NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN NGÂN HÀNG - VŨ THỊ NGÂN CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ HÀ NỘI – 2018 NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN NGÂN HÀNG - VŨ THỊ NGÂN CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM - CHI NHÁNH THANH HÓA Chuyên ngành: Tài - Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS NGUYỄN PHI LÂN HÀ NỘI - 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tơi xin cam đoan tồn nội dung luận văn cơng trình nghiên cứu riêng Các số liệu, tƣ liệu đƣợc sử dụng luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực Kết nghiên cứu tơi thực dƣới sựhƣớng dẫn khoa học TS Nguyễn Phi Lân Học viên Vũ Thị Ngân ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT v DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ vi MỞ ĐẦU CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG THANH TRA NGÂN HÀNG; CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG 1.1 TỔNG QUAN VỀ CÔNG TÁC THANH TRA NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG 1.1.1 Khái niệm, mục đích, đối tƣợng, nội dung tra ngân hàng 1.1.2 Các phƣơng thức tra ngân hàng 1.1.3 Hình thức tra ngân hàng 15 1.1.4 Phƣơng pháp tra ngân hàng 15 1.1.5 Mơ hình tra, giám sát ngân hàng 20 1.2 NỘI DUNG CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP 24 1.3 TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CƠNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG 29 1.3.1 Tiêu chí đánh giá quy trình tra trực tiếp 29 1.3.2 Tiêu chí đánh giá trực tiếp cơng tác tra trực tiếp 30 1.4 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP 34 1.4.1 Nhân tố bên 34 1.4.2 Nhân tố bên ngoài: 36 KẾT LUẬN CHƢƠNG 38 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠINGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH THANH HÓA 39 iii 2.1 KHÁI QUÁT VỀ NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH THANH HÓA VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THANH HĨA 39 2.1.1 Ngân hàng Nhà nƣớc Chi nhánh Thanh Hóa 39 2.1.2 Thanh tra giám sát Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh Thanh Hóa 41 2.1.3 Hoạt động tổ chức tín dụng địa bàn tỉnh Thanh Hóa 44 2.2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH THANH HÓA 50 2.2.1 Đối tƣợng tra, giám sát ngân hàng địa bàn tỉnh Thanh Hóa 50 2.2.2 Thực trạng công tác tra trực tiếp Tổ chức tín dụng Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh Thanh Hóa 50 2.3 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP TẠI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH THANH HÓA 65 2.3.1 Những mặt đạt đƣợc 65 2.3.2 Tồn tại, hạn chế, khó khăn vƣớng mắc 67 2.3.2 Nguyên nhân hạn chế 71 KẾT LUẬN CHƢƠNG 75 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC THANH TRATRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM CHI NHÁNH THANH HÓA 76 3.1 ĐỊNH HƢỚNG CÔNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM CHI NHÁNH THANH HÓA 76 3.2 CÁC GIẢI PHÁP HỒN THIỆN CƠNG TÁC THANH TRA TRỰC TIẾP ĐỐI VỚI CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC CHI NHÁNH THANH HÓA 79 iv 3.2.1 Kết hợp tra việc chấp hành sách, pháp luật tiền tệ ngân hàng với tra sở rủi ro hoạt động đối tƣợng tra, giám sát ngân hàng 79 3.2.2 Kết hợp có hiệu giám sát từ xa tra trực tiếp Quan tâm nâng cao chất lƣợng công tác giám sát từ xa 93 3.2.3 Tăng cƣờng nguồn nhân lực nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ cho cán tra, đào tạo kỹ phân tích, nhận định, xử lý tốt tình phức tạp, khó kết luận Nâng cao đạo đức nghề nghiệp tra 95 3.2.4 Tăng cƣờng xử lý vi phạm tổ chức tín dụng