Giáo trình trồng trọt đại cương phần 2 ts đặng văn minh

6 Trong quá trình sử dụng không nên trộn phân đạm có gốc amôn vầi vôi, tro hoặc các loại phân có phản ứng kiềm... b Các loại phân lân và cách dùng... Vai trò các yếu tố dinh dưỡng ùa lư

Chương 3

PHÂN BÓN

3.1 VAI TRÒ CỦA PHÂN BÓN xu HƯỚNG NGHIÊN cứu - SỤN XUẤT

V À S Ử D Ụ N G

Q u á t r ì n h sinh t r ư ở n g p h á t t r i ể n v à n ă n g suất c â y t r ồ n g của c â y p h ụ thuộc v à o tác

d ụ n g t ổ n g hợp của n h i ề u y ế u t ố : á n h s á n g , n h i ệ t đ ộ , nước, thức ăn T r o n g đ i ề u k i ệ n sản xuất, v i ệ c đ i ề u k h i ể n c á c y ế u t ố đ ể t ă n g sinh t r ư ở n g và n ă n g suất rất k h á c nhau

Đ i ề u k h i ể n c h ế đ ộ nước, thức ă n d ễ h ơ n v à thực t ế sản xuất n g ư ờ i ta coi p h â n b ó n là

đ ò n bẩy t ă n g n ă n g suất c â y t r ồ n g T h ự c t ế đ ã chứng m i n h r ằ n g , m ứ c t ă n g n ă n g suất

c â y t r ồ n g ở trong m ố i liên h ệ chặt c h ẽ v ớ i số lượng p h â n b ó n đ ư ợ c sử d ụ n g D â n số

t â n g thì nhu c ầ u l ư ơ n g thực, thực p h ẩ m t ă n g , theo d ự t í n h của F A O đ ế n n ă m 2005

d â n số trên h à n h t i n h h ơ n 6 t ỷ , do nhu c ầ u l ư ơ n g thực t ă n g n ê n nhu c ầ u p h â n k h o á n g

n ă m 2005 là 308 t r i ệ u t ấ n , trong đ ó 170 t r i ệ u t ấ n N , 70 t r i ệ u tấn P205 và 60 h ơ n triệu tấn K20 Sử d ụ n g p h â n b ó n t í n h t r ê n đ ầ u n g ư ờ i t ă n g từ 55 đ ế n 145 k g chất dinh

d ư ỡ n g ở c á c nước c ô n g n g h i ệ p p h á t t r i ể n , ở c á c nước đ a n g p h á t t r i ể n t ă n g từ 7 k g đ ế n

2 0 k g , n h ư v ậ y tron g k h o ả n g 20 n ă m nữa sản xuấ t p h â n k h o á n g p h ả i t ă n g gấ p 3 lần ( N g u y ễ n V ă n B ộ , 1999)

3.1.1 Vai trò của phân bón

3.1.1.1 Phân bón và năng suất cây trồng

Ấn Đ ộ là nước m à trong n h ữ n g n ă m 1950 hầu n h ư k h ô n g d ù n g p h â n b ó n Sau đ ó lượng p h â n b ó n đ ư ợ c tiêu t h ụ t ă n g đ ề u đ ặ n đ ế n m ứ c 7,8 t r i ệ u t ấ n d i n h d ư ỡ n g v à o

n ă m 1983-1984, n h ờ đ ó sản lượng n g ũ cốc t ă n g t ừ 50 t r i ệ u tấn lên đ ế n 140 t r i ệ u tấn trong t h ờ i gian từ 1950 đ ế n 1984, c h ấ m dứt nạn đ ó i t r i ề n m i ê n cho ấ n Đ ộ

T ổ chức F A O (1989) t ổ n g k ế t : C ứ m ỗ i t ấ n chất d i n h d ư ỡ n g sẽ sản x u ấ t đ ư ợ c 10 tấn n g ũ cốc

90

3.1.1.2 Phán bón và chất lượng sản phẩm nông nghiệp

C â y t r ồ n g hút chất d i n h d ư ỡ n g trong đất và từ p h â n b ó n đ ể tạo n ê n sản p h ẩ m của

m ì n h sau k h i k ế t hợp v ớ i sản p h ẩ m của q u á t r ì n h quang hợp, cho n ê n sản p h ẩ m thu

h o ạ c h phản á n h t ì n h h ì n h đ ấ t đ a i và việc cung cấp thức ă n cho c â y

B ó n p h â n c â n đ ố i v à vừa p h ả i c ó t h ể l à m t ă n g chất lượng sản p h ẩ m T h i ế u chất

d i n h d ư ỡ n g , b ó n p h â n k h ô n g c â n đ ố i hoặc b ó n q u á nhu cầu của c â y đ ề u l à m g i ả m chất l ư ợ n g n ô n g sản G i ữ a c á c b ộ phận trong c â y thì p h â n b ó n l à m thay đ ổ i t h à n h phần hoa h ọ c của lá d ễ h ơ n là l à m thay đ ổ i t h à n h phần hoa học của hạt

V i ệ c b ó n thừa đ ạ m l à m g i ả m tỷ l ệ đ ồ n g trong chất k h ô của cỏ, n ế u n g h i ê m trọng thì c ó t h ể g â y b ệ n h v ô sinh cho b ò sinh sản B ó n q u á t h i ế u hay b ó n q u á thừa đ ạ m

l à m cho tỷ l ệ r i b o í l a v i n ( v i t a m i n 62) trong rau g i ả m , R i b o í l a v i n l ạ i là chất c h ố n g tác

đ ộ n g g â y b ệ n h ung t h ư cho n g ư ờ i của chất 4 Dimethilamino-azobenzen (chất tạo

m à u v à n g của b ơ )

B ó n thừa k a l i l à m g i ả m h à m lượng m a g i ê trong cỏ l à m thức ăn gia s ú c , l à m đ ộ n g vật nhai l ạ i d ễ m ắ c b ệ n h co cơ

Thức ă n k h ô n g c â n đ ố i , chất lượng k é m , t h i ế u c á c v i t a m i n , t h i ế u n g u y ê n t ố v i lượng k h i ế n n g ư ờ i v à đ ộ n g vật d ù ă n n h i ề u c ũ n g k h ô n g t ă n g t r ọ n g được m à v ẫ n mắc

c á c b ệ n h suy d i n h d ư ỡ n g , t h i ế u m á u , v ô sinh

định năng suất bảo đảm cung cấp thức ăn sạch cho người và gia súc

H ậ u q u ả của v i ệ c b ó n n h i ề u p h â n hoa học l à m cho chất lượng sinh học của thực

p h ẩ m g i ả m sút d ẫ n đ ế n v i ệ c ra đ ờ i của l u ậ n thuyết " N ô n g n g h i ệ p sinh h ọ c "

L u ậ n t h u y ế t N ô n g n g h i ệ p sinh học phản đ ố i v i ệ c d ù n g n h i ề u p h â n hoa học và thuốc trừ s â u C á c n h à n ô n g n g h i ệ p sinh học chủ t r ư ơ n g dựa v à o v i sinh vật sống trong đ ấ t , tạo đ i ề u k i ệ n cho v i sinh vật p h á t t r i ể n đ ể v i sinh vật p h â n g i ả i c á c chất cung cấp thức ă n cho c â y T h a y v i ệ c b ó n p h â n hoa học n ồ n g đ ộ cao b ằ n g p h â n

c h u ồ n g , p h â n h ữ u cơ Á p d ụ n g c á c c h ế đ ộ l u â n canh hợp lí, cho đ ấ t nghỉ đ ể tái tạo đ ộ phì của đ ấ t N ế u c ó b ó n p h â n thì chỉ b ó n c á c l o ạ i p h â n t h i ê n n h i ê n Đ â y là m ộ t phần của quan đ i ể m n ô n g n g h i ệ p hữu cơ Song n h ư v ậ y thì l à m t h ế n à o đ ể cung cấp được nhu cầu l ư ơ n g thực, thực p h ẩ m cho con n g ư ờ i n g à y m ộ t t ă n g lên

