MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU PHẦN CÁC KHÁI NIỆM CHÍNH Khái niê ̣m xu thế họ c Khái niê ̣m hòa bình .3 ôn Khái niê ̣m hợp tác M PHẦN TÌNH HÌNH XU THẾ ận Trong thời kỳ chiến tranh lạnh tiể u lu Sau thời kỳ chiến tranh lạnh PHẦN NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH XU THẾ .5 Bà i Hê ̣ quả của chiến tranh .5 Quá trình các nước đổi mới tư đối ngoại Xu thế toàn cầu hóa và quá trình hô ̣i nhâ ̣p ktế quốc tế… Chung tay giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu .10 KẾT LUẬN CHUNG: 12 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c  LỜI MỞ ĐẦU Chiến tranh lạnh là chính sách thù địch về mọi mă ̣t của Mĩ và các nước đế quốc quan ̣ với Liên Xô nói riêng và các nước xã hô ̣i chủ nghĩa nói chung Trong khoảng thời gian này, Mĩ và các nước đế quốc ráo riết chạy đua vũ trang, tăng cường ngân sách quân sự, thành lâ ̣p các khối quân sự, các cứ quân sự bao quanh Liên Xô và các nước xã hô ̣i chủ nghĩa; đồng thời gây các cuô ̣c chiến tranh đàn áp phong trào giải phóng dân tô ̣c thế giới Sau 40 năm ròng rã kéo dài cuối cùng chiến tranh lạnh cũng kết thúc với sự sụp đổ của của siêu cường Liên Xô và ̣ thống xã hô ̣i chủ nghĩa ở Đông Âu, cùng với đó là sự suy yếu tương đối của Mĩ, sự trỗi dâ ̣y mạnh mẽ của Tây Âu, Nhâ ̣t Bản, Trung Quốc và sự phân hóa của các nước thế giới thứ Mô ̣t lần nữa diê ̣n mạo thế giới tưởng chừng đã ổn định lại có những sự thay đổi hết sức phức tạp Hê ̣ thống thế giới đối đầu lưỡng cực bị phá vỡ cũng những hâ ̣u quả nă ̣ng nề về vâ ̣t chất lẫn tinh thần mà chiến tranh lạnh gây đã đẩy các quốc gia mà trước hết là các cường quốc vào tình thế buô ̣c phải nhìn nhâ ̣n và xây dựng lại đường lối phát triển và xu thế chiến lược của mình cho phù hợp với trâ ̣t tự thế giới mới dần được hình thành bối cảnh biến đổi khôn lường của thế giới Trong những năm đầu sau chiến tranh lạnh kết thúc, các cường quốc đều bắt tay vào viê ̣c điều chỉnh mô ̣t cách toàn diê ̣n chiến lược quốc gia và chính sách đối ngoại của riêng mình nhằm tìm kiếm mô ̣t vị trí mới cục diê ̣n thế giới dần được đa cực hóa Kết thúc chiến tranh lạnh cũng là kết thúc của sự phân chia thế giới thành nhiều mảnh vụn và hướng tới toàn cầu hóa theo nghĩa là mô ̣t tiến trình phát triển mới về chất của nhân loại Các quốc gia tự nhâ ̣n thấy chỉ có trì môi trường hòa bình thế giới, cùng hợp tác toàn diê ̣n, đă ̣c biê ̣t là lĩnh vực kinh tế thì mới có điều kiê ̣n để phát triển đất nước, khôi phục hâ ̣u quả chiến tranh và cùng chung tay giải quyết các vấn đề toàn cầu Xu thế hòa bình, hợp tác để phát triển thế giới giữa các cường quốc nói riêng và các quốc gia thế giới nói chung cũng từ đó mà dần hình thành Xu thế này không chỉ tồn tại sau thời kỳ chiến tranh lạnh mà còn kéo dài và có ảnh hưởng mạnh mẽ nền chính trị thế giới cho đến tâ ̣n ngày hôm Bài tiểu luâ ̣n tâ ̣p trung làm rõ tình hình và đă ̣c biê ̣t là sâu phân tích và làm rõ nguyên nhân hình thành xu thế này kể từ sau chiến tranh lạnh PHẦN CÁC KHÁI NIỆM CHÍNH Khái niê ̣m xu thế: Xu thế là chiều hướng phát triển lên hoă ̣c cách thức của sự thay đổi được