MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU .2 I LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI THỪA KẾ VÀ NGƯỜI KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG DI SẢN: Người thừa kế: 1.1 Khái niệm người thừa kế: 1.2 Điều kiện người thừa kế: 1.3 Quyền nghĩa vụ người thừa kế: .4 Người không quyền thừa kế di sản: 2.1 Người bị truất quyền hưởng di sản: 2.2 Người không hưởng di sản theo quy định Bộ luật Dân 2005… II NGƯỜI KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG DI SẢN THEO QUY ĐỊNH TẠI KHOẢN ĐIỀU 643 BLDS 2005 .7 Người bị kết án hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm người để lại di sản 1.1 Hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe người để lại di sản: .8 1.2 Hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản .9 1.3 Hành vi xâm phạm nghiêm trộng đến danh dự nhân phẩm người để lại di sản: .10 Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản: 11 Hành vi cố ý giết người thừa kế khác với mục đích chiếm đoạt phần toàn di sản mà người thừa kế khác có quyền hưởng: 14 3.1 Người thừa kế khác: 14 3.2 Hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác với mục đích chiếm đoạt phần toàn di sản mà người thừa kế khác có quyền hưởng: 15 Người có hành vi lừa dối cưỡng ép ngăn cản người để lại di sản việc lập di chúc, giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng phần toàn di sản trái với ý chí người để lại di sản: .16 4.1 Hành vi lừa dối, cưỡng ép ngă cản người để lại di sản việc lập di chúc nhằm hưởng phần tồn di sản trái với ý chí người để lại di sản .16 4.2 Hành vi giả mạo, sửa chữa di chúc, hủy bỏ di chúc nhằm hưởng mọt phần toàn tài sản trái với ý chí người lập di chúc: 17 III MỐI LIÊN HỆ GIỮA QUY ĐỊNH VỀ NGƯỜI KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG DI SẢN TẠI KHOẢN ĐIỀU 643 VỚI QUY ĐỊNH TẠI ĐIỀU 669 BLDS 20 KẾT LUẬN .21 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 22 LỜI MỞ ĐẦU Thừa kế với vai trò phạm trù kinh tế xã hôị xuất từ lâu đời sống xã hội người Pháp luật nhiều quốc gia sớm có có quy định thừa kế Ở Việt Nam nay, vụ án dân có liên quan đến thừa kế chiếm số lượng khơng nhỏ Chính quy định thừa kế Luật Dân có vai trị quan trọng Các vấn đề thừa kế quy định luật phức tạp liên quan tới nhiều luật khác Trong viết em xin tìm hiểu quy định người không hưởng thừa kế theo quy định Khoản Điều 643 mối liên hệ với Điều 669 Bộ luật Dân I LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI THỪA KẾ VÀ NGƯỜI KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG DI SẢN: Người thừa kế: 1.1 Khái niệm người thừa kế: Thừa kế chế định pháp luật dân bao gồm tổng hợp quy phạm pháp luật điều chỉnh việc chuyển dịch tài sản (cùng quyền sở hữu tài sản) người chết cho người khác theo di chúc theo trình tự định, đồng thời quy định phạm vi, quyền nghiện vụ phương thức bảo vệ quyền, nghĩa vụ người thừa kế Người thừa kế người hưởng quyền gánh chịu nghĩa vụ tài sản từ người chết theo ý chí mà người thể di chúc theo quy định pháp luật Người thừa kế theo di chúc người định di chúc nên cá nhân, tổ chức nào, trường hợp đặc biệt Nhà nước trở thành người thừa kế cá nhân có tài sản định đoạt di chúc Người thừa kế theo pháp luật phải người có rong mối quan hệ hôn nhân, huyết thống nuôi dưỡng với người để lại di sản, họ cá nhân Những người thuộc diện hàng thừa kế theo pháp luật xác địn theo ba hàng thừa kế quy định Điều 676 Bộ Luật Dân 2005 1.2 Điều kiện người thừa kế: Theo quy định Điều 635 Bộ luật Dân sự, cá nhân coi người thừa kế khi: Thứ nhất, cá nhân phải người cịn sống