K i n h n g h i ệ m ở V i ệ t N a m cho thấy, m u ố n đạt n ă n g suất 5 tấn/ha p h ả i cung cấp cho l ú a từ 100-120 k g N/ha Chỉ b ằ n g p h â n chuồng thì k h ô n g m ộ t n ề n n ô n g n g h i ệ p

n à o c ó t h ể cung c ấ p đ ủ K i n h n g h i ệ m ở c á c nước c ô n g n g h i ệ p hoa n h ư M ỹ l ạ i cho

t h ấ y c ù n g v ớ i c ô n g n g h i ệ p hoa, c ư d â n tập trung, lượng đ ạ m cung cấp từ p h â n

c h u ồ n g so v ớ i l ư ợ n g đ ạ m cung cấp từ p h â n hoa học n g à y c à n g g i ả m

V ớ i n h ữ n g t h à n h tựu của k ỹ thuật gen v à c ô n g n g h ệ sinh học, n g ư ờ i ta hy vọng

b ằ n g c ô n g n g h ệ sinh học c á c n h à sinh học sẽ g i ú p n h â n l o ạ i những c â y t r ồ n g và con gia s ú c vừa c ó n ă n g suất cao vừa c ó p h ẩ m chất tốt Song chắc chắn là d ù c ó n h ư v ậ y

v ẫ n p h ả i d ù n g p h â n b ó n N g a y cả c â y b ộ đ ậ u , m ộ t c â y t h i ê n b ẩ m h ú t đ ạ m k h í t r ờ i đ ể tạo n ê n c ơ t h ể sống, n h ư n g m u ố n cho c â y p h á t t r i ể n tốt v ẫ n p h ả i d ù n g chất c ả i tạo

đ ấ t , k h ở i đ ộ n g m ộ t phần b ằ n g p h â n đ ạ m hoa học, b ó n lân, k a l i đ ầ y đ ủ v à b ổ sung

m ặ t t r ờ i t ă n g g ấ p hai thì c â y b ô n g p h ả i t ă n g d i ệ n t í c h quang hợp, t ă n g sử d ụ n g cường

đ ộ á n h s á n g , t ă n g v ậ n c h u y ể n vật chất trong c â y đ ể t í c h l ũ y v à o c ơ quan tạo n ă n g suất Đ ể đ ạ t đ ư ợ c v i ệ c đ ó c â y b ô n g chắc c h ắ n c ầ n n h i ề u đ ạ m h ơ n đ ể m ở r ộ n g d i ệ n tích quang hợp, n h i ề u l â n v à k a l i h ơ n đ ể t ă n g c ư ờ n g quang hợp, v ậ n c h u y ể n c á c chất

đ ã được tạo t h à n h v ề q u ả đ ể tạo t h à n h sợi b ô n g

92

T u y n h i ê n trong t h ờ i gian g ầ n đ â y , nhất là n h ữ n g n ă m 80 v à 90, n ô n g n g h i ệ p

V i ệ t N a m đ ã c ó n h ữ n g t i ế n b ộ m ớ i v ề g i ố n g C á c g i ố n g lúa, n g ô n ă n g suất cao, chịu t h â m canh c ó n g u ồ n gốc từ nước n g o à i được đ ư a v à o V i ệ t N a m v à d ầ n thay t h ế

c á c g i ố n g c ũ V ớ i t i ế n b ộ v ề ư u t h ế l a i , n h i ề u g i ố n g l ú a la i c ũ n g đ ư ợ c gie o cấ y r ộ n g rãi C á c g i ố n g m ớ i c ó n ă n g suất cao tất n h i ê n c ũ n g c ầ n l ư ợ n g d i n h d ư ỡ n g cao và d ĩ

n h i ê n n h u c ầ u cun g cấ p d i n h d ư ỡ n g p h ả i t ă n g lên

C ù n g v ớ i gieo cấy c á c g i ố n g m ớ i , v i ệ c n â n g cao h ệ số sử d ụ n g đ ấ t t h ô n g qua

t ă n g v ụ c ũ n g là n g u y ê n n h â n l à m cho nhu cầu d i n h d ư ỡ n g p h ả i b ổ t ă n g lên L ư ợ n g

h ú t d i n h d ư ỡ n g đ ư ợ c so s á n h trong giai đ o ạ n 1975 - 1993 ở nước ta là m ộ t ví d ụ

N h ư v ậ y , n g o à i n h ữ n g n g u y ê n n h â n g â y t h o á i hoa đ ấ t n h ư x ó i m ò n , rửa trôi thì

v i ệ c k h ô n g đ ả m bảo c â n b ằ n g giữa lượng d i n h d ư ỡ n g m à c â y t r ồ n g l ấ y đ i v à lượng

d i n h d ư ỡ n g đ ư ợ c b ó n v à o đ ấ t c ũ n g là m ộ t y ế u t ố l à m đ ấ t t h o á i hoa v à d ạ n g t h o á i hoa

n à y n g à y c à n g c ó x u t h ế t ă n g lên C h í n h I R R I c ũ n g đ ã p h ả i c ả n h b á o r ằ n g : Đ ã xuất

h i ệ n n g à y c à n g p h ổ b i ế n h ơ n x u t h ế suy g i ả m sức sản x u ấ t của đ ấ t

T h e o t ổ n g k ế t của O l d e m a n v à c ộ n g sự (1990), t ừ 1945 đ ế n 1990 t ạ i C h â u Phi

q u á t r ì n h suy k i ệ t d i n h d ư ỡ n g do m ấ t c â n đ ố i giữa lượng b ó n v à o và l ư ợ n g c â y trồng

lấy đ i đ ã l à m cho 20.4 t r i ệ u ha bị t h o á i hoa n h ẹ , 18.8 t r i ệ u ha bị t h o á i hoa vừa và 6.6

t r i ệ u ha bị t h o á i hoa n h ẹ , 18.8 t r i ệ u ha bị t h o á i hoa vừa v à 6.6 t r i ệ u ha bị t h o á i hoa

n g h i ê m t r ọ n g C ò n theo Stoorvogel và Smaling (1990) thì t ạ i C h â u á q u á t r ì n h trên

Q u ố c b ó n t ớ i 466 k g , T r u n g Q u ố c b o n 303 k g , Ma-ĩai-sia b ó n 198 k g ( N + P205 +

K20 ) / h a N h ư v ậ y , l ư ợ n g p h â n b ó n sử d ụ n g củ a V i ệ t N a m c h ư a cao so v ớ i n h i ề u nước của C h â u Á ( k h o ả n g 130 k g N + P2Os + K20 / h a / n ă m )

3.1.1.5 Phán bón và an ninh lương thực quốc gia

D â n số t h ế g i ớ i đ ã t ă n g từ 3 tỉ n g ư ờ i n ă m 1960 l ê n 5.3 tỉ n ă m 1990 và d ự k i ế n sẽ

t ă n g lên 8.5 tỉ v à o n ă m 2025 V i ệ c t ă n g d â n số n à y là á p lực to l ớ n lên tài n g u y ê n

<hiên n h i ê n m à trước hết là tài n g u y ê n đ ấ t v à nước, b ở i vì c ò n n g ư ờ i cần l ư ơ n g thực, thực p h ẩ m , chất đ ố t , n g u y ê n vật l i ệ u cho c ồ n g n g h i ệ p c ũ n g n h ư c á c nhu c ầ u k h á c của cuộc sống

