bán lơng thực làm cho nông nghiệp thêm sa sút mà sách cũ không phù hợp đIều kiện Chủ nghĩa cộng sản mục tiêu hớng tới cách mạng vô sản nh sử dụng biện pháp nào, cách thức để bớc đạt đợc mục tiêu lại phụ thuộc hoàn cảnh thực tiễn, lúc thực phân phối theo phơng thức cộng sản chủ nghĩa Thuế lơng thực bớc đấu tiên tạo sở vật chÊt cho viƯc tiÕp tơc thùc hiƯn mơc tiªu cđa cách mạng vô sản Theo nh Lê-nin đà nói: Thuế lơng thự hình thức bớc độ từ chủ nghĩa cộng sản quân - chủ nghĩa cộng sản đặc biệt tình trang khốn cực độ, tình trạng hoang tàn chiến tranh buộc phải thi hành, để bớc sang chế độ trao đổi xà hội chủ nghĩa bình thờng Và chế độ hình thức bớc độ từ chủ nghĩa xà hội với đặc thù tình trạng tiểu nông chiếm u dân chúng tạo nên, sang chủ nghĩa cộng sản Chỉ có sách lơng thực nh phù hợp với nhiệm vụ giai cấp vô sản thực quyền chyên nớc tiểu nông Nhà nớc Xô Viết đà thực phải đối mặt với thử thách vô gay go phức tạp Viêc giải tất vấn đề đặt dễ dàng Giai cấp vô sản nắm chinh quyền cha đợc bao lâu, nhiều cha có kinh nghiệm lĩnh đạo quản lý, đặc biệt quản lý đất nớc rộng lớn với cấu giai cấp phức tạp nh nớc Nga Mặt khác, ban lÃnh đạo xuất ý kiến, quan điểm khác nên khó thống hoạt động Khi nội chiến kết thúc tình hình trị rối ren điều khó tránh khỏi bối cảnh kinh tế khủng hoảng trầm trọng Tình hình thực tế buộc nhà nớc Xô-Viết phải xem xét lại đờng lối xây dựng chủ nghĩa xà hội Phải việc làm trớc nhà nớc đắn, phù hợp với lý luận thời kỳ độ từ chủ nghĩa t lên chủ nghĩa xà hội? Chính sách kinh tế Cộng sản thời chiến đợc thi hành kéo dài mức gây nên khủng hoảng đIều tránh khỏi Nó giai đoạn tất u chÝnh s¸ch kinh tÕ cđa thêi kú qu¸ độ lên chủ nghĩa xà hội Mặt khác thân nhà nớc Xô-Viết nóng vội muốn chuyển trực tiếp lên chủ nghĩa xà hội không thích ứng với tính chất trình độ cuẩ lực lợng sản xuất tất yếu tranh khỏi thiếu sót thực tế thiếu sót đà tạo lỗ hổng lớn trình phát triển kinh tế Chính quan hệ sản xuất không phù hợp với tính chất trình độ lực lợng sản xuất nên khủng hoảng xảy Quyền sở hữu, quản lý tổ chức sản xuất thuộc nhà nớc lc lợng sản xuất chậm phục hồi, sở sản xuất, sở vật chất kỹ thuật bị chiến tranh tàn phá Trớc chiến tranh nớc Nga có đại công nghiệp phát triển mạnh nhng trải qua chiến tranh, đại công nghiệp mạnh không Phân phối lại mang nặng chủ nghĩa bình quân, kích thích lợi ích kinh tế bị hạn chế tíi møc tèi thiĨu toµn bé nỊn kinh tÕ hầu nh tồn tạI hình thức kinh tế nhà nớc Tính động cá nhân không đợc phát huy Tính xà hội hoá sản xuất lạI bị cản trở nông nghiệp công nghiệp tách rời Hinh thức sở hữu nhà nớc với việc tổ chức quản lý động phân phối mang chủ nghĩa bình quân phù hợp với lực lợng sản xuất đăng nằm giai đoạn chậm phục hồi bị chiến tranh tàn phá Nhìn chung, tình trạng nớc Nga chứng tỏ đIều sách mà nớc Nga thực không hợp thời, không thích ứng với đIều kiện đất nớc Chính sách kinh tế Cộng sản thời chiến đà giúp nớc Nga đứng vững chiến tranh nhng điều nghĩa tiếp tục đem lạI cho nớc Nga phục hồi phát triển