vào thời điểm mở thừa kế Nếu vào thời điểm phân chia di sản, có người thừa kế chết vào thời điểm mở thừa kế người thừa kế sống họ coi cịn sống quyền hưởng di sản Trong trường hợp người thừa kế bị tuyên bố chết trước thời điểm người để lại di sản chết họ sống trở trước di sản người chết phân chia họ coi cịn sống hưởng di sản, nhiên trước họ phải yêu cầu Tòa án hủy tuyên bố chết với họ Thứ hai, người phải thành thai trước người để lại di sản chết sinh sống sau thời điểm mở thừa kế Nếu cá nhân sinh khơng cịn sống tiếp nhận di sản Nhiều ý kiến cho điều kiện áp dụng người thừa kế theo pháp luật Nghĩa cá nhân sinh sống sau thời điểm mở thừa kế luôn hưởng di sản thừa kế theo di chúc, người để lại di sản xác định mà không bắt buộc phải thành thai tước người để lại di sản chết Cũng theo Điều 635 Bộ luật Dân 2005 quan, tổ chức coi người thừa kế theo di chúc quan, tổ chức cịn tồn vào thời điểm mở thừa kế Như vậy, quan, tổ chức người để lại di sản định làm người thừa kế theo di chúc “khơng cịn tồn vào thời điểm mở thừa kế” khơng hưởng di sản 1.3 Quyền nghĩa vụ người thừa kế: Quyền người thừa kế quy định Điều 642 Bộ luật Dân Theo nguyên tắc chung cá nhân có quyền hưởng di sản thừa kế theo di chúc theo pháp luật Ngồi người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp từ chối nhằm chốn tránh việc thực nghĩa vụ tài sản người khác Người thừa kế phải thực nghĩa vụ sau: _ Nhưng người thừa kế có trách nhiệm thực nghĩa vụ tài sản phạm vi di sản người chết để lại trừ trường hợp có thỏa thuận khác _ Trong trường hợp di sản chưa chia nghiã vụ tài sản người chết để lại người quản lý di sản thực theo thỏa thuận người thừa kế _ Trong trường hợp di sản chia người thừa kế thực nghĩa vụ tài sản người chết để lại tương ứng khơng vượt q phần tài sản mà nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác _ Trong trường hợp Nhà nước, quan, tổ chức hưởng di sản theo di chúc phải thực nghĩa vụ tài sản người chết để lại người thừa kế cá nhân Người không quyền thừa kế di sản: 2.1 Người bị truất quyền hưởng di sản: “Truất quyền thừa kế” trường hợp người để lại di sản không cho người thừa kế hưởng di sản Người bị truất quyền hưởng di sản khác với người không định di chúc hai trường hợp người không người để lại di chúc cho hưởng tài sản Khi người bị truất quyền thừa kế người khơng có quyền hưởng di sản theo di chúc lẫn theo pháp luật, nghĩa không hưởng di sản người để lại thừa kế Nhưng người không định di chúc họ có quyền hưởng thừa kế tài sản người chết theo pháp luật họ thuộc diện hành thừa kế Nếu di chúc khơng có hiệu lực hay vô hiệu phần, người thừa kế di chúc từ chối hưởng di sản chia tài sản theo di chúc mà di sản cịn lại chia theo pháp luật họ hưởng theo pháp luật Người lập di chúc có quyền định người thừa kế, truất quyền hưởng di sản người thừa kế Việc truất quyền thừa kế phải ghi rõ di chúc truất quyền thừa kế không cho hưởng di sản Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc ( quy định Điều 669 Bộ luật Dân 2005) quyền hưởng di sản thừa kế (bằng hai phần ba suất người thừa kế theo pháp luật tài sản chia theo pháp luật) cho dù người bị người lập di chúc truất quyền hưởng di sản Họ không hưởng di sản từ chối nhận di sản rơi vào trường hợp quy định taị Khoản Điều 643 BLDS 2005 (bị pháp luật tước quyền thừa kế) 2.2 Người không hưởng di sản theo quy định Bộ luật Dân 2005: Theo Khoản Điều 643 BLDS 2005 phạm vi người khơng quyền hưởng di sản người bị pháp luật tước quyền thừa kế có hành vi trái pháp luật, xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm người để lại