T r ư ớ c đ â y , sản l ư ợ n g n g ũ cốc c h ủ y ế u dựa v à o 2 y ế u t ố : D i ệ n t í c h và n ă n g suất

T u y n h i ê n trong t h ờ i gian g ầ n đ â y , k h i d i ệ n t í c h canh t á c n g à y c à n g g ầ n t ớ i t h ờ i hạn

t ố i đ a thì vai t r ò của n ă n g suất c à n g quan t r ọ n g

H ã y t h ử n h ì n l ạ i x u t h ế b i ế n đ ổ i v ề d i ệ n t í c h canh t á c của t h ế g i ớ i v à V i ệ t N a m trong vài n ă m qua B ì n h q u â n t r ê n t h ế g i ớ i , trong 25 n ă m (1965 - 1990) d i ệ n tích đất canh t á c t ă n g đ ư ợ c 9,4% v à d â n số trong c ù n g t h ờ i gian l ạ i t ă n g 68,5% l à m cho d i ệ n tích đ ấ t canh t á c t r ê n đ ầ u n g ư ờ i g i ả m 3 5 , 1 % hay g i ả m 1 , 4 % / n ă m ở V i ệ t N a m , xu

t h ế n à y c ò n d i ễ n ra v ớ i tố c đ ộ nhan h h ơ n T r o n g 65 n ă m (193 0 - 1995) d i ệ n tíc h canh tác trên đ ầ u n g ư ờ i g i ả m t ừ 2 4 5 4 8 m2 x u ố n g c ò n 7 3 2 m2 hay tốc đ ộ g i ả m 1,1%/năm

N h ư v ậ y , trong n ề n n ô n g n g h i ệ p h i ệ n đ ạ i sản lượng c â y t r ồ n g sẽ q u y ế t định chủ yếu

b ằ n g n â n g suất T h e o t í n h t o á n của I R R I (1996) t h ì h i ệ n nay, t ă n g n ă n g suất đ ó n g

g ó p trên 8 0 % t ă n g sản l ư ợ n g n g ũ cốc v à trong t ư ơ n g lai, v i ệ c t ă n g sản lượng sẽ chỉ

3.1.2.5 Q u a n t â m n g h i ê n cứu sản xuất và c á c c h ế p h ẩ m c ó chứa v i sinh vật, nhất

là v i sinh vật c ố đ ị n h đ ạ m , v i sinh vật p h â n g i ả i lân

3.1.2.7 Quan điểm nông nghiệp hữu cơ - Quan đ i ể m m ớ i n à y đ ư ợ c k h u y ế n c á o

m ạ n h ở c á c nước p h á t t r i ể n , p h ả n đ ố i v i ệ c d ù n g n h i ề u p h â n hoa học d ẫ n đ ế n g i ả m chất l ư ợ n g sản p h ẩ m v à ô n h i ễ m m ô i trường

3.1.2.8 Đôi vầi Việt Nam

- Đ a n g ở giai đ o ạ n q u á đ ộ n ề n k i n h t ế v ẫ n c ò n n h i ề u k h ó k h ă n

- T i ề m n ă n g t h â m canh c â y t r ồ n g c ò n l ớ n , h ệ số sử d ụ n g đ ấ t v à p h â n b ó n c ò n thấp

3.2 C Á C L O Ạ I P H Â N B Ó N H O A H Ọ C

3 2 1 P h â n đ ạ m

3.2.1.1 Đạm trong cây và vai trò của đạm trong đời sống của cây trồng

a)Tỷ lệ đạm và các dạng đạm trong cây

T ỷ l ệ đ ạ m t r o n g c â y b i ế n đ ộ n g t ừ 1-6% t r ọ n g lượng chất k h ô T ỷ l ệ đ ạ m ở bộ phận non cao h ơ n ở b ộ p h ậ n g i à T r o n g t h ờ i k ỳ h ì n h t h à n h q u ả đ ạ m tập t r u n g v à o c ơ quan sinh sản

T r o n g c â y đ ạ m n ằ m c h ủ y ế u trong c á c p r ô t ê i n T r o n g t h à n h p h ầ n p r ô t ê i n đ ạ m

c h i ế m 1 5 - 1 7 % , t r o n g đ i ề u k i ệ n b ì n h t h ư ờ n g qua t ỷ l ệ N t ổ n g s ố n g ư ờ i ta c ó t h ể suy

ra đ ạ m t h ô trong c â y

Đ ạ m trong c â y c ò n t ồ n t ạ i d ư ớ i d ạ n g hợp chất hữu c ơ hoa tan ( c á c a m i n v à a m í t )

M ộ t lượng rất n h ỏ đ ạ m , v à trong đ i ề u k i ệ n d i n h d ư ỡ n g đ ạ m k h ô n g b ì n h thường,

t ồ n t ạ i trong c â y d ư ớ i d ạ n g N H4 + v à N 03"

T ỷ l ệ giữa đ ạ m h ữ u c ơ v à đ ạ m v ô c ơ t h ể h i ệ n t ì n h trạng t ổ n g hợp hữu c ơ trong

c â y T h ư ờ n g k h i t h i ế u g l u x i t hoặc t h i ế u c á c đ i ề u k i ệ n cho v i ệ c k h ử đ ạ m nitrat, cho

b) Vai trò của đạm đối vầi đời sống của cây trồng

Đ ạ m là y ế u t ố quan t r ọ n g h à n g đ ầ u đ ố i v ớ i c á c c ơ t h ể sống vì n ó là t h à n h phần

c ơ b ả n của protein- chất c ơ b ả n b i ể u h i ệ n sự sống Đ ạ m n ằ m trong n h i ề u hợp chất c ơ bản cần thiết cho sự p h á t t r i ể n của c â y n h ư d i ệ p lục v à c á c chất men C á c b a z ơ có

đ ạ m , t h à n h phần c ơ b ả n của axit nucleic, trong c á c A D N , A R N và n h â n t ế b à o , nơi

k h u trú c á c t h ô n g t i n d i t r u y ề n , đ ó n g vai t r ò quan t r ọ n g trong v i ệ c t ổ n g hợp protein

D o v ậ y đ ạ m là y ế u t ố c ơ b ả n của q u á t r ì n h đ ồ n g hoa c á c bon, k í c h t h í c h sự p h á t t r i ể n của b ộ rễ và v i ệ c h ú t c á c y ế u t ố d i n h d ư ỡ n g k h á c

C â y t r ồ n g đ ư ợ c b ó n đ ủ đ ạ m lá c ó m à u xanh lá c â y t h ầ m , sinh trưởng khoe m ạ n h ,

c h ồ i b ú p p h á t t r i ể n nhanh, n à n g suất cao C â y ă n q u ả đ ư ợ c b ó n đ ủ đ ạ m c à n h quả

p h á t t r i ể n n h i ề u là c ơ sở đ ể đ ạ t n ă n g suất cao B ó n thừa đ ạ m lá c ó m à u xanh t ố i , t h â n

lá m ề m , tỷ l ệ nước cao, d ễ m ắ c s â u b ệ n h T i n h h ì n h l ố p đ ổ của c á c g i ố n g l ú a cao c â y

c ũ n g là h ậ u q u ả củ a v i ệ c b ó n q u á n h i ề u đ ạ m B ó n thừa đ ạ m t h ờ i gia n sin h t r ư ở n g của

c â y bị k é o d à i , c h í n m u ộ n , p h ẩ m chất n ô n g sản k é m M ặ t k h á c , n ế u thừa đ ạ m , nitrat

bị k é o x u ố n g t ầ n g s â u l à m ô n h i ễ m nước n g ầ m Theo c ơ quan y t ế t h ế g i ớ i ở m i ề n nhiệt đ ớ i nước u ố n g chỉ đ ư ợ c chứa d ư ớ i l O m g N - n i t r a t / l l í t

