NỘI DUNG
Sự hình thành và vị trí, vai trò của vận động hành lang
2.1.1 Vận động hành lang - lịch sử và định nghĩa a Lịch sử vận động hành lang
Vận động hành lang, bắt nguồn từ hoạt động diễn ra tại hành lang Nghị viện Anh, nơi các nghị sĩ trao đổi thông tin trong thời gian nghỉ, đã trở thành một phần quan trọng trong chính trị hiện đại Đến đầu thế kỷ XIX, khi Quốc hội Mỹ cho phép công dân tiếp xúc với nghị sĩ để vận động cho các chính sách và dự luật, hoạt động này được công nhận rộng rãi Hiến pháp Mỹ năm 1787, qua bản sửa đổi đầu tiên, khẳng định quyền tự do ngôn luận, tự do hội họp và yêu cầu hòa bình, tạo cơ sở pháp lý cho các "nhóm lợi ích đặc biệt" Điều này cho phép mọi nhóm có quyền yêu cầu ý kiến của họ được lắng nghe bởi công chúng và các cơ quan lập pháp, hành pháp, cũng như tòa án.
Vận động hành lang là một yếu tố quan trọng trong đời sống chính trị, nơi các nhà vận động hành lang (lobbyist) đóng vai trò trung gian giữa cử tri, các nhóm lợi ích và nghị sĩ Họ tác động đến chính sách và dự luật, tạo nên một lớp người hoặc tổ chức chuyên nghiệp không thể thiếu trong quá trình ra quyết định chính trị.
Vận động hành lang là một hoạt động quan trọng, đồng hành cùng sự phát triển của hệ thống chính trị ở mỗi quốc gia Nó không chỉ diễn ra trong nội bộ mà còn có thể trở thành những vấn đề quốc tế mang tính thời sự Việc hiểu rõ định nghĩa và vai trò của vận động hành lang là cần thiết để nắm bắt được ảnh hưởng của nó trong các mối quan hệ chính trị toàn cầu.
Vận động hành lang là hoạt động có hệ thống nhằm tiếp cận và thuyết phục các cơ quan lập pháp, hành pháp, cũng như những người có thẩm quyền, để ảnh hưởng đến quyết định của họ về chính sách, dự luật, hoặc chương trình nào đó Mục tiêu của vận động hành lang là để đảm bảo sự ủng hộ hoặc phản đối từ các nghị sĩ và quan chức, phục vụ lợi ích của cộng đồng, nhóm lợi ích hoặc cá nhân Trong bối cảnh lập pháp, vận động hành lang tập trung vào việc tác động đến Quốc hội và các quan chức để thúc đẩy các quyết định có lợi cho các bên liên quan.
2.1.2 Vị trí, vai trò của vận động hành lang và mặt trái của nó
2.1.2.1 Vị trí, vai trò của vận động hành lang
Vận động hành lang đóng vai trò quan trọng trong hệ thống dân chủ, thể hiện qua ba điểm chính Thứ nhất, nó là một phần hợp pháp và chính đáng của thiết chế dân chủ Thứ hai, vận động hành lang tạo điều kiện cho ý kiến của cử tri được truyền đạt nhanh chóng và hiệu quả đến các cơ quan lập pháp Thứ ba, nó giúp đưa những vấn đề quan trọng vào thảo luận tại Nghị viện, từ đó nâng cao tính minh bạch và dân chủ trong quá trình ra quyết định.