sau tra 96 3.2.5 Chú trọng tra hoạt động kiểm sốt nội Phối hợp tốt cơng tác tra trực tiếp với phận kiểm soát nội tổ chức tín dụng 96 3.2.6 Tăng cƣờng phối hợp Ngân hàng Nhà nƣớc Chi nhánh với quan chức công tác tra trực tiếp 98 3.2.7 Trang bị đầy đủ phƣơng tiện đại trang thiết bị, công nghệ thông tin hỗ trợ cho hoạt động tra trực tiếp đạt hiệu cao 98 3.2.8 Tuyên truyền, phổ biến rộng rãi pháp luật lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng 99 3.3 ĐỀ XUẤT VỚI CƠ QUAN LIÊN QUAN 99 3.3.1 Đề xuất với Chính phủ 99 3.3.2 Đề xuất với Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam 101 KẾT LUẬN CHƢƠNG 103 KẾT LUẬN 104 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT NHTW Ngân hàng Trung ƣơng NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc QTDND Quỹ tín dụng nhân dân TCTD Tổ chức tín dụng NHTMNN Ngân hàng Thƣơng mại Nhà nƣớc NHTMCP Ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần NHCSXH Ngân hàng Chính sách xã hội NHPT Ngân hàng Phát triển vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Bảng 1.1:So sánh phƣơng pháp tra tuân thủ tra sở rủi ro 19 Bảng 2.1: Biến động nhân tra, giám sát ngân hàng 41 Bảng 2.2: Một số tiêu hoạt động TCTD địa bàn tỉnh 45 Bảng 2.3: Tổng hợp số tra qua năm (2013-2017) 52 Bảng 2.4: Số liệu tổng hợp thực kiến nghị xử lý sau tra 59 Bảng 2.5: Thống kê tình hình xử lý vi phạm đƣợc phát qua năm 60 Bảng 3.1:Các hoạt động TCTD rủi ro thƣờng gặp 85 Sơ đồ 1.1: Trình tự, thủ tục giám sát từ xa 11 Sơ đồ 1.2: Trình tự, thủ tục tra trực tiếp 14 Biểu đồ 2.1: Tổng tài sản 46 Biểu đồ 2.2: Nguồn vốn huy động 46 Biểu đồ 2.3: Dƣ nợ tín dụng 47 Biểu đồ 2.4: Nợ xấu 49 MỞ ĐẦU TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hoạt động ngân hàng hoạt động kinh doanh đặc thù, đối tƣợng kinh doanh tiền tệ, hoạt động ngân hàng đƣợc xem nhƣ huyết mạch kinh tế Tuy nhiên, thân hoạt động ngân hàng chứa đựng rấtnhiều rủi ro, đặc biệt sau Việt nam trở thành thành viên thứ 150 tổ chức thƣợng mại giới WTO ký kết thành công 13 hiệp định thƣơng mại tự (FTA) Hoạt động ngân hàng đòi hỏi có giám sát chặt chẽ Ngân hàng nhà nƣớc Việt nam – quan thực chức quản lý nhà nƣớc tiền tệ hoạt động ngân hàng Với mục tiêu góp phần bảo đảm phát triển an toàn, lành mạnh hệ thống tổ chức tín dụng hệ thống tài chính; bảo vệ quyền lợi ích hợp pháp ngƣời gửi tiền khách hàng tổ chức tín dụng; trì nâng cao lịng tin cơng chúng hệ thống tổ chức tín dụng; bảo đảm việc chấp hành sách, pháp luật tiền tệ ngân hàng; góp phần nâng cao hiệu hiệu lực quản lý nhà nƣớc lĩnh vực tiền tệ ngân hàng NHNN năm qua khơng ngừng củng cố, hồn thiện, đổi công tác quản lý để phù hợp với xu phát triển chung hệ thống TCTD.Một công cụ hữu hiệu để NHNN thực tốt chức quản lý TCTD công tác tra, giám sát ngân hàng Thanh tra, giám sát ngân hàng năm qua đạt đƣợc kết định khơng ngừng đổi mới, có thay đổi chất nhƣng chƣa đáp ứng đƣợc xu hội nhập, phát triển số lƣợng, chất lƣợng đa dạng loại hình dịch vụ ngân hàng đại, song song với nguy tiềm ẩn rủi ro cao, đa dạng Do yêu cầu đặt với NHNN Việt nam nói chung NHNN Chi nhánh Thanh Hóa nói riêng phải có thay đổi bản, toàn diện hoạt động tra, giám sát ngân hàng, đặc biệt trọng công tác tra trực tiếp Tại NHHH Chi nhánh Thanh Hóa, chất lƣợng cơng tác tra đƣợc nâng lên, góp phần không nhỏ việc ổn định thị trƣờng tài chính, đảm bảo tính bền vững hệ thống TCTD Tuy nhiên, bên cạnh gặp khơng khó khăn, vƣớng mắc hạn chế q trình thực cơng tác tra trực tiếp TCTD, làm giảm hiệu lực hiệu quản lý nhà nƣớc lĩnh vực tiền tệ ngân hàng Do vậy, tác giả chọn đề tài “Công tác tra trực tiếp TCTD