di sản người thừa kế khác, có hành vi khơng xứng đáng với bổn phận mình, người có hành vi vạy khơng xứng đáng hưởng di sản ngưởi để lại thừa kế, khơng có quyền hưởng thừa kế theo pháp luật Đây người bị kết án hành vi quy định điểm a, c Khoản Điều 643 (hành vi cố ý xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe người để lại di sản, hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến danh dự, nhân phẩm người đó, hành vi cố ý xâm phạm đến tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng phần toàn phần di sản mà người thừa kế hưởng) thực hành vi quy định điểm b, d Khoản Điều 643 BLDS 2005, cho dù không bị kết án hành vi (hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản; hành vi lừa dối, cưỡng ép ngăn cản người để lại di chúc việc lập di chúc, giả mào di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng phần tồn tài sản trái với ý chí người để lại di sản Những người hưởng di sản người để lại di sản họ người thừa kế người để lại di sản (vì họ thuộc diện hàng thừa kế theo pháp luật người đẻ lại di sản người để lại di sản lập di chúc cho họ hưởng thừa kế thuộc trường hợp quy định Điều 669 Bộ luật Dân sự) có hành vi nêu nên họ bị pháp luật tước quyền thừa kế Tuy nhiên nhằm tơn trọng ý chí cua người để lại di sản nên người nói hưởng di sản “nếu người để lại di sản biết hành vi họ mà cho họ hưởng di sản theo di chúc” (theo Khoản Điều 643 Bộ luật dân 2005) Đối với người không hưởng di sản theo quy định Bộ luật Dân 2005 họ đương nhiên không hưởng di sản di sản chia theo pháp luật, họ có quyền hưởng phần di sản chia theo di chúc người để lại di chúc biết hành vi họ mà để lại tài sản cho họ di chúc Khi xác định suất thừa kế theo pháp luật để tính phần thừa kế cho người người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc theo quy định Điều 669 Bộ luật Dân họ không tham số số chia để tính nhân suất Như vậy, người không quyền hưởng di sản theo nghĩa rộng bao gồm người bị truất quyền hưởng (trừ người hưởng thừa kế theo Điều 669 Bộ luật Dân 2005) di sản bị tước quyền hưởng thừa kế Tuy nhiên phạm vi viết ta nghiên cứu trường hợp bị tước quyền hưởng di sản thừa kế theo Điều 643 Bộ luật Dân 2005 II NGƯỜI KHÔNG ĐƯỢC HƯỞNG DI SẢN THEO QUY ĐỊNH TẠI KHOẢN ĐIỀU 643 BLDS 2005 Khoản Điều 643 Bộ luật Dân 2005 quy định: “1 Những người sau không quyền hưởng di sản: a) Người bị kết án hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm người đó; b) Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản; c) Người bị kết án hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng mooyj phần hpawcj toàn phần di sản mà người thừa kế có quyền hưởng; d) Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép ngăn cản người để lại di chúc việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng phần toan di sản trái với ý chí người để lại di sản …” Người bị kết án hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm người để lại di sản 1.1 Hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe người để lại di sản: Hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người để lại di sản hành vi tước đoạt tính mạng người để lại di sản cách trái pháp luật hình thức, dù với động hay mục đích gì, kể đồng ý, yêu cầu nạn nhân hay hành vi chống trả liệt vượt giới hạnh phịng vệ đáng Hành vi tước đoạt tính mạng người khác hành vi có khả thực gây chết họ, thực hành động không hành động, dạng chủ yếu như: đánh, đấm, đá, đâm, chém, xô đẩy, đầu độc, bóp cổ, bịt mặt, miệng, mũi, dìm xuống nước,… (các dạng hành động), bỏ mặc chết (dạng khơng hành động); cịn thực