Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TỂ TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y TÊ' CÒNG CỘNG NGUYỄN THỊ QUỲNH KIÉN THỨC, THÁI ĐỘ, THỤC HÀNH VỀ sức KHOẺ SINH SẢN CỦA VỊ THÀNH NIÊN có HỒN CẢNH ĐẶC BIỆT TẠI CÁC CO SỞ NUÔI DƯỠNG, QUẬN CẦU GIẤY, HÀ NỘI, NĂM 2007 LUẬN VĂN THẠC SỸ Y TẾ CÔNG CỘNG Mã số: 60.72.76 HƯỚNG DẦN KHOA HỌC: TS LÊ THỊ HÒNG THOM Chữ ký Hà Nội - 2007 i Để hồn thành luận văn này, tơi nhận giúp đỡ, hỗ trợ chân thành hiệu nhiều đơn vị, cá nhân, thầy cô giáo bạn bè đồng nghiệp Tôi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sẳc tơi Ban Giám hiệu, Phịng đào tạo sau đại học tồn thể thầy cô giáo trường Đại học Y tê' Công cộng tạo điều kiện giúp đỡ suốt thời gian học tập hồn thành luận văn Tơi xin bày tỏ kính trọng đặc biệt xin chân thành cảm ơn: TS Lê Thị Hồng Thơm, người thầy tạo điều kiện thuận lợi, tận tình, trực tiếp hướng dẫn truyền đạt kinh nghiệm đóng góp nhiều ý kiến q báu giúp cho tơi hồn thiện luận văn Tơi xin trân trọng cảm ơn tới Ban Giám đốc trung tâm y tế quận Cầu Giấy, Ban Giám đốc Làng trẻ em Birla, Làng SOS Ban Giám hiệu trường nội trú Nguyễn Viết Xuân cung cấp thông tin tạo điều kiện giúp đỡ suốt thời gian nghiên cứu địa phương Tôi xin chân thành cảm ơn bác sỹ, giáo viên cán công nhân viên mẹ ba sở ni dưỡng trẻ có hồn cảnh đặc biệt, người cung cấp thơng tin q báu giúp đỡ tơi nhiều việc thu thập xử lý sô' liệu điều tra Tôi xin chân thành cảm ơn động viên, hỗ trợ nhiệt tình gia đình, chồng, con, người thân bạn bè, đồng nghiệp giúp đỡ, động viên tơi học tập nghiên cứu có kết ngày hôm Hà Nội, ngày 12 tháng 12 năm 2007 Ví&ưựể/t ^7/tị Qưụst/r 1 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT AIDS BCS BPTT CKKN Cơ sở DSGĐTE ĐTNC ĐTV HCĐB HIV KAP KHHGĐ LĐTBXH LTQĐTD NXB PVS PITH QHTD SAVY SKSS TLN TTN UBDSGĐTE UNICEF UNFPA VSKN VSMT VTN WHO YTCC Hội chứng suy giảm miền dịch mắc phải người nhiêm HI V Bao cao su Biện pháp tránh thai Chu kỳ kinh nguyệt Cơ sở nuôi dưỡng tập trung trẻ có hồn cảnh dặc biệt Dân sổ, gia đình tré em Đối tượng nghiên cứu Điều tra viên Hoàn cảnh đặc biệt Tên virus gây hội chửng suy giảm miễn dịch mắc phải người Kiến thức, thái độ thực hành Ke hoạch hoá gia đình Lao động Thương binh Xã hội Lây truyền qua đường tình dục Nhà xuất bàn Phỏng vấn sâu Phổ thơng trung học Quan hệ tình dục Điều tra quốc gia Vị thành niên Thanh niên Việt Nam Sức khoẻ sinh sản Thào luận nhóm Thanh thiếu niên Uỷ ban Dân số, gia đình trẻ em Quỹ Nhi dồng Liên hợp quốc Quỹ Dân sổ Liên hiệp quốc Vệ sinh kinh nguyệt Vệ sinh sau