nhiều đối tượng (quốc gia, cá nhân hoă ̣c tổ chức) lựa chọn hướng đến và trở thành mô ̣t trào lưu mang tính thời đại mới mô ̣t khoảng thời gian nhất định nào đó Khái niê ̣m hòa bình: ận M ôn họ c Hòa bình là trạng thái xã hô ̣i không có chiến tranh, không dùng vũ lực để giải quyết các tranh chấp quan ̣ giữa các quốc gia, dân tô ̣c hay giữa các nhóm chính trị xã hô ̣i khác Hòa bình đối lâ ̣p với chiến tranh Nếu chiến tranh là tình trạng xung đô ̣t vũ trang giữa các quốc gia thì hòa bình được hiểu mô ̣t cách đơn giản là tình trạng không xảy xung đô ̣t vũ trang nào cả, các đối tượng, chủ thể quan ̣ quốc tế sẵn sàng dàn xếp và giải quyết các vấn đề tranh chấp bằng thương lượng, đàm phán thay vì dùng bạo lực Trong các quốc gia có nhiều chính đảng (đa đảng) thì hòa bình cũng được hiểu là mối quan ̣ hòa hảo, tôn trọng và theo công lý giữa các đảng phái Nhìn chung hình thái hòa bình thường không liên tục và bị gián đoạn bởi các cuô ̣c chiến tranh Bà i tiể u lu Trước quan niê ̣m về hòa bình là xã hô ̣i không có chiến tranh Tuy nhiên ngày hòa bình còn được hiểu không chỉ là sự vắng mă ̣t của đấu tranh vũ trang mà còn là mô ̣t trâ ̣t tự tích cực mà đó ý chí muốn dàn xếp tranh chấp mô ̣t cách hòa bình chiếm được ưu thê Khái niê ̣m hợp tác: Hợp tác là sự cô ̣ng tác, hỗ trợ lẫn giữa hai hay nhiều chủ thể (cá nhân, tổ chức hoă ̣c quốc gia) nhiều phương diê ̣n, đă ̣c biê ̣t là lĩnh vực kinh tế hoă ̣c các vấn đề mang tính mang tính toàn cầu nhằm giải quyết mô ̣t mục tiêu chung nào đó mà cả hai đều hướng tới Hợp tác để phát triển với mục tiêu hòa bình và dựa các nguyên tắc: tôn trọng đô ̣c lâ ̣p chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiê ̣p vào công viê ̣c nô ̣i bô ̣ của nhau, hợp tác bình đẳng cùng có lợi, giải quyết các vấn đề mâu thuẫn, bất đồng hoă ̣c tranh chấp bằng biê ̣n pháp thương lượng hòa bình, không dùng vũ lực hoă ̣c đe dọa sử dụng vũ lực, phản đối mọi âm mưu, hành đô ̣ng gây sức ép, áp đă ̣t và cường đối với quốc gia khác PHẦN TÌNH HÌNH XU THẾ Trong thời kỳ chiến tranh lạnh: Bà i tiể u lu ận M ôn họ c Mă ̣c dù chiến tranh giữa phương Đông và phương Tây hay là những xung đô ̣t khu vực mang đâ ̣m màu sắc xung đô ̣t Đông – Tây chiến tranh lạnh đã không ngừng xảy nhìn chung thì toàn bô ̣ quá trình của cuô ̣c chiến tranh lạnh, suốt cả thời kỳ kéo dài 40 năm, kẻ khởi xướng và tham dự chủ yếu của chiến tranh lạnh – Mỹ và Liên Xô tránh viê ̣c đối kháng quân sự trực tiếp với đối phương (viê ̣c giao chiến của máy bay hai nước thời kì chiến Triều Tiên là ngoại lê ̣), mô ̣t cuô ̣c chiến tranh thế giới cũng không xảy ra, nhân dân thế giới vì vâ ̣y mà được hưởng mô ̣t thời kì hòa bình dài gần nửa thế kỷ Từ ý nghĩa này có thể nói, chiến tranh lạnh không phải là chiến tranh thực sự mà là mô ̣t cuô ̣c chiến tranh được tiến hành thầm lă ̣ng hòa bình Từ bắt đầu chiến tranh lạnh cho tới Liên Xô hoàn toàn tan rã, giữa hai nước siêu cường Liên Xô đã nhiều lần xảy đối kháng kịch liê ̣t và dẫn đến khủng hoảng trầm trọng, tới bờ vực chiến tranh mỗi cuô ̣c khủng hoảng, Liên Xô và Mỹ đều tự giác hay bắt buô ̣c phải thực hiê ̣n hợp tác với