Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TÉ •••• TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y TÉ CÔNG CỌNG NGUYỀN MINH HOÀNG TỐNG QUAN TÀI LIỆU VÈ KỲ THỊ VÀ PHÂN BIỆT ĐỐI xử LIÊN QUAN ĐÉN HIV/AIDS TẠI SỞ Y TẾ Ở CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỀN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP cừ NHÂN Hướng dẫn khoa học: Tiến sĩ HÒ THỊ HIÊN HÀ NỘI, 2008 LỜI CẢM ON Đe hồn thành khóa luận trước hết tơi xin cảm ơn tiến sĩ Hồ Thị Hiền, giáo viên trực tiếp hướng dần, hỗ trợ đóng góp ý kiến cách nhiệt tình chu đáo suốt q trình tơi thực khóa luận Tôi xin cám on ban giám hiệu trường đại học Y Tê Cộng Cộng cán phòng đào tạo tạo điều kiện cho sinh viên năm cuối thực khóa luận tốt nghiệp thiết thực bổ ích Tơi hy vọng năm tới nhả trường tiếp tục để sinh viên thực khóa luận với điều kiện tốt nừa nhằm nâng cao chất lượng đào tạo uy tín trường đại học Y Te Công Cộng Tôi xin cảm ơn người cung cấp tài liệu đóng góp ý kiến q báu cho khóa luận này: • Bác sĩ Khuất Thị Hải Oanh (Viện nghiên cứu phát triển xã hội) • Nguyễn Thị Vịnh, cựu sinh viên KI trường đại học Y Tế Công Cộng (hiện công tác Công ty Tư Vân Đâu Tư Y Tê) • Nguyễn Vân Trang, cựu sinh viên K2 trường đại học Y Te Công Cộng (hiện công tác Y Tế) DANH MỤC CÁC CHỮ VIÉT TẮT « CDC Trung tâm kiểm sốt bệnh dịch Hoa Kỳ CSYT Cơ sở y tế FHI Tổ chức Gia Đinh Thế Giới ICRW Trung tâm nghiên cứu quốc tế phụ nừ INSP Học viện quốc gia Y Te Công Cộng Mê-hi-cô ISDS Viện nghiên cứu phát triển xã hội Việt Nam NACO Cơ quan kiểm soát AIDS quốc gia Án Độ UNAIDS Tổ chức Liên Họp Quốc HIV/AIDS UNFPA Quỳ dân sổ Liên Họp Quốc WHO Tổ chức Y Tế Thể Giới MỤC LỤC ĐẶT VẤN ĐỀ PHƯƠNG PHÁP KỲ THỊ VÀ PHÂN BIỆT ĐÓI xử LIÊN QUAN ĐẾN HIV/AIDS HIV/AIDS gì? .9 Tình hình HIV/AIDS nước phát triên 10 Quyền lợi người nhiễm HIV/AIDS 10 Kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS 11 Hậu việc kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS 13 KỲ THỊ VÀ PHÂN BIỆT ĐÓI xử VỚI LIÊN QUAN ĐÉN HIV/AIDS TẠI CO SO V TẾ Ỏ CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN 15 Hình thức mức độ kỳ thị .15 Các vấn đề liên quan đến kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/A1DS cở sở y tế 20 CÁC CAN THIỆP NHẰM GIẢM KỲ THỊ VÀ PHÂN BIỆT ĐỐI xử VỚI BỆNH NHÂN HIV/AIDS TẠI co so Y TÉ 24 Thông tin chung can thiệp tiến hành .24 Các can thiệp thực nhàm giảm kỳ thị phân biệt đối xử .25 Kết ý nghĩa can thiệp 29 KẾT LUẬN 32 KHUYẾN NGHỊ 34 PHỤ LỤC 36 Phụ lục Uớc tính số người trưởng thành trẻ em sống với HIV năm 2007 36 Phụ lục Ước tính số người trưởng thành trẻ em tử vong liên quan đến HIV nãm 2007 37 Phụ lục Bảng tóm tắt số nghiên cứu can thiệp nhằm giảm kỳ thị phân biệt đối xử với HIV CO' sở y tế nước phát triên 38 TÀI LIỆU THAM KHẢO .44 ĐẬT VẤN ĐỀ Đồng hành với HIV/AIDS từ đại dịch xuất sợ hãi, kỳ thị phân biệt đối xừ với người không may mắc phải càn bệnh Sự kỳ thị thường bắt nguồn từ kỳ thị đổi với mại dâm tiêm chích ma túy - hai nhân tố lây truyền HIV chủ yếu Đi với sợ hãi cộng đồng với bệnh chưa có phương pháp chữa trị hiệu Kỳ thị phân biệt đối xử rào cản lớn nồ lực cộng đồng nhằm ngăn chặn lây lan đại dịch (Malcom cộng 1998) Theo báo cáo tổ chức Y Tế Thế Giới (WHO) tổ chức Liên Hợp Quốc HIV/ A1DS (UNAIDS) năm 2007 mồi ngày có khoảng 6.800 người bị nhiễm , ~ o -Á HIV 5.700 người tử vong AIDS, chủ yêu không tiêp cận đủ với dịch vụ dự phòng điêu trị HIV Nguyên nhân sâu xa bat nguồn từ kỳ thị phân biệt đối xử từ nhiều phía người có liên quan đến HIV/AỈDS Họ bị kỳ thị nơi, gia đình, cộng đồng dân cư nơi làm việc hệ thống chăm sóc y tể (UNAIDS 2001) Các nghiên cứu chứng minh sở y tế nơi mà người có H1V thường lần phải đối mặt với thái độ kỳ thị phân biệt đối xử Điều khiến cho cá nhân ngần ngại khơng muốn biết tình trạng HIV minh (Kalichman cộng 2006, Madan cộng 2006), không muốn tiếp cận dịch vụ y tế tuân thủ điều trị (Campell cộng 2005, Mills 2006) thực biện pháp dự phòng (Kalichman cộng 2006) Các yếu tố góp phần làm gia tăng tỷ lệ người nhiễm HIV vấn đề nghiêm trọng nước phát triến thân nước số người mắc HIV/A1DS lớn, nước châu Phi, châu A Mỹ La tinh (Phụ lục 2), điều kiện chăm sóc điều trị sở y tế kiến thức HIV/AIDS cán y tế người dân nói chung nhiều hạn chế (UNAIDS 2008) Một vấn đề liên quan đến kỳ thị phân biệt đối xử với bệnh nhân HIV/AIDS nước phát triến u tơ vê văn hóa, niêm tin mang tính phán xét tiêu cực cộng đồng nói chung cá cán y tế nói riêng người có HIV (CARE 2006) Mục tiêu viết nhằm trình bày tổng quan vấn đề liến quan đến kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS sở y tế số nước phát triến, đồng thời tìm hiểu nguyên nhân sâu xa gây nên kỳ thị phân biệt đối xử Việc tác giả tập trung vào sở y tế nhằm mục đích đưa nhìn sâu cặn kẽ kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đen HIV/ AIDS, vốn rào cản lớn việc hạn chê lây lan đại dịch Mục tiêu thứ hai viết nhằm tìm hiểu thành công hạn chế can thiệp triển khai nhàm giảm kỳ thị phân biệt đổi xử với HĨV/AĨDS sở y te nước phát triển Từ đề xuất khuyến nghị nhàm giải tốt vẩn đề tương lai PHƯƠNG PHÁP Mục đích viết trình bày nhìn tổng quan vấn đề kỳ thị phân biệt đôi xử liên quan đến HIV/AIDS sở y tế tài Tài liệu sử dụng cho viết tài liệu nước quốc tế Các tài liệu tìm kiếm CO' sở liệu POPLINE, MEDLINE, A1DSLINE với từ khóa quan trọng sau: Kỳ thị (stigma), phân biệt đối xử (discrimnation), thái độ nhận thức với HIV/AIDS (attitude(s)/perception toward to HIV/AIDS), người nhiễm HIV/A1DS (people living with HIV/A1DS), sở y tế (healthcare setting/hospital), cán y tế (healthcare staff/workers), quản lý, chăm sóc điều trị (management, care and treatment), can thiệp (intervention), nước phát triển (developing countries), tong quan (review) Một nguồn tài liệu khác sử dụng tài liệu viện nghiên cứu, trường đại học tài liệu tố chức phi phủ UNAIDS, FHI, POPULATION COUNCIL, HORIZONS, ICRW có liên quan đển vấn kỳ thị phân biệt đối xử với người nhiễm H1V Sau tìm tài liệu từ hai nguồn trên, tác giả lại tiếp tục tìm kiếm tài liệu nằm phần tham khảo liệu phù hợp lựa chọn để mở rộng tìm hiểu sâu kỳ thị phân biệt đối xử với HIV/A1DS Tiêu chuân chọn tài liệu: