Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC ỵ TẺ CƠNG CƠNG LÊ THÍ NGỌC TRÂM XÁC ĐỊNH MỘT SỐ YÉU TỎ LIÊN QUAN ĐÉN TÌNH TRẠNG TRẺ Sơ SINH THÁP CÂN TẠI HUYỆN GIA LÂM- HÀ NỘI LUÂN VÀN THẬC SỲ Y TÊ CÔNG CỘNG MÀ SÔ CHUYÊN NGÀNH: 60,72.76 Hướng dãn khoa học: TS, Trần Hữu Bích Hà Nội, 2006 LỜI CẢM ƠN' Tơi muốn nói lời cám ơn tới Ban Giám hiệu, thầy cô tồn thể nhân viên Trường Bại học y tế cơng cộng luôn tạo điều kiện giúp đờ chứng khoả học vừa qua, cho niềm tự hào vỉ học môi trường giảo dục tiên tiến niềm tin chất lượng đào tạo cùa nhà trường, Tôi xin trân trọng cám ơn TS Trằn Hửu Bích - Phó hiệu trưởng Trường đại học tế công cộng - người Thầy trực tiếp hướng dẫn, bào góp ý tận tình đe tơi hồn thành luận vãn Tơi xin cám ơn tồn thể cán Trung tâm y tế huyện Gia Lãm tạo điểu kiện thuận lợi giúp đởtơi suốt trình tiến hành học tập nghiên cứu thực địa Tơi xin chân thành cám ơn tồn thể anh chị vd bạn tập thể lớp CH ln động viên, giúp đỡ tơi suốt q trình học tập Cuối muốn cảm ơn tới chồng tôi, người động viên vượt qua khỏ khăn để đạt kết quà cuối Một lân xin chân thành cám ơn Tác giá DANH MỤC CÁC CHỪ VIẾT TÁT BM : Bà mẹ BM1 : Chỉ sổ khối thể CSTS : Chầm sóc thai sân CSSK : Chùm sóc sức khoẻ g : Đơn ví trọng lượng, gain 1ƯRG ; Suy dinh dưửng bào thai KT-TH : Kién thức - thực hành KT ĩ Kiền thức kg : Dưn vj đo trọng lượng , kì-ló-gam SSTC : Sơ sinh thấp càn TBVTV : Thuốc bãơ vệ thực vật n1 : Thực hành TTÝT : Trung tâm y tể : Trụm y te xà MỤC LỤC 1.1 1.2 3.1 3.2 4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 2.1 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.2 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.5 ĐẬT VÁN ĐÊ Cày vẩn đề .3 MỤC TIÊU NGHIÊN cứu Mục tiêu chung Mục tiêu cụ thể Chương TÒNG QUAN TÀ! LIỆU Sự thụ (hai phát triển thai nhi Quá trinh hình thành phát triển cùa thai nhi Chức phận cúa bánh rau Mót số khái niệm Tình hình trè sơ sinh tháp cản Tình hình trè sơ sình thấp cân giới Tỉnh hình trê sơ sinh thấp cân Việt Nam Tại phải nghiên cứu sơ sinh thẩp cằn 10 Hậu cùa sơ sinh thấp cân 12 Các ycu to ành hưởng đến cân nặng sơ sinh thấp 16 Yếu tố thuộc bà mọ 18 Yếu tổ bào thai 27 Yểu tố khác 27 Một số dặc diem cùa địa nghiên cửu 27 Chương PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cúu .29 Đổi tượng nghiên cứu 29 Tiêu chu ấn chọn nhóm bệnh 29 Tiêu chuần chọn nhóm chứng 29 Tiêu chuẩn loại trừ 29 Thời gian địa điểm nghiên cửu .29 Thiết kế nghiên cứu 29 Cờ mẫu vả phương pháp chọn mầu 30 Cở mẫu 30 Phương pháp chọn mẫu 30 Câc biến so nghiên cứu khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá .31 2.5.1 Các biến số co bàn thuộc bà mẹ thai nhi .31 2.5.2 Các biển sổ chiều cao, cân nặng, BMỈ mức tãng càn bà mẹ 32 2.5.3 Các biển số quan tâm chồng vả tâm lý bà mẹ trình mang thai 33 2.5.4 Biển số kiển thức chăm sóc thai sản cùa bà mẹ 34 2.5.5 Biến số thực hành chăm sóc thai sản cùa bà mẹ 34 2.5.6 Biến sỗ thuộc lĩnh vực djch vụ chăm sóc sửc khỏe 36 2.6 Phương pháp thu thập số liệu .36 2.7 Phương pháp phân tích sổ liệu 37 2.8 Vấn đề đạo đúc cùa