nhau, áp dụng những biê ̣n pháp hữu hiê ̣u thiết thực để hai nước tránh khỏi chiến tranh Viê ̣c phong tỏa Béclin, cuô ̣c khủng hoảng Béclin và cuô ̣c khủng hoảng tên lửa Cuba là những minh chứng rõ ràng nhất cho điều này Nói tóm lại, bắt đầu từ thời kỳ chiến tranh lạnh, hai nước Liên Xô và Mỹ đã chủ trương lấy phương thức hòa bình để xử lý các mối quan ̣ và không hề đề câ ̣p đến chiến tranh trực tiếp Có lẽ cũng chính vì vâ ̣y mà chiến tranh lạnh đã được đă ̣t mô ̣t tên gọi mới rất xác đáng là “nền hoà bình lâu dài”1 Sau thời kỳ chiến tranh lạnh: Bài học của thời kỳ chiến tranh lạnh đã chứng tỏ phương pháp quan ̣ quốc tế lấy đối đầu chính trị - quân sự làm chủ yếu phải chịu nhiều tổn thất hoă ̣c thất bại nă ̣ng nề mà điển hình là hai trụ cô ̣t chính, hai siêu cường Liên Xô và Mỹ – “mô ̣t mất mô ̣t còn” đã không còn phù hợp nữa Trong đó, phương thức lấy hợp tác và cạnh tranh kinh tế – chính trị là chính môi trường hòa bình lại thu được nhiều kết quả tiến bô ̣ và đáng mong đợi, tiêu biểu các nước Đức, Nhâ ̣t và NIC Sự hưng thịnh hay suy vong của mô ̣t quốc gia được quyết định bởi sức mạnh tổng hợp của quốc gia đó mà chủ yếu là thực lực về kinh tế và khoa học kỹ th ̣t Khơng Trích lời nhà sử học và ngoại giao nổi tiếng người Mỹ John L Gaddies có mô ̣t quốc gia nào có thể phát triển được điều kiê ̣n chiến tranh Có hòa bình mới có điều kiê ̣n thu hút các nguồn vốn đầu tư nước ngoài, mới huy đô ̣ng được sức người sức của nhân dân cũng tâ ̣p hợp được sức mạnh tổng hợp của toàn bô ̣ nền kinh tế để phát triển đất nước Chính vì vâ ̣y hầu hết các quốc gia lớn nhỏ thế giới đều dành ưu tiên cho phát triển kinh tế, qua đó mà phát triển tiềm lực quốc gia, tạo điều kiê ̣n thuâ ̣n lợi để các nước giữ gìn hòa bình nước cũng chung tay góp phần trì hòa bình thế giới PHẦN NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH XU THẾ Hê ̣ quả của chiến tranh: Bà i tiể u lu ận M ôn họ c Sau chiến tranh thế giới thứ nhất và đại thảm họa toàn cầu thế chiến thứ hai, chiến tranh lạnh cũng gây những tác đô ̣ng tiêu cực mạnh mẽ đến thế giới, đă ̣c biê ̣t là hai cường quốc Mỹ và Liên Xô Theo ước tính, chi phí quân sự mà Mỹ sử dụng thời kỳ chiến tranh lạnh là nghìn tỉ đô la, chỉ tính hai cuô ̣c chiến tranh Triều Tiên và chiến tranh Viê ̣t Nam đã có 100 nghìn lính Mỹ thiê ̣t mạng Đối với Liên Xô thì mă ̣c dù số binh sĩ thiê ̣t mạng khó có thể tính toán hết được phần trăm tổng sản lượng quốc gia mà Liên Xô chi cho cuô ̣c chiến này còn lớn rất nhiều lần so với Hoa Kỳ Không những thế, số vũ khí mang tính sát thương với quy mô và số lượng lớn mà chiến tranh lạnh đã gây vẫn còn đe dọa đến an ninh của loài người Cần phải nói rằng, vũ khí hạt nhân thực không phải là sản phẩm của chiến tranh lạnh bởi vì sự xuất hiê ̣n của nó sớm so với sự bắt đầu của chiến tranh lạnh, nó là kết quả của chiến tranh thế giới thứ hai Thế sự bắt đầu chiến tranh lạnh đã khiến cho cuô ̣c chạy đua vũ trang hạt nhân thế giới ngày càng gay gắt, kho vũ khí hạt nhân ngày càng mở rô ̣ng, số lượng các quốc gia có vũ khí hạt nhân đã không tăng lên Bên cạnh đó, vũ khí hóa học và vũ khí sinh