mộng tinh Vị thành niên Tổ chức Y tế Thế giới Y tế công cộng MỤC LỤC ĐẬT VÁN ĐÊ MỤC TIÊU NGHIÊN cửu .3 CHƯƠNG 1: TÓNG QUAN 1.1 Tổng quan khái niệm, định nghĩa phân loại vị thành niên trẻ vị thành niên có hồn cảnh đặc biệt (VTN HCĐB) 1.1.1 Khái niệm, định nghĩa phân loại VTN Khái niệm, dịnh nghĩa trẻ em Khái niệm, định nghĩa vị thành niên Phân loại vị thành niên 1.1.2 Khái niệm, định nghĩa phân loại VTN HCĐB Khái niệm, định nghĩa VTN HCĐB Các đặc thù trẻ VTN HCĐB 10 1.2 Tình hình sức khoẻ sinh săn vị thành niên VTN 11CĐB 11 1.2.1 Khái niệm sức khoẻ sinh sản 11 1.2.2 Tinh hình sức khoẻ sinh sản vị thành niên VTN HCĐB .13 Trên giới 13 Tại Việt Nam 14 1.3 Tổng quan cơng trình nghiên cứu SKSS VTN VTN HCĐB 16 1.3.1 Tình hình nghiên cứu nước: .16 1.3.2 Tình hỉnh nghiên cứu nước .17 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CƯU 21 2.1 Đối tượng nghiên cứu .21 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu 21 2.3 Thiết kế nghiên cứu 21 2.4 Mầu phương pháp chọn mẫu .22 Mầu nghiên cứu định lượng .22 Mầu nghiên cứu định tính 22 2.5 Phương pháp thu thập thông tin: .23 Kỹ thuật thu thập thông tin 23 Tổ chức thực .23 2.6 Xử lý phân tích số liệu .26 2.7 Các biên sô nghiên cứu khái niệm, thước tiêu chuẩn đánh giá .26 Biến số nghiên cứu .26 Khái niệm, thước đo, tiêu chuẩn đánh giá 26 2.8 Khía cạnh đạo dức cùa nghiên cứu 28 2.9 I lạn chế cùa nghiên cửu biện pháp khắc phục 29 CHUÔNG 3: KÉT QUẢ NGHIÊN cửu .30 3.1 Thông tin chung đối tượng nghiên cứu 30 3.2 Thực trạng kiến thức SKSS VTN có HCĐB 31 Kiến thức biểu dậy .31 Kiến thức vệ sinh sinh dục 32 Hiểu biết tuổi kết hôn theo luật hôn nhân gia dinh .35 Kiến thức mang thai, hậu sinh trước 18 tuổi BPTT 36 Kiến thức bệnh LTQĐTD .37 Liên quan kiến thức số dặc diem ĐTNC 38 3.3 Thực trạng thái độ SKSS VTN có HCĐB .39 3.3.1 Thái độ QHTD, BPTT tiếp cận thông tin ĐTNC 39 3.3.2 Thái độ hoạt động thông tin, giáo dục truyền thông SKSS 41 3.4 Thực trạng thực hành SKSS VTN có HCĐB 44 Thực hành vệ sinh quan sinh dục 44 Thực hành vệ sinh kinh nguyệt 45 Thực hành vệ sinh sau mộng tinh .46 3.5 Một số yếu tố liên quan đen thực hành SKSS cùa VTN có HCĐB 46 Liên quan số dặc điềm cá nhân với thực hành 47 Liên quan kiến thức với thực hành vệ sinh sinh dục 48 Liên quan thái độ với thực hành SKSS 48 V CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN 50 4.1 Thực trạng KAP khía cạnh SKSS VTN trẻ có HCĐB 50 4.1.1 .Thực trạng kiến thức SKSS VTN trẻ có HCĐB 50 4.1.2 thức biểu dậy .50 4.1.3 thức tình bạn, tình yêu, tình dục .51 4.1.4 thức tuổi kết hôn