NHNN Việt NamChi nhánh Thanh Hóa”,với mong muốn góp phần nhỏ việc luận giải nguyên nhân, từ đề giải pháp khắc phục hạn chế để hoạt động tra ngân hàng ngày hồn thiện có hiệu lực cao TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU Hoạt động Thanh tra ngân hàng có nhiều tác giả phân tích, nghiên cứu Dƣới số tham khảo có ý nghĩa để tác giả kế thừa tiếp tục nghiên cứu sâu hơn: Thanh tra Ngân hàng với tiến trình hội nhập hệ thống Ngân hàng Nhànước, Đề tài khoa học cấp ngành, Chủ nhiệm đề tài: TS Nguyễn Đình Tự; Nghiên cứu giải pháp hồn thiện chiến lược tổng thể phát triển ngành Ngân hàng Việt Nam giai đoạn 2001- 2010, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp ngành củaTS.LêXuânNghĩa; Tăng cường tra, giám sát ngân hàng tình hình mới, viết Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nƣớc website: www.thanhtra.gov.vn Tác phẩm “Hồn thiện khn khổ pháp lý hoạt động tra, giám sát ngân hàng”(2013)- tác giả Phạm Hà Phƣơng;“Giải pháp tăng cường, nâng cao hiệu lực, hiệu công tác tra, giám sát an toàn hoạt động ngân hàng (2013)”, tác giả Cấn Văn Lực Nhiều tác giả thống nhận định: cơng tác tra, kiểm tra trực tiếp số lƣợng cán tra thiếu, lực lƣợng tra viên có trình độ lực làm trƣởng 94 phẩm hoạt động giám sátsẽ xác định đƣợc cần tập trung tra vào TCTD nào, xác định trọng tâm, trọng điểm để thực tra trực tiếp.Có tác dụng định hƣớng tra Thanh tra sở kết giám sát, tập trung làm rõ vấn đề nội TCTD đƣợc phát qua giám sát, từ có kiến nghị, yêu cầu, xử lý TCTD phát vi phạm q trình tra Ngƣợc lại, thơng tin (định tính, định lƣợng) từ kết tra cần thiết cho phận giám sát việc xây dựng, phát triển kế hoạch, chiến lƣợc giám sát tƣơng lai (gồm mục tiêu, nguyên tắc, phƣơng thức giám sát….) Công tác giám sát từ xa đƣợc thực Thanh tra giám sát NHNN chi nhánh Thanh Hóa, nhiên, kết giám sát chƣa đem lại hiệu thiết thực cho công tác tra trực tiếp Thanh tra trực tiếp hầu nhƣ chƣa sử dụng nhiều đến kết giám sát phận giám sát Nguyên nhân dẫn đến chất lƣợng hoạt động giám sát chƣa đạt hiệu do:Hoạt động giám sát từ xa chi nhánh chủ yếu giám sát tuân thủ dừng lại số tiêu quy định an toàn hoạt động TCTD;chƣa hoàn toàn tuân thủ 29 nguyên tắc giám sát Basel;Chƣa có hạ tầng cơng nghệ kỹ thuật đồng nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất nhập, lƣu trữ liệu giám sát;chƣa có phần mềm hỗ trợ việc tính tốn thơng số, số nhƣ đánh giá, dự báo tiêu báo cáo tài số đánh giá tình hình hoạt động nhằm hƣớng tới đánh giá giám sát rủi ro; cán giám sát phải tham gia công tác tra trực tiếp nên việc giám sát không đƣợc thƣờng xuyên, kịp thời Việc nâng cao chất lƣợng giám sát thời gian tới cần thiết Triển khai, thực tốt công tác giám sát theo quy định Thông tƣ 08/2017/TT-NHNN ngày 01/8/2017 Muốn vậy, cần chun mơn hóa hoạt động tra, giám sát Chi nhánh, bố trí nguồn nhân lực chất lƣợng 95 cao chuyên trách cơng tác giám sát Nhận thức đƣợc vị trí, vai trị cơng tác giám sát từ xa tra trực tiếp, cần thực kết hợp hai phƣơng thức tạo hiệu cao công tác quản lý TCTD 3.2.3 Tăng cƣờng nguồn nhân lực nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ cho cán tra, đào tạo kỹ phân tích, nhận định, xử lý tốt tình phức tạp, khó kết luận Nâng cao đạo đức nghề nghiệp tra Rà soát, định vị vị trí cơng việc cán cơng chức Chi nhánh, sở tập trung nguồn lực chất lƣợng cho tra, giám sát Với nhiệm vụ, chức ngày tăng nhƣ nay, việc bổ sung nguồn lực cho tra, giám sát vô cấp thiết Để định hƣớng tra, giám sáttrên sở rủi ro cần xây dựng đội ngũ cán chất lƣợng am hiểu đáp ứng chuẩn mực nƣớc quốc tế, vừa phải có kiến thức sâu rộng lĩnh vực tiền tệ, tài