đIều kiện hoà bình Thực tế đà chứng minh việc kéo dài thực sách làm cho nớc Nga chìm sâu khủng hoảng kinh tế mà Nếu muốn tiếp tục thời kỳ độ lên chủ nghĩa xà hội tất yếu nhà nớc phải xây dựng chinh sách mơí phù hợp với quy luật kinh tế thời kỳ độ Chính sách phải khác phục đợc tính ỳ kinh tế nớc Nga phải đa công nghiệp nông nhiệp trở lại với mối quan hệ trao đổi qua lại, hỗ trợ lẫn nhau, qua củng cố vững khối liên minh công- nông Khi đà khắc phục đợc khó khăn kinh tế giải vấn đề trị dễ dàng Năm1918, Lê-nin đà đề kế hoạch xây dựng chủ nghĩa xà hội nhng việc thực đà bị hoÃn lại chiến tranh Giờ đây, chiến tranh đà qua trớc thực trạng đất nớc tình trạng khủng hoảng, kế hoạch phải đợc tiếp tục thực Có thể nói, giải pháp mà nhà nớc Xô-Viết tiến hành để đa đất nớc thoát khỏi khủng hoảng tiếp tục công xây dựng chủ nghĩa xà hội Đại hội X Đảng cộng sản Bônsêvic Nga họp t ngày đến ngày16-3-1921 đà ban hành sách kinh tế (NEP) II Néi dung cđa chÝnh s¸ch kinh tÕ míi ChÝnh s¸ch kinh tế chế kinh tế nhằm phục hồi phát triển kinh tế nớc Nga đồng thời củng cố vững chuyên chinh vô sản Nền kinh tế có phát triển hay không định ổn định vững hệ thống trị sách kinh tế đ ợc thực nhằm khắc phục tình trạng kiệt quệ kinh tế nớc Nga đa vào quỹ đ ạo phát triển thời kỳ đ ộ lên Chủ Nghĩa Xà Hội Một kinh tế mạnh điều kiện để đạt đợc chế đ ộ trị vững vàng Khi lợi ích kinh tế giai cấp đợc đáp ứng cách công mâu thuẫn trị giảm bớt đem lại ổn định xà hội Nghiên cứu sách kinh tế ta phảI đ ặt chúng mối quan hệ liên hoàn với Thuế lơng thực Thuế lơng thực hình thức bớc độ chủ nghĩa từ chủ nghĩa cộng sản quân , chủ nghĩa cộng sản đặc biệt tình trạng khốn cực độ tình trạng hoang tàn chién tranh buộc phảI thi hành - ®Ĩ bíc sang chÕ ®é trao ®ỉi x· héi chđ nghĩa bình thờng Và chế độ hình thức bớc quáđộ từ chủ nghĩa xà hội - với đặc thù tình trạng tiểu nông chiếm u dân chúng tạo nên sang chủ nghĩa cộng sản Chủ nghĩa cộng sản quân có đIều đặc biệt thực tế đà lấy nông dân tất lơng thực họ có lơng thực thừa mà phần cần thiết cho sống họ Nh để cung cấp cho quân đội công nhân phảI lấy đI phàn nguồn sông nông dân Nếu không đà thắng đợc bọn địa chủ vá t xứ nông nghiệp tiểu nông suy tàn bọn đế đế quốc bên ngoàI Nhng cần phải hiểu cho mức độ thành tích Chiến tranh tình trạng hoang tàn buộc phảI thi hành chủ chủ nghĩa cộng sản quân Nó sách phù hợp với nhiêm vụ kinh tế giai cấp vô sản Đó biện pháp tạm thời Đối với giai cấp vô sản thực quyền chuyên nớc tiểu nông sách phải tổ chức việc trao đổi sản phẩm công nghiệp cần thiết cho nông dân để lấy lúa mì Chỉ có sách phù hợp nhiệm vụ giai cấp vô sản có sách tăng cờng đợc sở chủ nghĩa xà hội da chủ nghĩa xà hội lên chỗ toàn thắng Vì đặt yêu cầu thực thuế lơng thực để giảI tình hình thực tế đất nớc Đây bớc quan trọng chế kinh tÕ cđa chÝnh s¸ch kinh tÕ míi së dÜ nh bời điều kiện nớc Nga bây giờ, đại công nghiệp đà vị kinh tế trớc nó, tiểu nông nghiệp khó phat huy vai trò song ngành tạo khối lợng sản phẩm lớn đáp ứng nhu cầu cấp