TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI KHOA KINH TẾ & KINH DOANH QUỐC TẾ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG Giáo viên hướng dẫn Sinh viên thực ThS NGUYỄN THÙY DƯƠNG Mai Diệu Huyền Lớp: K56EK1 Mã sinh viên: 20D260024 HÀ NỘI – 2023 LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đề tài “Giải pháp thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đơng” cơng trình độc lập riêng em sau trình nghiên cứu tìm hiểu thân trình học tập Trường Đại Học Thương Mại thực tập Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông Các số liệu đề tài số liệu thật có nguồn gốc rõ ràng Trong q trình nghiên cứu, em có tham khảo số tài liệu liệt kê rõ ràng danh mục tài liệu tham khảo đính kèm, góp ý, hỗ trợ, hướng dẫn ThS Nguyễn Thuỳ Dương – giảng Khoa Kinh tế Kinh doanh quốc tế, Trường Đại Học Thương Mại để hồn thiện đề tài Em xin chịu trách nhiệm hoàn toàn với nhà trường Khoa Kinh tế Kinh doanh quốc tế vi phạm lời cam đoạn Hà Nội, Ngày 24 Tháng 11 Năm 2023 Sinh viên thực Huyền Mai Diệu Huyền i LỜI CẢM ƠN Sau năm tháng dài đèn sách Trường Đại học Thương Mại thực giúp em có nhiều thành cơng khơng học tập mà sống Vậy nên việc hồn thành khố luận cách tốt đẹp em không nhắc đến giúp đỡ hỗ trợ đến từ thầy cô giáo Lời đầu tiÊn, em xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giảng viên Trường Đại học Thương Mại, Khoa Kinh tế Kinh doanh quốc tế đặc biệt giảng viên giảng dạy lớp Kinh Tế Quốc Tế K56EK suốt năm qua nhiệt huyết truyền đạt kiến thức, kỹ nhiều học bổ ích cho sinh viên chúng em Em xin gửi lời cảm ơn đến Ban Lãnh Đạo cán nhân viên Viện Nghiên Cứu Châu Phi Trung Đông, người giúp đỡ em nhiều suốt q trình thực tập để em hồn thiện khố luận Đặc biệt, em muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc đến giảng viên hướng dẫn ThS Nguyễn Thuỳ Dương, người cô người đồng hành quan tâm, giúp đỡ tạo điều kiện tốt để em hồn thiện khố luận Một lần nữa, em thật biết ơn gửi lời cảm ơn chân thành đến quý thầy cô Trường Đại học Thương Mại Ban Lãnh Đạo, cán nhân viên Viện Nghiên Cứu Châu Phi Trung Đông hỗ trợ em thời gian qua Em xin kính chúc thầy ln mạnh khỏe thành đạt, chúc Khoa phát triển bền vững gặt hái nhiều thành công Em xin chân thành cảm ơn Trân trọng Mai Diệu Huyền ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN i LỜI CẢM ƠN ii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ix CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1 Tính cấp thiết đề tài nghiên cứu 1.2 Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.3 Mục tiêu nhiệm vụ nghiên cứu 1.4 Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 1.5 Phương pháp nghiên cứu 1.6 Kết cấu khoá luận CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG 2.1 Cơ sở lý luận xuất lao động 2.1.1 Các khái niệm 2.1.1.1 Khái niệm xuất 2.1.1.2 Khái niệm lao động 2.1.1.3 Khái niệm xuất lao động .7 2.1.2 Đặc điểm xuất lao động 2.1.3 Các hình thức xuất lao động 11 2.1.4 Vai trò xuất lao động 12 2.1.4.1 Vai trò người lao động 12 2.1.4.2 Vai trò nhà nước 14 2.1.4.3 Vai trò doanh nghiệp .14 2.1.5 