chính, ngân hàng, vừa có chun mơn sâu lĩnh vực cụ thể đƣợc phân cơng, có khả phân tích tình để có cách tiếp cận phù hợp, đồng thời phải có kỹ giao tiếp, ứng xử với đối tƣợng tra Cho nên, yêu cầu trƣớc mắt tăng cƣờng công tác đào tạo, tập huấn, trao đổi nghiệp vụ tra, nâng cao lực kỹ cho cán tra, bồi dƣỡng kiến thức nghiệp vụ mới, phƣơng pháp kỹ tra chuyên sâu, kinh nghiệm tra, đồng thờiđào tạo kỹ mềm giao tiếp, ứng xử Chú trọng việc giáo dục trị - tƣ tƣởng, nâng cao đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ, cơng chức tra; thực tốt văn hóa tra; xây dựng ngƣời cán bộ, công chức tra có đạo đức, có văn hóa, cần, kiệm, liêm, chính, chí cơng vơ tƣ Khi phát cán tra có biểu lệch lạc, vi phạm nguyên tắc hoạt động tra phải có biện pháp 96 chấn chỉnh kịp thời, vi phạm pháp luật phải xử lý nghiêm 3.2.4 Tăng cƣờng xử lý vi phạm tổ chức tín dụng sau tra Cần trọng đến công tác theo dõi kết thực kiến nghị TCTD, qua đánh giá đƣợc TCTD chấp hành đầy đủ, nghiêm túc thực thời hạn Đồng thời, đánh giá đƣợc chất lƣợng kết luận, kiến nghị tra Trên sở có chấn chỉnh, yêu cầu, xử lý theo quy định TCTD không thực đầy đủ, thời hạn, nhằm “răn đe”, điều chỉnh hành vi vi phạm tăng hiệu lực công tác tra trực tiếp giữ kỷ cƣơng pháp luật 3.2.5 Chú trọng tra hoạt động kiểm sốt nội Phối hợp tốt cơng tác tra trực tiếp với phận kiểm soát nội tổ chức tín dụng Hoạt động kiểm sốt nội việc thực kiểm tra, kiểm soát việc tuân thủ quy định pháp luật sách, quy trình, quy định nội tất cá nhân, đơn vị ngân hàng, bao gồm: - Kiểm tra, giám sát nội hàng ngày hoạt động nghiệp vụ: Kiểm soát việc phê duyệt phân cấp ủy quyền; kiểm soát vật chất, tài sản cá nhân, đơn vị; kiểm tra đối chiếu; kiểm soát việc chấp hành pháp luật quy định nội bộ; kiểm sốt, phịng ngừa hành vi gian lận thực biện pháp khắc phục; Tự kiểm tra, đánh giá hoạt động kiểm soát nội báo cáo sai phạm - Kiểm sốt vận hành hệ thống thơng tin quản lý (MIS), chế chia sẻ thông tin: Theo dõi, phân tích dự báo tình hình kinh tế vĩ mơ, thị trƣờng tài chính, tiền tệ lĩnh vực có liên quan; theo dõi, giám sát, cập nhật tình hình hoạt động tuân thủ; giám sát, đánh giá, phân tích tài sản, nợ phải trả, vốn chủ sở hữu rủi ro phát sinh lĩnh vực liên quan đến hoạt động kinh doanh ngân hàng; phát hiện, cảnh báo, báo cáo tới cấp quản lý kịp thời vi phạm, nguy vi phạm; cá nhân, đơn vị đƣợc 97 phổ biến, tuyên truyền, trao đổi thông tin đầy đủ, kịp thời Qua hoạt động kiểm soát nội nhằm đảm bảo hoạt động ngân hàng đƣợc thực đầy đủ, an toàn, hiệu quả, tuân thủ quy định pháp luật; thông tin quản lý thông tin tài có độ tin cậy, đầy đủ kịp thời; xung đột lợi ích đƣợc phát ngăn chặn; sai phạm, hành vi gian lận đƣợc phòng ngừa, nhận dạng, giám sát, báo cáo xử lý kịp thời Bộ phận KSNB TCTD đảm bảo tính độc lập hoạt động có hiệu đảm bảo an tồn hoạt động TCTD, thân phận KSNB nằm hệ thống cấu tổ chức TCTD, có đầy đủ thơng tin, đƣợc trang bị nguồn lực để đảm bảo thực thi nhiệm vụ, nên chất lƣợng hoạt động tƣơng đối cao Nguồn thông tin từ báo cáo kết KSNB quan trọng, giúp tra định hƣớng nội dung, pham vi tra, nhƣ tránh việc hợp thức hóa vi phạm TCTD Ví dụ: tra viên xác định chức kiểm soátnội TCTD hoạt động hiệu có lực giám sát lĩnh vực rủi ro định, tra viên sử dụng phát phận KSNB thay kiểm tra lại lĩnh vực có rủi ro lần thứ hai.Thay vào việc kiểm tra lại lần nữa, tra viên tập trung vào cơng việc mà KSNB làm theo dõi phát họ Nhờ lợi dụng công việc KSNB, tra viên củng cố vị KSNB nội bộTCTD đảm bảo phát quan trọng nhận đƣợc quan tâm mức Do đó, cần trọng tra hoạt động KSNB, đồng thời phối hợp tốt công tác tra