bách đất nớc, thơng nghiệp hầu nh không tồn có nông nghiệp nguồn chủ yếu nuôi sống quốc gia Mặc dù ngành nông nghiệp đà bị chiến tranh tàn phá nặng nề, để khôI phục kinh tế cần tiến hành khôI phục sản xuất nông nghiệp có khôI phục sản xuất lơng thực cảI thiện đời sống nhân dân, điều kiện lơng thực nhu cầu cấp thiết nớc Nga Theo nh Lênin đà nói:Muốn cảI thiện đời sống công nhân phảI có bánh mì nhiên liệu Đứng phơng diện toàn kinh tế quốc dân mà nói điêù chớng ngại nhng tăng thêm sức sản xuất thu hoạch lúa mì tăng thêm dự trữ vân taqỉ nhiên liệu cách cảI thiện đời sống nông dân- bằn cach nâng cao sức sản xuất họ Bên cạnh thực tế cho they kinh tế nông nghiệp suy sụp cách nghiêm trọng lực lợng sản xuất nông nghiệp bị lung lay, lòng tin nông dân quyền Xô Viết bị giảm sút, tình trạng đầu tích luỹ tràn lan việc chỉnh đốn lại sản xuất nông nghiệp yêu cầu cấp bách sách kinh tế Cộng sản thời chiến kéo dài, với nội dung trng thu lơng thực thừa đà thủ tiêu nhng kích thích nông dân, kìm hÃm phát triển nông nghiệp Do tất yếu phảI đợc thay thÕ b»ng mét chÝnh s¸ch kinh tÕ míi nh»m sửa chữa nhng sai sót mà kinh tế thời chiến ngây nên cho nông nghiệp nói riêng cho kinh tế nói chung Thuế lơng thực đợc thực thống từ tháng 5/1923 với hình thức hỗn hợp vật tiền tệ (từ năm 1924 vật chủ yếu) Mức thuế đợc thu phân biệt đói với hộ nông dân: Đối với bần nông thu thuế 2% thu nhËp, víi trung n«ng thu b»ng 5% thu nhËp, với phú nông thu 6% thu nhập Ngoài ngời nông dân tự buôn bán lúa gạo sau đà nôp đủ thuế Khôi phục phát triển sản xuất trao đổi hàng hoá thành thị nông thôn công nghiệp nông nghiệp: Đổi cho tiểu nông tất sản phẩm mà họ cần dùng đại công nghiệp xà hội chủ nghĩa cung cấp để lấy lúa mì nguyên liệu Đó sách hay nhất, hợp lý sách mà ta bắt đầu thi hành Nhng đổi cho họ tất sản phẩm, nh đựơc làm sớm nh đợc Vậy phảI làm Hoặc tìm cách ngăn cấm, bao vây đến phát triển mậu dịch t nhân, nhà nớc nghĩa phát triển t thơng mại bớc phát triển tất nhiên phảI xảy hàng triệu ngời sản xuất nhỏ Chính sách hành động dại dột tự sát đảng tìm cách áp đặt Dại dột phơng diện kinh tế sách thực đợc; tự sát đảng thực sách nh định bị phá sản Trong điều kiện xoá bỏ t hữu t nhân t liệu sản xuất có thị trờng tiêu thụ sản phẩm nông thôn Làm nh kìm hÃm phát triển kinh tế xà hội Vậy phải làm ? Cải thiện đời sống nhân dân việc cần nhng dựa vào nông nghiệp mang tính tự cung tự cấp, cân đối phát triển kinh tế Thuế lơng thực đợc thi hành đà tạo đIều kiện cho ngời nông dân hăng hái tham gia sản xuất, tạo ngày nhiều nông sản nhng trao đổi hàng hoá sách thuế lơng thực tự đánh tác dơng kÝch thÝch lỵi Ých vËt chÊt cđa nã Th lơng thực có nghĩa tự bán số lơng thực thừa (của nông dân sau họ đà nộp song thuế), phải cố sức hớng phát triển chủ nghĩa t bản, tự buôn bán, tự thơng mại phát triển chủ nghĩa t Chính s¸ch kinh tÕ míi víi néi dung më réng trao đổi hàng hoá nông nghiệp công nghiệp, thành thị nông thôn đà đáp ứng đợc nhu cầu nhiều mặt sản xuất tiêu dùng công nông nghiệp nói