2.1.2.2 Mặt trái của vận động hành lang
Mặc dù vận động hành lang là một phần quan trọng trong chính trị của các nước phát triển, nhưng nó cũng tồn tại nhiều hạn chế Đầu tiên, hoạt động này cần nguồn tài chính mạnh mẽ để thực hiện điều tra và tác động, nhưng việc kết hợp tiền bạc với quyền lực có thể dẫn đến bè phái, làm méo mó dân chủ và hạn chế tiếng nói của các nhóm yếu thế trong quyết định chính trị Thứ hai, sự phát triển của vận động hành lang tạo ra môi trường thuận lợi cho tham nhũng và hối lộ Hoạt động này diễn ra không chính thức, không chỉ trong các cuộc họp chính thức mà còn ở hành lang và bên ngoài trụ sở nghị viện, với nhiều hình thức phong phú như tiệc tùng, du lịch bằng máy bay riêng và tham gia hội thảo Điều này thể hiện mặt trái của vận động hành lang khi nó phục vụ cho lợi ích của những nhân vật quyền lực.
2.1.3 Nhà vận động hành lang
Nhà vận động hành lang (lobbyist) là những cá nhân hoặc tổ chức được thuê để thúc đẩy lợi ích của khách hàng, đóng vai trò trung gian quan trọng giữa các nhóm lợi ích, cử tri và cơ quan nhà nước Họ sử dụng danh tiếng và mối quan hệ cá nhân để cung cấp thông tin và phản ánh ý nguyện của cử tri qua các hình thức như gặp gỡ chính thức, hội thảo, và gửi kiến nghị Qua đó, nhà vận động hành lang có khả năng tác động và gây ảnh hưởng đến các cơ quan lập pháp và hành pháp, từ đó hỗ trợ hoặc phản đối các chính sách, dự luật và chương trình quan trọng.
2.1.3.1 Điều kiện trở thành nhà vận động hành lang Để trở thành nhà vận động hành lang, người đó phải đáp ứng đủ các điều kiện sau đây: Một là phải am hiểu quy trình, thủ tục ban hành chính sách, quyết định: nhà vận động hành lang phải hiểu rõ quy trình, thủ tục ban hành chính sách, quyết định và biết được ở khâu nào, giai đoạn nào thì người nào có thẩm quyền ra quyết định cũng như ai là người sẽ quan tâm, ủng hộ đến vấn đề mình sẽ đưa ra Hai là phải có kỹ năng truyền đạt thông tin hiệu quả, thuyết phục: vận động hành lang là quá trình làm cho nghị sĩ, quan chức tin, hiểu và hành động theo cách mà nhà vận động hành lang mong muốn Ba là phải có uy tín: nhà vận động hành lang có uy tín là người có đạo đức tốt, có kinh nghiệm thuyết phục người khác, có quan hệ lành mạnh với các nghị sĩ, quan chức cũng như khả năng duy trì và phát triển các mối quan hệ đó một cách lâu dài Bốn là phải có tư cách đạo đức tốt: là người đại diện cho khách hàng, nhà vận động hành lang phải có tư cách đạo đức tốt, trung thực, không vi phạm pháp luật, để có thể hiểu hết được những yêu cầu, mong muốn của khách hàng, phục vụ khách hàng một cách tốt nhất Mặc dù đáp ứng những điều kiện trên đây nhưng nếu người đó đang giữ một công vụ hoặc chức vụ nào đó trong các cơ quan nhà nước thì không thể trở thành nhà vận động hành lang, trừ khi họ thôi làm nhiệm vụ.