thơng qua hành động người khơng có lực hành vi hình (việc xúi giục người 14 tuổi thực hành vi giết người, lúc hành vi xúi giục coi hành vi giết người); với công cụ phương tiện thực tội phạm khác nhau: dao, súng, gậy côn, tuýp, thuốc độc,… Về mặt chủ quan, hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe người để lại di sản phải thực với lỗi cố ý, nghĩa người phạm tội nhận thức dược rõ hành vi vi phạm nguy hiểm gây hậu chết người mong muốn (cố ý trực tiếp) có ý thức để mặc cho hậu xảy (cố ý gián tiếp) Như hành ví hành vi vô ý làm chết người (Điều 98,99 BLHS) vơ ý gây thương tích nười phạm tội không bị tước quyền thừa kế tài sản người bị họ vô ý làm chết vơ ý gây thương tích Cũng tước quyền thừa kế người có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe người để lại di sản người có hành vi xâm phạm bị kết án hành vi án có hiệu lực pháp luật Cơ sở để tước quyền hưởng di sản người thừa kế có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe người để lại di sản việc quan có thẩm quyền xác nhận hành vi phạm tội án hình kết án họ tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe người khác theo BLHS 1999 (các Tội giết người Điều 93, Tội giết đẻ Điều 94, Tội giết người trạng thái tinh thần bị kích động mạnh Điều 95, Tội giết người vượt q giới hạn phịng vệ đáng Điều 96, Tội cố ý gây thương tích gây tổn hại cho sức khỏe người khác Điều 104, Tội gây cố ý thương tích gây tổn hại cho sức khỏe người khác trạng thái tinh thần bị kích động mạnh Điều 105, Tội cố ý gây thương tích gây tổn hại cho sức khỏe người khác vượt giới hạn phòng vệ đáng 106 Bộ luật Hình 1999) án coi để tước quyền hưởng di sản người có hiệu lực pháp luật, lẽ “Khơng bị coi có tội chưa có án kết tội có hiệu lực tịa án” (Điều 10 Bộ luật Tố tụng hình 2004) 1.2 Hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản Hành vi ngược đãi hành vi đối xử tàn nhẫn, tồi tệ người thân, người lệ thuộc thơng qua hững hành vi đánh đập, chửi mắng, nhục mạ, bỏ mặc, giam hãm, bắt lao động nặng nhọc, không cho học hành,… thân người ngược đãi có đật đủ điều kiện để đối xử tốt Hành vi hành hạ hành vi đối xử tàn ác gây đau đớn thể xác tinh thần cho người khác, xúc phạm, làm nhục người lệ thuộc vào khiến họ bị giày vị, đau khổ; hành hạ xảy thường xun có tính chất nghiêm trọng hành vi ngược đãi Về mặt chủ quan, người thực hành vi đương nhiên có lỗi cố ý trực tiếp cố ý gián tiếp tha người có hành vi hành hạ, ngược đãi thực hành vi nhận thức rõ hành vi mình, thấy hậu hành vi mong muốn để mặc cho hậu xảy Cấu thành tội phạm khơng địi hỏi hai hành vi phải gây thương tích tổn sức khỏe cho người khác với tỉ lệ thương tật mà quy định hành vi ngược đãi, hành hạ phải có tính chất nghiêm trọng Tuy nhiên mức độ hành vi nói bị xem nghiêm trọng pháp luật chưa có quy định văn cụ thể Dù vậy, theo pháp luật quy định người có hành vi ngược đãi, hành hạ người để lại di sản bị tước quyền hưởng di sản thừa kế hành vi bị kết án án có hiệu lực pháp luật Vì vậy,cần phải hiểu hành vi nói thỏa mãn đầy đủ dấu hiệu cấu thành tội phạm bị kết án hành vi hàm chứa tính chất nghiêm trọng Nghĩa việc truy cứu trách nhiệm hình kết án hành vi nói trên, án hình kết án người có hành vi ngược đãi, hành hạ người để lại di sản xác định tính nghiêm trọng hành vi sở để định người có hành vi khơng hưởng di sản 1.3 Hành vi xâm phạm nghiêm trộng đến danh dự nhân phẩm người để lại di sản: Hành vi xâm phạm nghiêm trọng danh dự nhân phẩm người khác thường thông qua việc dùng lời lẽ, hành vi, văn bản, hình ảnh bịa đặt mang tính chất chửi mắng, thóa