BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC Y TẾ CÔNG CỘNG NGUYỄN THỊ THU HUYỀN KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH VÀ TÌM HIỂU MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN TRONG PHÕNG, CHỐNG HIV/AIDS CỦA HỌC SINH TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ LICOGI NĂM 2011 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG MÃ SỐ CHUYÊN NGÀNH: 60 72 76 Hà Nội, 2011 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AIDS Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (Acquired Immuno Deficiency Syndrome) BCS Bao cao su BKT Bơm kim tiêm ĐTV Điều tra viên ĐTNC Đối tƣợng nghiên cứu HIV Virus gây suy giảm miễn dịch ngƣời (Human Immunodeficiency Virus) HVNCC Hành vi nguy cao KAP Kiến thức, thái độ, thực hành (Knowledge, Attitude, Practice) MSM Quan hệ tình dục đồng tính (Men who have sex with men) PNMD Phụ nữ mại dâm QHTD Quan hệ tình dục RHIYA SAVY Chƣơng trình sáng kiến sức khỏe sinh sản thiếu niên Châu Á Điều tra Đánh giá giới trẻ Việt Nam (Survey Assessment of Vietnam Youth) TVXNTN Tƣ vấn xét nghiệm tự nguyện TCMT Tiêm chích ma túy UNAIDS Chƣơng trình Phịng, chống AIDS Liên hợp quốc UNFPA Quỹ Dân số Liên hợp quốc UNCIEP Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc VCT Tƣ vấn, xét nghiệm tự nguyện VTN Vị thành niên WHO Tổ chức Y tế giới (World Health Organization) MỤC LỤC Trang ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .4 Mục tiêu chung Mục tiêu cụ thể Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 17 1.Đối tƣợng, thời gian, địa điểm nghiên cứu 17 2.Thiết kế nghiên cứu .17 3.Cỡ mẫu phƣơng pháp chọn mẫu .17 Phƣơng pháp thu thập xử lý số liệu 19 Phƣơng pháp phân tích số liệu 20 Một số khái niệm tiêu chuẩn đánh giá .21 Đạo đức nghiên cứu 22 Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 24 Chƣơng 4: BÀN LUẬN 47 Chƣơng 5: KẾT LUẬN 60 Chƣơng 6: KHUYẾN NGHỊ 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO 63 PHỤ LỤC 67 Phụ lục 1: Phiếu điều tra đối tƣợng nghiên cứu .67 Phụ lục 2: Bản hƣớng dẫn vấn sâu 76 Phụ lục 3: Biến số nghiên cứu 78 Phụ lục 4: Cây vấn đề .82 TÓM TẮT LUẬN VĂN Nghiên cứu đƣợc xây dựng nhằm tìm hiểu “Kiến thức, thái độ, thực hành xác định số yếu tố liên quan phòng, chống HIV/AIDS học sinh Trường Cao đẳng nghề LICOGI năm 2011” Mục tiêu nghiên cứu là: Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành xác định số yếu tố liên quan phòng chống HIV/AIDS học sinh trƣờng Cao đẳng nghề LICOGI, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dƣơng từ tháng 1/2011 đến tháng 5/2011 Thiết kế nghiên cứu cắt ngang mô tả có phân tích: kết hợp phƣơng pháp định lƣợng phƣơng pháp định tính 224 học sinh trƣờng Cao đằng nghề Licogi Thời gian nghiên cứu 05 tháng (từ tháng 1/2011 đến tháng 6/2011) Các kết nghiên cứu: Đối tƣợng nghiên cứu có kiến thức đạt phòng chống HIV/AIDS 40,2% Vẫn 34,8% đối tƣợng có thái độ kỳ thị ngƣời nhiễm HIV/AIDS Nghiên cứu nhận đƣợc chia sẻ cởi mở ĐTNC việc công khai hành vi quan hệ tình dục Kết cho thấy có đến 42,4% ĐTNC QHTD, có