C â y t h i ế u đ ạ m lá c ó m à u v à n g , sinh t r ư ở n g p h á t t r i ể n k é m , c ò i cọc, c ó k h i bị t h u i chột, t h ậ m c h í rút n g ắ n t h ờ i gian t í c h l ũ y , n ă n g suất thấp

96

3.2.1.2 các loại Phân đạm, tính chất và sử dụng

N g u ồ n c h í n h đ ể sản x u ấ t p h â n đ ạ m chứa M ỉ / l à N H , t ổ n g h ợ p T r u n g hoa N H ,

b ằ n g H2S 04 sẽ t h u đ ư ợ c ( N H4)2S 04, c ó t h ể thay đ ổ i H2S 04 b ằ n g t h ạ c h cao hay sản

p h ẩ m p h ụ của c ô n g n g h ệ sản xuất H3P 04 là p h ô t p h o thạch cao

Ở d ạ n g m u ố i t i n h k h i ế t hoa học chứa 21,2% N , sản p h ẩ m k ỹ thuật d ù n g l à m

p h â n b ó n t h ư ờ n g chứa 20,5% N , 23-24%S, 0,025-0,05% axit s u l í u r i c t ự do, đ ộ ẩ m 0,2-0,3% N ế u d ù n g N H3 t h u đư ợ c tron g l ò l u y ệ n tha n cố c đ ể sản x u ấ t p h â n ( N H4)2S 04 t h ì t r o n g tạp chất c ó chứa cả p h ê n o l v à t h i o x y a n a t a m ô n đ ộ c cho c â y (nếu

l ớ n hem 0 , 1 % )

( N H4)2S 04 ở d ạ n g t h ư ơ n g p h ẩ m c ó m à u x á m t r ắ n g (sản x u ấ t t ừ N H3 t ổ n g hợp) hoặc m à u x á m (sản x u ấ t từ NH-, của lò cốc) H o a tan t ố t trong nước, ở n h i ệ t đ ộ 2 0 ° c trong lOOml nước hoa tan được 76,3g ( N H4)2S 04 Đ ộ h ú t ẩ m ít, c ó t í n h chất vật lý tốt, k h ô n g d í n h v à k h ô n g c h ả y nước

K h i b ó n ( N H4)2S 04 v à o đ ấ t t h ì x ả y ra p h ả n ứng hấp p h ụ trao đ ổ i

NHj [ K Đ ] C a2 + + ( N H4)2S 04 = = = [ K Đ ] + C a S 04

NHỊ Phản ứng n h ư v ậ y x ả y ra trong đ ấ t b ã o hoa canxi, c ò n trong đ ấ t k h ô n g b ã o hoa

b a z ơ , đ ấ t chua t h ì p h ả n ứ n g trao đ ổ i x ả y ra n h ư sau:

N H4C 1 là m u ố i t i n h t h ể m à u t r ắ n g , hay h ơ i v à n g , hoa tan t ố t t r o n g nước, ở 2 0 ° c trong lOOml H20 hoa tan đ ư ợ c 37,2 g ă m m u ố i M u ố i n à y c ó t h ể thu n h ậ n đ ư ợ c b ằ n g

c á c h trung hoa H C L b ằ n g N HV N h ư n g trong thực t ế n ó đ ư ợ c thu n h ậ n b ằ n g c á c h thức sau:

p h â n n à y chứa n h i ề u C l b ở i v ậ y , t ố t nhất b ó n v à o m ù a ẩ m đ ể tạo đ i ề u k i ệ n rửa trôi bớt c r k h ỏ i tầng canh t á c C l o c ó ả n h h ư ở n g x ấ u đ ế n k h o a i t â y , cam, q u ý t , nho, thốc

K h i b ó n NH4NO3 thì NO3 t ồ n t ạ i trong d u n g dịch đ ấ t , l i n h đ ộ n g , c ó t h ể di

c h u y ể n theo d ò n g nước, c ò n N H4 + bị hấp p h ụ trao đ ổ i v à n ó được t ố n g ra b ở i Ca2*,

M g2 +, H+ k h i cần t h i ế t

V ề m ặ t h ì n h t h á i củ a NH4NO 3 c ó t h ể k h á c nhau p h ụ thu ộ c v à o p h ư ơ n g p h á p sản xuất, c ó t h ể ở d ạ n g viên m à u trắng v ớ i k í c h thước từ Ì - 3 m m , c ò n k h i t r ộ n vào

N H4N 03 m ộ t ít chất m à u v ô c ơ n ó c ó m à u á n h v à n g hay m à u đ ỏ

NH4NO3 c ó đ ộ h ú t ẩ m cao, d ễ bị d í n h Đ ể c ả i t h i ệ n t í n h chất vật lí của NH4NO3

n g ư ờ i ta sản xuất n ó c ó t h ê m chất ưa nước k h á c nhau

N H4N 03 là l o ạ i p h â n đ ư ợ c b ó n t h í c h hợp cho m ọ i l o ạ i đất v à c â y t r ồ n g N ó là

l o ạ i p h â n được c o i là c ó p h ả n ứng sinh lí trung t í n h , tuy n h i ê n k h i b ó n cho đ ấ t chua

và b ó n c ó h ộ t h ố n g thì n ó c ũ n g l à m t ă n g đ ộ chua của đ ấ t và k è m theo t ă n g A l+ + +, Fe+ +, M n+ + T r o n g t r ư ờ n g hợp n à y c ầ n b ó n vôi đ ể trung hoa đ ộ chua sinh lý do b ó n p h â n

g â y lên và sự trung hoa n à y đ ã l à m t ă n g n ă n g suất c â y trổng

98

C a C N2 + H20 + C 02 = H2C N2 + C a C Ơ3

H2C N2 đ ư ợ c t ạ o ra bị p ô l i m e hoa tạo ra d i x i a n a m i c ( H2C N2)2 và m ộ t số u r ê Q u á trình trên l à m t ă n g t h ể t í c h v à g i ả m p h ầ n t r ă m n h ơ trong p h â n , b ở i v ậ y cần bảo q u ả n nơi k h ô v à t r o n g c á c bao b ì c h ố n g t h ấ m nước

K h i b ó n v à o đ ấ t t h ì n ó c ũ n g tạo t h à n h H2C N2 tự do v à sau đ ó tạo t h à n h N H3:

d ụ n g đ ể b ó n lót trước k h i gieo cấy

- P h â n đ ạ m U r ê - C O ( N H2)2

Ư r ê hay cacbamid, d ạ n g tinh k h i ế t hoa học chứa 46,6% N , u r ê được sản xuất ở

d ạ n g t i n h t h ể n h ỏ hay d ạ n g hạt N ó hoa tan tốt trong nước, ở 2 0 ° c trong lOOml H20 , h o à tan đ ư ợ c 51,8 g lírê

Sản x u ấ t l o ạ i p h â n n à y đ i từ N H3 và C 02 trong đ i ề u k i ệ n n h i ệ t đ ộ cao (130 190°C) và á p suất cao (30 - 200atm)

-K h i b ó n v à o đ ấ t , u r ê c h u y ể n b i ế n t ư ơ n g đ ố i nhanh t h à n h c a c b o n a t a m ô n , q u á

t r ì n h c h u y ể n hoa nói t r ê n là q u á t r ì n h t h ú y p h â n d ư ớ i t á c d ụ n g men ureaza

C O ( N H2)2 + 2 H20 = ( N H4)2C 03

V i k h u ẩ n nitrat hoa c ó t h ể c h u y ể n hoa ( N H4)2C 03 t h à n h nitrat Đ ố i v ớ i l o ạ i p h â n

n à y k h i đ ư a v à o đ ấ t t h ờ i gian đ ầ u tạo t h à n h cacbonatamon n ê n k i ề m hoa đ ấ t , sau đ ó

do q u á t r ì n h nitrat hoa l ạ i axit hoa đ ấ t Phản ứng sinh lí của p h â n n à y g i ố n g n h ư

N H 4 N O , Ư r ê c ó t á c d ụ n g rất r õ k h i b ó n t h ú c , h i ệ u lực của n ó ngang v ớ i N H4N Ov

T r ư ớ c đ â y , n g ư ờ i ta sản x u ấ t ụ r ê ở d ạ n g tinh t h ể , ở d ạ n g n à y k h ô n g chứa tạp chất

đ ộ c N h ư n g sau n à y đ ể c ả i t h i ệ n t í n h chất vật lí n g ư ờ i ta sản x u ấ t u r ê ỏ d ạ n g viên, trong q u á t r ì n h tạo t h à n h d ạ n g v i ê n , h ì n h t h à n h m ộ t ít b i u r ê ( C O N H2)2N H :

P h â n chứa NO3 v à a m ô n hoa tan h o à n t o à n trong nước P h â n chứa n i t ơ ở dạng

a m ô n k h i b ó n v à o đ ấ t bị h ấ p p h ụ , sau đ ó bị nitrat hoa c h u y ể n t h à n h NO3" N O , " rất

l i n h đ ộ n g , d ễ bị m ấ t do bị rửa trôi theo d ò n g nước x u ố n g l ớ p nước sâu v à o nước

n g ầ m V ề m ù a h è NO3 c ù n g v ớ i nước c ó t h ể đ ư a l ê n b ề m ặ t đ ấ t theo mao q u ả n , cho

n ê n k h i sử d ụ n g p h â n n i t ơ v ớ i lượng cao g â y đ ộ c h ạ i đ ế n c â y t r ồ n g

Đ ể k h ắ c phục n h ư ợ c đ i ể m trên trong t h ờ i gian g ầ n đ â y đ ã sản suất p h â n nitơ

k h ô n g hoa tan hay ít hoa tan P h â n u r ê - í o o c m a n d e h y t c ó t í n h chất n h ư t r ê n P h â n

37-4 0 % N , trong p h â n c ó 37-4 - 1 0 % N tan t r o n g nước

Phần l ớ n n i t ơ trong p h â n u r ê í o o c m a n d e h y t k h ô n g bị rửa trôi k h ỏ i đ ấ t v à k h ô n g

bị d â n g l ê n t ầ n g m ặ t theo mao q u ả n N i t ơ trong p h â n c ó k h ả n ă n g cung cấp d ầ n cho

100

c â y t r ồ n g Đ â y là l o ạ i p h â n b ó n t h í c h hợp cho v ù n g ẩ m v à v ù n g t ư ớ i nước, k h i sử

d ụ n g l i ề u l ư ợ n g cao c ũ n g k h ô n g ảnh h ư ở n g m ấ y đ ế n d u n g d ị c h đ ấ t H i ệ u lực của l o ạ i

p h â n n à y l ớ n h ơ n u r ê k h i b ó n ở mức lOOkgN/ha

K h ả n ă n g nitrat hoa p h â n u r ê f o o c m a n d e h y t x ả y ra c h ậ m so v ớ i ( N H4)2S 04 v à ( N H2)2C O

C â y t r ồ n g đ ư ợ c b ó n đ ủ đ ạ m lá c ó m à u xanh lá c â y t h â m , sinh trưởng khoe m ạ n h ,

c h ồ i b ú p p h á t t r i ể n nhanh, n ă n g suất cao C â y ă n q u ả được b ó n đ ủ đ ạ m c à n h q u ả

p h á t t r i ể n n h i ề u là c ơ sở đ ể đ ạ t n ă n g suất cao B ó n thừa đ ạ m lá c ó m à u xanh t ố i , t h â n

lá m ề m , tỷ l ộ n ư ớ c cao, d ễ m ắ c s â u bệnh T i n h h ì n h l ố p đ ổ của c á c g i ố n g l ú a cao c â y

c ũ n g là h ậ u q u ả củ a v i ệ c b ó n q u á n h i ề u đ ạ m B ó n thừa đ ạ m t h ờ i gia n sin h trư ở n g của

n g u ồ n đ ạ m cung c ấ p trước m ắ t cho c â y

D o v ậ y chỉ tiêu đ ạ m t ổ n g số g i ú p đ á n h giá k h ả n ă n g t i ề m t à n g của đ ấ t

N ế u N % > 0,15: đ ấ t c ó h à m lư ợ n g đ ạ m k h á , g i ấ u :

N ế u N % 0,11 - 0,15: đ ấ t c ó h à m lư ợ n g đ ạ m k h á ;

N ế u N % 0,08 - 0 , 1 1 : đ ấ t c ó h à m lư ợ n g đ ạ m trun g b ì n h ;

N ế u N % < 0,08: đ ấ t c ó h à m lư ợ n g đ ạ m n g h è o ;

M u ố n đ á n h g i á k h ả n ă n g cung cấp đ ạ m trước m ắ t cho c â y c ó t h ể dựa v à o h à m

l ư ợ n g đ ạ m t h ú y p h â n trong đ ấ t Đ ạ m t h ú y p h â n là t ổ n g số đ ạ m n ằ m t r o n g c á c hợp chất hữu c ơ d ễ t h ú y p h â n , n ằ m trong p h ầ n m ù n t h ô đ a n g p h â n g i ả i m ạ n h , bao g ồ m cả

c á c hợp chất a m i n , a m í t v à c á c d ạ n g đ ạ m v ô c ơ h o à tan v ề m ặ t số l ư ợ n g đ ạ m t h ú y

p h â n b ằ n g 5 - 10% đ ạ m t ổ n g s ố song là p h ầ n d ễ t i ê u n ê n c ó t h ể x e m là đ ạ m d ễ tiêu

t ổ n g số cho c â y

Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân đạm:

Đ ạ m là n g u y ê n t ố h à n g đ ầ u q u y ế t đ ị n h n ă n g suất T i ế n b ộ k ỹ thuật p h ả i trước hết

l à m t ă n g k h ả n ă n g sử d ụ n g p h â n đ ạ m m ộ t c á c h c ó h i ệ u q u ả K h i c á c đ i ề u k i ệ n đ ể câ y sinh t r ư ở n g t ố t đ ư ợ c thoa m ã n (nước, k ế t c ấ u đ ấ t , k h í h ậ u , d i n h d ư ỡ n g k h o á n g

k h á c ) thì c h í n h mức b ó n đ ạ m cho p h é p k h a i t h á c đ ế n m ứ c t ố i đ a t i ề m lực n ă n g suất ( A Gros,1968)

T h e o k ế t q u ả đ i ề u tra của F A O (1980) ở n h i ề u nước k h á c nhau cho t h ấ y h i ệ u suất đ ạ m b i ế n đ ộ n g rất l ớ n : Ì k g đ ạ m b ó n cho b ộ i thu 50 - 105 k g sắn; 7,7 - 67 kg

cứ v à o đ ặ c đ i ể m sinh lý của c â y T ấ t cả c â y t r ồ n g giai đ o ạ n đ ầ u đ ề u c ầ n b ó n n h i ề u

