LỜI CAM ĐOAN Tôi Nguyễn Phú Vân, công tác Công ty CP tư vấn đầu tư Xây dựng hạ tầng Phương Đông (OCI), học viên cao học khóa tháng 8/2009 chun ngành cơng nghệ mơi trường Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ ‘‘Đánh giá tác động môi trường cho Dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam nghiên cứu điển hình cho thành phố Phủ Lý’’ cơng trình nghiên cứu tơi Phần ‘‘Đánh giá tác động môi trường cho thành phố Phủ Lý’’ số liệu nghiên cứu thu đồng nghiệp không chép Học viên Nguyễn Phú Vân LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn nhận nhiều động viên, giúp đỡ nhiều cá nhân tập thể Trước hết, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc đến PGS TS Trần Đức Hạ tận tình hướng dẫn, giúp đỡ thực nghiên cứu Xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành tới thầy cô giáo trường Đại học xây dựng, đặc biệt thầy cô giáo Khoa kỹ thuật môi trường, Khoa đào tạo sau đại học giúp đỡ tơi q trình học tập, nghiên cứu Cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Công ty CP tư vấn đầu tư Xây dựng hạ tầng Phương Đông tạo điều kiện cho học tập, cảm ơn đồng nghiệp tham gia thực nghiên cứu dự án thành phố Phủ Lý hỗ trợ nghiên cứu Cuối tơi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè, người ln bên tơi, động viên khuyến khích tơi q trình thực đề tài nghiên cứu Mặc dù tơi cố gắng hoàn thiện luận văn tất nhiệt tình lực mình, nhiên quỹ thời gian cịn hạn chế, khơng thể tránh khỏi thiếu sót Rất mong nhận ý kiến đóng góp Q thầy bạn Hà Nội, ngày 28 tháng 12 năm 2011 Nguyễn Phú Vân MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH MỞ ĐẦU Cơ sở khoa học thực tiễn đề tài Mục tiêu, đối tượng phạm vi đề tài Phương pháp nghiên cứu Nội dung cấu trúc đề tài CHƯƠNG TỔNG QUAN VỀ LẬP BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CÁC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG HẠ TẦNG ĐÔ THỊ VIỆT NAM 10 1.1 Khái niệm đánh giá tác động môi trường (ĐTM) 10 1.2 Các dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị 11 1.2.1 Khái niệm Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị 11 1.2.2 Các loại Dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị phải lập ĐTM 12 1.3 Các tác động tiềm tàng dự án hạ tầng kỹ thuật đô thị 14 1.4 Đặc điểm lập báo cáo ĐTM cần xem xét 14 1.5 Điểm khác biệt lập báo cáo ĐTM dự án Hạ tầng kỹ thuật đô thị 15 1.6 Khung pháp lý lập báo cáo ĐTM dự án hạ tầng kỹ thuật 17 CHƯƠNG ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG HẠ TẦNG ĐÔ THỊ LOẠI VỪA CỦA VIỆT NAM 18 2.1 Đặc điểm dự án phát triển hạ tầng đô thị loại vừa 18 2.1.1 Khái niệm đô thị loại vừa 18 2.1.2 Các yêu cầu hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa 18 2.1.3 Các dự án phát triển hạ tầng đô thị loại vừa 19 2.2 Tác động tới môi trường hoạt động dự án phát triển hạ tầng đô thị 21 2.2.1 Các tác động tích cực 21 2.2.2 Các tác động tiêu cực 22 CHƯƠNG NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT QUY TRÌNH CHUNG LẬP BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CHO MỘT DỰ ÁN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG HẠ TẦNG ĐÔ THỊ LOẠI VỪA CỦA VIỆT NAM 29 3.1 Vai trò đánh giá tác động môi trường cho dự án đầu tư xây dựng 29 3.2 Phân tích sở thiết lập quy trình đánh giá tác động mơi trường 30 3.2.1 Cơ sở pháp lý 30 3.2.2 Cơ sở khoa học 31 3.3 Đề xuất quy trình đánh giá tác động mơi trường 32 3.4 Nội dung ĐTM 34 CHƯƠNG NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG DỰ ÁN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG HẠ TẦNG THÀNH PHỐ PHỦ LÝ 49 4.1 Mở đầu 49 4.1.1 Khái quát mục tiêu dự án 49 4.1.2 Căn thực ĐTM 49 4.1.3 Phương pháp ĐTM 50 4.1.4 Tổ chức thực báo cáo ĐTM 50 4.2 Mơ tả tóm tắt dự án 51 4.3 Điều kiện tự nhiên, môi trường kinh tế - xã hội 55 4.3.1 Điều kiện tự nhiên 55 4.3.2 Điều kiện kinh tế xã hội 56 4.3.3 Điều kiện sở hạ tầng 57 4.3.4 Hiện trạng chất lượng môi trường 60 4.4 Đánh giá tác động môi trường 62 4.4.1 Đối tượng quy mô tác động 62 4.4.2 Các nguồn gây tác động chủ yếu dự án 62 4.4.3 Các tác động có lợi cho mơi trường dự án 63 4.4.4 Các tác động tiêu cực đến môi trường giai đoạn chuẩn bị dự án 64 4.4.5 Các tác động tiêu cực đến môi trường giai đoạn xây dựng dự án 66 4.4.6 Các tác động tiêu cực đến môi trường giai đoạn vận hành dự án 75 4.5 Biện pháp giảm thiểu tác động xấu, phịng ngừa ứng phó với cố môi trường80 4.5.1 Giai đoạn chuẩn bị dự án 80 4.5.2 Giai đoạn xây dựng 82 4.5.3 Giai đoạn vận hành 87 4.6 Kế hoạch quản lý môi trường 90 4.6.1 Tóm tắt biện pháp quản lý môi trường 90 4.6.2 Chương trình quan trắc mơi trường 90 4.7 Tham vấn cộng đồng phổ biến thông tin 91 4.7.1 Các yêu cầu pháp lý tham vấn tham gia cộng đồng ĐTM 91 4.7.2 Kết tham vấn cộng đồng 92 4.8 Kết luận kiến nghị 92 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO 94 PHỤ LỤC 95 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BAH Bị ảnh hưởng CTR Chất thải rắn CTNH Chất thải nguy hại CN-TTCN Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp CNN Cụm công nghiệp ĐTM Đánh giá tác động môi trường ĐVKXS Động vật không xương sống EMP Chương trình giám sát mơi trường PCCC Phịng cháy, chữa cháy QCVN Quy chuẩn Việt Nam TCCP Tiêu chuẩn cho phép TĐC Tái định cư THC Tổng hydrocacbon UBND Uỷ ban nhân dân UBMTTQ Uỷ ban mặt trận tổ quốc VHTT Văn hóa, thơng tin XLNT Xử lý nước thải WB Ngân hàng giới WHO Tổ chức y tế giới DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Danh mục dự án phải lập Báo cáo đánh giá tác động môi trường 12 Bảng 2.1 Giới hạn tiếng ồn thiết bị thi công 24 Bảng 2.2 Thành phần khí ga khu ủ bãi chơn lấp 27 Bảng 2.3 Lượng khí thải số loại xe 27 Bảng 3.1 Ma trận tác động môi trường dự án phát triển hạ tầng đô thị 38 Bảng 4.1 Đối tượng quy mô bị tác động môi trường chủ yếu dự án 62 Bảng 4.2 Tải lượng phát sinh bụi từ hoạt động san 67 Bảng 4.3 Tải lượng ô nhiễm từ xe tải vận chuyển vật liệu