đến 20% ĐTNC có QHTD dƣới 18 tuổi Trƣờng chƣa có hoạt động truyền thơng phịng chống HIV/AIDS cho cán bộ, giáo viên, học sinh, sinh viên toàn trƣờng Do đó, nhu cầu muốn nhận thơng tin phịng chống HIV/AIDS học sinh cao 97,3% Nghiên cứu hai yếu tố có liên quan đến kiến thức HIV/AIDS ĐTNC là: thái độ ngƣời nhiễm HIV hành vi quan hệ tình dục Ngồi ra, cịn có hai yếu tố ảnh hƣởng đến hành vi QHTD ĐTNC là: trình độ theo học kiến thức HIV/AIDS ĐTNC Qua kết nghiên cứu cho thấy cần phải đẩy mạnh hoạt động thơng tin, giáo dục, truyền thơng phịng chống HIV/AIDS cộng đồng, đặc biệt cho đối tƣợng học sinh, sinh viên ĐẶT VẤN ĐỀ Trải qua 30 năm thực chƣơng trình phịng, chống HIV/AIDS, quốc gia giới phải đƣơng đầu với đại dịch có tính chất nguy hiểm, HIV/AIDS không ảnh hƣởng tới sức khoẻ ngƣời mà ảnh hƣởng tới an ninh, phát triển nịi giống lồi ngƣời Theo ƣớc tính Tổ chức Y tế giới (WHO) chƣơng trình phối hợp Liên Hợp quốc HIV/AIDS (UNAIDS), ƣớc tính đến cuối năm 2008, tồn giới có khoảng 33,4 triệu ngƣời bị nhiễm HIV, số ngƣời lớn nhiễm 31,3 triệu ngƣời; số nhiễm năm 2,7 triệu; số chết AIDS triệu [29] Hơn 30 năm đấu tranh với đại dịch, có thành cơng định nhƣng bình diện chung cấp độ tồn cầu thấy nhân loại chƣa có khả ngăn chặn đƣợc tốc độ lây nhiễm HIV/AIDS Dịch HIV/AIDS tiếp tục gia tăng tàn phá nặng nề khu vực châu Phi tiếp tục Châu Á [21] Kể từ trƣờng hợp nhiễm HIV đƣợc phát vào năm 1990, theo báo cáo Cục phòng chống HIV/AIDS, Bộ Y tế, Tính đến ngày 30/9/2010, nƣớc có 180.312 ngƣời nhiễm HIV/AIDS sống đƣợc báo cáo, có 42.339 bệnh nhân AIDS tổng số ngƣời chết AIDS đƣợc báo cáo 48.368 ngƣời [2] Một số đặc điểm tình hình dịch HIV/AIDS Việt Nam đối tƣợng nhiễm HIV có xu hƣớng “trẻ hoá” ngày rõ rệt Tỷ lệ ngƣời nhiễm HIV lứa tuổi 20-29 15% vào năm 1993 tăng lên đến 62% vào năm 2002 [21] Đến năm 2009 45,4% chiếm gần nửa số ngƣời bị nhiễm HIV toàn quốc [1] Ngoài ra, đối tƣợng nhiễm HIV/AIDS Việt Nam đa dạng, có địa phƣơng, diễn biến phức tạp Đối tƣợng nhiễm HIV Việt Nam khơng cịn tập trung số nhóm nguy cao mà xuất nông dân, học sinh, sinh viên, tân binh… [21] Hải Dƣơng tỉnh nằm vùng đồng sơng Hồng, Việt Nam Trung tâm hành tỉnh thành phố Hải Dƣơng nằm cách thủ đô Hà Nội 57km; tiếp giáp với tỉnh Hải Phòng, Bắc Ninh, Bắc Giang, Quảng Ninh, Thái Bình, Hƣng Yên [23] Với vị trí địa lý trên, Hải Dƣơng nằm tỉnh đứng đầu nƣớc tỷ lệ nhiễm HIV/AIDS Từ trƣờng hợp nhiễm HIV đƣợc phát vào năm 1993 Theo Trung tâm Phịng chống HIV/AIDS tỉnh Hải Dƣơng, tính đến 31/12/2009 toàn tỉnh ghi nhận 5.265 ngƣời nhiễm HIV, 1685 trƣờng hợp chuyển sang giai đoạn AIDS 1044 trƣờng hợp tử vong AIDS Trong đó, 3804 ngƣời nhiễm HIV có hộ tỉnh Hải Dƣơng, lại ngoại tỉnh trại giam Hải Dƣơng tỉnh có số ngƣời nhiễm, tỷ lệ nhiễm mức cao nƣớc (190/100.00 ngƣời dân) Toàn 12 huyện, thành phố; 248 xã, phƣờng, thị trấn Hải Dƣơng phát đƣợc ngƣời nhiễm HIV Hình thái lây nhiễm chủ yếu qua tiêm chích ma tuý khoảng 42,72% ngƣời nhiễm HIV (+) đƣợc phát nghiện chích ma tuý Đối tƣợng nhiễm HIV chủ yếu nằm độ tuổi trẻ từ 20-29 chiếm 48,41% [18] Thị xã Chí Linh nằm phía Đơng Bắc tỉnh Hải Dƣơng Thị xã đƣợc chia thành phƣờng 12 xã, có diện tích tự nhiên khoảng 300km² dân số 160.000 ngƣời Chí Linh nằm vùng tam giác kinh tế Hà Nội - Hải Phòng – Quảng Ninh; có đƣờng giao thơng thuận lợi Đƣờng có quốc lộ 18 chạy dọc theo hƣớng Đông – Tây qua trung tâm thị xã nối liền Hà Nội – Quảng Ninh, đƣờng quốc lộ 37 nối quốc lộ đƣờng 18 Chí Linh có tốc độ thị hố cao, giao thơng thuận tiện, phát triển kinh tế nhanh, hệ thống giáo dục đa dạng với nhiều ngành nghề từ đại học trung cấp Do năm gần đây, thị xã thu hút đƣợc lƣợng lớn ngƣời đến làm ăn, sinh sống học tập phần lớn học sinh, sinh viên đến học tập trƣờng đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp Hàng năm, Chí Linh tiếp nhận hàng ngàn sinh viên từ tỉnh khác toàn quốc đến học tập Sự gia tăng dân số có nhập cƣ nhiều ngƣời đến Chí Linh học tập công tác khiến cho Thị xã ngày phải đối mặt nhiều với mặt trái phát triển Một vấn đề gây nhức nhối cho cấp quyền, ngành y tế gia tăng nhanh chóng số ngƣời nhiễm HIV địa bàn thị xã Theo báo cáo Trung tâm Y tế thị xã Chí Linh tính đến 31/12/2009, địa bàn có 681 ngƣời nhiễm HIV, 308 trƣờng hợp chuyển sang giai đoạn AIDS, 232 trƣờng hợp tử vong AIDS Chí Linh đứng thứ toàn tỉnh số ngƣời nhiễm HIV sau thành phố Hải Dƣơng Kết giám sát phát qua năm cho thấy nhiễm HIV tập chung chủ yếu nhóm tuổi trẻ từ 20-29, năm 2009 tỷ lệ 40% Đối tƣợng nhiễm HIV đa dạng, không tập trung vào đối tƣợng nguy cao nhƣ nghiện chích ma tuý, mại dâm mà cịn có nơng dân, học sinh, sinh viên, cán bộ… [19] Trƣờng Cao đẳng nghề LICOGI đƣợc thành lập sở trƣờng Trung cấp nghề giới, khí xây dựng, trực thuộc Tổng cơng ty Xây dựng phát triển hạ tầng Hàng năm nhà trƣờng đào tạo từ 1500 – 1700 lao động có trình độ tay nghề cao Đào tạo nghề theo cấp độ: Cao đẳng nghề (thời gian đào tạo - năm), trung cấp nghề (thời gian đào tạo - năm), sơ cấp nghề (03 tháng đến dƣới năm) [20] Qua trao đổi với Ban Giám hiệu nhà trƣờng phần lớn học sinh trƣờng nam giới, chủ yếu từ tỉnh, huyện khác đến học tập Do ký túc xá trƣờng có chỗ cho khoảng 300 - 400 học sinh nên phần lớn em phải thuê nhà trọ Nhà trƣờng khó quản lý đƣợc hết hoạt động học sinh hết trƣờng Thêm vào đó, em bắt đầu ngồi sống tự lập, mơi trƣờng xã hội phức tạp dễ lôi em vào tệ nạn xã hội, nguyên nhân làm lây nhiễm HIV Từ trƣớc tới chƣa có nghiên cứu kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống HIV cho đối tƣợng học sinh trƣờng nghề địa bàn thị xã Chính chúng tơi tiến hành nghiên cứu “Kiến thức, thái độ, thực hành tìm hiểu số yếu tố liên quan phòng, chống HIV/AIDS học sinh Trường Cao đẳng nghề LICOGI năm 2011” MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục tiêu chung Mô tả kiến thức, thái độ, thực hành tìm hiểu số yếu tố liên quan phòng chống HIV/AIDS học sinh trƣờng Cao đẳng nghề LICOGI, thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dƣơng từ tháng 1/2011 đến tháng 5/2011 Mục tiêu cụ thể Tìm hiểu kiến thức, thái độ , thực hành phòng, chống HIV/AIDS học sinh trƣờng