nghiên cứu 37 Chương KẾT QUÁ NGHIÊN cứu 38 3.1 Thông tin chung 38 3.2 Các mối liên quan dẻn lình trạng sơ sinh thấp cân 41 3.2.1 Mối liên quan yếu tố bàn thuộc bà mẹ, thuộc thai nhi SSTC 41 3.2.2 Mối lien quan yếu tổ chiều cao, càn nặng, BMI, mức tăng cân bà mẹ SSTC43 3.2.3 Mối liên quan quan tâm cùa người chong, tâm lý cùa bà mẹ vã SSTC 46 3.2.4 Mối liên quan kiến thức - thực hãnh chũm sóc thai sàn cùa bà mẹ SSTC 47 3.2.5 Mối liên quan công tác tư vẩn vả tuyên truyền CSTS SSTC .54 Chương BÀN LUẬN 55 4.1 Mối liên quan yếu Lố bân thuộc bà mẹ, thuộc thai nhì SSTC 55 4.2 Mối liên quan yểu to chiều cao, cân nặng, BML mức tãng cân bà mẹ SSTC 56 4.3 Mối liên quan quan tâm cùa người cha, tâm lý bà mẹ trình 58 mang thai SSTC 4.4 Mối liên quan kiến thức, thực hành chăm sóc thai sản bà mẹ vả SSTC .59 4.5 Mối liên quan giừa công tác tư vẩn tuyên truyền CSTS SSTC .61 4.6 Một số bàn luận khác 62 Chương KÉT LUẬN .63 Chương KHUYẾN NGHỊ .65 TÀI LIỆU THAM KHẢO 66 PHỤ LỤC 73 Phụ lục 1: Phiếu vấn 73 I DANH MỤC CÁC BẢNG BIẺU TT bàng Tên bảng Biểu dồ Các dạng khác cùa suy dinh dưỡng bào thai Biểu đồ Phân bố mức độ thấp cân nhóm trè SSTC 40 Hình Dính dưỡng chu kỳ sống 11 Bảng Tỳ lệ SSTC số trè SSTC sổ khu vực ước tỉnh thể giới, 2000 Bàng Các biến thuộc bà mẹ thai nhi 31 Bảng Các biến sả chiều cao, cân nặng, BMI, mửc tăng cân cùa bà mẹ 32 Bàng Các biển số quan tâm cùa chồng tâm lý cùa bà mẹ trình 33 mang thai Bàng Biển số thực hành chăm sóc thai sàn bả mẹ 34 Bàng Các biển sổ thuộc lĩnh vực dịch vụ châm sóc sửc khỏe 36 Bàng Thông tin chung bà mẹ 38 Bàng Thông tin vể tiền SỪ sản khoa cùã bà mẹ 39 Bâng Thông tin vê trè sơ sinh 40 Bảng ỉ Oa Mối liên quan tuồi bả mẹ SSTC 41 Bàng ỉ Ob Mối liên quan tuổi bà mẹ vả SSTC 41 Bàng 11 Mối liên quan nghề nghiệp bà mẹ SSTC 42 Bảng 12 Mối liên quan tuồi thai khỉ sinh SSTC 42 Bàng 13 Mối liên quan giới cùa thai SSTC 43 Bảng 14 Mối hôn quan cân nặng trước có thai cùa bà mẹ SSTC 43 Bảng 15 Mối lien quan chiều cao cùa bã mẹ SSTC 44 Bâng 16 Mối liên quan mức độ tăng càn cùa bà mẹ SSTC 44 Bảng 17 Mối liên quan tuổi thai nhi mức dộ tăng cân cũa bà mẹ 45 Bảng I8a Mối liên quan mức độ tăng cân cùa bà mẹ SSTC theo trẻ đè non 45 Báng 18b Mối liên quan mức dộ tăng càn cùa bà mẹ SSTC theo trẻ đù tháng 46 Bảng 19 Mổi liên quan tâm lý bà mẹ SSTC 46 Báng 20 Mối liên quan chia sè cùa người chồng SSTC 47 Bảng 21 Mối liên quan giửa kiến thức cùa bà mẹ vả SSTC 47 Bàng 22 Mối liên quan nghề nghiệp kiến thức CSTS bà mẹ 48 Bàng 23 Mổi Hen quan tuổi kiến thức CSTS cũa bà mẹ 48 Bàng 24a Mồi liên quan kiển thức cùa bà mẹ SSTC 49 Đàng 24b Mốĩ liên quan kiển thức bà mẹ SSTC 49 Đảng 25 Mối liên quan ché độ ân cùa bà mự SSTC 49 Bàng 26 Mối liên quan tuổi chế độ ăn cùa bà mẹ 50 Bảng 27a Mối liên quan chê độ ân cùa bả mẹ SSTC 50 Bàng 27b Mổi liên quan chế độ ăn cùa bà mẹ SSTC 51 Bảng 28 Môi liên quan giũa chê độ lao động cùa bà mẹ SSTC 51 Bàng 29 Mối liên quan giũa việc uổng bổ sung sắt cùa bià mẹ SSTC 52 Bảng 30 Mối liên quan việc khám thai cùa bà mẹ SSTC 52 Bàng 31 Mồi liên quan luổi việc