học đã được tích lũy lại thời kỳ chiến tranh lạnh cũng là những vũ khí có tính sát thương cao, đe dọa đến an ninh của loài người, kỹ thuâ ̣t chế tạo những loại vũ khí này dễ nắm bắt được nên nguy phổ biến của nó còn lớn và khó khống chế cả vũ khí hạt nhân Sức phá hủy khủng khiếp của vũ khí khoa học kỹ thuâ ̣t cao hiê ̣n đại, bao gồm cả vũ khí hạt nhân khiến cho cái giá phải trả của các cuô ̣c chiến tranh hiê ̣n đại lớn rất nhiều so với những gì mà họ thu được Tính hủy diê ̣t, những tổn thất to lớn cũng hâ ̣u quả nă ̣ng nề mà các cuô ̣c chiến Bà i tiể u lu ận M ôn họ c tranh hiê ̣n đại gây đã ảnh hưởng không hề nhỏ đến mọi lĩnh vực đời sống kinh tế – chính trị – văn hóa – xã hô ̣i, khiến cho các cường quốc hàng đầu Liên Xô và Mỹ nói riêng cũng các quốc gia thế giới nói chung buô ̣c phải nhìn nhâ ̣n lại và đánh giá mô ̣t cách nghiêm chỉnh tầm quan trọng của hòa bình, ổn định, hợp tác để phát triển Thế giới thay đổi, hầu tất cả những gì đă ̣c trưng cho cục diê ̣n chính trị thế giới được hình thành từ sau thế chiến thứ hai cũng đã vào quá khứ cùng với sự tan của Liên bang Xô viết và các nước xã hô ̣i chủ nghĩa “ Bàn cờ quốc tế hoàn toàn thay đổi, hình thái chính trị thế giới trước tựa mô ̣t bàn cờ tướng khổng lồ với hai phía quân đỏ, quân đen có đường ranh giới ngăn cách rạch ròi, đôi bên dàn trâ ̣n thế tưởng chừng đã sẵn sàng lao vào mô ̣t phen thắng bại phân minh Vâ ̣n mê ̣nh mỗi bên đều phó thác vào mô ̣t tướng, mô ̣t cực, còn lại dù là xe, pháo hay là mã thì cũng đều là những công cụ, những đầu sai chịu sự điều khiển chung của chủ soái”2 Giờ đây, sau chiến tranh lạnh, thế giới khẩn trương vào mô ̣t cuô ̣c cờ mới, các quốc gia nhanh chóng nhâ ̣n thấy được sự xoay chuyển của cục diê ̣n thế giới mới, bàn cờ dần được sắp đă ̣t lại Luâ ̣t chơi cũng được xác định lại với những chuẩn mực mới Tất cả đều chưa định hình rõ, song điều đó có thể chắc chắn là mọi sự sẽ không còn hoàn toàn lă ̣p lại trước nữa mà sẽ linh hoạt và phức tạp nhiều Bàn cờ không còn chia thành hai mảng lớn phân tách rõ ràng bởi mô ̣t đường ranh giới mà các quân cờ sẽ ở vào những vị trí đan xen lẫn Mỗi quân bàn cờ dù là tốt đen hay là tướng đỏ là đều mang linh hồn riêng và đều có nước cờ riêng của mình tất cả đều có sự ràng buô ̣c khăng khít với vâ ̣n mê ̣nh chung của cả cuô ̣c cờ Cờ mà tàn thì quân nào cũng phế cả Sự tan rã của Liên Xô - mô ̣t hai siêu cường của trâ ̣t tự thế giới hai cực đã tạo mô ̣t khoảng trống lớn không gian chính trị quốc tế, làm tan vỡ sự cân bằng toàn cầu đã tồn tại gần 50 năm qua từ sau hô ̣i nghị Y-an-ta năm 1945 Chính vì vâ ̣y các quốc gia cần phải hợp tác lại với để có thể lấp đầy mô ̣t cực vừa bị phá vỡ, đó là quy luâ ̣t tự nhiên cũng chính trị quốc tế Quá trình các nước đổi mới tư đối ngoại: Có thể thấy rõ, sau chiến tranh lạnh, quan ̣ quốc tế phát triển theo xu hướng hòa dịu đô ̣ng và phức tạp Trước những đòi hỏi của tình hình thế giới, tất cả các quốc gia từ Trần Quang Cơ, cục diê ̣n thế giới mới và vâ ̣n nước, tạp chí quan ̣ quốc tế tháng năm 1992 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c lớn đến nhỏ đều phải