riêng đời sống xà hội nói chung Nó cho phép ngời nông dân đợc tự trao đổi, buôn bán nông sản để lấy sản phẩm công nghiệp Nông nghiệp cần máy móc thiết bị để tiến hành sản xuất lơng thực cần cho đời sống công nhân, ngành công nghiệp chế biến, công nghiệp thực phẩm cần nguyên liệu để trì hoạt động sản xuất Những nhu cầu đợc đáp ứng thông qua trao đổi hàng hoá hai ngành Nói chung lại, trao đổi hàng hoá cầu nối để gắn kết công nghiệp với nông nghiệp nhằm hỗ trợ thú đẩy trình phụ hồi phát triển lực lợng sản xuất Sản xuất nông nghiệp mang tính chất hàng hoá mang lại lợi ích cho ngời nông dân nhiều so với sản xuất tự cung tự cấp Trao đổi hàng hoá mang lại động cho công nghiệp nông nghiệp, hai ngành hỗ trợ tự cải tiến sản xuất đẻ đáp ứng nhu cầu trao đổi trớc đây, yêu cầu phục vụ quân đội chiến tranh sản phảm làm thuộc quyền quản lý phân phối nhà nớc trao đổi hàng hoá bị cấm bớc sang thời kì kiến thiết đất nớc hoà bình công nghiệp nông nghiệp không đơn sản xuất sản phẩm mà sản xuất hàng hoá phải tính đến sản lợng chất lợng sản phẩm để việc trao đổi đợc chấp nhận Mặt khác yêu cầu công khôi phục đất nớc xây dung chủ nghĩa xà hội công nghiệp nông nghiệp phải gắn bó chặt chẽ với Đây hai ngành chủ chốt kinh tế quốc dân, nh phát triển theo hớng riêng lẻ, không ăn khớp với nảy sinh cân đối, lệch lạc phát triển Bên cạnh trao đổi hàng hoá đợc thực thành thị nông thôn đà làm sống động lại toàn độ sinh hoat xà hội thu hẹp khoảng cách mức sống, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng ngời dân hai khu vực Đó mục đích khâu thứ hai sách kinh tế Nh vấn đề khôi phục phát triển sản xuất trao đổi hàng hoá công nghiệp nông nghiệp, thành thị nông thôn vấn đề tất yếu phải đợc thực chế kinh tế sách kinh tế Tuy nhiên Từ lại nảy sinh vấn đề cần giải Đó việc khôi phục phát triển hàng hoá nông nghiệp kéo theo khôi phục kích thÝch xu híng T Ban chđ nghÜa Bµn ln vỊ vấn đề LêNin cho tất yếu không tránh khỏi nhng không nên ngăn chặn phát triển trao đổi hàng hoá Xu hơng T Bản chủ nghĩa nhờ mà khôI phục, điều Tuy nhiên khôi phục mức độ điều hoàn toàn phụ thuộc vào quản lý nhà nớc Nga Xu hớng phảI đợc kiểm soát chặt chẽ cách sử dụng hình thức kinh tế chủ nghĩa T Bản nhà nớc Nhà nớc liên kết với t nhân sản xuất sách, quy định kinh tế hớng vào quỹ đạo thời kỳ độ lên chủ nghĩa xà hội Việc ngăn chặn xu hớng có hại cho công khôI phục phát triển kinh tế Để đảm bảo lợi ích Chủ Nghĩa Xà Hội phải phát triển Chủ NghĩaT Bản nhà nớc trao đổi hàng hoá để phát triển lực lợng sản xuất nông nghiệp công nghiệp Tóm lại, việc khôi phục mở rộng sản xuất trao đổi hàng hoá công nghiệp nông nghiệp, thành thị nông thôn đắn hợp lý Nó đòn bẩy quan trọng cho phát triển sản xuất lơng thực nói riêng sản xuất công nông nghiệp nói chung Đồng thời thông qua trao đổi, tác dụng thuế lơng thực đợc phát huy Nó thĨ hiƯn sù phï hỵp víi quy lt kinh tÕ thời kỳ độ lên Chủ Nghĩa Xà Hội Tổ chức lại sản xuất công nghiệp cho phù hợp với yêu cầu nông nghiệp: Muốn trao đ ổi hàng hàng