Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO - BỘ Y TỂ TRƯỜNG ĐẠI HỌC ¥ TÉ CƠNG CỘNG TRẦN THỊ THẢO ĐÁNH GIÁ THỰC HIỆN MƠ HÌNH CHĂM SĨC NGƯỜI BỆNH THEO ĐỘI TẠI BỆNH VIỆN VIỆT NAM - THỤY ĐIẾN NG BÍ NĂM 2013 LUẬN VÀN THẠC sĩ QUẢN LÝ BỆNH VIỆN MÃ SỐ CHUYÊN NGÀNH: 60.72.07.01 Hướng dẫn khoa học: PGS TS Nguyễn Thanh Huong HÀ NỘI, 2013 TS Trần Viết Tiệp i LỜI CẢM ƠN Hai năm học tập qua, luận văn tốt nghiệp thạc sỹ quản lý bệnh viện hồn thành, với lịng chân thành kỉnh trọng xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến: Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo sau đại học quý Thầy, Cô giáo trường Đại học Y tế Công cộng Hà Nội tận tình giảng dạy, hỗ trợ tơi hồn thành chương trình học tập thực đề tài nghiên cứu Ban Giảm đốc, khoa, phòng, đồng nghiệp bệnh viện Việt Nam-Thụy Điên Ưông Bi tạo điểu kiện cho tơi q trình học tập nghiên cứu Cảm ơn điểu tra viên giúp thu thập so liệu, cảm ơn tất bác sỹ, điều dưỡng, hộ sinh, người bệnh người nhà người bệnh tham gia nghiên cửu, giúp tơi hồn thành cn luận văn Tơi xin bày tị lịng kính trọng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Nguyên Thanh Hương TS Trần Viết Tiệp người Thầy tận tình hướng dẫn, thức thâu đêm sửa bài, góp ý cho tơi hồn thiện luận vãn tốt nghiệp Trăn trọng cảm ơn anh, chị, em, bạn bè, đồng nghiệp thân yêu bên cạnh động viên suốt trình học tập, bạn lớp Cao học Quản lý bệnh viện khóa 4, trường đại học Y tế Công cộng Hà Nội đồng hành, học tập với suốt hai năm qua Cuối cùng, xin bày tị lịng biết ơn vơ hạn tới người thân gia đình hết lịng tơi năm thảng học tập vừa qua, đặc biệt chông người phải chịu nhiều hy sinh, vất vả nguồn động viên, chăm lo vật chất tinh thần cho tơi st q trình học tập, phân đâu Hà Nội, ngày 10 tháng năm 2013 Tác giả Trần Thị Thảo MỤC LỤC ĐẶT VÁN ĐÈ MỤC TIÊU NGHIÊN cứu Chương TÔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Tổng quan chăm sóc mơ hình phân cơng CSNB 1.1.1 Vai trò CSNB 1.1.2 Một số khái niệm liên quan đến CSNB 1.1.3 Vai trò chức nhân viên y tế CSNB 1.1.4 Các mơ hình phân cơng CSNB .8 1.2 Các nghiên cứu giới Việt Nam 11 1.2.1 Các nghiên cứu CSNB .11 1.2.2 Các nghiên cứu mơ hình CSNB theo đội 14 1.3 Thông tin chung bệnh viện Việt Nam -Thụy Điển ng Bí .19 1.4 Khung lý thuyết .22 Chương PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 23 2.1 Đối tượng nghiên cứu .23 2.1.1 Nghiên cứu định lượng 23 2.1.2 Nghiên cứu định tính 24 2.2 Thời gian địa điểm nghiên cứu 24 2.3 Thiết kế nghiên cứu 24 2.4 Cỡ mẫu phương pháp chọn mầu 24 2.5 Phương pháp thu thập số liệu 26 2.6 Các biến so nghiên cứu 29 2.7 Một số khái niệm, tiêu chuẩn đánh giá 30 2.8 Phương pháp phân