mạ, miệt thị, sỉ nhục, xâm phạm; loan truyền điều biết rõ bịa đặt nhằm xâm phạm , hạ thấp danh dự, gây tổn thương nghiêm trọng gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp người khác 10 Về mặt trách nhiệm hình sự, hành vi cấu thành tội làm nhục người khác (Điều 121) tội vu khống (Điều 122) có hành vi vu khống, làm nhục ông, bà, cha, mẹ, người dạy dỗ, nuôi dưỡng, chăm sóc chữa bệnh cho cịn thuộc trường hợp tăng nặng khung hình phạt Cơ sở để tước quyền thừa kế người có hành vi xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm người để lại di sản án có hiệu lực pháp luạt kết án hành vi Tóm lại, điểm a Khoản Điều 643 Bộ luật Dân 2005 quy định: người thừa kế có hành vi cố ý xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm người để lại di sản bị kết án hành vi bị tước quyền thừa kế người mà họ xâm phạm Nếu người thừa kế bị kết án tội hành vi vô ý làm chết người để lại di sản hửng thừa kế người bị người thừa kế gây chết Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản: Nuôi dưỡng chăm lo vật chất người với người khác cho dù họ có chung sống hay khơng Người thừa kế bị coi có hành vi vi phạm nghĩa vụ nuôi dưỡng người Luật Hơn nhân Gia đình xác định có nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản họ không thực nghĩa vụ Theo quy định Luật Hơn nhân Gia đình năm 2000 nước ta người thừa kế xác định người có nghĩa vụ cấp dưỡng người để lại thừa kế trường hợp sau đây: Thứ nhất, người để lại thừa kế cha, mẹ họ Tại Khoản Điều 36 Luật Hơn nhân Gia đình năm 2000 quy định: “Con có nghĩa vụ ni dưỡng cha mẹ, đặc biệt cha mẹ ốm đau, già yếu, tàn tật; trường hợp gia đình có nhiều phải chăm sóc ni dưỡng cha mẹ” Theo quy định bổn phận phải chăm sóc, 11 ni dưỡng cha mẹ trường hợp, tình trạng kinh tế, sức khỏe cha mẹ Thứ hai, người để lại thừa kế họ Nếu nghĩa vụ phải chăm sóc, ni dưỡng cha mẹ trường hợp, hồn cảnh cha mẹ có nghĩa vụ chăm sóc, ni dưỡng chưa thành iên chưa thành niên bị tàn tật, lực hành vi dân sự, khơng có khả lao động khơng có tài sản để tự ni sống thân (Khoản 1, Điều 36, Luật Hơn nhân Gia đình năm 2000) Cha mẹ người thừa kế theo pháp luật di sản để lại cha mẹ không hưởng thừa kế theo pháp luật di sản cha mẹ khơng thực việc ni dưỡng nằm tình trạng nói Ngược lại, người lập di chúc định đoạt tài sản có đủ lực hành vi dân mười lăm tuổi dù chưa đủ mười tám tuooit có đồng ý cha, mẹ người giám hộ Vì vậy, cha mẹ người thừa kế theo di chúc ba trường hợp: Người thành niên có lực hành vi dân sự, người trịn mười lăm tuổi, người thành niên bị tàn tật (không bị lực hành vi dân sự) Trong cha mẹ có nghĩa vụ ni dưỡng (người để lại di sản) hai trường hợp sau Vì tước quyền hưởng di sản theo di chúc cha mẹ hai trường hợp họ không thực nghĩa vụ nuôi dưỡng Thứ ba, người để lại thừa kế theo di chúc anh, chị em họ Theo quy định Điều 48 Luật Hôn nhân Gia đình năm 2000 anh, chị em có nghĩa vụ ni dưỡng trường hợp khơng cịn cha mẹ cha mẹ khơng có điều kiện trơng nom, ni dưỡng, giáo dục Phạm vi anh chị em ruột bao gồm người có quan hệ huyết thống trực hệ đời (anh, chị, em cha mẹ; anh, chị, em cha khác mẹ; anh, chị, em mẹ khác cha) 12 Như vậy, nghĩa vụ nuôi dưỡng anh, chị, em (người thừa kế theo di chúc) người để lại thừa kế người nằm tình trạng trên, đồng thời họ người chưa thành niên (tròn mười lăm chưa đủ mười tám tuổi) người bị tàn tật không bị lực hành vi Thứ tư, người để lại thừa kế ông, bà họ Luật Hơn nhân Gia đình năm 2000 xác định cháu có nghĩa vụ phụng dưỡng ơng, bà (theo Khoản Điều 47) Vì vậy, người thừa kế theo di chúc cháu mà không thực nghĩa vụ không