2.1.3.2 Chiến thuật vận động hành lang Để tiến hành vận động hành lang, nhà vận động hành lang phải triển khai nhiều biện pháp, chiến lược và chiến thuật khác nhau Có thể có hai bước như sau: Bước thứ nhất là lên kế hoạch vận động, trong đó nêu rõ kết quả mong muốn là gì? ai là người có khả năng giúp đạt được kết quả này? điều gì là mối quan tâm lớn nhất của nghị sĩ, quan chức mà mình đang cần tác động? cách thức nào là tốt nhất và hợp pháp để tiếp cận những người này? những sự kiện nào là quan trọng nhất đối với vấn đề cần vận động? thời điểm nào thì cung cấp thông tin gì, bằng biện pháp nào? Bước tiếp theo là tiếp cận quan chức, nghị sĩ để vận động, cung cấp thông tin, tạo ảnh hưởng với họ thông qua các hình thức như gặp gỡ trực tiếp, gửi thư, mời dự hội thảo, tọa đàm hay liên hoan, chiêu đãi, tặng quà, mời đi du lịch,…
2.1.3.3 Nghĩa vụ và trách nhiệm của nhà vận động hành lang
Nhà vận động hành lang có nghĩa vụ đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền để được hành nghề Họ phải tuân thủ pháp luật và tôn trọng các cơ quan nhà nước cũng như quan chức, đảm bảo tính hợp pháp và công bằng trong quá trình ra quyết định Sự trung thực và liêm chính là yêu cầu quan trọng, với thông tin gửi đến quan chức phải chính xác và kịp thời, đồng thời tôn trọng quyền của công chúng trong việc nhận thông tin Mối quan hệ giữa nhà vận động hành lang và khách hàng cần được xây dựng trên nền tảng vô tư và tôn trọng lẫn nhau Nghĩa vụ báo cáo là cần thiết để minh bạch hoạt động vận động hành lang, giúp hạn chế tình trạng hối lộ và mua chuộc Cuối cùng, nhà vận động hành lang có trách nhiệm nâng cao trình độ nghiệp vụ và hiểu biết về hoạt động của mình để bảo vệ uy tín của nghề.
2.1.4 Nguyên tắc vận động hành lang trong hoạt động lập pháp
Nghề vận động hành lang đã phát triển mạnh mẽ ở nhiều quốc gia dựa trên các quy định pháp luật và quy phạm đạo đức nghề nghiệp Dưới đây là một số nguyên tắc cơ bản của hoạt động vận động hành lang.
2.1.4.1 Vận động hành lang phải bảo đảm tính công khai, minh bạch
Theo quy định hiện hành, các nhà vận động hành lang cần đăng ký với cơ quan có thẩm quyền, cung cấp thông tin về khách hàng và các vấn đề họ dự định vận động Tại Mỹ, luật yêu cầu công khai danh sách khách hàng, các cuộc tiếp xúc, vấn đề vận động và số tiền chi trả Tại Cộng hòa Liên bang Đức, các nhóm lợi ích phải đăng ký với Chủ tịch Quốc hội, nêu rõ lý do hoạt động, cơ cấu tổ chức và danh tính lãnh đạo Ở Québec, Canada, Luật về đạo đức và tính minh bạch trong vận động hành lang quy định rằng không ai được phép vận động hành lang mà không có đăng ký và không được nhận lợi nhuận phi pháp từ các hoạt động này.
2.1.4.2 Quan hệ giữa nhà vận động hành lang và khách hàng phải dựa trên sự vô tư, trung thực và tôn trọng lẫn nhau
Mối quan hệ giữa khách hàng và nhà vận động hành lang cần được xem xét từ nhiều khía cạnh quan trọng Đầu tiên, khách hàng nên kiểm tra kỹ lưỡng lịch sử đạo đức của nhà vận động hành lang trước khi lựa chọn, tránh những cá nhân hoặc công ty có hành vi phi đạo đức Thứ hai, nhà vận động hành lang cần minh bạch về kinh nghiệm và kỹ năng của mình, không nên giả mạo khả năng chính trị Thứ ba, họ phải thông báo cho khách hàng về các chiến lược vận động hành lang đạo đức và cho phép khách hàng lựa chọn Thứ tư, nhà vận động hành lang cần cảnh báo khách hàng nếu các mục tiêu và chiến lược của họ có vấn đề về đạo đức Cuối cùng, nhà vận động hành lang phải cung cấp thông tin đầy đủ về các hoạt động quan trọng mà họ thực hiện và bảo mật thông tin của khách hàng trừ khi có yêu cầu pháp lý khác.
