BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LUẬT TP HỒ CHÍ MINH VÕ VĂN ĐẠT CHẾ TÀI HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRONG LUẬT THƢƠNG MẠI 2005 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Chuyên ngành: Luật Kinh tế Mã số : 60380107 Người hướng dẫn khoa học: Pgs Ts Phan Huy Hồng TP HỒ CHÍ MINH, NĂM 2014 LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu riêng tơi Tồn nội dung trình bày kết tơi thực hướng dẫn PGS TS Phan Huy Hồng Tơi chịu trách nhiệm hồn tồn lời cam đoan Tác giả luận văn DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT BLDS 2005 Bộ luật Dân (Bộ luật số: 33/2005/QH11) ngày Bộ nguyên tắc UNIDROIT 14/6/2005 Bộ Nguyên tắc Unidroit hợp đồng thương mại quốc tế 2004 CISG Công ước Liên hiệp quốc năm 1980 hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế LTM 2005 Luật Thương mại (Luật số: 36/2005/QH11) ngày 14/6/2005 MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU Chương CÁC KHÍA CẠNH PHÁP LÝ CỦA CHẾ TÀI HỦY BỎ HỢP ĐỒNG TRONG LUẬT THƢƠNG MẠI 2005 1.1 Khái niệm chế tài hủy bỏ hợp đồng 6 1.2 Phân loại chế tài hủy bỏ hợp đồng 1.3 Căn áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng 12 1.3.1 Khi xảy vi phạm hợp đồng 1.3.2 Khi xảy hành vi vi phạm mà bên thỏa thuận điều kiện hủy bỏ hợp đồng 1.3.3 Bên vi phạm không thực chế tài buộc thực hợp đồng thời hạn bổ sung mà bên bị vi phạm ấn định 12 1.3.4 Hủy bỏ hợp đồng trường hợp vi phạm trước thời hạn 1.4 Thủ tục áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng 1.4.1 Hình thức, nội dung thơng báo hủy bỏ quy định Luật Thương mại 2005 1.4.2 Thực quyền hủy bỏ hợp đồng 1.5 Hậu pháp lý chế tài hủy bỏ hợp đồng 1.5.1 Thời điểm hợp đồng chấm dứt hiệu lực 1.5.2 Nghĩa vụ hoàn trả 1.5.3 Bồi thường thiệt hại Kết luận Chƣơng 21 23 Chương CÁC BẤT CẬP TRONG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG CHẾ TÀI HỦY BỎ HỢP ĐỒNG VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN 2.1 Xác định điều kiện thủ tục hủy bỏ hợp đồng 2.1.1 Thỏa thuận hành vi vi phạm điều kiện để hủy bỏ hợp đồng 2.1.2 Xác định hành vi vi phạm 2.1.3 Xác định nội dung thủ tục thông báo hủy bỏ 17 19 23 26 27 27 28 30 34 35 35 35 40 49 2.1.4 Xác định luật áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng 55 2.2 Những vƣớng mắc việc xác định hậu pháp lý chế tài hủy bỏ hợp đồng 58 2.2.1 Hồn trả lợi ích nhận hoàn tiền tương ứng 2.2.2 Bảo vệ quyền lợi người thứ ba tình hủy bỏ hợp đồng 58 65 2.2.3 Kết hợp hủy bỏ hợp đồng với phạt vi phạm Kết luận Chƣơng 69 73 KẾT LUẬN 75 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC PHẦN MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Sự chuyển biến mạnh mẽ kinh tế Việt Nam thời gian qua tạo điều kiện cho nhiều hoạt động giao lưu, bn bán ngồi nước phát triển, nhiều hợp đồng kinh tế ký kết nhằm hướng tới lợi ích định thơng qua trình thực hợp đồng Tuy nhiên, nhiều nguyên nhân khác mà lợi ích bên khơng thể đạt bên bị vi phạm có nguy đối mặt với tổn thất, thiệt hại khó lường Vấn đề đặt bên bị vi phạm lựa chọn việc hủy bỏ hay tiếp tục thực hợp đồng ký kết? Nếu xét mục đích ban đầu bên ký kết hợp đồng hành vi tiếp tục thực khơng cịn đảm bảo việc bên bị vi phạm nên áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng, chế tài xem nặng quy định Luật Thương mại 2005, việc làm cần thiết quan trọng nhằm hạn chế thấp tổn thất, thiệt hại mà bên gánh chịu So với Luật Thương mại 1997, Pháp lệnh Hợp đồng kinh tế 1989 quy định hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 chế tài Việc kế thừa bổ sung quy định hủy bỏ phần hợp đồng; hủy bỏ hợp đồng trường hợp giao hàng, cung cấp dịch vụ phần; bổ sung hậu pháp lý việc hủy bỏ hợp đồng… cách hoàn chỉnh góp phần hồn thiện quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng nói riêng loại