trực tiếp phận KSNB TCTD Hàng năm Chi nhánh nên Tổ chức hội thảo cán Thanh tra, giám sát với Kiểm soát, kiểm toán nội chi nhánh TCTD địa bàn để trao đổi, nắm bắt thông tin, kinh nghiệm thực tiễn 98 3.2.6 Tăng cƣờng phối hợp Ngân hàng Nhà nƣớc Chi nhánh với quan chức công tác tra trực tiếp Trong công tác tra trực tiếp phát sinh nhiều vấn đề liên quan thuộc thẩm quyền quan, tổ chức khác đòi hỏi phải có cộng tác, phối hợp giải nhanh chóng đạt hiệu tốt Trong Luật tra năm 2010 quy định rõ quan tra phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn có trách nhiệm phối hợp với quan công an, viện kiểm sát quan, tổ chức hữu quan khác việc phòng ngừa, phát hiện, xử lý hành vi vi phạm pháp luật Do đó, Chi nhánh cần chủ động phối hợp với đơn vị, quan chức địa bàn trao đổi, cung cấp thông tin xử lý vụ việc vi phạm trình tra.Bên cạnh đó, giúp tra ngân hàng có đầy đủ, kịp thời thông tin hoạt động TCTD địa bàn, nhằmphòng ngừa, phát tập trung tra có chất lƣợng 3.2.7 Trang bị đầy đủ phƣơng tiện đại trang thiết bị, công nghệ thông tin hỗ trợ cho hoạt động tra trực tiếp đạt hiệu cao Cần tạo điều kiện tối đa phƣơng tiện vật chất, kỹ thuật để phục vụ chocán tra thực nhiệm vụ, nhằm tạo điều kiện cho họ thu thập đƣợc thơng tin, tài liệu, chứng nhanh chóng, xác, kịp thời, có độ tin cậy cao… đảm bảo cho nhận xét, đánh giá, kết luận tra có vững giải pháp đƣa có tính khả thi, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh cụ thể Điều này, tạo tiền đề cho việc thực quyền q trình tra cách tích cực, chủ động linh hoạt Các điều kiện cần thiết nhƣ: máy tính, máy ghi âm, máy chụp hình,máy in,….tạo tính chủ động hoạt động Hiện nay, tra trực tiếp TCTD, số vấn đề phụ thuộc vào đối tƣợng tra nhƣ máy in, văn phòng phẩm, phƣơng tiện 99 lại , cán tra hầu hết phải tự trang bị máy tính cá nhân phục vụ cho cơng tác tra trực tiếp không đƣợc trang bị máy chụp hình, máy ghi âm Trong q trình tra ln xảy nhiều tình bất ngờ, khó lƣờng trƣớc, đối tƣợng tra tinh vi có nhiều chiêu trị để che giấu xóa, tiêu hủy chứng liên quan đến vi phạm, nên việc trang bị máy ghi âm, máy chụp hình cần thiết 3.2.8 Tuyên truyền, phổ biến rộng rãi pháp luật lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng Việc tuyên truyền pháp luật nói chung pháp luật tra nói riêng việc làm cần thiết quan trọng quan, tổ chức, cá nhân đối tƣợng tra Trƣớc hết làm cho họ có nhận thức mục đích, ý nghĩa cơng tác tra để từ họ xác định đƣợc trách nhiệm, nghĩa vụ tự nguyện, tự giác phối hợp, cộng tác với Đoàn tra, thực tốt yêu cầu, kiến nghị, định tra Đây nhân tố có ảnh hƣởng lớn đến việc nâng cao hiệu công tác tra 3.3 ĐỀ XUẤT VỚI CƠ QUAN LIÊN QUAN 3.3.1 Đề xuất với Chính phủ - Một là, tiếp tục xây dựng hoàn thiện hệ thống văn quy phạm pháp luật, chế, sách tiền tệ hoạt động ngân hàng, tạo khuôn khổ pháp lý đồng cho hệ thống tra, giám sát ngân hàng Một khuôn khổ pháp lý đầy đủ, rõ ràng phù hợp với thực tiễn tạo tiền đề nâng cao chất lƣợng công tác tra Cần xây dựng đầy đủ khung pháp lý, song hành với xây dựng sở hạ tầng quản trị rủi ro đồng TCTD, công cụ hỗ trợ hoạt động tra, giám sát liên tục dành riêng cho NHNN Hoạt động tra ngân hàng đƣợc điều chỉnh Luật NHNN 100 Luật Thanh tra Tuy nhiên, Luật Thanh tra quy định tra việc chấp hành quy định, sách pháp luật Nhà nƣớc (thanh tra tuân thủ) điều chỉnh cho tra tất ngành, chƣa có quy định phƣơng pháp tra mang tính dự báo cảnh báo sớm (thanh tra sở rủi ro).Bên cạnh đó, cẩm nang tra chƣa đƣợc hoàn thiện nhƣ sổ tay tra, quy chế quản trị rủi ro tối thiểu Hệ thống pháp luật chƣa đồng để điều chỉnh đặc thù loại hình TCTD cịn chƣa hồn tồn phù hợp với thơng lệ, chuẩn mực quốc tế Ngoài ra, việc xây dựng văn Luật, cần quan tâm nhiều đến vấn đề bảo vệ ngƣời làm công tác tra Hiện nay, số vi phạm TCTD không đƣợc phát tinh vi, thủ đoạn đối tƣợng tra, dẫn đến an toàn TCTD, nhiên, cán tra phải chịu trách nhiệm lớn chịu xử lý quan có thẩm quyền, phần gây tâm lý hoang mang, không muốn làm tra Cho nên, vấn đề bảo vệ ngƣời ngƣời làm công tác tra quan trọng cần thiết - Thứ hai, xây dựng chế phối hợp quan tra, giám sát với quan chức có liên quan việc cung cấp, trao đổi thông tin hỗ trợ chéo lĩnh vực Tài chính-Ngân hàng Trong Luật tra, Luật NHNN có quy định trách nhiệm phối hợp quan thực chức tra với quan, tổ chức hữu quan Tuy nhiên, chƣa có chế phối hợp rõ ràng nên thực tế cơng tác phối hợp chƣa đạt hiệu Địi hỏi cần có chế đầy đủ để làm sở thực nhằm tăng cƣờng phối hợp công tác, chia sẻ thông tin NHNN quan bảo vệ pháp luật, quan chức hoạt động tra, giám sát ngân hàng - Thứ ba, tiếp tục hồn thiện mơ hình tổ chức hoạt động Cơ quan 101 Thanh tra, giám sát ngân hàng.Mặc dù mơ hình TTGS thuộc NHNN Việt nam phù hợp, đảm bảo quản lý hiệu TCTD Tuy nhiên, bên cạnh cịn số hạn chế định nhƣNHTW vừa ban hành vănbản vừa tra, giám sát nên có hạn chế tính khách quan, vấn đề minh bạch hóa thơng tin nhƣ chia sẻ thơng tin hạn chế; việc không độc lập đạo, điều hành để có giám sát chéo nhằm đảm bảo hiệu thực thi pháp luật.Do đó, địi hỏi cần tiếp tục hoàn thiện phù hợp với thực tiễn xu hội nhập nhƣ 3.3.2 Đề xuất với Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam Thứ nhất, hoàn thiện điều kiện đáp ứng cho hệ thống giám sát có hiệu Chi nhánh Thực tiễn công tác giám sát TCTD cho thấy, để nắm bắt đƣợc thƣờng xuyên thực trạng hoạt động TCTD, đặc biệt tình hình tài chính, yếu tố dẫn đến rủi ro gây an toàn hệ thống; xử lý kịp thời vấn đề nghiêm trọng xảy ra, tránh lây lan dây chuyền, gây rối loạn cho kinh tế, cần phải có: (i) máy tổ chức tối ƣu, (ii) quy trình giám sát hiệu quả, (iii) phƣơng pháp giám sát, công cụ giám sát phù hợp (iv) hạ tầng hệ thống công nghệ thông tin đại phục vụ hoạt động tra, giám sát ngân hàng Hiện nay, NHNN ban hành Thông tƣ 08/2017/TT-NHNN ngày 01/8/2017 Sổ tay giám sát ngân hàng phát hành ngày 15/10/2017, sở để thực công tác giám sát ngân hàng hiệu Tuy nhiên, việc áp dụng vào thực tiễn Chi nhánh chƣa đạt hiệu trình độ tiếp cận CB giám sát;phƣơng tiện kỹ thuật lạc hậu để xây dựng sở thơng tin đầy đủ, kịp thời; chƣa cóchƣơng trình phần mềm ứng dụng đại đáp ứng yêu cầu xử lý thông tin tiếp nhận từ TCTD theo chuẩn mựchệ thống tiêu chí giám sát cơng cụ giám sát giúp cảnh báo sớm rủi ro nhƣ mơ hình dự 102 báo tài (FPM), kiểm tra sức chịu đựng (Stress-testing), đo lƣờng - đánh giá hiệu hoạt động (DEA) Việc đầu tƣ sở hạ tầng ứng dụng phần mềm, công cụ giám sát ngân hàng cần đƣợc đầu tƣ đầy đủ Thứ hai, xây dựng phát triển đội ngũ cán tra chuyên nghiệp đảm bảo số lƣợng - NHNN cần rà soát chức năng, nhiệm vụ xây dựng tiêu chuẩn, u cầu vị trí cơng tác - Nâng cao chất lƣợng công tác tuyển dụng cán bộ, công chức, đặc biệt công chức tra Xây dựng chế độ, sách thu hút nhân tài nhằm tuyển dụng đƣợc nguồn nhân lực có chất lƣợng cao, có kinh nghiệm thực tiễn, có khả đáp ứng tốt yêu cầu nhiệm vụ Ƣu tiên tuyển dụng cán nam làm công tác tra - Xây dựng quy chế sát hạch, đánh giá đội ngũ cán bộ, cơng chức theo tiêu chuẩn ngạch để có kế hoạch đào tạo, bồi dƣỡng sử dụng cho phù hợp - Hàng năm xây dựng chƣơng trình đào tạo, bồi dƣỡng lớp chun sâu có tính ứng dụng cao; nâng cao trình độ tin học, cơng nghệ, ngoại ngữ;kỹ tác nghiệp tra, kỹ tham mƣu kết luận kiến