Nguyên nhân dẫn đến xuất lao động 15 2.2 Tổng quan thúc đẩy xuất lao động 17 2.2.1 Khái niệm thúc đẩy xuất lao động 17 2.2.2 Vai trò thúc đẩy xuất lao động 17 2.2.3 Nội dung thúc đẩy xuất lao động 18 iii 2.2.3.1 Phát triển quan hệ đối ngoại 18 2.2.3.2 Quản lý doanh nghiệp xuất lao động 19 2.2.3.3 Hỗ trợ doanh nghiệp xuất lao động 20 2.2.3.4 Đào tạo nhân lực xuất lao động 20 2.2.3.5 Hỗ trợ nhân lực xuất lao động .21 2.2.3.6 Bảo vệ người lao động làm việc nước .21 2.2.3.7 Xúc tiến thương mại hoạt động xuất lao động 22 2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thúc đẩy xuất lao động 22 2.3.1 Tình hình kinh tế, trị nhu cầu tiếp nhận lao động nước nhập lao động 22 2.3.2 Sân chơi chung cạnh tranh ngày cành gay gắt nước XKLĐ 23 2.3.3 Chính sách xuất lao động nước XKLĐ 23 2.3.4 Quy mô chất lượng nguồn lao động XK nước XKLĐ 24 2.4 Phân định nội dung nghiên cứu 24 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG 26 3.1 Giới thiệu Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông khái quát hoạt động thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông Viện 26 3.1.1 Giới thiệu Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông 26 3.1.1.1 Quá trình hình thành phát triển IAMES 26 3.1.1.2 Chức năng, nhiệm vụ quyền hạn IAMES 27 3.1.1.3 Cơ cấu tổ chức Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông 28 3.1.1.4 Nhân lực Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông 30 3.1.2 Khái quát hoạt động thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông Viện 31 3.2 Tổng quan thị trường lao động khu vực Trung Đông 32 3.2.1 Giới thiệu chung khu vực Trung Đông 32 3.2.2 Đặc điểm thị trường lao động khu vực Trung Đông 35 3.2.2.1 Nhu cầu lao động khu vực Trung Đông .35 3.2.2.2 Các nước xuất lao động sang khu vực Trung Đông 37 iv 3.2.2.3 Quy định chung khu vực Trung Đông tiếp nhận lao động nước 39 3.4 Thực trạng thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 43 3.4.1 Khái quát tình hình xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 43 3.3.2 Thực trạng thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 45 3.3.2.1 Phát triển quan hệ đối ngoại 45 3.3.2.2 Quản lý doanh nghiệp xuất lao động 50 3.3.2.3 Hỗ trợ doanh nghiệp xuất lao động 52 3.3.2.4 Đào tạo nhân lực xuất lao động 55 3.3.2.5 Hỗ trợ nhân lực xuất lao động 58 3.3.2.6 Bảo vệ NLĐ làm việc nước 60 3.3.2.7 Xúc tiến thương mại hoạt động XKLĐ 63 3.4 Đánh giá chung thực trạng thúc đẩy xuất lao động Việt Nam sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 65 3.4.1 Những thành tựu đạt 65 3.4.2 Những hạn chế tồn 67 3.4.3 Nguyên nhân hạn chế tồn 70 CHƯƠNG 4: ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN VÀ GIẢI PHÁP THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU LAO ĐỘNG CỦA VIỆT NAM SANG THỊ TRƯỜNG TRUNG ĐÔNG TRONG THỜI GIAN TỚI 74 4.1 Quan điểm hồn thiện thúc đẩy XKLĐ Việt Nam sang Trung Đơng thời gian tới 74 4.2 Dự báo XKLĐ sang thị trường Trung Đông Việt Nam thời gian tới 76 4.2.1 Dự báo thị trường lao động Trung Đông 76 4.2.2 Dự báo đặc điểm xu hướng xuất lao động Việt Nam 