quyền hưởng di sản theo di chúc mà ông, bà xác định Thứ năm, người để lại thừa kế cháu họ Ông, bà nội, ngoại có nghĩa vụ ni dưỡng cháu trường hợp cháu chưa thành niên thành niên bị tàn tật, lực hành vi dân sự, khơng có khả ni khơng có tài sản để tự ni dưỡng mình, đồng thời khơng có cha mẹ, anh, chị, em ni dưỡng (Khoản Điều 47 Luật Hôn nhân Gia đình) Vì thế, người để lại thừa kế cháu nằm tình trạng mà ơng, bà người thừa kế không thực nghĩa vụ nuôi dưỡng họ khơng quyền hưởng di sản cháu Nếu người cháu có đủ lực hành vi để lập di chúc di chúc ơng bà hưởng thừa kế theo di chúc sau người cháu lại lam vào tình trạng cần ni dưỡng ơng bà người có nghĩa vụ lại khơng thực nghĩa vụ ơng bà khơng có quyền hưởng di sản theo di chúc người cháu Thứ sáu, người để lại di chúc vợ chồng họ Luật Hôn nhân Gia đình năm 2000 khơng xác định nghĩa vụ nuôi dưỡng vợ chồng mà xác định nghĩa vụ cấp dưỡng lẫn họ ly hôn Giữa vợ chồng phải tồn quan hệ hôn nhân hợp háp hôn nhân thực tế pháp luật thừa nhận Trong trường hợp vợ, chồng ly 13 án có hiệu lực pháp luật mà bên chết bên cịn lại không người thừa kế theo pháp luật mà người thừa kế theo di chúc Nếu sau ly bên có nghĩa vụ cấp dưỡng khơng thực nghĩa vụ khơng hưởng thừa kế theo di chúc bên lại sau người chết Những người xác định có nghĩa vụ ni dưỡng người để lại di sản khơng có quyền hưởng di sản thừa kế vi phạm nghĩa vụ nuôi dưỡng bị coi nghiêm trọng Nhưng tính chất nghiêm trọng lại chưa pháp luật quy định cụ thể điểm b Khỏan Điều 143 BLDS lại không quy định hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản phải bị kết án án có hiệu lực pháp luật Trên thực tế thấy tính nghiêm trọng khơng ni dưỡng, cấp dưỡng mà người để lại di sản ốm đau, lâm vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng Như vậy, theo điểm b Khoản Điều 643 Bộ Luật Dân 2005 người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản khơng có quyền hưởng di sản người để lại di sản cho dù hành vi vi phạm không bị kết án Hành vi cố ý giết người thừa kế khác với mục đích chiếm đoạt phần tồn di sản mà người thừa kế khác có quyền hưởng: 3.1 Người thừa kế khác: Người thừa kế khác là: _ Người thừa kế theo di chúc theo pháp luật người để lại di sản _ Khơng có cháu để thừa kế vị có con, cháú thuộc trường hợp không hưởng thừa kế từ chối nhận di sản _ Nếu người thừa kế theo pháp luật người hàng với người thừa kế có hành vi giết thuộc hàng người thừa kế người mà người có quyền vị 14 3.2 Hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác với mục đích chiếm đoạt phần tồn di sản mà người thừa kế khác có quyền hưởng: Chỉ tước quyền thừa kế người có hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác, hành vi xâm phạm đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm người thừa kế khác cho dù có bị kết án khơng làm ảnh hưởng đến quyền hưởng di sản người thừa kế Hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác hành vi cố ý tước đoạt tính mạng người thừa kế khác cách trái pháp luật, hành vi khách quan cấu thành tội phạm tội giết người (tương tự hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người để lại di sản) Nhưng hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác địi hỏi phải với mục đích chiếm đoạt phần toàn di sản người để lại di sản , người có hành vi bị pháp luật tước quyền thừa kế Người có hành vi vô ý làm chết người thừa kế khác thực hành vi đe dọa giết người thừa kế khác thực hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác khơng nhằm mục đích chiếm đoạt phần tồn di sản mà người thừa kế khác hưởng cho dù bị kết án hành