tạo đường 68 Bảng 4.4 Tải lượng ô nhiễm từ xe tải vận chuyển bùn, đất thải 68 Bảng 4.5 Số liệu kết tính tốn phát thải giao thông giai đoạn thi công hợp phần dự án 69 Bảng 4.6 Các chất ô nhiễm nước thải sinh hoạt 70 Bảng 4.7 Tải lượng chất ô nhiễm nước thải sinh hoạt 71 Bảng 4.8 Thải lượng nhiễm khơng khí phương tiện giao thông 75 Bảng 4.9 Các nội dung quan trắc mơi trường tồn Dự án 90 Bảng PL4.1 Kết mơi trường khơng khí 95 Bảng PL4.2 Kết phân tích mẫu nước mặt khu vực dự án 96 Bảng PL4.3 Kết môi trường nước ngầm 97 Bảng PL4.4 Kết phân tích mẫu đất 97 Bảng PL4.5 Kết phân tích mẫu bùn 97 Bảng PL4.6 Tóm tắt nguồn, đối tượng quy mơ tác động môi trường giai đoạn chuẩn bị dự án 98 Bảng PL4.7 Tóm tắt nguồn, đối tượng quy mô tác động môi trường giai đoạn Xây dựng 100 Bảng PL4.8 Tiếng ồn phát sinh từ máy móc dùng xây dựng 102 Bảng PL4.9 Mức rung phương tiện thi công 102 Bảng PL4.10 Tóm tắt nguồn, đối tượng quy mơ tác động môi trường giai đoạn hoạt động dự án 103 Bảng PL4.11 Tóm tắt biện pháp quản lý môi trường Dự án 105 DANH MỤC HÌNH Hình 3.1 Đánh giá tác động môi trường chu trình dự án 29 Hình 4.1 Vị trí khu vực triển khai dự án 51 Hình 4.2 Mặt tổng thể hạng mục Hợp phần 53 Hình 4.3 Mặt tổng thể hạng mục Hợp phần 54 Hình 4.4 Lưu vực sơng Châu Giang, Nhuệ, Đáy địa phận tỉnh Hà Nam 56 Hình 4.5 Biến đổi BOD5 theo khoảng cách từ nguồn thải Trạm xử lý 78 Hình 4.6 Sơ đồ tổ chức nước cơng trường khu vực Dự án 86 Hình 4.7 Cấu tạo bể xử lý nước thải nhà vệ sinh 89 MỞ ĐẦU Cơ sở khoa học thực tiễn đề tài Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 445/QĐ-TTG ngày 7/4/2009 phê duyệt Điều chỉnh định hướng quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống đô thị Việt Nam đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2050, là: Từng bước xây dựng hồn chỉnh hệ thống thị Việt Nam theo mơ hình mạng lưới thị; có sở hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội phù hợp, đồng bộ, đại; có mơi trường chất lượng sống thị tốt; có kiến trúc thị tiên tiến, giàu sắc; có vị xứng đáng; có tính cạnh tranh cao phát triển kinh tế - xã hội quốc gia, khu vực quốc tế Theo đó, năm 2025 dân số thị khoảng 52 triệu người, tập trung chủ yếu vào đô thị loại vừa Đây chuyển đổi cấu kinh tế tập trung dân cư nên có tác động đến môi trường rõ rệt, đặc biệt tác động môi trường hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị Việc đánh giá tác động môi trường (ĐTM) cho hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị loại vừa chưa đầy đủ hoàn thiện chưa đưa hết biện pháp giảm thiểu tác động xấu đến môi trường tự nhiên môi trường sống Hầu hết Báo cáo đánh giá tác động môi trường xây dựng đến đánh giá tác động hạng mục riêng rẽ, chưa có nhìn tổng quan ảnh hưởng tất hạng mục cơng trình dự án phát triển Bởi vậy, nghiên cứu đề tài “Đánh giá tác động môi trường cho dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam” cần thiết nhằm mục đích đưa số quan điểm, đề