2.1.4.3 Thông tin được cung cấp cho nhà hoạch định chính sách phải bảo đảm đầy đủ, chính xác và đáng tin cậy
Nguyên tắc này yêu cầu các nhà vận động hành lang phải trung thực và am hiểu, nhằm cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách và nhân viên thông tin đầy đủ, chính xác và được phân tích một cách thuyết phục.
2.1.4.4 Tôn trọng và hợp tác với các phương tiện truyền thông
Trong xã hội thông tin hiện nay, công chúng bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi các phương tiện truyền thông Để đảm bảo quá trình dân chủ, các nhà hoạch định chính sách, cơ quan truyền thông và công chúng cần được cung cấp thông tin chính xác về những ai đang ủng hộ và tài trợ cho các chính sách cũng như nỗ lực vận động liên quan.
2.1.5 Phương thức vận động hàng lang
Thực trạng vận động hành lang tại Hoa Kỳ
2.2.1 Hoạt động vận động hành lang ở Mỹ
Vận động hành lang là hoạt động hậu trường phổ biến ở nhiều quốc gia, cho phép những người vận động truyền tải quan điểm của một bộ phận dân cư Qua đó, họ có thể tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến các thành viên của cơ quan lập pháp, nhằm thuyết phục họ thực hiện hoặc không thực hiện các hành vi lập pháp mới, từ đó đạt được kết quả mong muốn.
Mỹ được xem là trung tâm hoạt động vận động hành lang sôi nổi nhất thế giới, đóng vai trò quan trọng trong nền chính trị và lập pháp của nước này Lobby xuất hiện từ những ngày đầu thành lập nước Mỹ, trở thành thói quen chính trị trong việc hình thành các chính sách và được luật pháp bảo vệ Tại Mỹ, lobby được hiểu là việc vận động các nghị sĩ và dân biểu trong Quốc hội, nhằm thúc đẩy hoặc ủng hộ các đạo luật và quyết định chính sách có lợi cho các nhóm lợi ích Những người làm nhiệm vụ này được gọi là nhà vận động hành lang và thường được trả lương để tác động đến bộ máy lập pháp và dư luận Hiện nay, phố K là nơi tập trung các công ty lobby hàng đầu tại Mỹ.
Mỹ đã có nhiều văn bản pháp luật công nhận và quy định hoạt động lobby, trong đó Đạo luật vận động hành lang năm 1946 (The Federal Regulation of Lobbying Act) là quan trọng nhất Ngày 19/12/1995, Tổng thống Bill Clinton đã ký ban hành Đạo luật về Công khai hóa hoạt động lobby (Lobbying Disclosure Act of 1995), nhằm điều chỉnh các mối quan hệ lobby trong và ngoài nước.
Mỹ yêu cầu những người hoạt động lobby phải đăng ký và công khai thông tin về khách hàng, cuộc tiếp xúc cũng như các vấn đề lobby và số tiền chi trả Điều này cho thấy lobby tại Mỹ không chỉ là hoạt động vận động chính trị mà còn là một loại hình kinh doanh có ảnh hưởng lớn đến chính sách nội và ngoại của đất nước.
2.2.2 Vị trí, vai trò của các nhóm lợi ích trong hoạt động vận động hành lang ở Mỹ
Tại Mỹ, quá trình xây dựng chính sách và pháp luật bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi hoạt động vận động hành lang của các nhóm lợi ích Những tổ chức này đại diện cho những người có cùng quan tâm và quan điểm về các vấn đề xã hội, nhằm tác động đến chính sách của Chính phủ và chuyển yêu cầu của họ thành các chính sách phục vụ lợi ích chung Hơn nữa, việc các nhóm lợi ích vận động cho quyền lợi của mình được xem là biểu hiện của nền dân chủ tự do, như Tổng thống Jefferson đã từng khẳng định, cho thấy vai trò quan trọng của chúng trong đời sống chính trị của Mỹ.