tiến hành điều chỉnh chiến lược đối nô ̣i và đối ngoại nhằn tìm cho mình mô ̣t vị thế có lợi nhất quan ̣ quốc tế Xu thế hòa bình, hợp tác trở thành xu thế chủ đạo chính sách đối ngoại của các quốc gia An ninh của mỗi quốc gia ngày được đă ̣t mối quan ̣ chă ̣t chẽ với phát triển linh hoạt, mềm dẻo, tăng cường hợp tác, tránh đối đầu và chiến tranh, giải quyết mọi vấn đề bằng thương lượng và hòa bình Sau chiến tranh lạnh, các quốc gia vừa và nhỏ tăng cường hợp tác, đa phương, đa dạng hóa hợp tác nhiều mă ̣t; các nước lớn điều chỉnh quan ̣ với theo chiều hướng xây dựng quan ̣ bạn bè chiến lược ổn định, phát triển lâu dài, được coi là mối quan ̣ kiểu mới, đa dạng và toàn diê ̣n Đây là sự điều chỉnh đúng đắn, linh hoạt, hợp thời hợp thế, có ý nghĩa sâu sắc và to lớn xuất phát từ lợi ích chiến lược bản của mình, xây dựng quan ̣ mới, ổn định lâu dài, xác lâ ̣p các điều kiê ̣n quốc tế có lợi hơn, mở rô ̣ng ̣ thống an ninh quốc gia, tao không khí quốc tế để xây dựng kinh tế nước mình đúng mục tiêu đã đề quá trình điều chỉnh chính sách Trước tình trạng những mâu thuẫn tranh chấp không ngừng tăng lên, các nước lớn đều hướng tới viê ̣c tìm kiếm các biê ̣n pháp với xu hướng thông qua đối thoại thỏa hiê ̣p và tránh xung đô ̣t vũ trang trực tiếp Từ sau chiến trạnh lạnh, nhất là những năm gần đây, mối quan ̣ giữa nước lớn: Mỹ, Nhâ ̣t Bản, Nga và Trung Quốc vừa có những sự điều chỉnh lớn lại vừa nhô ̣n nhịp những chuyến thăm viếng lẫn với những tuyên bố, phương châm và nguyên tắc đối ngoại mới Sự điều chỉnh này rõ ràng là có ảnh hưởng to lớn đối với đời sống chính trị thế giới nói chung và các mối quan ̣ quốc tế nói riêng Lấy mô ̣t ví dụ điển hình là Liên minh Châu Âu EU để làm rõ điều này Có thể thấy, thời kỳ chiến tranh lạnh, chính sách đối ngoại chủ yếu của EU là giữ cho Châu Âu có mô ̣t nền hòa bình lâu bền và về bản hòa đồng với Mỹ Sau chiến tranh lạnh, hô ̣i nghị Masstricht3 với sự đời của hiê ̣p ước Masstricht đã đánh dấu nỗ lực thống nhất Châu Âu và những thay đổi chính sách đối ngoại Các nước Liên minh Châu Âu đă ̣t hai mục tiêu chiến lược bản là xây dụng mô ̣t Châu Âu thống nhất, không ranh giới cùng với mô ̣t nền kinh tế ổn định và phát triển cao và tăng cường an ninh của liên minh và của các nước thành viên dưới mọi hình thức Mô ̣t ví dụ khác chính là nước Viê ̣t Nam chúng ta Sau phân tích tình hình thế giới và khu vực, Đảng ta đã nêu rõ cách Hô ̣i nghị cấp cao của các nước Liên minh Châu Âu họp ở Mastricht, Hà Lan, năm 1991 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c tiếp câ ̣n mới bối cảnh lúc đó là chuyển từ đối đầu sang đối thoại và đấu tranh cùng tồn tại hòa bình Tiếp đó, Đảng ta đã đề đường lối đổi mới toàn diê ̣n đất nước, nhấn mạnh tư tưởng “ra sức kết hợp sức mạnh dân tô ̣c với sức mạnh thời đại, phấn đấu giữ vững hòa bình ở Đông Dương, góp phần tích cực giữ vững hòa bình ở Đông Nam Á và thế giới”, tiếp tục xác định nhiê ̣m vụ hàng đầu là “tranh thủ điều kiê ̣n quốc tế thuâ ̣n lợi cho sự nghiê ̣p xây dưng và bảo vê ̣ Tổ Quốc”, nhấn mạnh yêu cầu “ cần có hòa bình để phát triển kinh tế”5 Đây là sự chuyển biến