hoá đ ợc thực thông suốt, bên cạnh việc khuyến khích nông dân tích cực sản xuất phải tính đ ến việc khôi phục công nghiệp Để có đủ hàng hoá trao đổi với nông dân công nghiệp phải phục hồi phát triển Do chiến tranh tàn phá sản xuất công nghiệp sa sút thiếu nguyên liệu công nhân thất nghiệp tràn lan, thiếu lơng thực Kỷ luật lao động lỏng lẻo, xuất lao động thấp Giai cấp công nhân bị phân tán cò nguy dàn chất giai cấp - ý chí đấu tranh Việc tổ chức lại sản xuất đại công nghiệp yêu cầu cấp bách Trớc chiến tranh nớc Nga đ à có đại công nghiệp phát triển Nhng trải qua thời gian dài với biến cố chiến tranh, đại công nghiệp không mạnh kinh tế nớc Nga Lực lợng sản xuất công nghiệp đ ang tình trạng thấp sở kỹ thuật cha kịp phục hồi Vấn đ ề đ ặt phảI xếp lại, tổ chức lại cấu ngành công nghiệp, khai thác mạnh ngành để phát huy vai trò công nghiệp giai cấp công nhân khôI phục kinh tế đất nớc Do yêu cầu ngành công nghiệp cần máy móc trang thiết bị kỹ thuật để sản xuất nên công nghiệp phải phục hồi nhanh chóng để tạo cân đối hai ngành, kịp thời hỗ trợ nông nghiệp sản xuất Với việc làm này, nhà nớc đ à thực khẳng đ ịnh vai trò quan trọng Để khôi phục sản xuất công nghiệp nhà nớc đà trợ giúp vốn cho sở sản xuất, tạo công ăn việc làm thu hút nhân công, ổn định sản xuất Đây việc làm kịp thời đà khắc phục tình trạng thất nghiệp tràn lan, tình trạng thiếu vốn để cải tiến thiết bị nâng cao sản xuất Viêc khôi khôi phục sản xuất trang thiết bị cũ việc nên làm ®iỊu kiƯn hiƯn Tríc ® ©y níc Nga thực sách kinh tế thời chiến đà quốc hữu hoátoàn xí nghiệp vừa nhỏ Nhà nớc kiển soát việc sản xuất phân phối sản phẩm với đại công nghiệp mà với tiểu công nghiệp Khi thực sách kinh tế nhà nớc sử dụng phần xí nghiệp trớc đà quốc hữu hoá, phần lại cho t nhân mua hoăc thuê lại dới hình thức tô nhợng đ ể t nhân tự kinh doanh Đây việc làm đ úng đ ắn đ Iều kiện lực lợng sản xuất chậm phục hồi mà thừa nhận hình thức kinh tế kinh tế nhà nớc thật sai lầm Trình đ ộ lực lợng sản xuất cha cho phép xây dung quan hệ sản xuất nh Việc nhà nớc công nhận tồn kinh tế t nhân việc làm hợp với ® IỊu kiƯn kh¸ch quan cđa x· héi qu¸ trình tiến lên chủ nghĩa cộng sản Quá trình khôI phục phát triển công nghiệp đ ợc tiến hành trình tựtừ công nghiệp nhẹ đ ến công nghiệp nặng Công nghiệp nhẹ u tiên ngành gắn bó với nông nghiệp nguyên liệu, tiêu thụ sản phẩm Công nghiệp nặng trọng vào công nghiệp lợng nhnh cân đ ối với ngành công nghiệp nặng khác Bớc đI trình khôI phục công nghiệp mà sách kinh tế đ ề xuất phát từ nhu cầu nông nghiệp nông thôn KhôI phục công nghiệp bắt đ ầu từ công nghiệp thực phẩm, chế biến nông sản Dới tác dụng thuế lơng thức đợc đIũu đó, nhà nớc ta đà không coi nhẹ hình thức kinh tế không kìm hÃm phát triển mà hớng đI theo mục tiêu xây dựng kinh tế xà hội chủ nghĩa đổi kinh tế tạo môI trờng cạnh tranh bình đẳng doanh nghiệp sản xuất Doanh nghiệp sản xuất hàng hoá có chất lợng tốt giá thành thấp đợc ngời tiêu dùng chấp nhận khẳng định đợc vị chí thị trờng T