BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG NGUYỄN HỮU VĂN STRESS, LO ÂU, TRẦM CẢM VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NHÂN VIÊN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ CAM RANH, TỈNH KHÁNH HÒA NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG MÃ SỐ CHUYÊN NGÀNH: 8720701 HÀ NỘI - 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO-BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG NGUYỄN HỮU VĂN STRESS, LO ÂU, TRẦM CẢM VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN Ở NHÂN VIÊN CẢNG HÀNG KHÔNG QUỐC TẾ CAM RANH, TỈNH KHÁNH HÒA NĂM 2020 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG MÃ SỐ CHUYÊN NGÀNH: 8720701 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS LÊ HỮU THỌ HÀ NỘI - 2020 LỜI CẢM ƠN Trong trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn, em nhận nhiều động viên, giúp đỡ tận tình tạo điều kiện thuận lợi cấp lãnh đạo, Quý thầy cô, đồng nghiệp gia đình Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau đại học, Quý thầy cô Khoa/Viện Trường đại học Y tế công cộng; Ban Giám đốc, đội ngũ cán bộ, công nhân viên chức Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh; Ban giám đốc, cán công nhân viên chức Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế tỉnh Khánh Hòa hỗ trợ, giúp đỡ phối hợp để hoàn thành luận văn Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS Lê Hữu Thọ NCS Nguyễn Thái Quỳnh Chi hướng dẫn khoa học, ln tận tình bồi dưỡng kiến thức, phương pháp nghiên cứu trực tiếp giúp đỡ em hoàn thành luận văn Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn đến anh chị học viên lớp Thạc sỹ Y tế cơng cộng khóa 22 Đắk Lắk ln hỗ trợ, góp ý, động viên chia sẻ kiến thức bổ ích để giúp em hồn thành luận văn Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 12 năm 2020 Học viên Nguyễn Hữu Văn i MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ii DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ iii TÓM TẮT NGHIÊN CỨU .iv ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Chƣơng TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Một số khái niệm 1.1.1 Stress 1.1.2 Lo âu 1.1.3 Trầm cảm 1.2 Hậu stress, lo âu, trầm cảm 1.3 Bộ công cụ đo lường stress, lo âu, trầm cảm 1.4 Tình trạng stress, lo âu, trầm cảm giới Việt Nam 1.4.1 Trên giới 1.4.2 Tại Việt Nam 10 1.5 Yếu tố liên quan đến stress, lo âu, trầm cảm 12 1.5.1 Yếu tố nhân học 12 1.5.2 Yếu tố gia đình 12 1.5.3 Yếu tố công việc 13 1.6 Giới thiệu địa bàn nghiên cứu 13 1.7 Khung lý thuyết 14 Chƣơng PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 16 2.1 Đối tượng nghiên cứu 16 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu 16 2.3 Thiết kế nghiên cứu 16 2.4 Cỡ mẫu 17 2.4.1 Nghiên cứu định lượng 17 2.4.2 Nghiên cứu định tính 17 2.5 Phương pháp chọn mẫu 18 2.6 Phương pháp thu thập số liệu 18 2.6.1 Nghiên cứu định lượng 18 2.6.2 Nghiên cứu định tính 20 2.7 Biến số nghiên cứu 20 2.7.1 Biến số định lượng 20 2.7.2 Chủ đề nghiên cứu định tính 21 2.8 Các khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá 21 ii 2.9 Phương pháp phân tích số liệu 22 2.9.1 Nghiên cứu định lượng 22 2.9.2 Nghiên cứu định tính 22 2.10 Đạo đức nghiên cứu 22 Chƣơng KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 24 3.1 Thông tin chung đối tượng nghiên cứu 24 3.2 Tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên 29 4.1 Tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên sân bay Cam Ranh 36 4.2 Một số yếu tố liên quan đến stress, lo âu, trầm cảm nhân viên cảng hàng không quốc tế Cam Ranh 37 4.2.1 Yếu