Các nhóm lợi ích ở Mỹ đã xuất hiện từ rất sớm và hiện nay đang phát triển mạnh mẽ về số lượng, tổ chức, quy mô và kỹ năng hoạt động Hiện có hơn 22.000 nhóm lợi ích có tổ chức, cùng với hàng chục ngàn người làm nghề vận động hành lang tại Washington Khoảng 60% dân số Mỹ tham gia vào các nhóm lợi ích, cho thấy sự tham gia của công dân vào chính trị và quá trình ra quyết định là một đặc trưng quan trọng của hệ thống dân chủ truyền thống ở Mỹ.
Các nhóm lợi ích ở Mỹ rất đa dạng, bao gồm nhóm lợi ích kinh doanh như các tập đoàn và công ty đa quốc gia, hiệp hội nghề nghiệp, liên Chính phủ, lợi ích công và công đoàn Những nhóm này thực chất là các phe phái chính trị tập hợp lại để bảo vệ lợi ích chung, đấu tranh và vận động nhằm tối đa hóa lợi ích của mình từ các bộ phận khác nhau của Chính phủ Sự hình thành của các nhóm lợi ích xuất phát từ mục tiêu bảo vệ lợi ích kinh tế và là sản phẩm của các phong trào xã hội, phát triển qua các giai đoạn khác nhau trong lịch sử.
Tại Mỹ, các phong trào đấu tranh như bãi bỏ chế độ nô lệ, tăng lương và cải thiện điều kiện làm việc đã hình thành các nhóm lợi ích nhằm tìm kiếm quyền lợi từ Chính phủ trong lĩnh vực kinh tế và chính trị Những nhóm này có tính chất phi tập trung hóa quyền lực, xuất hiện ngẫu nhiên dựa trên nhu cầu xã hội và hoạt động rất năng động Chúng không chỉ tập trung vào hoạt động chính trị mà còn quan tâm đến nhiều vấn đề khác, nhưng thời gian tồn tại của chúng thường ngắn, xuất hiện khi có vấn đề và biến mất khi vấn đề được giải quyết.
Sức mạnh của các nhóm lợi ích chủ yếu đến từ việc ủng hộ ứng cử viên trong các cuộc bầu cử và đóng góp tài chính cho các chiến dịch qua các Uỷ ban hành động chính trị (PAC) Những nhóm lợi ích có ảnh hưởng lớn ở Quốc hội hiện nay bao gồm Tổ chức nông nghiệp Liên bang Mỹ, Tổ chức công đoàn AFL-CIO, và Liên đoàn người tiêu dùng Mỹ Các nhóm này thường tác động đến các nghị sỹ của cả đảng Cộng hoà và đảng Dân chủ, dẫn đến việc lá phiếu của họ phản ánh lợi ích của các nhóm hơn là của đảng phái Hơn nữa, các nhóm lợi ích đóng vai trò là cầu nối, thể hiện quan điểm và đại diện cho lợi ích của các nhóm trong xã hội, đồng thời cung cấp thông tin và kiến thức chuyên sâu về cơ cấu tổ chức chính thức.
Nước Mỹ đối mặt với sự trái ngược trong việc thừa nhận tính đa dạng về lợi ích và ngăn chặn các nhóm lợi ích có thể lũng đoạn chính sách thông qua vận động hành lang Trong khi chính phủ ban hành nhiều luật và án lệ mới nhằm bảo vệ hệ thống chính trị khỏi ảnh hưởng tài chính từ lobby, họ cũng thừa nhận và luật hóa các công ty vận động hành lang Sự tự do trong hoạt động lobby đã dẫn đến sự cạnh tranh giữa các nhóm lợi ích, đôi khi làm chao đảo cả hệ thống chính quyền Một ví dụ điển hình là vụ bê bối của Jack Abramoff, một nhà vận động hành lang quyền lực, người đã bị kết tội biển thủ và gian dối tài chính, khiến hơn 300 nghị sĩ từ cả hai đảng bị liên quan Sau sự kiện này, nhiều kiến nghị cải cách luật về các nhóm lợi ích đã được đưa ra, trong đó có Luật Lobby sửa đổi ngày 18/1/2006, quy định cấm các hình thức quà cáp có giá trị từ 20 USD trở lên cho các nghị sĩ.