quan trọng nhâ ̣n thức, quan điểm về giải quyết tranh chấp, phá thế bao vây, cấm vâ ̣n Đảng ta thực hiê ̣n đổi mới nhâ ̣n thức về thế giới, an ninh và phát triển, lợi ích dân tô ̣c, giai cấp, tâ ̣p hợp lực lượng; về bản thân đường lối, chính sách, tư tưởng chủ đạo, phương châm chính sách đối ngoại Từ chỗ tuyên bố “Viê ̣t Nam muốn làm bạn với tất cả các nước cô ̣ng đồng thế giới, phấn đấu vì hòa bình, đô ̣c lâ ̣p và phát triển” ( Đại hô ̣i VII), đến Đại hô ̣i IX Đảng ta đã nâng chính sách đối ngoại lên mô ̣t tầm cao mới “Viê ̣t Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin câ ̣y của các nước cô ̣ng đồng quốc tế”, Đại hô ̣i X, Đảng ta lại khẳng định thêm mô ̣t bước “Viê ̣t Nam là bạn, là đối tác tin câ ̣y[ ] tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực” Đảng ta đã xác định phương châm lớn là: đảm bảo lợi ích dân tô ̣c, kết hợp nhuần nhuyễn với chủ nghĩa quốc tế; Giữ vững đô ̣c lâ ̣p tự chủ, tự lực, tự cường, đẩy mạnh đa dạng hóa và đa phương hóa quan ̣ đối ngoại; Trong quan ̣ quốc tế nắm vững hai mă ̣t hợp tác và đấu tranh và đẩy mạnh hợp tác khu vực, đồng thời tăng cường hợp tác với các nước thế giới Đảng ta đã từng bước hoàn thiê ̣n đường lối đối ngoại hòa bình, đô ̣c lâ ̣p, tự chủ, đa phương hóa và đa dạng hóa quan ̣, hợp tác bình đẳng cùng có lợi với tất cả các nước, không phân biê ̣t chế đô ̣ xã hô ̣i Xu thế toàn cầu hóa và quá trình hô ̣i nhâ ̣p kinh tế quốc tế: Sau chiến tranh lạnh, đă ̣c biê ̣t là sau các quốc gia bắt tay vào công cuô ̣c phát triển kinh tế để khôi phục đất nước thì cách mạng khoa học kĩ thuâ ̣t và công nghê ̣ hiê ̣n đại cũng theo đó mà phát triển hết sức mạnh mẽ với trình đô ̣ ngày càng cao, tạo điều kiê ̣n thuâ ̣n lợi để nâng cao lực sản xuất Kinh tế và khoa học kĩ thuâ ̣t trở thành nhân tố quyết định sự thành bại cũng sức mạnh tổng hợp của quốc gia và địa vị kém bàn cờ thế giới Quá Đảng Cô ̣ng Sản Viê ̣t Nam, nghị quyết 32 bô ̣ chính trị, kí ngày 09/07/1986 Đảng Cộng Sản Viê ̣t Nam, văn kiê ̣n Đại hô ̣i VI, trang 99 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c trình toàn cầu hóa, khu vực hóa và sự phụ thuô ̣c lẫn ngày càng lớn giữa các quốc gia buô ̣c các nước phải vừa hợp tác, vừa cạnh tranh tránh đối đầu xung đô ̣t và chiến tranh, hướng tới mục tiêu chung sống hòa bình Trong bối cảnh sự phát triển vũ bão của cách mạng khoa học – công nghê ̣, các quốc gia đều nhâ ̣n thấy vấn đề cấp bách hàng đầu là phải sức tâ ̣n dụng mọi nguồn lực bên và bên ngoài để phát triển kinh tế Đồng thời, phát triển ảnh hưởng mạnh mẽ công ty xuyên quốc gia, làn sóng tâ ̣p hợp các quốc gia các tổ chức khu vực địa lý, từ tiểu khu vực đến đại khu vực thành những khu vực mâ ̣u dịch tự diễn dồn dâ ̣p ở hầu khắp các châu lục, thâ ̣m chí là liên châu lục Trào lưu nhất thể hóa khu vực phát triển mạnh thâ ̣p niên 90 sẽ tiếp tục gia tăng cả về lượng và về chất những năm đầu thế kỷ XXI, cùng với quá trình quá trình toàn cầu hóa sẽ ảnh hưởng sâu sắc đến hầu hết các lĩnh vực của đời sống quốc tế Cách đă ̣t vấn đề an ninh, quốc phòng và kinh tế thời đại “nhất siêu nhiều cường” về bản đã khác so với thời kỳ chiến tranh lạnh Sức mạnh tổng hợp của quốc gia không còn tùy thuô ̣c vào sức mạnh quân sự, chính trị mà sức mạnh kinh tế đã nổi lên hàng đầu và trở thành trọng điểm Trong mô ̣t nghiên cứu nguyên nhân quy luâ ̣t hưng thịnh và suy vong của các nước lớn thế giới 500 năm gần đây, Paul Kennedy đã nhấn mạnh: “các nguồn lực kinh tế, sự phát triển của khoa học – kĩ thuâ ̣t và sức mạnh quân sự tạo nên sức mạnh tổng hợp của đất nước, quyết định vị trí quyền lực của đất nước cục diê ̣n thế giới Sự phát triển hay suy thoái của các yếu tố này tạo nên sự hưng thịnh và suy vong không chỉ của các cường quốc mà các quốc gia khác mô ̣t thế giới phức tạp đan xen và phụ thuô ̣c lẫn nhau”6 Viê ̣t Nam chúng ta đến đã có quan ̣ ngoại giao với 172 nước, có quan ̣ về kinh tế, thương mại và đầu tư với gần 200 quốc gia và vùng lãnh thổ Chúng ta tham gia ngày càng tích cực các diễn đàn khu vực và thế giới đồng thời hô ̣i nhâ ̣p ngày càng sâu sắc vào nền kinh tế toàn cầu, góp phần đấu tranh chung của cô ̣ng đồng thế giới vì hòa bình, hợp tác và phát triển Chung tay giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu: Chiến tranh lạnh đã qua gần mô ̣t thâ ̣p kỷ di sản của nó thì không hề dễ dàng bị xóa bỏ, nhiều căng thẳng về kinh tế và xã hô ̣i đã bị khai thác làm lí cho cuô ̣c cạnh tranh thời kì chiến Nhà sử học người Mỹ Paul Kennedy, tác phẩm “sự hưng thịnh và suy vong của các cường quốc”, xuất bản năm 1988 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c tranh lạnh ở nhiều nơi thuô ̣c Thế giới thứ ba vẫn còn sâu sắc Sự tan rã quyền quản lý nhà nước ở mô ̣t số khu vực trước thuô ̣c các chính phủ cô ̣ng sản đã tạo các cuô ̣c xung đô ̣t dân sự và sắc tô ̣c mới, đă ̣c biê ̣t là ở Nam Tư cũ Còn ở Đông Âu, sự kết thúc của chiến tranh lạnh đã dẫn tới mô ̣t thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ về kinh tế và các chế đô ̣ dân chủ tự do, ở nhiều nơi khác thế giới, Afghanistan, đô ̣c lâ ̣p liền với sự phá sản nhà nước Sau chiến tranh lạnh, cô ̣ng đồng thế giới phải đối mă ̣t với nhiều vấn đề có tính toàn cầu như: ô nhiễm môi trường, bùng nổ dân số, xung đô ̣t về dân tô ̣c, sắc tô ̣c và tôn giáo, khủng bố, chạy đua vũ trang, biến đổi khí hâ ̣u, dịch bê ̣nh, chiến tranh hạt nhân mà không mô ̣t quốc gia riêng lẻ nào có thể đơn đô ̣c tự giải quyết mà không cần đến sự hợp tác và giúp đỡ đa phương với các quốc gia khác thế giới Tuy hòa bình và hợp tác để phát triển là xu thế chủ đạo của tình hình thế giới sau chiến tranh lạnh ở nhiều vực vẫn xảy nô ̣i chiến và xung đô ̣t Nguy này ngày càng trở nên trầm trọng ở nhiều nơi lại xuất hiê ̣n chủ nghĩa li khai và chủ nghĩa khủng bố Cuô ̣c khủng bố ngày 11/9/2011 ở Mỹ đã gây những tác hại to lớn, báo hiê ̣u nhiều nguy mới đối với thế giới Không những thế, chiến tranh lạnh chấm dứt còn tạo môi trường phát triển cho các thế lực tôn giáo, đă ̣c biê ̣t là đạo Hồi – mô ̣t ba tôn giáo lớn nhất thế giới Đạo Hồi ngày càng hoạt đô ̣ng tích cực lĩnh vực chính trị thế giới, nhất là chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan – “Nó giống mô ̣t sóng khổng lồ không chỉ tung phá biên