tích số liệu 32 2.9 Vấn đề đạo đức nghiên cứu .32 2.10 Hạn chế nghiên cứu, sai số biện pháp khắc phục sai số .33 Chương KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 35 3.1 Đánh giá thực số quy định đội chăm sóc bệnh viện .35 3.1.1 Đánh giá thực quy định buồng đội chăm sóc .35 iv 3.1.2 Đánh giá thực nhiệm vụ bác sĩ 38 3.1.3 Đánh giá thực nhiệm vụ ĐDV đội chăm sóc 39 3.1.4 Đánh giá thực nhiệm vụ ĐD đội trưởng 40 3.1.5 Đánh giá thực CSNB 42 3.2 Phân tích ưu điểm, khó khăn, thách thức triển khai CSNB theo đội 50 3.2.1 Ưu điểm triển khai mơ hình CSNB theo đội 50 3.2.1 Khó khăn, thách thức việc triển khai mơ hình CSNB theo đội 57 3.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thực mơ hình chăm sóc theo đội 59 3.3.1 Liên quan yếu tố cá nhân ĐD đội trưởng đến thực quy định buồng cùa đội chăm sóc 59 3.3.2 Liên quan yếu tố cá nhân NB với đánh giá CSNB theo đội 60 3.3.3 Ảnh hưởng nguồn nhân lực ĐD BS đến CSNB theo đội 62 3.3.4 Công tác quản lý, giám sát lãnh đạo khoa, ĐD trưởng khoa phối hợp phòng chức 64 3.3.5 Sự quan tâm, ủng hộ lãnh đạo BV 65 Chương BÀN LUẬN .68 4.1 Bàn luận đánh giá thực số quy định đội chăm sóc 68 4.1.1 Đánh giá thực quy định buồng đội chăm sóc .68 4.1.2 Đánh giá thực nhiệm vụ BS, ĐD đội trưởng ĐDV 70 4.1.3 Đánh giá việc CSNB khoa lâm sàng thực chăm sóc theo đội 72 4.2 Bàn luận ưu điểm, khó khăn, thách thức triển khai mơ hình CSNB theo đội 78 4.2.1 Ưu điểm triển khai CSNB theo đội .78 4.2.2 Khó khăn, thách thức triển khai mơ hình CSNB theo đội 84 4.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến thực mơ hình CSNB theo đội 86 4.3.1 Ảnh hưởng ĐD đội trưởng .86 4.3.2 Liên quan yếu tố cá nhân NB với đánh giá CSNB theo đội .87 4.3.3 Ảnh hưởng nguồn nhân lực ĐD BS đến CSNB theo đội 87 4.3.4 Công tác quản lý, giám sát lãnh đạo khoa, ĐD trưởng khoa phối họp phòng chức ảnh hưởng đến thực CSNB theo đội .89 4.3.5 Sự quan tâm, ủng hộ lãnh đạo bệnh viện 90 V 4.4 Một số ưu điểm hạn che đề tài 92 KẾT LUẬN .94 Đánh giá thực số quy định đội chăm sóc .94 Các ưu điểm, khó khăn, thách thức triển khai CSNB theo đội 94 Các yếu tố ảnh hưởng đến thực CSNB theo đội 95 KHUYÊN NGHỊ .96 ĐD đội trưởng, ĐDV, BS đội chăm sóc 96 BS trưởng/phó khoa ĐD trưởng khoa 96 Các phòng chức 96 Bệnh viện 96 TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 PHỤ LỰC 103 Phụ lục 1: Các số, biến số nghiên cứu 103 Phụ lục 2: Bảng kiểm quan sát buồng đội chăm sóc 104 Phụ lục 3: Phiếu khảo sát thực nhiệm vụ cùa bácsĩ, điều dưỡng viên 106 Phụ lục 4: Phiếu khảo sát người bệnh 111 Phụ lục 5: Hướng dẫn vấn sâu 117 Phụ lục Hướng dẫn thảo luận nhóm 121 Phụ lục Mối liên quan yếu tố cá nhân ĐD đội trưởng với thực quy định buồng đội chăm sóc 128 Phụ lục 8: Mối liên quan yếu tố cá nhân NB với đánh giá CSNB 130 Phụ lục Bảng cấu nhân lực, giường bệnh đội chăm sóc 131 Phụ lục 10 Bảng số NB ĐD báo cáo quan sát buổi buồng đội 132 Phụ lục 11 Số ĐD đội trưởng phát van khoa 133 Phụ lục 12 số NB phát vẩn khoa 134 Phụ lục 13 Quy định việc thực mơ hình chăm sóc NB theođội BV 135 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1 Cờ mẫu phương pháp chọn mẫu cho nghiên cứu định lượng 24 Bảng 3.1 Kết báo cáo tình hình NB ĐD buồng đội .36 Bảng 3.2 Kết thực nhiệm vụ BS đội .38 Bảng 3.3 Kết thực nhiệm vụ ĐDV 39 Bảng 3.4 Đánh giá thực nhiệm vụ ĐD đội trưởng 40 Bảng 3.5 Thông tin chung NB tham gia nghiên cứu .42 Bảng 3.6 Kết đánh giá nội dung tôn trọng quyền NB 43 Bảng 3.7 Kết đánh giá thực thuốc ĐD cho NB 45 Bảng 3.8 Kết đánh giá nội dung tư vấn GDSK cho NB 48 Bảng 3.9 Kết đánh giá nội dung chăm sóc tinh thần cho NB .47 Bảng 3.10 Đánh giá đáp ứng nhu cầu chăm sóc thể chất cho NB .48 Bảng 3.11 Liên quan trình độ cùa ĐD đội trưởng với phối hợp thành viên đánh giá chung thực buồng cùa đội chăm sóc 60 Bảng 3.12 Liên quan thâm niên quản lý ĐD đội trưởng với lắng nghe thành viên 60 Bảng 3.13 Liên quan giới tính, phân cấp chăm sóc NB với đánh giá nội dung tôn trọng quyền NB 61 Bảng 3.14 Liên quan hình thức điều trị, phân cấp chăm sóc NB với đánh giá nội dung tư vấn, GDSK cho NB 61 * vii DANH MỤC CÁC BIẾU ĐÒ Trang Sơ đồ 1.1 Hệ tống tổ chức chăm sóc NB theo đội BV ng Bí 10 Biểu đồ 3.1 Đánh giá cấu, tổ chức buồng đội chăm sóc 35 Biểu đồ 3.2 Đánh giá việc kiểm điểm, xây dựng KHCS, PCCS cho NB 36 Biểu đồ 3.3 Đánh giá phối hợp thành viên đội chăm sóc 37 Biểu đồ 3.4 Đánh giá thực quy định buồng đội chăm sóc .37 Biểu đồ 3.5 Đánh giá thực nhiệm vụ ĐD đội trường, BS ĐDV 41 Biểu đồ 3.6 Các hoạt động theo dõi NB NVYT 44 Biểu đồ 3.7 Các đối tượng đáp ứng nhu cầu chăm sóc thể chất cho NB 49 Biểu đồ 3.8 Đánh giá việc chăm sóc thể chất cho NB 49 Biểu đồ 3.9 Tồng họp đánh giá chung nội dung CSNB .50 Biểu đồ 3.10 Vai trò người nhà CSNB .54 Biểu đồ 3.11 Sự thân thiện NVYT với NB đội chăm sóc 56 Biểu đồ 3.12 Sự hài lòng NB, ĐD đội trưởng ĐDV .57 viii TÓM TẮT NGHIÊN cứu Nghiên cứu tiến hành từ tháng đến tháng 6/2013 15 khoa thực CSNB theo đội BV ng Bí, nhằm đánh giá thực số quy định CSNB theo đội; Phân tích ưu điểm, khó khăn, thách thức; Xác định yếu tố ảnh hưởng đến thực mô hình để tiếp tục hồn thiện mơ hình, nâng cao chất lượng CSNB tồn diện BV Thiết kế mơ tả cắt ngang, kết hợp định lượng định tính Thông tin thu thập qua quan sát 36 đội chăm sóc buồng, phát vấn 71 ĐDV, 36 ĐD đội trưởng, 216 NB nội trú thông báo