LỜI CẢM ƠN Sau thời gian phấn đấu rèn luyện học tập nghiên cứu, đến hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệp thạc sỹ “ Kiến thức, thái độ, hành vi số yếu tố liên quan quan hệ tình dục trường THPT quận Đống Đa-Hà Nội, năm 2011” Có kết này, tơi xin bày tỏ lịng biết ơn chân thành sâu sắc tới: Ban giám hiệu, phịng đào tạo sau đại học, thầy giáo trường đại học Y tế công cộng tạo điều kiện thuận lợi cho tơi hồn thành chương trình đào tạo luận văn tốt nghiệp Tơi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường THPT Đống Đa, thầy cô em học sinh trường giúp đỡ thực đề tài luận văn tốt nghiệp Tơi xin bày tỏ kính trọng lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sỹ Vũ Thị Hồng Lan- giáo tận tình giúp đỡ, hướng dẫn tơi hồn thành luận văn Nhân dịp xin trân trọng cảm ơn bạn đồng nghiệp khóa học, quan đơn vị, cá nhân người thân gia đình tạo điều kiện giúp đỡ tơi hồn thành khóa học tốt đẹp Xin chân thành cảm ơn! HỌC VIÊN Đỗ Thị Vân Anh MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Error! Bookmark not defined CHƢƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU .5 1.1 Một số khái niệm 1.1.1 Vị thành niên 1.1.2 Sức khỏe sinh sản .6 1.1.3 Sức khỏe sinh sản vị thành niên 1.1.4 Tình dục 1.1.5 Sức khỏe tình dục 1.1.6 Tình dục an tồn 1.1.7 Bệnh lây truyền qua đường tình dục 10 1.1.8 Có thai biện pháp tránh thai .11 1.1.9 Phá thai 12 1.2 Tổng quan nghiên cứu kiến thức, thái độ, thực hành VTN giới 13 1.2.1 Kiến thức .13 1.2.2 Thái độ 14 1.2.3 Hành vi 15 1.3 Tổng quan nghiên cứu kiến thức, thái độ, thực hành VTN Việt Nam .16 1.2.1 Kiến thức .16 1.2.2 Thái độ 18 1.2.3 Thực hành 19 1.4 Yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, hành vi VTN quan hệ tình dục 21 1.5 Một số văn sách liên quan đến SKSS vị thành niên niên Việt Nam 22 1.6 Một số đặc điểm trường THPT Đống Đa 23 CHƢƠNG II: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25 2.1 Đối tượng nghiên cứu 25 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu .25 2.3 Thiết kế nghiên cứu .25 2.4 Mẫu phương pháp chọn mẫu 25 2.5 Phương pháp thu thập số liệu 26 2.6 Phân tích số liệu 26 2.7 Các biến số sử dụng nghiên cứu .27 2.8 Một số khái niệm tiêu chuẩn đánh giá sử dụng nghiên cứu 32 2.8.1 Một số khái niệm 32 2.8.2 Tiêu chuẩn đánh giá 32 2.9 Vấn đề đạo đức nghiên cứu .35 2.10 Hạn chế nghiên cứu, sai số biện pháp khắc phục sai số 36 2.10.1 Hạn chế nghiên cứu 36 2.10.2 Sai số 36 2.10.3 Biện pháp khắc phục sai số 37 PHẦN III KẾT QUẢ 38 3.1 Thông tin chung 38 3.2 Kiến thức học sinh vấn đề liên quan đến quan hệ tình dục 40 3.2.1 Kiến thức tình dục an tồn 40 3.2.2 Kiến thức BLTQĐTD .41 3.2.3 Kiến thức biện pháp tránh thai .42 3.2.4 Kiến thức có thai nạo phá thai 43 3.2.5 Đánh giá chung kiến thức học sinh QHTD 44 3.3 Thái độ học sinh tình dục, bệnh lây truyền qua đường tình dục nạo phá thai 46 3.3.1 Thái độ học sinh tình dục tuổi học trò .46 3.3.2 Thái độ học sinh với BLTQĐTD 47 3.3.3 Thái độ học sinh có thai nạo phá thai 48 3.3.4 Đánh giá chung thái độ học sinh quan hệ tình dục 48 3.4 Hành vi quan hệ tình dục 50 3.5 Tiếp cận chia sẻ nguồn thông tin sức khỏe sinh sản 53 3.6 Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ, hành vi QHTD 57 3.6.1 Một số yếu tố liên quan đến kiến thức quan hệ tình dục 57 3.6.2 Một số yếu tố liên quan đến thái độ 59 3.6.3 Một số yếu tố liên quan đến hành vi 63 CHƢƠNG IV: BÀN LUẬN 66 4.1 Kiến thức, thái độ, hành vi quan hệ tình dục .66 4.1.1 Kiến thức .66 4.1.2 Thái độ 69 4.1.3 Hành vi 70 4.2 Yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ hành vi quan hệ tình dục .71 4.3 Một số bàn luận phương pháp nghiên cứu 72 CHƢƠNG V: KẾT LUẬN .73 5.1 Kiến thức, thái độ, thực hành học sinh quan hệ tình dục 73 5.1.1 Kiến thức .73 5.1.2 Thái độ 73 5.1.3 Hành vi 73 5.2 Một số yếu tố liên quan đến kiến thức, thái độ hành vi QHTD 74 5.2.1 Một số yếu tố liên quan đến kiến thức 74 5.2.2 Một số yếu tố liên quan đến thái độ 74 5.2.3 Một số yếu tố liên quan đến hành vi 74 CHƢƠNG VI: KHUYẾN NGHỊ 75 6.1 Tài liệu truyền thông cho đối tượng vị thành niên 75 6.2 Đối với gia đình 75 6.3 Đối với nhà trường 76 6.4 Đối với nhà hoạch định sách .76 6.5 Đối với học sinh 77 TÀI LIỆU THAM KHẢO 78 Tiếng Việt 78 Tiếng Anh 81 PHỤ LỤC 1: MỘT SỐ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 83 PHỤ LỤC 2: PHIẾU PHÁT VẤN NGHIÊN CỨU TÌM HIỂU VỀ KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, HÀNH VI VỀ QHTD VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA HỌC SINH THPT 92 PHỤ LỤC 3: KHUNG LÝ THUYẾT KIẾN THỨC, THÁI ĐỘ, THỰC HÀNH VỀ QUAN HỆ TÌNH DỤC VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN CỦA HỌC SINH THPT ĐỐNG ĐA, HÀ NỘI 108 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT WHO Tổ chức Y tế giới VTN Vị thành niên QHTD Quan hệ tình dục BLTQĐTD Bệnh lây truyền qua đường tình dục NPT Nạo phá thai BPTT Biện pháp tránh thai THPT Trung học phổ thông HS Học sinh TN Thanh niên SAVY Điều tra Quốc gia Vị thành niên niên Việt Nam BCS Bao cao su KHHGĐ Kế hoạch hóa gia đình DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1 : Đặc điểm đối tượng nghiên cứu 38 Bảng 3.2 : Kiến thức học sinh tình dục an tồn 40 Bảng 3.3 : Kiến thức học sinh BLTQĐTD 41 Bảng 3.4 : Kiến thức học sinh thời điểm có thai 43 Bảng 3.5 : Đánh giá tổng điểm kiến thức học sinh QHTD 46 Bảng 3.6 : Đánh giá chung thái độ học sinh QHTD 50 Bảng 3.7 : Hành vi học sinh quan hệ tình dục 50 Bảng 3.8 : Tác động bạn bè lên hành vi QHTD 51 Bảng 3.9 : Hành vi lần QHTD 52 Bảng 3.10 : Nguồn thông tin nhu cầu thông tin SKSS 53 Bảng 3.11 : Đánh giá tính phù hợp chương trình giáo dục giới tính sức khỏe sinh sản trường học 56 Bảng 3.12 : Phân tích đơi biến số yếu tố liên quan đến kiến thức 57 Bảng 3.13 : Mơ hình hồi quy logistic dự đốn yếu tố liên quan đến kiến thức QHTD học sinh 58 Bảng 3.14 : Phân tích đơi biến số yếu tố liên quan đến thái độ 60 Bảng 3.15 : Mơ hình hồi quy logistic dự đốn yếu tố liên quan đến thái độ QHTD học sinh 61 Bảng 3.16 : Phân tích đơi biến số yếu tố liên quan đến hành vi 63 Bảng 3.17 : Mơ hình hồi quy logistic dự đoán yếu tố liên quan đến hành vi QHTD học sinh 64 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1 : Học sinh biết tên BLTQĐTD cách phòng tránh 41 Biểu đồ 3.2 : Học sinh biết tên cách sử dụng BPTT 42 Biểu đồ 3.3 : Học sinh biết hậu nạo phá thai 44 Biểu đồ 3.4 : Phân bố tổng điểm kiến thức 45 Biểu đồ 3.5 : Thái độ học sinh với số quan điểm tình dục 46 Biểu đồ 3.6 : Thái độ học sinh với số quan điểm BLTQĐTD 47 Biểu đồ 3.7 : Thái độ học sinh với số quan điểm việc có thai nạo phá thai tuổi học trò 48 Biểu đồ 3.8 : Phân bố điểm thái độ 49 Biểu đồ 3.9 : Người học sinh thường chia sẻ băn khoăn vấn đề giới tính SKSS 54 Biểu đồ 3.10 : Sự quan tâm bố mẹ vấn đề giới tính SKSS với học sinh 54 Biểu đồ 3.11 :Chủ đề bố mẹ nói chuyện với học sinh 55 Biểu đồ 3.12 : Nơi xem phim/đọc truyện/xem hình ảnh khiêu dâm 55 TÓM TẮT ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Cùng với gia tăng dân số chóng mặt Việt Nam năm gần số trẻ vị thành niên (VTN) tăng lên đáng kể Bên cạnh đó, với kinh