đ ạ m đ ể m ở r ộ n g d i ệ n t í c h quang hợp K h i c â y c h u y ể n t ừ g i a i đ o ạ n d i n h d ư ỡ n g sang giai đ o ạ n sinh thực t h ì nhu c ầ u đ ạ m của c â y g i ả m đ i D o v ậ y b ó n đ ạ m ( (q u á tay" trong giai đ o ạ n đ ầ u ít n g u y h i ể m h ơ n trong giai đ o ạ n sau H i ệ n t ư ợ n g l ố p đ ổ đ ố i v ớ i

c â y n g ũ cốc, chất l ư ợ n g n ô n g sản k é m đ ề u là h ậ u q u ả của v i ệ c b ó n n h i ề u đ ạ m trong giai đ o ạ n sau

B ó n đ ạ m trong giai đ o ạ n trước là đ ể m ở r ộ n g d i ệ n t í c h quang hợp t ạ o t i ề n đ ề cho

v i ệ c t ă n g n ă n g suất B ó n đ ạ m trong giai đ o ạ n sau c ố t duy trì k h ả n ă n g quang h ợ p cao

c h ứ k h ô n g n h ằ m m ở r ộ n g d i ệ n t í c h quang hợp v à t h ú c đ ẩ y sự v ậ n c h u y ể n sản p h ẩ m quang hợp và t í c h l ũ y ở c ơ quan d ự trữ

102

(2) Bón đạm phải căn cứ vào đặc tính đất đai

T r ư ớ c h ế t p h ả i t í n h đ ế n d ự trữ đ ạ m v à k h ả n ă n g cung cấp đ ạ m cho c â y của đ ấ t

N h ữ n g chỉ t i ê u g i ú p p h á n đ o á n k h ả n ă n g cung cấp đ ạ m cho c â y là tỉ l ệ C / N của đ ấ t

- Đ ố i v ớ i c á c l o ạ i p h â n đ ạ m sinh lí chua g â y chua cho đ ấ t n h ư ( N H4)2S 04 hay

N H 4 C L n ế u b ó n l i ê n tục, b ó n v ớ i số lượng l ớ n p h ả i k i ể m tra đ ộ chua và b ồ i d ư ỡ n g vôi cho đ ấ t B ó n k ế t h ợ p v ớ i p h â n hữu c ơ c ũ n g l à m g i ả m t á c h ạ i của c á c l o ạ i p h â n chua N ế u b ó n l i ê n tục p h â n đ ạ m m à k h ô n g b ồ i d ư ỡ n g chất hữu c ơ cho đ ấ t b ằ n g c á c h vùi trả l ạ i t à n t h ể thực v ật, p h â n hữu cơ, nhất là l o ạ i p h â n đ ạ m chua hay k i ề m thì đ ề u

l à m cho đ ấ t b ị t h o á i hoa, b ó n đ ạ m t i ế p theo k h ô n g c ó h i ệ u lực nữa

- Đ ạ m n ằ m d ư ớ i d ạ n g NO3 d ễ bị rửa trôi h ơ n đ ạ m n ằ m d ư ớ i d ạ n g N H4 + n ê n k h i

b ó n p h â n đ ạ m d ạ n g nitrat k h ô n g n ê n b ó n tập trung n h i ề u , b ó n r ả i l à m n h i ề u l ầ n , b ó n sát nhu c ầ u của c â y B ó n p h â n đ ạ m d ạ n g a m ô n v à o đ ấ t k i ề m l ạ i rễ bị m ấ t đ ạ m D o

M ộ t c â y t r ồ n g trước l à m g i à u đ ạ m cho đ ấ t hay m ộ t v ụ b ó n đ ạ m cho c â y m à cây

c h ư a sử d ụ n g h ế t (do c â y bị s â u b ệ n h ) đ ề u d ẫ n đ ế n p h ả i g i ả m l ư ợ n g đ ạ m b ó n cho cây

Sau m ộ t t h ờ i gian k h ô h ạ n k é o d à i , trong đ ấ t c ò n n h i ề u t à n d ư p h â n b ó n cho cây

t r ồ n g vụ trước đ ó t h ì k h ô n g n ê n b ó n n h i ề u đ ạ m cho v ụ sau N g ư ợ c l ạ i trong t h ờ i kỳ

b ỏ hoa m ư a n h i ề u , n h i ệ t đ ộ cạo, chất h ữ u c ơ p h â n g i ả i m ạ n h r ồ i l ạ i bị trôi m ạ n h thì

c â y l ú a do giai đ o ạ n đ ầ u đ ủ nước v à n h i ệ t đ ộ n ê n p h á t t r i ể n m ạ n h , đ ẻ n h á n h khoe

( 6 ) Trong quá trình sử dụng không nên trộn phân đạm có gốc amôn vầi vôi, tro hoặc các loại phân có phản ứng kiềm

B ó n vô i x o n g k h ô n g đ ư ợ c b ó n p h â n c ó gố c a m ô n ngay m à p h ả i đ ợ i ch o vô i phả n ứng đ ề u v ớ i đ ấ t r ồ i m ớ i b ó n

H i ệ u suất p h â n đ ạ m p h ụ t h u ộ c v à o g i ố n g c â y t r ồ n g , đặc đ i ể m k ỹ thuật canh t á c ,

v i ệ c p h ố i h ợ p thoa đ á n g v ớ i c á c l o ạ i p h â n k h á c ( p h â n hữu cơ, l â n , k a l i , p h â n v i lượng) và đ i ề u k i ệ n m ô i t r ư ờ n g ( đ ấ t đ a i , k h í hậu, t h ú y l ợ i ) n ê n k h i đ á n h g i á v à q u y ế t

104

đ ị n h b i ệ n p h á p b ó n đ ạ m p h ả i c â n nhắc đ ầ y đ ủ c á c y ế u t ố đ ó m ớ i m o n g b ó n đ ạ m c ó

h i ệ u q u ả

3.2.2 Lân và phân lân

3.2.2.1 Lân trong cây và vai trò của lân đối vói đời sống cây trồng

a) Lân trong cây

T r o n g c â y tỉ l ệ l â n b i ế n đ ộ n g trong p h ạ m v i từ 0,08 -1,4% so v ớ i chất k h ô

T ỉ l ệ l â n cao trong hạt, thấp trong t h â n lá

T ỉ l ệ l â n t r o n g c â y b ộ đ ậ u cao h ơ n trong c â y hoa thảo T r o n g c â y , lân c h ủ y ế u

n ằ m d ư ớ i d ạ n g hữu cơ, chỉ c ó m ộ t phần n h ỏ n ằ m d ư ớ i d ạ n g v ô cơ

b) Vai trò của lân đối vầi đời sống cây trồng

L â n v ô c ơ đ ó n g vai t r ò quan t r ọ n g trong v i ệ c h ì n h t h à n h h ệ t h ố n g đ ệ m trong t ế

b à o v à là n g u ồ n d ự t r ữ c ầ n t h i ế t cho v i ệ c t ổ n g h ợ p lâ n h ữ u cơ

L â n hữu c ơ rất đ a d ạ n g , đ ó n g vai t r ò quan t r ọ n g trong q u á t r ì n h trao đ ổ i chất, hút chất d i n h d ư ỡ n g v à v ậ n c h u y ể n c á c chất đ ó trong c â y T á c d ụ n g c h ủ y ế u của lân t h ể

C ũ n g n h ư đ ạ m , tron g hạt v à c á c c ơ quan non đ a n g p h á t t r i ể n tỉ l ệ lâ n cao L â n c ó thể v ậ n c h u y ể n t ừ c á c lá g i à v ề c á c c ơ quan non, c ơ quan đ a n g phát t r i ể n đ ể d ù n g v à o việc tổng hợp chất hữu c ơ m ớ i , do v ậ y h i ệ n tượng thiếu lân b i ể u h i ệ n ở c á c lá g i à trước