giới quốc gia và khu vực, làm rung đô ̣ng toàn bô ̣ thế giới Hồi giáo mà còn mô ̣t chừng mực nhất định, ảnh hưởng đến sự thay đổi và tình hình chung của thế giới”7 Những mâu thuẫn dân tô ̣c, tôn giáo, nguy khủng bố, tranh chấp lãnh thổ và đă ̣c biê ̣t là tình trạng biến đổi khí hâ ̣u toàn cầu là những vấn đề nhức nhối, phức tạp và cấp bách nhất của cô ̣ng đồng thế giới sau chiến tranh lạnh, buô ̣c các quốc gia phải cùng chung tay hợp tác để giải quyết các vấn đề mang tính toàn cầu này Lý Thực Cốc, “Mỹ thay đổi chiến lược toàn cầu”, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nô ̣i, năm 1996 10 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c  KẾT LUẬN CHUNG: Bàn cờ quốc tế được sắp xếp lại với những thay đổi to lớn Liê ̣u tình hình thế giới sẽ diễn biến thế nào ? Những xu thế mới sẽ nổi lên hay xu thế hòa bình, hợp tác để phát triển vẫn chiếm ưu thế ? Trong công trình cuối cùng của đời mình, cố ngoại trưởng Viê ̣t Nam - Nguyễn Cơ Thạch đã đưa dự báo: “Trong 25 năm tới từ 1996 đến 2020, có nhiều khả không có chiến tranh thế giới và cuô ̣c chạy đua kinh tế toàn cầu sẽ thay thế cho chiến tranh lạnh và chạy đua vũ trang Chiến tranh cục bô ̣ xảy chủ yếu là xung đô ̣t dân tô ̣c và tôn giáo Các nước lớn đã đến chấm dứt chiến tranh lạnh, chấm dứt chạy đua vũ trang, mở thời kỳ hòa hoãn, đấu tranh và hợp tác cuô ̣c chạy đua kinh tế Các dân tô ̣c châ ̣m phát triển thế giới sẽ đứng trước những hô ̣i thuâ ̣n lợi cũng những thách thức to lớn Hoă ̣c các nước này có thể sẽ bỏ qua giai đoạn công nghiê ̣p hóa để thẳng vào thời đại thông tin và đưa nền kinh tế phát triển rất nhanh chóng 20 năm hoă ̣c là các nước này lỡ hô ̣i và bị tụt hâ ̣u rất xa” Trong tương lai, dự đoán giới phải tiếp tục đối mặt với mối đe dọa đến an ninh toàn cầu đặc biệt chủ nghĩa khủng bố phong trào li khai với nóng lên vấn đề tồn cầu khác biến đổi khí hậu, nhiễm môi trường… Không thế, song hành với sự phát triển thần tốc của khoa học công nghê ̣, quá trình toàn cầu tiến trình hô ̣i nhâ ̣p kinh tế quốc tế, đòi hỏi các quốc gia phải biết thay đổi linh hoạt chiến lược quốc gia cũng điều chỉnh các chính sách đối nô ̣i, đối ngoại của mình để bắt kịp với xu thế chung của thời đại và mức phát triển chung của toàn thế giới 11 Bà i tiể u lu ận M ôn họ c  TÀI LIỆU THAM KHẢO: Paul Kennedy, “Sự hưng thịnh và suy vong của các cường quốc”, xuất bản năm 1988 “Văn kiê ̣n Đại hô ̣i Đảng cô ̣ng sản Viê ̣t Nam thời kỳ đổi mới và hô ̣i nhâ ̣p” (Đại hô ̣i VI, VII, VIII, IX, X), Nhà xuất bản chính trị quốc gia – Sự thâ ̣t Trần Tiểu Minh, “Chiến tranh lạnh và di sản của nó”, nhà xuất bản chính trị quốc gia “Lịch sử quan ̣ quốc tế”, NXB Đại học Vũ Hán, năm 1983 Trần Quang Cơ, “Trâ ̣t tự thế giới và vâ ̣n nước”, tạp chí quan ̣ quốc tế tháng 3/1992 Diêm Chú, “Xu thế phát triển tình hình thế giới sau Liên xô tan rã”, Kinh tế và chính trị thế giới”, năm 1993, kỳ Lý Thực Cốc – “Mỹ thay đổi lớn chiến lược toàn cầu”, NXB Chính trị Quốc gia Hà Nô ̣i, năm 1996 Nguyễn Cơ Thạch, “Thế giới 50 năm qua ( 1945 1995) và thế giới 25 năm tới (1996 – 2020)”, NXB Chính trị Quốc gia, năm 1998 12