viện, 02 vấn sâu, 04 thảo luận nhóm với 36 đối tượng, gồm: BS trưởng/phó khoa, ĐDT khoa, ĐD đội trưởng, ĐDV NNNB Kết quả: Việc buồng đội đội chăm sóc nhìn chung đội chăm sóc đă thực quy định: 94,4% đội đạt yêu cầu tổ chức đội buồng ĐD đội trường chủ trì, 100% đội đạt yêu cầu ĐD báo cáo diễn biến, thông số sống NB Cịn nửa số đội có tỷ lệ không đạt cao ĐD báo cáo tâm lý NB (52,8%) BS ĐD tham gia thảo luận phân cấp CSNB (63,9%) BS, ĐD đội trưởng ĐDVđã thực đầy đủ nhiệm vụ (tỷ lệ đạt ĐDV 100%; BS: 84,5%; ĐD đội trưởng: 83,3%) Còn tỷ lệ cao thực chưa tốt: BS: thào luận KHCS, đôn đốc trật tự vệ sinh, thảo luận phân cấp cs GDSK cho NB (64%, 52,7%, 50% 44,4%); ĐD đội trường: phân cơng ĐDV phù hợp trình độ, khói lượng cơng việc (81,7%) ĐDV: giám sát người nhà bàn giao NB giường bệnh (75%; 47,2%) Công tác CSNB thực tương đối tốt: 2/5 nội dung có tỷ lệ đạt cao chăm sóc thể chất chăm sóc tinh thần (98,7%; 97,2%); Nội dung tư vấn GDSK có tỷ lệ đạt thấp (74,1%) Có nhiều ưu điểm bật: Tăng cường quản lý, giám sát phối hợp CSNB; Phát huy vai trò, chức độc lập ĐD; Thuận lợi cho BS điều trị NB; Nâng cao lực, cải thiện mối quan hệ NVYT NB, NNNB; Xây dựng môi trường thân thiện điều trị, NB tham gia vào KHCS, chia sẻ thơng tin, có KHCS, PCCS phù hợp, NNNB có kiến thức, kỳ CSNB; Tỷ lệ NB NVYT hài lịng cao Khó khăn, thách thức', u cầu ĐD đội trưởng phải có kỳ quản lý, trình độ chun môn ý thức trách nhiệm cao Hiện nay, ĐD đội ix trưởng khẳng định vị trí chưa đáp ứng tốt mong đợi thành viên Các yếu tố ảnh hưởng', lực quản lý, trình độ chun mơn đội trưởng Trình độ, thâm niên quản lý ĐD đội trưởng với hoạt động buồng cùa đội: đội có đội trưởng trình độ trung học so với đội có đội trưởng cao đăng/đại học có tỷ lệ khơng đạt cao gấp 11 lần phối hợp thành viên cao gấp lần đánh giá chung thực quy định buồng đội (p < 0,05, OR: 11,0; 7,0) Đội có đội trưởng thâm niên quản lý năm không đạt lắng nghe thành viên cao gấp 1,2 lần đội có đội trường thâm niên quản lý từ hai năm trở lên (p < 0,05; OR = 1,2) Giới tỉnh phân cấp CSNB với đánh giá tôn trọng quyền NB: NB nam giới đánh giá không đạt cao gấp 2,6 lần NB nữ giới NB cap III đánh giá không đạt cao gấp lần NB cấp I, cấp II (p < 0,05; OR: 2,6; 2,0) Hình thức điều trị phân cấp CSNB với đánh giả tư van, GDSK: NB nội khoa đánh giá không đạt cao gấp lần NB ngoại khoa NB cấp III đánh giá không đạt cao gấp 3,2 lần NB cap I, cấp II (p< 0,05; OR: 3,06; 3,27) Các yểu tố ảnh hưởng khác, số lượng, trình độ chun mơn ĐD; Áp lực cơng việc, kiến thức CSNB theo đội BS ĐD; Sự quản lý, giám sát cán quản lý khoa; Sự phối hợp phòng chức năng; Sự ủng hộ lãnh đạo BV; Chế độ động viên khen