nhà sản xuất phảI tự nghiên cứu tìm tòi để tăng chất lợng hàng hoá, hạ giá thành sản phẩm Sự cạnh tranh làm cho kinh tế phát triển Mặt khác kinh tế vận hành theo chế thị trờng theo định hớng xà hội chủ nghĩa, giảI phóng cá nhân tham gia kinh tÕ khái sù phơ thc vµo quan liêu, tạo điều kiện cho họ trở thành chủ thể hoạt động kinh tế qua tạo tính động sáng tạo cho thành viên thể chế kinh tế thị trờng đà phá bỏ quan hệ đặc quyền đẳng cấp, cung cấp môI trờng cạnh tranh bình đẳng Trớc đây, kinh tế nờc ta mang nặng tình vật, tự cung tự cấp, kế hạch hoá tập trung tạo nên tâm lý thụ động ỷ lại Sự xuất kinh tế thị trờng đà mang lại sức sống cho kinh tế, đa trở vẻ đẹp vốn có Tuy nhiên không nên tuyệt đối hoá tác dụng kinh tế thị trờng, phải có quản lý đIều tiết vĩ mô nhà nớc để đảm bảo phát triển định hớng xà hội chủ nghĩa Nhà nớc thực phân phối theo nguyên tắc kinh tế thị trờng, đẩy mạnh phúc lợi xà hội Chế độ tem phiếu trớc đợc bÃi bỏ hoàn toàn phân phối sản phẩm dựa theo thị trờng Nhà nớc thi hành đánh thuế thu nhập nhằm phân phối lại thu nhập, đIều tiết táI phân phối để tránh bbất bình đẳng Việc chuyển sang mô hình kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo chế thị trờng có quản lý vĩ mô nhà nớc đà tạo nên động lực, khơi dậy tiềm năng, đặc biệt tính động sáng tạo ngời xà hội Cùng với đổi thành phần kinh tế, cấu ngành vùng kinh tế bắt đầu chuyển dịch theo hớng công nghiệp hoá, đại hoá Cơ cấu vùng hình thành bớc theo hớng quy hoạch phát triển kinh tế- xà hội địa phơng, đô thị, địa bàn lÃnh thổ, đặc biệt vùng kinh tế trọng điểm Các khu chế xuất, khu công nghiệp đợc xây dung Rõ ràng muốn nâng trình độ kinh tế hàng hoá nên trìng độ kinh tế thị trờng đại phải có sở kĩ thuật đại Nhìn chung nông nghiệp nớc ta cha thoát khỏi tình trạng sản xuất nhỏ, sở vật chất yếu kém, công nghệ lạc hậu nên xuất lao động không cao Muốn xây dựng kinh tế đại đổi chế mà phải đổi cấu kinh tế theo hớng công nghiệp hoá đại hoá để đạt đợc điều đó, nhà nớc ta phải tăng cờng cải tiến nâng cấp sở kĩ thuật có, tranh thủ công nghệ tiên tiến nớc giới Qua dự án đầu t nớc ngoàI vào Việt Nam, giám đặt nghiêm gặt việc nhập cônh nghệ thiết bị, tránh biến nớc ta thành bÃI thảI công nghệ giới cấu nghành kinh tế đòi hỏi theo hớng tăng tỷ trọng công nghiệp dịch vụ giảm tỷ trọng nông nghiệp kinh tế Tuy nhiên nhà nớc thực phát triển nhiều loại hình kinh tế nông nghiệp có hiệu quả, kinh tế trang trại, đẩy mạnh phát triển kinh tế nông thôn, nông lâm ng nghiệp theo hớng sản xuất hàng hoá gắn liền với chế biến sản phÈm b»ng c«ng nghƯ tiÕn bé HiƯn nay, kinh tÕ nông thôn dựa chủ yếu sở nông nghiệp để phát triển nhng phát triển tổng hợp, đa ngành nghề với biến đổi quan trọng phân công lao động xà hội nông thôn dựa, tạo lực lợng sản xuất mà nông nghiệp truyền thống trớc tra tong có trớc mô hình hợp tác xà hoạt động hiệu ý đến việc thay đôi quan hệ sở hữu t liệu sản xuất trình cảI tạo xà hội chủ nghĩa mà không giảI tốt vấn đề tổ chức quản lý phân phối Các hợp tác