khám thai cùa bà mẹ 53 Bàng 32 Mối liên quan việc khám Lhaì cùa bà mẹ vã SSTC 53 Bàng 33 Mối liên quan giừa việc câc bà mẹ tư ván khám thai SSTC 54 í ỎM TẲT ĐÈ TÀI NGHIÊN cú u Sơ sinh thẩp cân từ lâu đả vẩn đe sức khoe quan tẳt cà nước the giói nghiên cửu nhiều Giâ thuyết phả biển từ trước đển có yểu tồ nguyên nhân dần đốn sơ sinh thấp cân sơ sình Ihâp cân lại tiêp tục nguyên nhân dẫn đến tỳ lệ chết sơ sinh cao, nhiên gần dây có thâm già thuyết khác cho yểu tố ĩ nguyên nhân trực tíểp dần den sơ sính thấp cân tỷ lệ chết sơ sinh cao, Mơi quéc gia khác mức độ ảnh hường hay dặc thù cùa yểu to nguyên nhân khác Các nghìèn cứu cho thấy, nước phát triển việc uống rượu hút thưỗe bà m? mang thai yểu to tác động quan trọng đen SSTC, nhiên nước phát triển yểu to lại tình trạng dinh dưỡng việc tiêp cận dịch vụ chăm sóc thai sản, Sơ sinh thấp cân khơng làm cho trê có nguy từ vong chào đời mà ảnh hường đốn phát tríên thể chất vá tinh (hân trê có co may sồng sót, ngồi nguy mac bệnh viêm phổi hay bệnh mạn tính tiểu dường, tim mạch cao nhiều lần sơ với trè đè cản nặng bình thường Phụ nữ có tiền sir sơ sinh nhẹ cân thường thấp cịi, có nguy đè khó đẻ nhẹ cân Việt Nam, tỳ lệ sơ sinh thấp cân cao giảm tỳ lệ ương mục tiêu ngành y lê Vì vậy, nghiên cữu VẺ vấn đề góp phần tìm giài pháp phù hợp để đạt dược mục tiêu từ làm giảm tỳ lệ chểt trẻ, giam gánh nặng bệnh tật cho xã hội góp phần cải thiện giống nòi Nghiên cứu bệnh chứng dược tiến hành trôn địa bàn huyện Gia Lâm nơi có tỳ lệ SSTC thấp (4,5%) sơ với nước, nhiên tỷ lệ cỏ cao so với năm trước (4%), vĩ dựa vào hồ sơ lưu tạỉ TYT xã dã lấy theo thứ tự ngược thời gian từ 30/4/2006 den 28/5/2005 liến hành phông vần 131 bà mẹ cỏ lã SSTC 131 bà mẹ dè thời gian Iré sỉnh cỏ càn nặng binh thường nhằm tìm mối liên quan đển cân nặng SSTC KỄl quà NC cho thầy việc sinh thấp cân cua bã mẹ có liên quan chặt đến kiến (hức chăm sóc thai sàn cùa bà mẹ, che độ ăn uéng, lao động, khám thai uổng viên sat trình mang thai với OR (95%CI) tương ứng lả 1,985 (1,061 -3,713); 3,586 (2,018 6,370); 2,58 ( 1,54 - 4,30); 2.701 (1,273 - 5.730) 3,787 (2.270 - 6,319), thấy có mổí liên quan chiều cao, cân nặng bà mẹ với ssTC tương ứng với gĩả lộ OR (95% CI) 2,272 (1,135 - 4.548) 1,8 (1,102 - 2,942) ngoái yếu tổ giới lính thai tuốì thai cỏ ành hường đen cân nặng cúa thai Qua kel quà nghiên cứu, th ẩy đja phương cần tổ chức thêm buồi nói chuyện dề tăng cường kiến thức CSTS chị em phụ nữ lửa tuổi sính đè để họ cỏ thề chăm sỏc thai tot Cán y tể nen tư vấn rò ràng lý phải uổng viên sắt cách uống viên sẳt cho bà mẹ mang thai hụ đen khám thai ĐẬT VẤN ĐÈ Cân nặng thấp trẻ sơ sinh số rẩt quan trọng, ảnh hưởng đển sống đển phát triền thể lực tri tuệ cùa trẻ, chì số phàn ảnh tình trạng chẫm sỏc sửc khoe bả mẹ trẻ em, phát triền kinh tế xã hội quốc gia, trực liếp phản ánh tình trạng dinh dưỡng cùa bà mẹ trước thời kỳ mang thai, đặc biệt nước phát triển [33], [47], Trè sơ sinh nhẹ cân chào đời phâi đối mặt với nguy từ vong cao, theo số ỉiệu cúa Mỹ, nguy tử vong 10,2% nhóm trẻ cớ cân nặng