L á t h i ế u lân c ó m à u đ ỏ t í m hay xanh nhạt C â y t h i ế u lân sinh t r ư ở n g c h ậ m , c ó

d á n g m ả n h k h ả n h C â y l ú a t h i ế u lân đ ẻ n h á n h k é m , c h í n m u ộ n , n ă n g suất thấp, p h ẩ m chất hạt k é m

C â y non rất m ẫ n c ả m v ớ i việc t h i ế u lân T h i ế u lân trong t h ờ i k ỳ c â y con sẽ cho hậu q u ả rất x ấ u , sau n à y d ù c ó b ó n n h i ề u lân c ũ n g k h ô n g b ù đ ắ p l ạ i đ ư ợ c T h í

n g h i ệ m của B r e n c h l e y ( 1 9 2 9 ) v ớ i c â y đ ạ i m ạ c h cho thấy: N ế u trong 4 t u ầ n đ ầ u k h ô n g

đ ủ l â n cung c ấ p cho c â y thì d ù sau n à y c ó b ó n bao n h i ê u lân c â y c ũ n g k h ô n g trỗ

đ ư ợ c D o v ậ y c ầ n b ó n đ ủ lân ngay trong giai đ o ạ n đ ầ u v à b ó n lót p h â n lân g ầ n hạt rất

c ó h i ệ u q u ả

D i n h d ư ỡ n g l â n c ó l i ê n quan m ậ t t h i ế t v ớ i d i n h d ư ỡ n g đ ạ m C â y được b ó n c â n

b ằ n g đ ạ m - l â n sẽ x a n h t ố t , p h á t t r i ể n m ạ n h , n h i ề u hoa, l ắ m q u ả , c h í n sớm và p h ẩ m chất n ô n g sản cao

3.2.2.2 Các loại phân lân: thành phần, tính chất và cách dùng

a) Phân loại phân lân

T r ư ớ c k h i p h â n l o ạ i p h â n l â n ta x é t c á c thuật n g ữ t h ư ờ n g d ù n g k h i n ó i v ề k h ả

n ă n g hoa tan của p h â n lân, c h í n h x á c h ơ n là k h ả n ă n g hoa tan của lân t r o n g p h â n lân

V ề m ặ t n à y n g ư ờ i ta p h â n b i ệ t :

Lân.hoa tan trong nưầc: L â n rút đ ư ợ c b ằ n g nước n h ư l â n trong supe l â n hay lân

trong amophos v à diamophos

Lân hoa tan trong xitrat: L â n r ú t được k h i t á c đ ộ n g p h â n lân v ớ i d u n g dịch amon

xitrat Ì N trung t í n h C ặ n c ò n l ạ i đ e m p h â n t í c h l â n t ổ n g số sau k h i c ồ n g p h á bằng axit m ạ n h ta đ ư ợ c l ư ợ n g l â n k h ô n g tan trong xitrat

Lân dễ tiêu: L à t ổ n g số l â n hoa tan trong nước v à lân hoa tan trong a m ô n xitrat

* P h â n l o ạ i p h â n l â n theo k h ả n ă n g hoa tan

- L â n hoa tan trong nước: Supe lân đem và k é p , amonphos và diamonphosphat ( Đ Á P )

- L â n hoa tan trong xitrat ( a m ô n xitrat trung t í n h 15%): D i c a n x i phosphat

- L â n k h ô n g tan: Q u ặ n g phosphat, apatit, phosphorit

- P h â n lâ n c h ế b i ế n v ớ i axit : Supe lân

- P h â n lân c h ế b i ế n b ằ n g n h i ệ t : X ỉ lò Tomas, p h â n lân nung chảy

* P h â n l o ạ i theo sử d ụ n g

- P h â n l â n tự n h i ê n : Apatit, phosphorit, p h â n lèn, b ộ t x ư ơ n g

- P h â n l â n c h ế b i ế n : Supe l â n , p h â n lân nung chảy

b) Các loại phân lân và cách dùng

đ á p h ú n x u ấ t trong k ẽ c á c m ạ c h đ á vì t h ế n g ư ờ i ta cho r ằ n g n g u ồ n gốc c h ủ y ế u của apatit là p h ú n x u ấ t

C ô n g thức chung của apatit là [ C a - , ( P 04)2] v C a X2

X là b i ể u thị anion hoa trị Ì

X c ó t h ể là O H : H y d r o x y - apatit

F: F l u o r o - apatit

C 03: Cacbo - apatit

C á c l o ạ i can x i phosphat c ó á i lực hoa học rất m ạ n h v ớ i C a F2 của đ ấ t , n ê n p h ầ n

l ớ n m ỏ apatit c ó chứa F l u o r o - apatit

A p a t i t c ó t ỷ l ệ l â n cao, c ấ u t r ú c v ữ n g chắc, p205 tan trong axit x i t r i c 2 % rất thấp

n ê n h ầ u h ế t c á c n ư ớ c t r ê n t h ế g i ớ i k h ô n g d ù n g apatit b ó n trực t i ế p cho c â y (Fromaget

J 1941) m à chỉ d ù n g đ ể c h ế b i ế n p h â n hoa học Schman Fuss 1963, N e u n u l o v 1 9 6 1 thấy apatit k h ô n g c ó h i ệ u lực đ ố i v ớ i l ú a

Apatit c ó t h ê tan d ầ n trong nước m ư a giàu C 02 v à bị lôi c u ố n ra b i ế n ơ đ ó apatit

c h u y ể n t h à n h phosphorit cho n ê n trong thực t ế rất d ễ bị n h ầ m l ẫ n phosphorit v à apatit

A p a t i t V i ệ t N a m k h á c apatit n ó i trong c á c tài l i ệ u t h ế g i ớ i , apatit L à o Cai là apatit t r ầ m t í c h T h e o Fromaget, apatit V i ệ t đ ư ợ c t h à n h t ạ o n h ư sau: C á c h đ â y h ơ n

300 t r i ệ u n ă m ở v ù n g m ỏ h i ệ n nay là m ộ t địa đ i ể m tụ tập chất hữu c ơ ven b i ể n Sau

n à y do b i ế n đ ổ i của đ ị a chất, c á c t r ầ m t í c h n à y n h ô l ê n t h à n h đ ồ i n ú i Đ ấ t ở m ỏ ạpatit

L à o Cai p h ầ n l ớ n l à đ ấ t đ á v ô i thuộc l o ạ i đ á v ô i cocxan, n g o à i ra c ò n c ó d i ệ p thạch

và quaczit D o v ậ y 4 vỉa q u ặ n g thực chất chỉ bắt n g u ồ n t ừ m ộ t vỉa do sức é p l à m cong l ê n , r ồ i p h ầ n t r ê n bị b à o m ò n đ i do c á c q u á t r ì n h phong hoa, n ê n c h ỉ k h ả o sát

l ớ p t r ê n m ậ t t h ì t h ấ y c ó 4 vỉa

A p a t i t L à o C a i c ó 3 l o ạ i : A p a t i t c h í n h c ố n g , quaczit apatit n g h è o canxi phosphat trung b ì n h , p205 t ổ n g s ố chỉ c ó 3 0 % , Calcoschist apatit ( d i ệ p t h ạ c h đ á v ô i chứa apatit) l ạ i c ò n n g h è o P2Os t ổ n g số hom nữa - trong t h à n h phần c ó l ẫ n graphit v à pyrit

Ở V i ệ t N a m c ó m ỏ phosphorit ở V ĩ n h T h ị n h ( L ạ n g S ơ n ) , Y ê n S ơ n ( T u y ê n

Quang), H à m R ồ n g (Thanh H o a ) đ ã đ ư ợ c k h a i t h á c đ ể b ó n r u ộ n g