Lịch sử chính trị Mỹ cho thấy các nhóm lợi ích có thể tạo ra ảnh hưởng tích cực đối với chính sách Vào cuối thập kỷ 90, dưới áp lực từ các tập đoàn dược phẩm, việc nhập khẩu thuốc theo đơn trở nên khó khăn Để đối phó với giá thuốc tăng cao, nhiều người cao tuổi ở Đông Bắc Mỹ đã tổ chức đi sang Canada mua thuốc bất hợp pháp Phong trào này đã tạo ra tác động mạnh mẽ lên chính quyền, dẫn đến việc một số tiểu bang bắt đầu thương lượng với các hãng thuốc nhằm giảm giá cho người nghèo và nới lỏng quy định nhập khẩu thuốc, mặc dù cuộc chiến pháp lý giữa các tập đoàn và người tiêu dùng vẫn tiếp diễn.
2.2.3 Hoạt động vận động hành lang trong nền chính trị Mỹ
Vận động hành lang (lobby) là một khía cạnh quan trọng trong chính trị Mỹ, liên quan chặt chẽ đến hoạt động của các nhóm lợi ích Khi các thành viên Quốc hội và quan chức nhà nước được bầu vào các cơ quan lập pháp, họ thường bị ảnh hưởng bởi một lực lượng lobby đông đảo Các nhóm lợi ích có khả năng tác động mạnh mẽ đến các cơ quan lập pháp ở cả cấp bang và liên bang, với sức ảnh hưởng lớn hơn ở cấp bang Họ vận động để thông qua hoặc bác bỏ các dự luật có ảnh hưởng đến quyền lợi của mình Trong hệ thống chính trị Mỹ, không có nhánh quyền lực nào độc quyền, mà các nhánh kiềm chế lẫn nhau, tạo điều kiện cho các nhóm lợi ích tác động đến quá trình lập pháp và chính sách Những nhóm này hoạt động trên nhiều lĩnh vực và trong tất cả các giai đoạn của hoạt động chính trị, phục vụ cho các tổ chức chính trị, công ty, chính quyền tiểu bang, chính quyền nước ngoài và nhiều nhóm khác.
Vận động hành lang là một quá trình nhằm đảm bảo hệ thống làm luật và thi hành luật phục vụ lợi ích của các nhà vận động Các nhóm vận động hành lang phải đăng ký vào cơ sở dữ liệu trung ương và tham gia các phiên họp điều trần để tương tác với các nhà lập pháp Sau đó, họ gửi thông tin và nghiên cứu tới các quan chức liên quan, soạn thảo dự luật và tổ chức các chiến dịch vận động Để đạt hiệu quả, nhà vận động cần hiểu rõ hệ thống chính trị Mỹ và xây dựng mối quan hệ tốt với các nhà làm luật Nhiều nhà vận động hành lang thành công là cựu quan chức Chính phủ, như cựu Nghị sĩ Bob Livingston, người đã xây dựng một công ty lobby lớn với doanh thu gần 40 triệu USD Gần đây, không chỉ các nhóm lợi ích mà cả Chính phủ và công ty nước ngoài cũng tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nhà vận động hành lang, những người đóng vai trò cầu nối giữa các nhóm lợi ích và chính trị gia Họ giúp các nghị sĩ hiểu rõ hơn về các vấn đề xã hội và hỗ trợ trong việc thông qua các dự luật quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh công việc quá tải hiện nay.