tố nhân học 37 4.2.2 Yếu tố gia đình 39 4.3 Hạn chế nghiên cứu 41 Tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên cảng hàng không quốc tế Cam Ranh 43 Yếu tố liên quan đến stress, lo âu, trầm cảm nhân viên cảng hàng không quốc tế Cam Ranh 43 KHUYẾN NGHỊ 45 Đối với nhân viên 45 Đối với lãnh đạo cảng hàng không quốc tế Cam Ranh 45 TÀI LIỆU THAM KHẢO 46 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Phiếu điều tra Phụ lục 2: Nội dung vấn sâu lãnh đạo Phụ lục 3: Nội dung thảo luận nhóm nhân viên phòng ban Phụ lục 4: Biến số nghiên cứu Phụ lục 5: Mối liên quan đặc điểm nhân học tới stress Phụ lục 6: Mối liên quan đặc điểm gia đình tới stress Phụ lục 7: Mối liên quan yếu tố cơng việc tới tình trạng stress Phụ lục 8: Mối liên quan đặc điểm nhân học với lo âu (n=422) Phụ lục 9: Mối liên quan đặc điểm gia đình với lo âu (n=422) Phụ lục 10: Mối liên quan yếu tố cơng việc với tình trạng lo âu (n = 422) Phụ lục 11: Mối liên quan đặc điểm nhân học với trầm cảm (n = 422) Phụ lục 12: Mối liên quan đặc điểm gia đình với trầm cảm (n = 422) Phụ lục 13: Mối liên quan yếu tố công việc với trầm cảm (n =422) Phụ lục 14: Danh sách cán tham gia nghiên cứu ii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ANHK An ninh hàng không BDI Beck Depression Inventory DASS Depression, Anxiety and Stress Scale ĐTNC Đối tượng nghiên cứu ĐHSB Điều hành sân bay ĐTV Điều tra viên VP Văn phòng NCV Nghiên cứu viên PVS Phỏng vấn sâu RLLA Rối loạn lo âu SKTT Sức khỏe tâm thần TLN Thảo luận nhóm KT Kỹ thuật WHO Tổ chức Y tế giới YLD Số năm sống bệnh tật iii DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ Bảng 1: Mức độ stress, lo âu, trầm cảm Bảng Bảng đánh giá mức độ stress, lo âu, trầm cảm 21 Bảng 3.1: Đặc điểm nhân học đối tượng nghiên cứu (n = 422) 24 Bảng 3.2: Tình trạng sức khỏe thói quen ĐTNC (n=422) .25 Bảng 3.3: Đặc điểm gia đình đối tượng nghiên cứu (n = 422) 26 Bảng 3.4: Đặc điểm yếu tố công việc ĐTNC (n = 422) 27 Bảng 3.5: Mức độ biểu stress, lo âu, trầm cảm nhân viên (n = 422) .29 Bảng 3.6: Một số yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê tới lo âu .30 Bảng 3.7: Một số yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê tới trầm cảm 31 Bảng 3.8: Tổng số yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê đến lo âu, trầm cảm 33 iv TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh nơi thường xuyên đón khách đến từ nhiều chuyến bay ngồi nước, vậy, nơi ln địi hỏi khắt khe tính chun nghiệp nhân viên để đảm bảo hài lòng dịch vụ Do vậy, nhân viên làm việc Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh có nhiều nguy bị căng thẳng lâu dài dễ bị ảnh hưởng vấn đề sức khỏe tâm thần Chúng thực nghiên cứu “Stress, lo âu, trầm cảm số yếu tố liên quan nhân viên Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh, tỉnh Khánh Hòa năm 2020” với mục tiêu mơ tả tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên làm việc xác định yếu tố liên quan Nghiên cứu áp dụng thiết kế cắt ngang, kết hợp định lượng định tính thực từ tháng đến tháng 10 năm 2020 Tổng số 422 nhân viên làm việc tham gia trả lời câu hỏi định lượng Thơng tin định tính thu thập từ 05 PVS 04 TLN Trong đó, tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên đánh giá thang đo DASS-21 Số liệu định lượng xử lý phân tích phần mềm Epidata 3.1 SPSS 20.0 Các liệu định tính phân tích theo chủ đề Kết nghiên cứu cho thấy tình trạng stress, lo âu, trầm cảm nhân viên có tỷ lệ 55,9%, 47,4%, 21,3% Biểu lo âu có mối liên quan có ý nghĩa thống kê với yếu tố nhân học thâm niên công tác (OR=1,5), thu