Bộ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO - BỘ Y TẾ TRỮỜNG ĐẠI HỌC Y TÉ CÔNG CỘNG Trần Xuân Thanh ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ CAN THIỆP TĂNG CƯỜNG TUÂN THỦ ĐIỀU TRỊ CỦA BỆNH NHÂN HIV/AIDS TẠI PHÒNG KHÁM NGOẠI TRỦ TỈNH BẮC GIANG NĂM 2012 LUẬN VÃN THẠC sĩ Y TÉ CÔNG CỘNG Mã số chuyên ngành: 60.72.03.01 Hướng dẫn khoa học: TS Phạm Đức Mạnh PGS.TS Phan vẩn Tuông Hà Nội, 2012 LỜI CẢM ƠN! Trong suốt q trình học tập hồn thành luận văn này, quan tâm, giúp đỡ, hướng dẫn Thây, Cô, bạn học, anh, chị, em đơng nghiệp gia đình, băng tình cảm chân thành em bày tỏ lịng kính trọng biêt ơn sâu sắc xin gửi lời cảm ơn tới: Ban giám hiệu, Thầy giáo, Cô giáo Trường Đại học Y tế Cơng Cộng, tận tình giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ em hồn thành khóa học TS Phạm Đức Mạnh; PGS.TS Phan Văn Tường, tận tình hướng dẫn, bảo truyền đạt cho em kiến thức kinh nghiệm quý báu suốt trình thực luận văn Ban quản lý dự án phòng, chống HIV/AIDS Việt Nam Ngân hàng giới tài trợ, tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ em hồn thành khóa học Ban lãnh đạo, Trưởng khoa, phòng cán Trung tâm phòng, chống HIV/AIDS tỉnh Bắc Giang; Ban lãnh đạo cán khoa Truyền nhiễm Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Giang tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ nghiên cứu, chia sẻ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu đế em hoàn thành luận văn Các bạn bè lớp Cao học YTCC khoa 14 chia sẻ kinh nghiệm học tập, động viên suốt trình học tập, nghiên cứu Gia đình, người chia sẻ vất vả, vui, buồn nguồn động viên lớn suốt thời gian học tập, nghiên cứu Một lần nữa, em xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2012 Trần Xuân Thanh MUC LỤC NỘI DUNG DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẲT Trang i DANH MỤC CÁC BẢNG ii DANH MỤC CÁC BIẾU ĐỒ iii MỘT SỐ KHÁI NIỆM iv TÓM TẮT NGHIÊN cửu V ĐẶT VẤN ĐỀ MỤC TIÊU NGHIÊN cửu CHƯƠNG TỔNG QUAN TÀI LIỆU Điều trị thuốc kháng HIV (ARV) Tình hình H1V/AIDS giới Việt Nam Thực trạng chăm sóc, hỗ trợ điều trị HIV/AIDS giới Việt Nam 13 Một số nghiên cứu tiến hành 15 Khung lý thuyết yếu tố ảnh hưởng đến tuân thủ điều trị 20 CHƯƠNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN cứu 21 Đổi tượng nghiên cứu 21 Quy trình nghiên cứu 21 Thời gian địa điểm nghiên cứu 23 Thiết kế nghiên cứu 23 Phương pháp chọn mẫu cỡ mẫu 23 Phương pháp thu thập số liệu 23 Các biến số nghiên cứu 24 Tiêu chuẩn đánh giá 27 Phương pháp phân tích số liệu 27 10 Vấn đề đạo đức nghiên cứu CHƯƠNG KẾT QUẢ NGHIÊN cứu 27 29 Thông tin chung đổi tượng nghiên cứu 29 Kết thay đổi kiến thức điều trị tuân thú điều trị ARV 31 Kết thay đổi thực hành tuân thủ điều trị thuốc ARV 36 Một số yếu to liên quan đến kết tuân thủ điều trị ARV tỉnh 43 Một số kết sau điều tri ARV 47 CHƯƠNG BÀN LUẬN 50 Thông tin chung đối tượng nghiên cứu 50 Các yếu tố liên quan đến TTĐT ARV ĐTNC 54 Một số kết sau điều trị ARV ĐTNC , Điêm mạnh nghiên cứu Hạn chế nghiên cứu 57 Ý nghĩa tính ứng dụng nghiên cứu 58 CHƯƠNG KẾT LUẬN 59 58 Thay đổi kiến thức tuân thủ điều trị sau tháng can thiệp tăng 59 cường tuân thủ điều trị ARV Một số yếu tố liên quan đến tuân thủ điều trị ARV 59 Một số kết sau điều trị ARV ĐTNC 60 CHƯƠNG KHUYẾN NGHỊ 61 PHỤ LỤC 62 Phụ lục Cách đánh giá cho điểm 62 Phụ lục Giấy đồng ý phiếu tham gia trả lời nghiên cứu 65 Phục lục Nội dung gợi ý thảo luận nhóm 81 Phụ lục Hướng dẫn vấn sâu cán phòng khám 83 Phụ lục Hướng dẫn vấn sâu lãnh đạo TTPC HIV/AIDS 85 Phụ lục Phiếu thu thập thông tin từ bệnh án 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO 88 i DANH MỤC CÁC CHỮ VÀ KÝ HIỆU VIÉT TẮT AIDS : Acquired Immune Deficiency Syndrome (Hội chứng suy giảm miễn dịch mãc phải) ART ARV BN CBYT CTM ĐT ĐTNC ĐTV : Antiretroviral therapy (Liệu pháp kháng retrovirus) : Antiretroviral GSV HIV (Thuốc kháng vi rút chép ngược) : Bệnh nhân : Cán y tế : Công thức máu : Điều trị : Đối