nghị xử lý vi phạm đƣợc phát qua tra đảm bảo trang bị đầy đủ kiến thức thực nhiệm vụ tình hình - Xây dựng đội ngũ tra đảm bảo số lƣợng phù hợp với Chi nhánh - Tăng nguồn kinh phí cho hoạt động tra, đặc biệt kinh phí đáp ứng điều kiện thực công tác tra trực tiếp 103 KẾT LUẬN CHƢƠNG Thông qua định hƣớng nâng cao chất lƣợng công tác tra từ thực trạng hoạt động tra trực tiếp NHNN chi nhánh Thanh Hóa, Chƣơng đƣa giải pháp cụ thể để nâng cao chất lƣợng công tác tra trực tiếp Có giải pháp mang tính rộng lớn, cần hỗ trợ tích cự từ nhiều quan, tổ chức liên quan nhƣng có giải pháp phạm vi nhỏ mà NHNN Thanh Hóa thực đƣợc nhƣ: kết hợp tra việc chấp hành sách pháp luật tiền tệ ngân hàng với tra sở rủi ro; Kết hợp có hiệu giám sát từ xa tra trực tiếp; quan tâm nâng cao chất lƣợng công tác giám sát từ xa; tăng cƣờng nguồn nhân lực nâng cao trình độ chun mơn, nghiệp vụ cho cán tra, đào tạo kỹ xử lý tốt tình phức tạp, khó kết luận; nâng cao đạo đức nghề nghiệp tra; Chú trọng tra hoạt động KSNB phối hợp tốt công tác tra trực tiếp với phận KSNB TCTD; Tăng cƣờng xử lý vi phạm TCTD sau tra; Tăng cƣờng phối hợp NHNN với quan chức công tác tra trực tiếp; Trang bị đầy đủ phƣơng tiện đại trang thiết bị, công nghệ thông tin hỗ trợ cho hoạt động tra trực tiếp đạt hiệu cao; Tuyên truyền, phổ biến rộng rãi pháp luật tiền tệ hoạt động ngân hàng Để thực tốt giải pháp cần hỗ trợ tích cực từ nhiều phía đề tài có đề xuất với quan chứcnăng nhƣ Chính phủ, NHNN VN Thực tốt giải pháp nêu tạo thay đổi lớn, góp phần nâng cao chất lƣợng công tác tra trực tiếp Chi nhánh NHNN Thanh Hóa 104 KẾT LUẬN Việc đổi mới, nâng cao chất lƣợng hoạt động tra, giám sát ngân hàng yêu cầu tất yếu Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam nhằm đảm bảo an toàn lành mạnh cho hệ thống tài nói chung hệ thống ngân hàng nói riêng Trong luận văn, tác giả nêu nội dung sở lý luận hoạt động tra ngân hàng, chi tiết quy trình tiến hành tra, nội dung cơng tác tra, tiêu chí, nhân tố ảnh hƣởng đến công tác tra trực tiếp Để làm rõ sở lý luận, tác giả đƣa thực trạng công tác tra trực tiếp Tổ chức tín dụng Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh Thanh Hóa, hạn chế, nguyên nhân hạn chế Với thực trạng Chi nhánh yêu cầu đặt yêu cầu phải nâng cao chất lƣợng cơng tác tra trực tiếp, nhấn mạnh đến yêu cầu chuyển đổi phƣơng pháp tra từ tra tuân thủ sang tra sở rủi ro; việc kết hợp có hiệu hai phƣơng thức giám sát từ xa tra chỗ; trọng đến yếu tố ngƣời – nhân tố định chất lƣợng công tác tra trực tiếp; tăng cƣờng xử lý vi phạm sau tra; đồng thời tăng cƣờng phối hợp công tác tra trực tiếp quan, tổ chức có liên quan, phận KSNB TCTD; tuyên truyền, phổ biến pháp luật lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng; trang bị đầy đủ điều kiện cần thiết phục vụ công tác tra Để thực tốt đƣợc giải pháp này, địi hỏi phải có hỗ trợ từ phía quan có thẩm quyền việc hồn thiện sở pháp lý; mơ hình tổ chức tra, giám sát ngân hàng; xây dựng chế phối hợp Thanh tra, giám sát NHNN với quan có liên quan; hồn thiện điều kiện đáp ứng cho hệ thống giám sát có hiệu xây dựng đội ngũ tra chuyên nghiệp, đảm bảo số lƣợng, chất lƣợng Với việc thực giải pháp trên, góp phần nâng cao chất lƣợng công tác tra trực tiếp Chi nhánh NHNN Thanh Hóa DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 1.Luật Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam số 46/2010/QH12 ngày 16/6/2010 Luật Tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 ngày 16/6/2010 Luật Thanh tra số 56/2010 ngày 15/11/2010 Nghị định số 26/2014/NĐ-CP ngày 07/4/2014 tổ chức hoạt động Thanh tra, giám sát