xuất biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực phù hợp Nghiên cứu áp dụng điển hình: “Đánh giá tác động môi trường dự án phát triển hệ thống hạ tầng thành phố Phủ Lý” Mục tiêu, đối tượng phạm vi đề tài a Mục tiêu: Xây dựng sở khoa học cho việc lập báo cáo ĐTM dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam Nghiên cứu, tìm hiểu tác động Dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa đến môi trường tự nhiên cộng đồng dân cư thị Việt Nam, từ đề xuất biện pháp giảm thiểu tác động xấu, phòng ngừa ứng phó cố mơi trường b Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam Phạm vi nghiên cứu: Các tác động môi trường Dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam nghiên cứu điển hình dự án thành phố Phủ Lý, gồm lĩnh vực: - Cải thiện dịch vụ nâng cấp sở hạ tầng - Cải thiện vệ sinh môi trường - Đường cầu thị Phương pháp nghiên cứu Có nhiều phương pháp nghiên cứu ĐTM là: Phương pháp thống kê; Phương pháp kế thừa; Phương pháp phân tích; Phương pháp điều tra xã hội học (tham vấn cộng đồng); Phương pháp đánh giá nhanh; Phương pháp so sánh; Phương pháp lập bảng liệt kê ma trận; Phương pháp mơ hình hóa; Phương pháp phân tích tổng hợp; Phương pháp chập đồ Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu sau: a Phương pháp ma trận b Phương pháp thống kê c Phương pháp khảo sát xã hội d Phương pháp quan trắc e Phương pháp so sánh Nội dung cấu trúc đề tài a Nội dung đề tài: - Nghiên cứu đặc điểm dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam - Xác định sở khoa học xây dựng quy trình lập báo cáo ĐTM cho dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa - Khảo sát phân tích đánh giá thành phần môi trường khu vực thành phố Phủ Lý - Nghiên cứu ứng dụng quy trình xây dựng báo cáo ĐTM cho dự án phát triển hệ thống hạ tầng thị, điển hình thành phố Phủ Lý 4.2 Cấu trúc nội dung luận văn Cấu trúc luận văn gồm phần sau: Mở đầu Chương Tổng quan lập báo cáo đánh giá tác động môi trường dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị Việt Nam Chương Đặc điểm dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam Chương Nghiên cứu đề xuất quy trình chung lập báo cáo đánh giá tác động mơi trường cho dự án phát triển hệ thống hạ tầng đô thị loại vừa Việt Nam Chương Nghiên cứu ứng dụng đánh giá tác động môi trường cho dự án phát triển hệ thống hạ tầng thành phố Phủ Lý Kết luận kiến nghị kết nghiên cứu CHƯƠNG TỔNG QUAN VỀ LẬP BÁO CÁO ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG MÔI TRƯỜNG CÁC DỰ ÁN PHÁT TRIỂN HỆ THỐNG HẠ TẦNG ĐÔ THỊ VIỆT NAM 1.1 Khái niệm đánh giá tác động môi trường (ĐTM) Đánh giá tác động môi trường thường viết tắt ĐTM (trong tiếng Anh Environmental Impact Assessment thường viết tắt EIA) công cụ quản lý mơi trường, hình thành giới 30 năm qua, pháp luật nước ta thông ngày 29 tháng 11 năm 2005 Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) nhận dạng cách hệ thống đánh giá, dự