tượng nghiên cúư : Điều tra viên : Giám sát viên : Human Immunodeficiency Virus (Virút gây hội chứng suy giảm miễn dịch người) HAART : Highly Active Antiretroviral Therapy (Liệu pháp điều trị kháng vi rút hoạt tính cao) NTCH : Nhiễm trùng hội NC : Nghiên cứu OPC : Out-patient clinic (Phòng khám điều trị ngoại trú) PC : Phòng chổng PKNT : Phòng khám ngoại trú TCD4 : Tế bào lympho T mang thụ cảm CD4 TTĐT : Tuân thủ điều trị TTPC HIV/AIDS : Trung tâm phòng chổng HIV/AIDS TTYT : Trung tâm y tế UNAIDS : United Nation Programme on HIV/AIDS (Chương trình Liên họp quốc phịng chống HIV/AIDS) UNGASS : United Nation General Assembly Special Session (Phiên họp đặc biệt Đại hội đồng liên hợp quốc HIV/AIDS) i i DANH MỤC CÁC CHỮ VÀ KÝ HIỆU VIÉT TẮT WHO : World Health Organization (Tổ chức Y tế giới) ii i DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng Thông tin chung đối tượng nghiên cứu Trang 29 Bảng Nguyên nhân lây nhiễm HIV nới gới thiệu Trang 31 Bảng 3a Số buổi tham gia tập huấn kiến thức điều trị ARV Trang 32 Bảng 3b Kiến thức điều trị ARV Trang 34 Bảng Kiến thức tuân thủ điều trị ARV Trang 36 Bảng 5a Thực hành tuân thủ điều trị ARV ĐTNC Trang 38 Bảng 5b Thực hành tuân thủ điều trị ARV ĐTNC Trang 40 Bảng Thông tin người hỗ trợ điều trị thuốc ARV ĐTNC Trang 41 Bảng Sự hồ trợ người nhà nhân viên Y tế Trang 42 Bảng Tỷ lệ ĐTNC thực hành tuân thủ điều trị Trang 42 Bảng Mối liên quan tuổi với tuân thủ điều trị Trang 43 Bảng 10 Mổi liên quan đường lây với tuân thủ điều tri Trang 44 Bảng 11 Bảng 12 Mổi liên quan KT, TH với tuân thủ điều trị Mổi liên quan tác dụng phụ thuốc với TTĐT Trang 45 Trang 45 Bảng 13 Mối liên quan hỗ trợ với TTĐT Trang 46 Bảng 14 Thông tin kết điều trị ARV bệnh nhân Trang 46 Bảng 15 Cân nặng bệnh nhân trước sau điều trị bàng ARV Trang 47 Bảng 16 So sánh trung vị số lượng CD4 trước sau điều trị Trang 49 iv DANH MỤC CÁC BIỂU, ĐÒ THỊ Biểu đồ Số trường hợp nhiễm HIV phát qua năm Trang 12 Biểu đồ Người sống với đối tượng nghiên cứu Trang 30 Biểu đồ Hình thức xét nghiệm đổi tượng nghiên cứu Trang 30 Biêu đô Cách xử lý gặp tác dụng phụ thuốc Trang 33 Biểu đồ Tỷ lệ bệnh nhân kể tên thuốc phác đồ "•• Trang 35 Biểu đồ Thời gian điều trị ARV đối tượng nghiên cứu Trang 39 , Kết điều trị ARV ĐTNC thời điểm sau điều Biêu đô ’ trị Trang 47 Biểu đồ Trung vị số lượng CD4 trước sau điều trị Trang 48 I iv MỘT SỐ KHÁI NIỆM Người chẩn đốn nhiễm HIV: người có mẫu huyết dương tính với HIV mẫu dương tính ba lần xét nghiệm ba loại sinh phẩm với nguyên lý kháng nguyên khác (phương cách III) [10], [36] AIDS' Là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải người vi rút HIV gây [18], [22], [27], [39], Nhiễm trùng hội (NTCH): nhiễm trùng hội nguyên nhân gây bệnh tật tử vong người nhiễm HIV/AIDS Tần suất mắc lâm sàng NTCH phụ thuộc vào mức độ suy giảm miễn dịch, hành vi nguy yếu tô khác [18], [20], Thuẻc ARV (ART): Là thuốc điều trị kháng retrovirus Hiện thuốc điều trị phối họp từ loại trở lên Gọi thuốc kháng retrovirus HIV retrovirus [22], [27] Tuân thủ điều trị ARV: Tuân thủ điều trị ARV uổng liều thuốc định, uổng khoảng thời gian liều quy cách Tuân thủ điều trị ARV yếu tố quan trọng để đảm bảo thành công điều trị, tránh xuất kháng thuốc[22], [24], [27], Theo dõi tuân thủ điều trị: Đánh giá lại tuân thủ điều trị tất lần tái khám [21], [26] - Đánh giá tuân thủ dựa đếm số thuốc lại, tự báo cáo bệnh nhân, sổ nhỏ tự ghi, báo cáo người hỗ trợ điều trị (nếu có), đánh giá diễn biến lâm sàng xét nghiệm - Kiểm tra lại cách dùng thuốc, cách xử trí quên uổng thuốc Các giai đoạn nhiễm HIV: chia theo lâm sàng xét nghiệm [22], [27] - Theo lâm sàng: Chia giai đoạn, phụ thuộc vào bệnh lý liên quan đến HIV, tình trạng sụt cân, nhiễm trùng hội, bệnh ác tính, mức độ hoạt động thể lực - Theo xét nghiệm: Dựa vào lượng tế bào TCD4 tổng số tế bào lymphô: + Hoặc TCD4 < = 200 TB/mm3được coi suy giảm miễn dịch nặng + Hoặc tổng số TB lymphô