thưởng; Cơng tác đào tạo chăm sóc theo đội Khuyến nghị: BS: cần tích cực thảo luận KHCS, phân cấp CSNB, đôn đốc trật tự vệ sinh GDSK NB ĐD đội trưởng', cần nồ lực hom đề thực tốt/đầy đủ nhiệm vụ, phân công ĐDV CSNB phù hợp ĐDV: báo cáo đầy đủ tâm lý, nguyện vọng NB buồng, tăng cường quản lý, giám sát NNNB; BS trưởng, ĐDT khoa thường xuyên giám sát, đánh giá thực quy định đội Các phòng chức năng: kết họp với phòng ĐD đánh giá thực CSNB theo đội Bệnh viện: bổ nhiệm ĐD đội trưởng trình độ cao đẳng, đại học, kéo dài thời gian bố nhiệm; Tổ chức lóp đào tạo liên tục CSNB theo đội cho BS, ĐD; Quản lý cho ĐD đội trường; Khen thưởng cho cá nhân tập thể xuất sắc CSNB theo đội; Hàng năm BV cần tổ chức hội nghị CSNB theo đội đê cải thiện mơ hình, chia sẻ kinh nghiệm với BV khác nước ĐẶT VÁN ĐÈ Ngày nay, với phát triển kinh te - xã hội mức sống ngày cao mơ hình bệnh tật nhu cầu chăm sóc sức khoẻ cho người trở nên đa dạng đòi hỏi phải nâng cao chất lượng Theo học thuyết chăm sóc cùa Leininger "khơng có chừa bệnh mà khơng có chăm sóc, chăm sóc diễn mà khơng có điều trị ” [28] Chăm sóc đóng vai trị quan trọng q trình điều trị phục hồi sức khoẻ người bệnh (NB) [7] Thế giới nghiên cứu trải qua nhiều mơ hình tổ chức phân cơng chăm sóc NB (CSNB): Phân công theo NB; Phân công theo công việc; Điều dưỡng ban đầu; Chăm sóc người bệnh (CSNB) theo nhóm CSNB theo đội CSNB theo đội mơ hình tiên tiến, giới áp dụng từ năm 1950 Đội CSNB giới bao gồm: Điều dưỡng (ĐD); Bác sĩ (BS); Nhà tâm thần học; Dược sĩ; Nhân viên xã hội; Kỹ thuật viên phục hồi chức (PHCN) NB Một ĐD có trình độ chun mơn cao, lực quản lý làm đội trưởng, thành viên đội trao đổi thông tin, lập thực kế hoạch CSNB Mặc dù cịn hạn che mơ hình có nhiều ưu điểm, đặc biệt tính đồng đội cao, CSNB hiệu có phổi hợp cùa nhiều thành phần [7], [34], nước ta, từ năm 1993 đến nay, Bộ Y tế ban hành nhiều văn đạo CSNB nhằm nâng cao chất lượng điều trị chăm sóc Gần Thơng tư 07/TTBYT ngày 26/01/2011 Hướng dần công tác ĐD CSNB BV nêu rõ: NB trung tâm chăm sóc nên phải chăm sóc tồn diện, liên tục, bảo đảm hài lịng, chất lượng an tồn; Mỗi khoa bệnh viện (BV) cần lựa chọn mô hình phân cơng chăm sóc cho phù hợp [11] Đê NB chăm sóc tồn diện, nhân viên y te (NVYT) phải tham gia CSNB [8], Đặc biệt, cần có phối hợp chặt chẽ bác sĩ (BS), ĐD, NB người nhà NB (NNNB) Nói cách khác, cần xây dựng ê-kíp làm việc hay đội phối hợp CSNB [12] Tại Việt Nam, trước năm 1998 chưa có BV áp dụng mơ hình CSNB theo đội Được hỗ trợ chuyên gia Thụy Điển, mơ hình nghiên cứu, áp dụng BV Việt Nam-Thụy Điển ng Bí (BV ng Bí) khoa Ngoại Tổng hợp vào năm 19982000 Năm 2002-2004, mơ hình nhân rộng khối