xÃ, tổ chức hợp ly sản xuất nông nghiệp có hình thức thực chất quan hệ sản xuất Để khắc phục tình trạng đó, nhà nớc ta xây dựng mô hình hợp tác xà kiểu theo nguyên tắc tự nguyện dânchủ bình đẳng, tổ chức phân phối phong phú đa dạng Các hợp tác xà chủ yếu chuyển hớng làm dịch vụ cung ứng vật t, thuỷ lợi, thu mua nông sản, bảo vệ thực vật Đà nảy sinh nhiều Hoạt động nông tr ờng quốc doanh đợc nhà nớc hỗ trợ cách cho vay vốn Thành phần kinh tế cá thể tiểu chủ, t t nhân, t nhà nớc nông nghiệp đợc nhà nớc tạo điều kiện phát triển Nhà nớc chủ trơng phát triển nông lâm ng nghiệp, khai thác hết tiềm đa dạng ngành Công nghiệp nông nghiệp liên kết với chặt chẽ Trong mối quan hệ với nông nghiệp, công nghiệp không dừng lại lĩnh vực chế biến mà phát triển ngành công nghiệp phục vụ đầu vào sản xuất nông nghiệp nh công nghiệp khí, sửa chữa chế tạo máy móc nông nghiệp, thuỷ lợi Đà nảy sinh nhiều Về công nghiệp nói riêng, trình độ công nghệ kỹ thuật lạc hậu Nhà nớc ta bớc vào thời kỳ đổi phảI tiếp nhận thc trạng cấu kinh tế mang nặng đặc trng nớc nông nghiệp lạc hậu, công nghiệp phát triển Hiện nay, chủ trơng nhà nớc tăng cờng đổi thiết bị công nghệ thông qua chuyển giao công nghệ với nớc tiên tiến giới nhằm rút ngắn trình nghiên cứu phát triển NgoàI việc nhập hợp lý công nghệ tiên tiến từ nớc ngoàI vào để thay công nghệ lạc hậu, nớc ta đà đồng thời nghiên cứu cảI tiến số thiết bị, dây chuyền công nghệ hoạt động kinh tế, bớc trang bị lại để nâng dần trình độ công nghệ Kinh tế nhà nớc trình đổi mới, tổ chức xếp lại cho phù hợp với điều kiện sản xuất thích nghi với việc quản lý theo kinh tế thị trờng, nhiên sản xuất đan xen yếu tố đại, song kinh tế tự nhiên tự cấp, tự túc chiếm tỷ lệ lớn Trong sách NEP Lê nin, điều ông nhắc tới nội dung cải tạo nông nghiệp Muốn đa nông nghiệp từ trạng thái suất thấp, hiệu thấp, sử dung lao động thủ công chính, sang hệ thống có suất cao, hiệu dựa phơng pháp công nghệ tiên tiến công nghiệp hoá, đại hoá trình chuyển dịch cấu kinh tế theo hớng tăng nhanh ngành có hàm lựơng khoa học công nghệ cao, giá trị gia tăng nhanh Muốn đạt mục tiêu phải phát triển công nghiệp, nhng quan trọng đổi công nghệ toàn kinh tế, phải sử dụng có hiệu thành tựu khoa học công nghệ giới Là nớc sau phát triển kinh tế, Việt Nam thiết phải tận dụng trình chuyển giao công nghệ, tiếp thu, làm chủ đợc loại hình công nghệ nhanh chóng chuyển dịch cấu kinh tế thông qua trình đổi công nghệ rộng khắp từ sản xuất kinh doanh đến dịch vụ, quản lý Nền kinh tế VN nh nhiều nớc phát triển khác, đợc đặc trng chiếm u sản phẩm nông nghiệp lao động nông thôn, dù công nghiệp hoá đà bắt đầu Muốn phát triển phải cấu trúc lại toàn kinh tế, tạo dịch chuyển kinh tế theo hớng đẩy mạnh công nghiệp hoá đại hoá, kinh tế từ nặng nông nghiệp chuyển dần phía công nghiệp dịch vụ, quan trọng công nghiệp chế biến dịch vụ xà hội, dịch vụ kinh tế, dịch vụ trí tuệ Sự dịch chuyển cấu kinh tế ngành theo hớng vấp phải trở lực lớn không thu hút đợc số lao ®éng d d«i n«ng