chế tài Luật Thương mại 2005 nói chung, tạo khung pháp lý làm sở để ngăn chặn hành vi vi phạm bảo vệ quyền lợi bên bị vi phạm có hành vi vi phạm hợp đồng xảy Tuy nhiên, sau 08 năm đưa vào thực tiễn áp dụng, Luật Thương mại 2005 nói chung chế tài hủy bỏ hợp đồng nói riêng bộc lộ nhiều nhược điểm gây khơng khó khăn cho chủ thể áp dụng giao lưu thương mại, công tác xét xử ngành tòa án Cụ thể như: Quy định việc thơng báo hủy bỏ hợp đồng có phải điều kiện bắt buộc bên bị vi phạm muốn hủy bỏ hợp đồng hay không thực tiễn xét xử ngành tòa án trường hợp nào? Hay khó khăn việc xác định hành vi vi phạm xem vi phạm để Tòa án chấp thuận yêu cầu hủy bỏ hợp đồng? Ngoài ra, quy định hậu pháp lý việc hủy bỏ hợp đồng thương mại ảnh hưởng bên thứ ba vấn đề cần phải nghiên cứu… Cho đến nay, dù số cơng trình nghiên cứu có đề cập đến chế tài hủy bỏ hợp đồng nội dung lại nhìn nhận góc độ khái quát chung Do đó, việc nghiên cứu chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 nói riêng nhằm tìm giải pháp tối ưu để nâng cao hiệu hoạt động thương mại vấn đề cấp thiết Đó lý mà tác giả chọn đề tài “Chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thƣơng mại 2005” để làm luận văn tốt nghiệp cao học luật Tình hình nghiên cứu đề tài Việc nghiên cứu chế tài hủy bỏ hợp đồng quan tâm nhiều tác giả, thể cơng trình viết tạp chí nhiều góc độ khác Cụ thể: - Phạm Thị Trong (2006), Vi phạm hợp đồng chưa đến hạn thực nghĩa vụ - Sự cần thiết phải điều chỉnh pháp luật hợp đồng Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh; - Lê Thị Diễm Phương (2009), Hồn thiện chế định phạt vi phạm pháp luật hợp đồng thương mại Việt Nam, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh; - Nguyễn Thị Việt Hà (2010), Chế tài đình thực hợp đồng hủy bỏ hợp đồng hoạt động thương mại, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh; - Nguyễn Nhật Thanh (2010), Hủy bỏ hợp đồng vi phạm trình thực hiện, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh; - Bùi Thị Bích Sơn (2011), Tuyên bố hủy bỏ hợp đồng hậu pháp lý việc hủy hợp đồng mua bán hàng hóa quốc tế theo Cơng ước viên 1980 theo pháp luật thương mại năm 2005, Khóa luận tốt nghiệp, Trường Đại học Luật Tp Hồ Chí Minh; - Các viết Tạp chí chuyên ngành luật như: Cơ sở lý luận thực tiễn việc điều chỉnh pháp luật vi phạm hợp đồng chưa đến hạn thực nghĩa vụ Dương Anh Sơn đăng Tạp chí Nhà nước Pháp luật số 04 năm 2006; Một số ý kiến liên quan đến quy định chế tài thương mại theo Luật Thương mại Nguyễn Thị Khế, đăng Tạp chí Nhà nước Pháp luật số 01 năm 2008; Hủy bỏ hợp đồng có vi phạm Việt Nam Đỗ Văn Đại, đăng Tạp chí Tịa án Nhân dân số 02 năm 2009; Chế tài phạt vi phạm hợp đồng theo Luật Thương mại năm 2005 Nguyễn Việt Khoa, đăng Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp số 15 (200) năm 2011, Kết đạt từ cơng trình nêu tài liệu vơ q báu giúp tác giả có thêm thơng tin quan trọng phục vụ việc nghiên cứu luận văn Điển Luận văn Thạc sĩ Luật học tác giả Nguyễn Thị Việt Hà “Chế tài đình thực hợp đồng hủy bỏ hợp đồng hoạt động thương mại” khái quát quy định chế tài đình chỉ, hủy bỏ hợp đồng bất cập thực tiễn áp dụng Trong đó, tác giả nêu lên khó khăn q trình thực hoạt động xét xử thuật ngữ “vi phạm bản” khái niệm dẫn đến hạn chế việc xác định hành vi vi phạm; vướng mắc việc xác định chủ thể có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại, bên đình chỉ, hủy bỏ hợp đồng hay bên bị đình chỉ, bị hủy bỏ hợp đồng có hành vi vi phạm… Đồng thời, tác giả Việt Hà đưa kiến nghị có giá trị áp dụng cao như: Đề nghị nên pháp điển hóa vi phạm hợp đồng trước thời hạn thực làm sở pháp lý cho việc đình mở rộng phạm vi điều chỉnh việc hủy bỏ toàn hợp đồng; Đề nghị xác định rõ phạm vi áp dụng chế định chế tài thương mại theo quy định Luật Thương mại 2005 theo