Vận động hành lang tại Mỹ hiện nay phụ thuộc nhiều vào năng lực tài chính, với lobby được coi là việc sử dụng tiền bạc để gây áp lực lên Quốc hội và các cơ quan nhà nước, nhằm phục vụ lợi ích của các nhóm quyền lực Điều này dẫn đến nguy cơ bè phái, cản trở các nhóm yếu thế có tiếng nói trong quyết định Các thế lực tài chính mạnh có thể lợi dụng tình huống này để chiếm ưu thế, bóp méo công lý, thông qua việc đóng góp cho các chiến dịch chính trị với kỳ vọng nhận được sự ưu ái trong tương lai Lobby không chỉ diễn ra trong các cuộc họp chính thức mà còn chủ yếu ở ngoài hành lang, nơi các chuyên viên lobby có thể sử dụng quà cáp bất hợp pháp để đạt được mong muốn của khách hàng Họ sẵn sàng chiều theo sở thích của những người có quyền lực, tìm kiếm những phương thức hiệu quả nhất để đáp ứng yêu cầu của khách hàng.
Ông vua lobby của Hoa Kỳ đã khéo léo áp dụng nguyên tắc rằng cách hiệu quả nhất để nhận được sự ủng hộ của một nghị sĩ cho một dự luật chưa được thông qua là thông qua việc chăm sóc nhu cầu ẩm thực của họ.
Một số liên hệ tới Việt Nam
Các nhóm lợi ích và hoạt động “vận động hành lang” vẫn chưa phổ biến ở Việt Nam và thường bị hiểu theo nghĩa tiêu cực Mặc dù Hiến pháp ghi nhận quyền tham gia của người dân vào đời sống chính trị, việc thực hiện quyền này còn hạn chế Các hiệp hội và cá nhân thỉnh thoảng gặp gỡ các nhà chức trách để đề xuất điều chỉnh chính sách, nhưng đây thường không phải là hoạt động lobby đúng nghĩa mà là sự “chạy chọt” Lobby dựa trên quyền lợi mâu thuẫn trong một môi trường đa nguyên, với mục đích chính là lợi ích kinh tế, và thường yêu cầu nguồn lực tài chính Tại Việt Nam, do lợi ích thường thống nhất, hoạt động lobby trong lập pháp thực chất không tồn tại Tuy nhiên, lobby là một vấn đề mới cần được nghiên cứu để xây dựng hành lang pháp lý phù hợp cho hoạt động này tại Việt Nam.
Việt Nam đã trải qua nhiều thất bại trong các vụ kiện bán phá giá tôm, cá basa và hạn ngạch xuất khẩu sản phẩm may mặc, dẫn đến nhận thức về sự bất hợp lý khi Quốc hội Mỹ thông qua dự thảo đánh thuế hàng hóa Việt Nam trước khi Việt Nam kịp cung cấp bằng chứng chống kiện Nguyên nhân chính là các tổ chức tại Việt Nam chưa hiểu rõ thị trường Mỹ và chưa có kế hoạch thuê các nhà vận động hành lang, mặc dù chi phí này không đáng kể so với thiệt hại 20 triệu USD từ việc Mỹ áp thuế chống bán phá giá đối với cá tra, basa đông lạnh Trong khi đó, các tổ chức như Liên minh Tôm miền Nam và Hiệp hội Tôm bang Louisiana đã thuê Công ty Luật Dewey Ballantine cùng nhiều công ty lobby nổi tiếng để vận động cho quyền lợi của họ.
Mỹ ủng hộ họ trong vụ kiện bán phá giá Việt Nam.