vi người khơng bị tước quyền thừa kế Tuy niên thực tế có trường hợp người thừa kế giết người thừa kế khác để chiếm đoạt di sản mà nhằm mục đích cho người thân hưởng phần tồn di sản cần tước quyền thừa kế người Cơ sở để tước quyền thừa kế người có hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác giống trường hợp hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm người để lại di sản, hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác phải hành vi cố ý bijkeets án án có hiệu lực pháp luật, có nghĩa người có hành vi khơng bị kết án hành vi không bị tước quyền hưởng di sản Tuy nhiêm, 15 việc tước bỏ quyền thừa kế người có hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác phải xem xét đến động cơ, mục đích người có nhăm mục đích chiếm đoạt phần tồn phần di sản mà người thừa kế bị xâm phạm tính màng hưởng hay khơng Người có hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác với mục đích chiếm đoạt di sản khơng bị tước quyền hưởng di sản người để lại thừa kế mà bị tước quyền hưởng di sản người thừa kế khác (nếu thân người có hành vi xâm phạm tính mạng người thừa kế khác người thừa kế theo pháp luật hoăc theo di chúc người mà có hành vi xâm phạm tính mạng) Người có hành vi lừa dối cưỡng ép ngăn cản người để lại di sản việc lập di chúc, giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng phần toàn di sản trái với ý chí người để lại di sản: Trong năm hành vi liệt kê điểm d Khoản Điều 143 Bộ luật Dân 2005 ba hành vi đầu (lừa dối, cưỡng ép ngăn cản người lập di chúc việc lập di chúc) dẫn đến trường hợp chia di sản theo pháp luật ( di chúc vơ hiệu tồn vơ hiệu phần), hai hành vi (sửa chữa, hủy di chúc) sau làm phát sinh tranh chấp vụ án thừa kế theo di chúc 4.1 Hành vi lừa dối, cưỡng ép ngă cản người để lại di sản việc lập di chúc nhằm hưởng phần tồn di sản trái với ý chí người để lại di sản Di chúc thể ý chí cá nhân nhằm chuyển tài sản cho người khác sau chết (Điều 646 Bộ luật Dân 2005); số điều kiện để di chúc coi hợp pháp “người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt lập di chúc, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép,…” (điểm a Khoản Điều 652 Bộ luật Dân 2005) Như người thừa kế có hành vi lừa dối, cưỡng ép ngăn cản người để lại di sản việc lập di chúc, di chúc lập tác động người khác di chúc khơng cịn 16 thống ý chí bày tỏ ý chí người để lại di sản nên khơng cịn hiệu lực nữa, điều làm phát sinh trường hợp thừa kế theo pháp luật Người có hành vi lừa dối người để lại di sản việc lập di chúc nhằm hưởng phần toàn di sản trái với ý chí người để lại di sản bị tước quyền hưởng di sản người để lại di chúc Hành vi lừa dối thực hành động việc cố ý dùng mưu mô, thủ đoạn, lời lẽ giả dối, cung cấp thông tin sai thật khiến người lập di chúc tin vào thông tin lập di chúc trái với ý nguyện thật mình; thơng qua việc khơng hành động im lặng biết mà khơng nói lên thật nhằm mục đích để người lập di chúc định đoạt tài sản theo hướng có lới cho cho người khác theo ý Người có hành vi lừa dối không hưởng di sản di sản chia theo pháp luật người người thừa kế theo pháp luật người để lại di sản Nhưng quy định vậy, người lừa dối không nhằm mục đích cho hưởng di sản mà mục đích người khác hưởng thừa kế người có hành vi lừa dối khơng bị tước quyền hưởng di sản Hành vi cưỡng ép, ngăn cản người để lại di sản việc lập di chúc hành vi tác động đến tâm lý, tinh thần người để lại di sản buộc họ phải lập di chúc định đoạt tài sản trái với ý nguyện đích thực Trong trường hợp người thừa kế thuộc diện thừa kế theo pháp luật di chúc bị tước