hướng áp dụng tất tranh chấp hợp đồng phát sinh hoạt động thương mại, kể loại hợp đồng Bộ luật Dân 2005 điều chỉnh Tuy nhiên, nhiều nội dung xoay quanh chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 cần phải nghiên cứu như: Hậu pháp lý việc hủy bỏ hợp đồng thương mại ảnh hưởng bên thứ ba? Những hạn chế định việc xác định vi phạm hợp đồng? Và yếu tố xác định theo tiêu chí nào? Hay số nội dung nghiên cứu cịn có nhiều luồng quan điểm chưa thống thân tác giả muốn phân tích theo vài khía cạnh khác người đọc có nhìn khái quát hơn, nhận diện chất vấn đề như: Quy định việc thông báo hủy bỏ hợp đồng có phải điều kiện bắt buộc bên bị vi phạm muốn hủy bỏ hợp đồng hay không thực tiễn xét xử ngành tòa án trường hợp nào?… Vì vậy, phạm vi nghiên cứu mình, tác giả tập trung chuyên sâu chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 nhằm làm rõ bất cập thực tiễn áp dụng vướng phải đưa kiến nghị để với cơng trình nghiên cứu chế tài hủy bỏ hợp đồng góp phần hồn thiện pháp luật thương mại Việt Nam nói chung Mục đích nghiên cứu đề tài Việc nghiên cứu đề tài nhằm làm rõ quy định Luật Thương mại 2005 hành thực tiễn xét xử Tòa án áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng hoạt động thương mại Từ nội dung nghiên cứu nêu trên, tác giả phân tích điểm tiến vấn đề mà pháp luật bỏ ngõ, bất cập Luật Thương mại 2005 mối quan hệ so sánh với pháp luật kinh doanh quốc tế số nước giới Trên sở kết hợp lý luận thực tiễn, luận văn đề xuất số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005, tạo sở pháp lý vững cho việc áp dụng pháp luật hoạt động thương mại xét xử Tòa án Đối tƣợng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu luận văn sở lý luận, thực trạng pháp luật thực tiễn áp dụng quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 để hoàn thiện mặt lý luận, hoàn thiện quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 hậu pháp lý chúng Trong khuôn khổ luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Luật, tác giả không sâu nghiên cứu tất chế tài xử lý vi phạm mà nghiên cứu quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 vướng mắc việc áp dụng chế tài xử lý vi phạm việc giải số vụ án tranh chấp cụ thể để làm rõ bất cập mà thực tiễn vướng phải Ngoài ra, nhằm làm rõ nội dung trên, tác giả nghiên cứu thêm quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng mối quan hệ so sánh với số văn pháp luật có liên quan khác Phƣơng pháp nghiên cứu Để nghiên cứu đề tài này, tác giả sử dụng phương pháp tổng hợp phân tích án nhằm hỗ trợ làm rõ bất cập mà quy định chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 vướng phải Ngoài ra, nội dung chương 1, tác giả áp dụng phương pháp so sánh pháp luật phân tích số vụ án điển hình hủy bỏ hợp đồng hoạt động thương mại số quốc gia giới nhằm hỗ trợ cho người đọc đánh giá khái quát tầm quan trọng chế tài này, việc thống quan điểm điều chỉnh pháp luật cho phù hợp với hoạt động thực tiễn Ý nghĩa khoa học giá trị ứng dụng đề tài Với việc nghiên cứu cách có hệ thống quy định pháp luật chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 phân tích bất cập, thiếu sót, vướng mắc việc áp dụng pháp luật hành nhằm tìm hướng hồn thiện pháp luật chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 nói riêng hồn thiện chế tài thương mại nói chung, Luận văn góp phần làm phong phú tài liệu học tập sinh viên tài liệu tham khảo cho tổ chức, cá nhân đã, tham gia hoạt động kinh doanh thương mại giải tranh chấp liên quan đến chế tài hủy bỏ hợp đồng Bố cục luận văn nhƣ sau Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung Luận văn gồm chương: Chương Các khía cạnh pháp lý chế tài hủy bỏ hợp đồng Luật Thương mại 2005 Chương Các bất cập quy định pháp luật thực tiễn áp dụng chế tài hủy bỏ hợp đồng kiến nghị hoàn thiện