nhập cá nhân (OR=0,6), trình độ học vấn (OR = 4,3) Bên cạnh đó, lo âu có mối liên quan có ý nghĩa với số có (OR=1,6) Ngồi ra, yếu tố công việc mối liên quan có ý nghĩa thống kê với tình trạng lo âu: đặc thù công việc (OR=0,4), nhiệt độ nơi làm việc (OR=1,7), phù hợp mức thu nhập lao động (OR=0,5) Biểu trầm cảm có liên quan tới yếu tố nhân học là: thâm niên công tác (OR = 1,8), tần suất hút thuốc (OR = 0,5), tần suất sử dụng rượu bia (OR=0,3) Đối với yếu tố gia đình vấn đề chăm sóc người thân già yếu (OR=2) Ngồi ra, yếu tố cơng việc có số yếu tố liên quan có ý nghĩa thống kê sau: đặc thù công việc (OR=0,4), khối lượng công việc so với đáp v ứng thân (OR=0,5), thời gian làm việc (OR=0,3), phù hợp mức thu nhập mức lao động (OR = 0,5), hưởng chế độ thưởng tháng/quý (OR=2,7), tham gia quản lý (OR=0,4) Tuy nhiên, chưa tìm thấy mối liên quan có ý nghĩa thống kê yếu tố tới tình trạng stress nhân viên Từ kết thấy rằng, nhân viên có nhỏ phải chăm sóc người thân già yếu nên có đề xuất lên lãnh đạo sân bay xếp làm việc theo hành chính, có đề xuất với lãnh đạo sân bay hỗ trợ đầy đủ trang phục phòng hộ, hỗ trợ cho người làm việc môi trường nhiệt độ khắc nghiệt Nhân viên sân bay không nên lạm dụng rượu bia, gây ảnh hưởng tới sức khỏe tới cơng việc chung Về phía quản lý, lãnh đạo sân bay xem xét phân bố lại thời gian làm việc (hạn chế thời gian làm việc theo chế độ ca kíp có thể) để tránh căng thẳng cho nhân viên Đặc biệt, ưu tiên nhân viên có nhỏ, chăm sóc người thân già yếu làm việc hành Hàng quý, nên xem xét có chế độ thưởng mang tính chất thúc đẩy tinh thần cho nhân viên Ngồi ra, có kế hoạch tổ chức đợt giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao làm việc tạo tinh thần đoàn kết, rèn luyện sức khỏe cho nhân viên sau thời gian làm việc mệt mỏi ĐẶT VẤN ĐỀ Các vấn đề sức khỏe tâm thần (SKTT) ngày trở nên phổ biến nhiều quốc gia toàn giới người có nguy gặp phải vấn đề Nếu tình trạng kéo dài với cường độ cao lặp lặp lại nhiều lần phá vỡ cân sống, làm nảy sinh nhiều vấn đề sức khỏe ảnh hưởng xấu đến sống người stress, lo âu, trầm cảm bệnh lý khác tim mạch, bệnh nhiễm khuẩn đường sinh sản, bệnh tiêu hóa, bệnh tâm thần kinh (1) Kinh tế xã hội ngày phát triển, áp lực sống tăng lên, dẫn đến vấn đề SKTT ngày nhiều Stress, lo âu, trầm cảm ba vấn đề phổ biến vấn đề SKTT Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) có 20% dân số bị rối loạn lo âu (RLLA); có khoảng 5% dân số mắc triệu chứng bệnh trầm cảm Theo quan đặc hiệu Liên hợp quốc liên quan đến vấn đề lao động có khoảng 20% dân số giới bị stress công việc số không ngừng gia tăng theo thời gian (2) Uớc tính gánh nặng bệnh tật bệnh liên quan đến SKTT toàn cầu chiếm 32,4% số năm sống bệnh tật (YLD) 13% số năm sống điều chỉnh theo khuyết tật (DALYs), thay ước tính trước cho thấy 21,2% YLD 7,1% DALYs Các ước tính đặt bệnh tâm thần lên hàng đầu gánh nặng bệnh tật toàn cầu YLD mức độ với bệnh tim mạch tuần hoàn mặt DALYs (3) Năm 2018, nghiên cứu gánh nặng bệnh tật tuổi thọ khỏe mạnh tác giả Lương Ngọc Khuê cộng cho thấy có 4,93% gánh nặng bệnh tật rối loạn tâm thần tổng số gánh nặng bệnh tật Bên cạnh đó, 1/3 tổng gánh nặng tàn tật rơi vào nhóm tuổi từ 14 trở lên bệnh tâm thần kinh (4) Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh (gọi tắt sân bay) sân bay phục vụ cho tỉnh Khánh Hòa tỉnh Nam Trung Bộ Nhân viên làm việc sân bay đến từ nhiều quan, ban ngành phận khác Trung tâm Kiểm dịch y tế quốc tế tỉnh Khánh Hòa, Chi cục Hải Quan Sân bay Cam Ranh, Công an cửa sân bay Cam Ranh, Cảng vụ Cảng hàng không quốc tế Cam Ranh tổ