theo luật nhân gia đình .52 4.1.5 thức vệ sinh sinh dục 53 4.1.6 thức mang thai, nạo hút thai hậu 54 4.1.7 thức Bệnh LTQĐTD 56 4.1.8 Thực trạng thái độ SKSS VTN trẻ có HCĐB 59 Thái độ QHTD, BPTT, tiếp cận thông tin 59 Hoạt dộng thông tin, giáo dục truyền thông SKSS 60 4.1.9 Thực trạng thực hành SKSS trẻ có HCĐB 63 4.2 Yếu tố liên quan đến thực hành SKSS 65 Liên quan thực hành SKSS số đặc điểm ĐTNC 65 Liên quan kiến thức với thực hành vệ sinh sinh dục 65 Liên quan thái độ với thực hành SKSS 66 CH LONG 5: KÉT LUẬN .70 CHƯƠNG 6: KHUYÊN NGHỊ .72 TÀI LIỆU THAM KHẢO .74 PHỤ LỤC Phụ lục 1: Cây vấn đề .78 Phụ lục 2: Phiếu hỏi tự điền .79 Phụ lục 3: Hướng dẫn thảo luận nhóm trẻ mồ cơi 93 Phụ lục 4: Hướng dẫn vấn sâu mẹ nuôi trẻ 95 Phụ lục 5: Biến số nghiên cứu 96 Phụ lục 6: Cách tính điểm đánh giá kiến thức, thực hành SKSSVTN 100 Phụ lục 7: Kiến thức, Thái độ SKSS ĐTNC .102 DANH MỤC CÁC BẢNG • Bảng 1: Thơng tin chung đối tượng nghiên cứu 30 Bảng 2: Kiến thức biểu dậy 31 Bảng 3: Kiến thức vệ sinh sinh dục 32 Bảng 4: Kiến thức sử dụng quần áo lót 33 Bảng 5: Hiểu biết vệ sinh sinh dục vệ sinh kinh nguyệt ĐTNC nữ 34 Bảng 6: Hiểu biết vệ sinh sinh dục vệ sinh mộng tinh ĐTNC nam 34 Bảng 7: Hiểu biết tuổi kểt hôn theo Luật hôn nhân gia đình ĐTNC 35 Bảng 8: Kiến thức thời điểm mang thai .35 Bảng 9: Hiểu biết hậu nạo phá thai, mang thai sinh < 18 tuổi 36 Bảng 10: Kiến thức BLTQĐTD đối tượng nghiên cứu 37 Bảng 11: Mối liên quan kiến thức sốđặc điểm cùa ĐTNC 38 Bảng 12: Thái độ QHTD BPTT cùa ĐTNC 39 Bàng 13: Thái độ QHTD trước hôn nhân 40 Bảng 14: Thái độ tiếp cận thông tin SKSSVTN ĐTNC 41 Bảng 15: Lựa chọn người chia sẻ thông tin SKSS ĐTNC 42 Bảng 16: Lựa chọn người cung cấp thông tin SKSS VTN .43 Bảng 17: Thực hành vệ sinh sinh dục 44 Bảng 18: Thực hành sử dụng quần áo lót 44 Bảng 19: Thực hành vệ .sinh sinh dục ĐTNC nữ 45 Bảng 20: Thực hành vệsinh kinh nguyệt ĐTNC nữ .45 Bàng 21: Thực hành vệsinh sinh dục ĐTNC nam 46 Bảng 22: Thực hành vềvệ sinh sau mộng tinh ĐTNC nam 46 Bàng 23: Liên quan sổ đặc điểm cùa ĐTNC với thực hành SKSS 46 Bảng 24: Liên quan kiến thức với thực hành vệ sinh sinh dục 48 Bảng 25: Liên quan thái độ với thực hành SKSS .48 ■ DANH MỤC CÁC so ĐÒ, B1ÉU ĐÒ Sơ đồ 1: Nội dung chăm sóc SKSS theo Chương trình hành động Cairo 12 Biểu đồ 1: Nguồn cung cấp thông tin 41 Biểu đồ 2: Nhu cầu cung cấp trao đổi thông tin SKSS theo chủ để 42 Biểu đồ 3: Hình thức trao đổi thơng tin SKSS 43 TÓM TẮT NGHIÊN cứu Sức khoẻ vị thành niên mối quan tâm quốc gia giới Tại Việt Nam, chương trình hợp tác với quỹ Dân số Thế giới Sức khoẻ sinh sản vị thành niên ký kết nhàm giúp người dân, đặc biệt nhóm đối tượng thiệt thịi tiếp cận với thông tin dịch vụ sức khoẻ sinh sản cách dễ dàng Chính đề tài: " Thực trạng kiến thức, thái độ, thực hành sức khoé sinh sản vị thành niên có hồn cảnh đặc biệt sống cff sỏ’ nuôi dưỡng, quận cầu Giấy, năm 2007"được thực với mục tiêu là: Mô tả kiến thức, thái dộ, thực hành trẻ có hồn cảnh đặc biệt khía cạnh sức khoẻ sinh sản vị thành niên Mô tả số yếu tố liên quan tới thực hành sức khoẻ sinh sản trẻ vị thành niên có hồn cảnh đặc biệt Nghiên cứu tiến hành từ tháng đến tháng nãm 2007 Phương pháp nghiên cứu mô tả cát ngang có phân tích kết hợp nghiên cứu định lượng định tính Kết nghiên cứu tồn 184 trẻ có hồn cảnh đặc biệt (69 nam, 115 nữ), từ 14-19 tuổi dang nuôi dưỡng Làng trẻ em Birla, Làng trẻ em SOS, Trường nội trú Nguyễn Viết Xuân, quận cầu Giấy, Hà Nội cho thấy: Kiến thức vị thành niên có hồn cảnh đặc biệt sức khoẻ sinh sản Tỷ lệ trẻ có kiến thức SKSS VTN đạt 33,7% Trong đó: Trả lời dấu hiệu điển hình dậy nữ 66,3%, dậy nam 40,8% Tỷ lệ biết biện pháp tránh thai 47,3%, biết hậu mang thai sinh trước 18 tuổi 59,2% Tỷ lệ trẻ kể tên bệnh lây truyền qua đường tinh dục 53,8%, biết đấu hiệu cùa bệnh LTQĐTD 37% Thái độ vị thành niên có hồn cành đặc biệt sức khoẻ sinh sân Tỷ lệ ưẻ khơng chủ động trị chuyện SKSS 75,5%; Không đồng ý với quan niệm cho quan hệ tình dục trước nhân bình thường: 55,4%; Chú đề tình bạn, tình yêu em trao đổi nhiều nhất: 64,7%, trao đổi với bạn bè chính: 58,7, mong muốn cung cấp thơng tin chủ đề em cao nhất: 54,4% Thực hành vị thành niên có hồn cảnh đặc hiệt sức khoẻ sinh sản 100% em chưa có quan hệ tình dục Chỉ có 50,5% số trẻ có thực hành vệ sinh sinh dục, đó: 76,1% trẻ giặt phơi đồ lót cách, 42,9% tre lựa chọn quần áo lót đủng cách, 99% trẻ gái có thực hành vệ sinh kinh nguyệt lần/ngày, 71,4% trẻ trai thực hành vệ sinh sau mộng tinh Một số yếu tố liên quan tới thực hành sức khoẻ sình sản cua trẻ vị thành niên có hồn cảnh đặc biệt Có khác biệt rõ rệt giới tính, sử dụng thời gian nhàn rỗi, nơi sinh sống người cung cấp thông tin với thực hành SKSS VTN HCĐB: Tỷ lệ thực hành đạt nữ 70.4, nam 17,4%; Vị thành niên sống Làng SOS có tỷ lệ thực hành đạt cao 67,9%, trường Nguyễn Viết Xuân 57,0%, thấp Làng Birla 35,7%; Tỷ lệ trẻ có kiến thức thay quần lót cách 88,6%, tỷ lệ thực hành thay quần lót đạt yêu cầu 54,0%; Giới tính, sử dụng thời gian nhàn rỗi, người cung cấp thông tin nơi sinh sống có liên quan đạt mức ý nghĩa thống kê với thực hành SKSS ĐTNC,