tế mở cửa, nhiều lối sống, văn hoá gia nhập vào nước ta làm ảnh hưởng khơng tới quan niệm, thái độ lứa tuổi dễ bị ảnh hưởng chi phối Tư tưởng VTN vấn đề quan hệ tình dục (QHTD) trước nhân bớt khắt khe trước, kiến thức tiếp cận em sức khoẻ sinh sản (SKSS) cịn hạn chế Do hàng loạt vấn đề liên quan tới QHTD ảnh hưởng lớn tới sức khỏe học sinh gia tăng nhanh chóng, điển hình số ca nạo phá thai (NPT) bệnh lây truyền qua đường tình dục (BLTQĐTD) Hà Nội thủ đô đất nước, nơi chịu tác động mạnh mẽ văn hóa lối sống du nhập Tỷ lệ học sinh THPT có người u có quan hệ tình dục vấn đề nóng xã hội quan tâm Nghiên cứu thực trường THPT Đống Đa, ngơi trường có bề dày giảng dạy 50 năm Qua tìm hiểu thơng tin chung trường tỷ lệ học sinh hiểu biết tình dục an tồn, bệnh lây truyền qua đường tình dục cịn thấp Có học sinh nữ năm ngối phải nghỉ học có thai Vậy vấn đề đặt thực trạng hiểu biết học sinh trường THPT Đống Đa quan hệ tình dục, thái độ em vấn đề này? Và thực trạng QHTD em? Nghiên cứu “Kiến thức, thái độ, hành vi quan hệ tình dục số yếu tố liên quan trường THPT quận Đống Đa, Hà Nội năm 2011” thực với mục tiêu: Mô tả kiến thức, thái độ, hành vi quan hệ tình dục học sinh trường THPT Đống Đa, Hà Nội năm 2011 Phân tích số yếu tố liên quan tới kiến thức, thái độ, hành vi quan hệ tình dục học sinh trường THPT Đống Đa, Hà Nội năm 2011 Thông tin phục vụ cho nghiên cứu thu thập phương pháp định lượng thông qua chọn mẫu cụm với học sinh lớp 10, 11, 12 trường THPT Đống Đa, sử dụng phiếu phát vấn Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2010 đến tháng 8/2011 Các thông tin định lượng thu thập trình nghiên cứu xử lý phần mềm thống kê (Epi data, SPSS) nhằm đưa kết luận phù hợp cho mục tiêu nghiên cứu Kết nghiên cứu kiến thức học sinh SKSS nhiều hạn chế 89,2% học sinh hiểu TDAT, 4/5 học sinh hiểu BLQĐTD Đa số học sinh biết tên BPTT nhiên học sinh biết cách sử dụng BPTT (26,6%) Chỉ có 20,2% học sinh biết thời điểm có thai chu kỳ kinh nguyệt Đa số học sinh có thái độ đồng tình với quan điểm tích cực phản quan điểm tiêu cực Học sinh có thái độ ủng hộ quan điểm truyền thống, đề cao trinh tiết người phụ nữ (73,9%); 70,7% phản quan điểm QHTD tuổi học trị đồng ý Có thái độ mực học sinh (74,9%) đồng ý với việc QHTD ảnh hưởng đến kết học tập Đối với quan điểm BLTQĐTD có thai, nạo phá thai, gần 1/3 học sinh cịn có thái độ phân vân Tỷ lệ học sinh có QHTD 4,9% Tuổi trung bình có QHTD lần 16,08 Đa số học sinh có QHTD lần với người yêu Học lực việc bố mẹ chủ động chia sẻ với học sinh SKSS có mối liên quan với kiến thức học sinh QHTD Tuổi, giới tính, xem phim/hình ảnh/đọc truyện khiêu dâm có liên quan với thái độ học sinh QHTD Xem phim/hình ảnh/đọc truyện khiêu dâm có liên quan với hành vi QHTD học sinh Nghiên cứu đưa khuyến nghị: tài liệu truyền thông cho đối tượng thiếu niên cần tập trung vào chế thụ thai, cách sử dụng biện pháp tránh thai, thời điểm có thai chu kỳ kinh nguyệt, trọng nâng cao kĩ truyền thông cho phụ huynh, bậc cha mẹ cần chủ động cung cấp thông tin cho tình dục an tồn giám sát cách tế nhị việc sử dụng internet em Đối với nhà trường cần thay đổi phương pháp giảng dạy, tạo hứng thú cho học sinh Những giáo viên tham gia trực tiếp giảng dạy SKSS cần nâng cao kiến thức, kỹ truyền đạt, trao đổi chia sẻ với học sinh nội dung cách linh hoạt, phù hợp với lứa tuổi em Các nhà hoạch định sách cần quan tâm tới chương trình truyền thơng cung cấp dịch vụ chăm sóc SKSS phù hợp với lứa tuổi VTN, có giải pháp quản lý nhằm hạn chế học sinh, VTN tiếp xúc với văn hóa phẩm khiêu dâm