78 4.3 Giải pháp thúc đẩy XKLĐ sang thị trường Trung Đông thời gian tới 81 4.3.1 Giải pháp hoàn thiện hoạt động phát triển quan hệ đối ngoại với nước 81 4.3.2 Giải pháp hoàn thiện hoạt động đào tạo nhân lực 82 v 4.3.3 Giải pháp hoàn thiện hoạt động hỗ trợ nhân lực xuất lao động 83 4.3.4 Giải pháp hoàn thiện hoạt động bảo vệ người lao động làm việc nước 85 4.3.5 Giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý doanh nghiệp xuất lao động 86 4.3.6 Giải pháp hoàn thiện hoạt động hỗ trợ doanh nghiệp xuất lao động 86 4.3.7 Giải pháp hoàn thiện hoạt động xúc tiến thương mại XKLĐ 87 4.4 Kiến nghị 88 4.4.1 Đối với doanh nghiệp xuất lao động 88 4.4.2 Đối với người lao động 89 KẾT LUẬN 91 TÀI LIỆU THAM KHẢO 92 vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ BẢNG BIỂU Bảng 3.1 Cơ cấu nguồn nhân lực theo trình độ IAMES 2021 – nửa đầu 2023 30 Bảng 3.2 Cơ cấu nguồn nhân lực theo giới tính IAMES 2021 - nửa đầu 2023 31 Bảng 3.3: Diện tích dân số Trung Đông 33 Bảng 3.4 Thống kê lao động Việt Nam xuất sang Trung Đông (2018 – 6T 2023) 44 Bảng 3.5 Số buổi Hợp tác quốc tế, hội thảo, toạ đàm quốc tế IAMES giai đoạn 2018 – 6T 2023 48 Biểu đồ 3.2: Tỉ lệ % lao động Việt Nam xuất sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 49 Bảng 3.5 Thống kê hợp tác, diễn đàn IAMES với doanh nghiệp xuất lao động giai đoạn 2018 – 6T 2023 51 Bảng 3.6 Thống kê hợp tác, diễn đàn, nghiên cứu IAMES nhằm hỗ trợ doanh nghiệp xuất lao động sang Trung Đông giai đoạn 2018 – nửa đầu 2023 54 Bảng 3.7 Thống kê toạ đàm, nghiên cứu IAMES nhằm hỗ trợ lao động xuất sang Trung Đông giai đoạn 2018 – nửa đầu 2023 60 Bảng 3.8 Thống kê toạ đàm, diễn đàn IAMES nhằm hỗ trợ lao động xuất sang Trung Đông giai đoạn 2018 – nửa đầu 2023 64 vii HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1 Cơ cấu Viện Nghiên cứu Châu Phi Trung Đông 29 Hình 3.1 Dân số lực lượng lao động dự báo cho nước GCC 35 Hình 3.2 Việc làm tạo Trung Đơng khu vực phát triển khác (Tỷ lệ tăng trưởng việc làm hàng năm 2015-2020) 36 Sơ đồ 3.2 Thống kê số doanh nghiệp có hoạt động xuất lao động sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 6T 2023 52 Sơ đồ 3.3: Tỉ lệ % lao động có tay nghề lao động phổ thơng Việt Nam xuất sang thị trường Trung Đông giai đoạn 2018 – 06/2023 57 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết tắt Nghĩa tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt EU European Union Liên minh châu Âu GCC Gulf Cooperation Council Hội đồng Hợp tác Vùng Vịnh Institute for Africa and Middle Viện Nghiên cứu châu Phi East Studies Trung Đông IAMES ILO IOM MENA OPEC POEA International Labour Tổ chức Lao động quốc tế Organization International Organization for Migration Tổ chức Di dân quốc tế Middle East and North Africa Trung Đông - Bắc Phi Organization of the Petroleum Tổ chức nước xuất dầu Exporting Countries mỏ Philippine Overseas Quản lý việc làm nước Employment Administration Philippines UAE United Arab Emirates WTO World Trade Organization Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống Tổ chức Thương mại Thế giới ix