ngành ngân hàng Thông tƣ số 36/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016 quy định trình tự, thủ tục tra chuyên ngành ngân hàng Thông tƣ số 08/2017/TT-NHNN ngày 01/8/2017 quy định trình tự, thủ tục giám sát ngân hàng Quyết định 1692/2017/QĐ-NHNN ngày 08/8/2017 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn cấu tổ chức Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng Quyết định số 1058/QĐ-TTgngày 19/7/2017 Thủ tƣớng phủ việc phê duyệt Đề án “Cơ cấu lại hệ thống TCTD gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016-2020” Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 08/8/2018 Thủ tƣớng phủ việc phê duyệt chiến lƣợc phát triển ngành ngân hàng Việt nam đến năm 2025, định hƣớng đến năm 2030 10 Chỉ thị 05/CT-NHNN ngày 11/10/2017 NHNNVN tăng cƣờng phòng, chống, ngăn ngừa vi phạm pháp luật lĩnh vực tiền tệ ngân hàng, đảm bảo an ninh, an toàn hoạt động ngân hàng, góp phần ổn định tiền tệ tài 11 Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam (2009), “Sổ tay tra sở rủi ro”, Hà Nội 12 Ngân hàng nhà nƣớc Việt nam (2017), “Sổ tay giám sát ngân hàng” 13 Ngân hàng Nhà nƣớc chi nhánh Thanh Hóa, “Báo cáo công tác tra năm” 14 Trƣờng bồi dƣỡng cán ngân hàng (2017) “Tài liệu bồi dƣỡng nghiệp vụ tra, giám sát ngân hàng” 15 Tô Ngọc Hƣng (chủ biên) (2011), Hệ thống giám sát tài Việt Nam, NXB Tài 16 Bài viết “Lựa chọn mơ hình giám sát NH - Kinh nghiệm nƣớc học cho Việt Nam” PGS TS Đoàn Thanh Hà; Phan Thị Thúy Diễm (2013) 17 Bài viết: "Đổi công tác TTGSNH quản trị rủi rothông qua việc áp dụng hệ thống công nghệ thơng tin đại", tác giả Đào Quốc Tín (2013) 18 Đề tài khoa học “Thanh tra ngân hàng với tiến trình hội nhập hệ thống NHNN”, tác giả TS Nguyễn Đình Tự 19 Đề tài khoa học “Nghiên cứu giải pháp hoàn thiện chiến lƣợc tổng thể phát triển ngành ngân hàng Việt nam giai đoạn 2001-2010”, tác giả TS Lê Xuân Nghĩa 20 Bài viết: “Tăng cƣờng tra giám sát ngân hàng tình hình mới” Phó thống đốc NHNNVN 21 Bài viết: "Hồn thiện khuôn khổ pháp lý hoạt động TTGS ngân hàng", tác giả Th.s Phạm Hà Phƣơng (2013) 22 Bài viết: “Giải pháp tăng cƣờng, nâng cao hiệu lực, hiệu cơng tác tra, giám sát an tồn hoạt động ngân hàng (2013), tác giả Cấn Văn Lực 23 Các trang thanhtra.gov.vn website: www.sbv.gov.vn; tapchinganhang.gov.vn; PHỤ LỤC Mẫu ma trận rủi ro TCTD Các hoạt động rủi ro chủ yếu (1) Cho vay - Bất động sản thƣơng mại - Bất động sản chấp nhà cửa Tỷ Tỷ trọng trọng so với so với tổng vốn cổ tài sản phần (2) (3) Nhận dạng, đo lƣờng, giám sát Loại rủi ro Tín dụng TTr TK TTh (4) kiểm soát HĐ DT CL Ban QTĐH QT/CS /TT/H M (5) MIS Xu KS/KT NB hƣớng rủi ro (6) Rủi ro tổng hợp (7) Các từ viết tắt: Ban QTĐH Ban quản trị, điều hành TCTD TTr Thị trƣờng DT Danh tiếng QT/CS/TT/HM Quy trình/chính sách/thủ tục/hạn mức TK Thanh khoản CL Chiến lƣợc MIS Hệ thống thông tin quản lý TTh Tuân thủ KS/KTNB Kiểm soát/kiểm toán nội HĐ Hoạt động Hƣớng dẫn cách lập ma trận: Cột (1): Xác định liệt kê hạng mục Tài sản có, tài sản nợ khoản mục ngoại bảng quan trọng Cột (2) (3): Tính tỷ lệ phần trăm hạng mục đƣợc xem xét qua việc tính tỷ lệ phần trăm hạng mục so với tổng tài sản hay vốn tổng tài sản vốn Chỉ hoạt động quan trọng hay trạng thái lớn đƣợc đƣa vào ma trận Cột (4): Điền mức độ rủi ro C (cao), TB (trung bình), T (thấp) cho 07 loại rủi ro Cột (5): Điền mức độ rủi ro T (tốt), Đ (đạt yêu cầu), Y (yếu) cho quy trình quản lý rủi ro TCTD (Giám sát ban QTĐH; QT/CS/TT/HM; MIS; KS/KTNB) Cột (6): Điền mức độ Ta (tăng), G (giảm), O (ổn định) cho xu hƣớng rủi ro Cột (7): Điền mức độ rủi ro (C, TB hay T) cho rủi ro tổng hợp