báo ảnh hưởng tiềm tàng xảy chương trình, dự án phát triển hoạt động sở sản xuất kinh doanh đến môi trường tự nhiên (khơng khí, nước, đất, sinh thái) đến mơi trường kinh tế, xã hội văn hố, từ đề xuất giải pháp thích hợp để giảm thiểu, bảo vệ môi trường Tác động môi trường vấn đề cốt lõi quan tâm đến phát triển bền vứng Đánh giá tác động môi trường cơng cụ giúp cho phịng ngừa ngăn chặn ảnh hưởng tới mơi trường sách mơi trường công cụ lồng ghép trình kế hoạch hóa mơi trường Mục đích ĐTM xem xét bao quát toàn diện đánh giá ảnh hưởng môi trường tiềm tàng dự án công cộng hay cá nhân đề xuất lựa chọn ưu tiên thực ĐTM cần phải xem xét tới tất ảnh hưởng mong đợi không mong đợi tới sức khỏe người, môi trường sống hệ sinh thái (động vật thực vật) Những xem xét phải giám sát suốt trình triển khai dự án, từ thiết kế, thi công vận hành hoạt động Theo luật bảo vệ môi trường Việt Nam (2005), ĐTM chia làm dạng: + Đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC) “ phân tích, dự báo tác động đến mơi trường dự án chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển trước phê duyệt nhằm bảo đảm phát triển bền vững” + Đánh giá tác động môi trường (ĐTM): “ phân tích, dự báo tác động đến môi trường dự án đầu tư cụ thể để đưa biện pháp bảo vệ môi trường triển khai dự án đó” Theo chương trình mơi trường Liên hiệp quốc, ĐTM "là trình nghiên cứu sử dụng để dự báo hậu mơi trường gây từ dự án phát triển quan trọng dự kiến thực thi" Như vậy, chất ĐTM trình nghiên cứu nhằm: 10 PHỤ LỤC Bảng PL4.1 Kết môi trường khơng khí Kết TT Vị trí Nhiệt độ (oC) Độ ẩm (%) Gió (m/s) Bụi (mg/m3) SO2 (ppm ) M1 26,8 92,0 0,27 0,121 M2 29,1 83,4 0,83 0,098 M3 31,8 81,1 0,69 0,233 M4 31,6 78,5 0,58 0,103 M5 31,8 75,1 0,81 0,219 M6 30,4 77,9 0,69 0,130 M7 21,1 77,5 0,69 0,119 M8 30,2 80,5 0,53 0,108 M9 29,6 87 0,81 0,187 10 M10 28,2 92,5 0,83 0,095 350 QCVN  0,3 05:2009/BT mg/m g/m NMT (TSP) Nguồn: Kết quan trắc đợt tháng 6-7/2010 95 NO2 (ppm) CO (ppm) 60 200 g/m3 120 64 120 63 110 105 235 330 120 120 30000 g/m3 Độ ồn (dBA ) 63,8 65,6 65,5 66,1 61,4 60,9 65,6 53,5 61,4 55,2 75 (*) Bảng PL4.2 Kết phân tích mẫu nước mặt khu vực dự án TT 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 Chỉ tiêu pH Nhiệt độ DO Độ đục BOD5 COD Tổng N Tổng P NO3NH4+ PO43Sắt (Fe) SO42ClColiform tổng số ×105 Tổng dầu mỡ Cu Cr3+ Zn Chì (Pb) Đơn vị C mg/l O2 mg/l O2 mg/l O2 mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l MPN/ 100ml mg/l mg/l mg/l mg/l mg/l SW1 6,78 30 4,5 21 12,6 29,79 4,568 5,61 11,0 0,75 5,52 0,793 14 30,0 - SW2 6,61 30,9 1,77 14 24,9 42,21 4,854 0,78 5,0 2,32 0,22 0,903 10 26,5 1,52 SW3 7,72 32,1 2,79 27 47,0 81,47 2,373 0,28 5,5 0,1 0,15 0,42 19 26,75 3,10 SW4 6,57 31,1 1,13 29 35,9 64,7 3,123 0,59 1,5 1,84 0,14 1,431 25 29,75 1,62 SW5 6,95 36,5 1,61 22 26,1 42,70 4,238 0,56 2,5 1,99 0,15 0,96 21 28,25 1,22 0,4 0,62 0,022 0,043 0,001 0,6 0,08 0,031 0,020 0,001 0,6 0,09 0,021 0,007 0,000