Cao đẳng nghề LICOGI Tìm hiểu số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, thực hành phòng, chống HIV/AIDS học sinh trƣờng Cao đẳng nghề LICOGI Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU Đại cƣơng HIV/AIDS 1.1 HIV/AIDS gì? AIDS tên viết tắt theo tiếng Anh Acquired Immuno Deficiency Syndrome, có nghĩa hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải Viết theo tiếng Pháp SIDA (Syndrome de Immuno Déficience Acquise) AIDS loại vius gây suy giảm miễn dịch mắc phải ngƣời có tên gọi tắt HIV (Human Immunedeficiency Virus) gây nên, HIV thuộc nhóm virus có tên Retroviridae 1.2 Các phƣơng thức lây truyền Ngƣời ta phân lập đƣợc HIV từ máu, tinh dịch, dịch tiết từ âm đạo, nƣớc bọt, nƣớc mắt, sữa mẹ, nƣớc tiểu dịch khác thể Nhìn chung lây nhiễm HIV phụ thuộc vào: - Số lƣợng HIV có máu hay dịch thể ngƣời nhiễm HIV - Tình trạng nơi tiếp xúc (qua da xây xƣớc hay niêm mạc), làm đƣờng vào cho HIV xâm nhập dễ dàng - Thời gian tiếp xúc - Diện tiếp xúc - Sức đề kháng (hay miễn dịch) thể - Độc tính hay tính gây nhiễm HIV Mặc dù có phân bố rộng lớn HIV thể, nhiều nghiên cứu dịch tễ học cho thấy có máu, tinh dịch dịch tiết âm đạo đóng vai trò quan trọng việc làm lây truyền HIV Do đó, có phƣơng thức lây truyền HIV chủ yếu: 1.2.1 Lây truyền theo đường tình dục Đây phƣơng thức lây truyền HIV quan trọng phổ biến giới Có ba hình thức quan hệ tình dục có xâm nhập chủ yếu, mức nguy khác xếp theo thứ tự từ cao đến thấp là: quan hệ tình dục xâm nhập đƣờng hậu môn, âm đạo cuối đƣờng miệng 1.2.2 Lây truyền theo đường máu HIV có máu toàn phần thành phần máu nhƣ huyết tƣơng Do HIV đƣợc truyền qua máu hay sản phẩm máu có nhiễm HIV Nguy lây truyền HIV qua đƣờng truyền máu có tỷ lệ cao, 90% HIV truyền qua việc sử dụng chung bơm kim tiêm bị nhiễm HIV mà không diệt trùng cẩn thận, đặc biệt ngƣời nghiện chích ma túy theo đƣờng tĩnh mạch Việc sử dụng dụng cụ tiêm, chích, chữa răng, phẫu thuật… y tế mà không đƣợc tiệt trùng cẩn thận có khả làm lây truyền HIV 1.2.3 Lây truyền từ mẹ sang - Thời kỳ chu sinh: Các nghiên cứu cho thấy HIV đƣợc phân lập tế bào bánh rau máu bào thai lúc tuần tuổi HIV đƣợc phân lập nhiều tuần sau Sự lây truyền HIV xảy lúc mang thai, trƣớc thời gian ngắn sau đẻ - Giai đoạn bú sữa mẹ: Có chứng cho thấy cho bú sữa mẹ lây truyền HIV Các nhà khoa học phân lập đƣợc HIV từ sữa ngƣời mẹ bị nhiễm HIV Tuy nhiên, việc nghiên cứu nguy lây truyền qua sữa gặp nhiều khó khăn Bởi vì, khơng thể chẩn đốn trẻ nhiễm HIV lúc đẻ, khó kết luận đƣợc đứa trẻ có nhiễm HIV bào thai, lúc sinh đẻ, hay qua bú sữa mẹ 1.3 Những phƣơng thức không làm lây truyền HIV Ngoài phƣơng thức lây truyền nêu trên, khơng có chứng phƣơng thức lây truyền khác HIV không lây truyền cách dễ dàng Nó khơng lây qua đƣờng hô hấp nhƣ ho, hắt hơi; không lây truyền qua tiếp xúc sinh hoạt thông thƣờng nơi công cộng nhƣ nơi làm việc, trƣờng học, rạp hát, bể bơi, nơi chơi thể thao; không lây truyền qua bắt tay, ôm hôn, sử dụng điện thoại nơi công cộng, mặc chung quần áo, dùng chung dụng cụ nhƣ bát đĩa,