quyền thừa kế chia di sản theo pháp luật (do di chúc vô hiệu) 4.2 Hành vi giả mạo, sửa chữa di chúc, hủy bỏ di chúc nhằm hưởng mọt phần toàn tài sản trái với ý chí người lập di chúc: Pháp luật thừa kế quy định có người lập di chúc có quyền sửa đổi, bổ sung, thay thế, hủy bỏ di chúc (Điều 662 Bộ luật Dân 2005) nên người khác khơng có quyền trường hợp hành vi nhằm mục đích hưởng di sản bị tước quyền hưởng di sản người lập di chúc 17 _ Hành vi giả mạo di chúc việc lập di chúc theo ý chí nhằm thay di chúc người để lại di sản khiến người khác tưởng lầm người lập di chúc có để lại di chúc _ Hành vi sửa chữa di chúc hành vi thay đổi, phủ nhận (sửa đổi, bổ sung phần toàn nội dung di chúc, quy định thêm số vấn đề mà người để lại di sản lập di chúc trái với ý chí người cịn sống thường với mục đích nhăm có lợi cho người sửa di chúc Với mục đích nhằm hưởng kỷ phần di sản nhiều so với phần di sản mà người lập di chúc định đoạt cho nhằm hưởng toàn di sản người lạp di chúc nên người cho dù có tên di chúc thừa kế thực hành vi nói Đây hành vi xâm phạm đến ý chí tự nguyện người lập di chúc xâm phạm quyền lợi hợp pháp người thừa kế khác Vì người có hành vi bị tước bỏ quyền hưởng di sản _ Hành vi hủy di chúc hành vi dùng thủ đoạn (xé, đốt, vứt…) tác động đến di chúc khiens di chúc củ người để lại di sản khơng cịn tồn tại, bị phá hủy hồn tồn, khơng cịn ngun vẹn, khơng thể phục hồi trạng thái ban đầu Thơng thường người có hành vi hủy di chúc người thừa kế theo pháp luật người lập di chúc họ khơng có tên số người hưởng di sản theo di chúc bị người lập di chúc truất quyền thừa kế Vì vậy, họ hủy di chúc nhằm để việc thừa kế giải theo pháp luật họ hưởng kỷ phần theo luật định Ngoài ra, người thừa kế theo di chúc thực hành vi hủy di chúc người để lại di sản trường hợp người để lại di sản cho họ hưởng phần di sản thừa kế so với phần di sản mà họ hưởng di sản chia theo pháp luật Trong trường hợp họ hủy di chúc nhằm hưởng phần di sản thừa kế nhiều 18 Cơ sở để tước quyền thừa kế người có hành vi giả mạo, sửa chữa, hủy di chúc hành vi phải trái với ý chí người để lại di sản Nếu việc giả mạo sửa chữa, hủy bỏ không trái với ý chí người lập di chúc tất nhiên tước quyền thừa kế họ Thực tế phát sinh nhiều trường hợp người thừa kế cố tình daaus chúc thư dấu phần tài sản mà người chết để lại, hành vi ngược lại với nguyên tắc vè thừa kế lại chưa có quy định tước quyền thừa kế người có hành vi Tuy nhiên, xác định việc tước bỏ quyền hưởng di sản người thừa kế trường hợp nói cần tơn trọng quyền định đoạt người lập di chúc, cho người nói hưởng di sản “nếu người để lại di sản biết hành vi người cho hưởng di sản theo di chúc” (Khoản Điều 643 Bộ luật Dân 2005) Dựa vào quy định xác định việc người thừa kế bị tước quyền hưởng di sản hay không dựa vào ba tình sau: _ Nếu người để lại di sản biết hành vi trái pháp luật người thừa kế mà đồng ý cho họ hưởng di sản thừa kế người thừa kế có hành vi trái pháp luật hưởng di sản theo di chúc người để lại di sản (trong trường hợp người có để lại di chúc) Nhưng người thừa kế có hanhf vi khơng hưởng thừa kế theo pháp luật trường hợp lý phần tồn di sản người để lại di sản chia theo pháp luật _ Nếu người để lại di sản biết hành vi trái pháp luật người thừa kế mà khơng thể thái độ khơng có ý kiến việc có cho người thừa kế hưởng di sản hay khơng đương nhiên người thừa kế có hành vi trái pháp luật bị tước quyền hưởng thừa kế theo pháp luật lẫn di chúc _ Nếu người để lại di sản chết trước người thừa kế có hành vi trái pháp luật người thừa kế chắn bị tước quyền hưởng di sản 19