Theo tin từ Bộ Tư pháp Mỹ, “ở khu vực Đông Nam á, cho đến năm
Năm 2004, chỉ có Việt Nam và Lào không chi phí cho hoạt động lobby, trong khi các quốc gia như Campuchia, Hongkong, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Singapore, Thái Lan và Philippines đã chi từ vài chục nghìn đến hàng triệu USD cho hoạt động này tại Mỹ Mục tiêu của họ là vận động Mỹ hỗ trợ trong các mối quan hệ chính trị và thương mại quốc tế, đặc biệt là nhằm đạt được quy chế “tối huệ quốc” về thuế quan và xuất khẩu vào Mỹ, cũng như tách vấn đề nhân quyền ra khỏi quan hệ kinh tế Ngoài các hoạt động lobby của Chính phủ, các tập đoàn kinh tế và thương mại cũng chi một khoản lớn, có thể gấp hàng chục, hàng trăm lần so với Chính phủ, để bảo vệ lợi ích của họ tại Mỹ.
Lợi ích to lớn từ hoạt động lobby đã thu hút sự tham gia không chỉ của các tập đoàn tư bản Mỹ mà còn của một số tổ chức phi chính phủ và các nhóm phản động trong cộng đồng người Việt tại Mỹ Những tổ chức này đang nỗ lực tác động vào các chính sách không có lợi cho Việt Nam, như việc ngăn cản quá trình bình thường hóa quan hệ giữa hai nước thông qua các đạo luật liên quan đến nhân quyền và chống bán phá giá Ngược lại, một số lobby đại diện cho các công ty Mỹ đã vận động Quốc hội và Tổng thống Mỹ dỡ bỏ cấm vận kinh tế đối với Cuba và thúc đẩy việc ký kết hiệp định thương mại với Việt Nam.
Kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ II, hoạt động vận động hành lang đã trở thành một phần không thể thiếu trong các cơ quan lập pháp và hành pháp Mỹ Các chính phủ và doanh nghiệp nước ngoài coi đây là một yếu tố quan trọng để xây dựng mối quan hệ với Mỹ, nhằm thu hút lợi ích từ chính quyền.
Lobbying là một yếu tố không thể thiếu trong thị trường và xã hội Mỹ, giúp doanh nghiệp dự đoán và ứng phó với những tác động từ các nhóm đặc quyền Thiếu hoạt động lobby, doanh nghiệp trong nước sẽ phải đối mặt với những hậu quả nghiêm trọng, từ thiệt hại cụ thể đến các hệ quả lâu dài Hiểu rõ vai trò của lobby gắn liền với các nhóm lợi ích trong chính trị Mỹ là cần thiết để xây dựng chính sách thương mại phù hợp, đặc biệt trong các tranh chấp thương mại quốc tế Hoạt động lobby đã tồn tại hơn 200 năm và hiện diện trong hầu hết các lĩnh vực kinh tế tại Mỹ, đóng vai trò quan trọng đến mức nhiều nghị sĩ Hoa Kỳ khó có thể tưởng tượng được sự thiếu vắng của các chuyên gia lobby trong Quốc hội.
Vận động hành lang là hoạt động có hai mặt: vừa là phương thức hiệu quả để tác động đến Quốc hội và nâng cao hiệu quả hoạt động của đại biểu, vừa là hình thức giúp giới lập pháp nhận thông tin từ xã hội Tuy nhiên, nó cũng dễ bị lợi dụng, dẫn đến việc can thiệp vào quá trình lập pháp vì lợi ích cục bộ, khiến vận động hành lang trở thành hiện tượng mờ ám và không minh bạch Các nghị sĩ có thể bị nhóm lợi ích mua chuộc, do đó cần có quy định pháp luật về tính minh bạch và công bằng trong hoạt động này Quan trọng hơn, các nghị sĩ phải nhận thức được áp lực từ những cuộc vận động để giữ vững lập trường của mình.
Vận động hành lang, khi được sử dụng đúng cách, sẽ không làm lệch lạc công tác lập pháp mà ngược lại, nó có thể trở thành kênh hiệu quả để nắm bắt nguyện vọng của người dân Nếu được tổ chức tốt, việc vận động cho sự ra đời hoặc ngăn cản luật có thể thúc đẩy phản biện xã hội và nâng cao tính dân chủ trong xã hội.