N g o à i phosphorit t ạ o t h à n h do t r ầ m t í c h b i ể n , ở V i ệ t N a m p h â n l è n do x á c đ ộ n g vật chết l â u n g à y t í c h tụ l ạ i trong c á c hang đ á n h ư ở H à G i a n g , B ố T r ạ c h (Quảng

B ì n h ) c ũ n g đ ư ợ c x ế p v à o l o ạ i phosphorit P h â n l è n n g o à i chất l â n c ò n c ó t h ê m nhiều chất h ữ u cơ: t ừ 5,6% ( p h â n l è n H à Giang) đ ế n 39,5% ( p h â n l è n B ố T r ạ c h - Q u ả n g

B ì n h ) , P h â n l è n N a m P h á t c ó đ ế n 2 1 % chất h ữ u c ơ

C á c l o ạ i p h â n l è n do c ó n g u ồ n gốc là x á c đ ộ n g vật trong hang đ ộ n g n ê n tỉ l ệ C a o

c ũ n g cao,- c ó t h ể đ ạ t đ ế n 3 7 % ( p h â n l è n N a m P h á t , H à G i a n g ) T r o n g p h â n lèn phosphat c h ủ y ế u n ằ n d ư ớ i d ạ n g C a3( P 04)2, n ê n t ỷ l ệ l â n hoa tan trong axit x i t r i c 2%

c ũ n g cao

G i ữ a apatit v à phosphorit V i ệ t N a m c ó những đ i ể m k h á c b i ệ t c ầ n l ư u ý sau đ â y :

1 T ỷ l ệ p205 trong apatit ổ n đ ị n h h ơ n C ò n trong phosphorit t h ì t ỷ l ệ p205 b i ế n

T ỷ l ệ l â n d ễ tiêu tan trong axit x i t r i c 2 % c ũ n g cao h ơ n so v ớ i apatit

2 T ỷ l ệ sesquioxit trong phosphorit c ó t h ể đ ạ t đ ế n 10%, cao h ơ n trong apatit

3 T ỷ l ệ chất h ữ u c ơ v à C 02 trong phosphorit cao h ơ n trong apatit

4 T ỷ l ệ C a o trong phosphorit cao h ơ n trong apatit

5 T r o n g apatit t ỷ l ộ S i 02 cao h ơ n , c ò n tỷ l ệ S i 02 trong phosphorit t ỷ l ộ nghịch

v ớ i tỷ l ệ p205

6 T ỷ l ệ í l u o r trong phosphorit t h ấ p h ơ n trong apatit

Kỹ thuật sử dụng phân lân thiên nhiên

- P h â n l â n t h i ê n n h i ê n là p h â n l â n c h ậ m tan, k h ó tiêu, đ ộ hoa tan p h ụ thuộc v à o

p H P h â n l â n t h i ê n n h i ê n chỉ b ó n cho đ ấ t c ó đ ộ p HK C L < 5

108

- B ó n p h â n lân t h i ê n n h i ê n k ế t hợp v ớ i c á c l o ạ i p h â n sinh lý chua n h ư sulfat đ ạ m

l à m t ă n g h i ệ u lực của p h â n l â n t h i ê n n h i ê n Đ ộ chua do p h â n chua tạo ra l à m t ă n g

k h ả n ă n g hoa tan của p h â n lân t h i ê n n h i ê n

- B ó n p h â n l â n t h i ê n n h i ê n k ế t h ợ p v ớ i supe l â n ; p h â n t ầ n g b ó n lân: t ầ n g trên b ó n supe lân, t ầ n g d ư ớ i b ó n p h â n l â n t h i ê n n h i ê n là b i ệ n p h á p b ó n lân t ậ n d ụ n g k h ả n ă n g

đ ồ n g hoa của b ộ rễ theo t u ổ i c â y sẽ k h a i t h á c t ố t h i ệ u q u ả của p h â n l â n t h i ê n n h i ê n

T ỷ l ệ P2Os trong q u ặ n g c à n g cao thì chất lượng supe lân c à n g cao, do v ậ y k h i c h ế

b i ế n supe lâ n n g ư ờ i ta d ù n g c á c l o ạ i quặn g già u đ ể c ó t ỷ l ệ lâ n h ữ u h i ệ u đ ạ t 18% P205

Sau đ ó l o ạ i b ỏ C a S 04 v à đ ể cho H3PO4 t i ế p tục t á c đ ộ n g v ớ i apatit đ ể c ó supe lân chất lượng cao, trong t h à n h p h ầ n chỉ c ó c a x i phosphat 1:

2 C a5F ( P 04)3 + 1 4 H3P 04 + 1 0 H20 = 1 0 C a ( H2P O4)2 H2Ọ + 2 H F

D o v ậ y supe l â n k é p c ó t h ể c ó tỷ l ộ P205 k h á cao song k h ô n g c ó C a S 04 C ò n trong supe lân g i à u v ẫ n c ò n c ó t h ể chứa m ộ t ít C a S 04, tuy t h u ộ c v à o l ư ợ n g H2S 04

được sử d ụ n g trong q u á t r ì n h c h ế b i ế n

Kỹ thuật sử dụng supe lân

- T r o n g supe lân, l â n hoa tan trong nước rất cao B ó n v à o đ ấ t chua q u á hoặc giàu

Ca q u á supe l â n c ó t h ể bị t h o á i hoa T ố t nhất là b ó n supe l â n cho đ ấ t c ó phản ứng

trung t í n h Ở đ ấ t chua q u á thì p h ả i b ó n v ô i trước đ ể đ ư a p H v ề 6,5 trước k h i b ó n supe

lân

- Supe l â n tuy c ó tỷ l ệ hoa tan trong nước cao song d ù n g đ ể b ó n lót v ẫ n c ó hiệu

q u ả cao nhất V ì l â n rất c ầ n cho sự p h á t t r i ể n của b ộ r ễ , m ặ t k h á c l â n c ó t í c h l ũ y thừa

ở trong t h â n lá trong giai đ o ạ n đ ầ u sau n à y k h i c ầ n c â y v ẫ n c ó t h ể sử d ụ n g được lượng p h â n đ ã t í c h l ũ y ấ y

Đ ố i v ớ i h ầ u hết c â y hoa thảo t h ờ i k ỳ k h ủ n g h o ả n g l â n n ằ m ở t h ờ i k ỳ c â y con

Đ ố i v ớ i l ú a c h ậ m nhất là b ó n supe l â n v à o t h ờ i k ỳ đ ẻ n h á n h

- Đ ố i v ớ i đ ấ t m à u d ù n g supe l â n v i ê n đ ể h ạ n c h ế t i ế p x ú c giữa C a ( H2P 04)2 và đất

đ ể h ạ n c h ế v i ệ c c ố đ ị n h l â n trong đ ấ t sẽ l à m cho supe lân c ó h i ệ u suất cao h ơ n Song

đ ố i v ớ i đ ấ t l ú a n g ậ p nước h i ệ u q u ả t ă n g n ă n g suất của hai l o ạ i supe l â n v i ê n v à supe lân b ộ t là ngang nhau

T r ộ n supe lân v ớ i p h â n c h u ồ n g theo tỷ l ệ 2% t r ọ n g lượng p h â n c h u ồ n g vừa tâng

chất lượng p h â n c h u ồ n g vừa t ă n g h ệ số sử d ụ n g p h â n l â n của c â y t r ồ n g

- Đ ố i v ớ i c á c l o ạ i c â y m ẫ n c ả m vói lưu h u ỳ n h , t r ê n đ ấ t t h i ế u lưu h u ỳ n h m à trong

t ổ h ợ p p h â n b ó n cho c â y k h ô n g c ó c á c l o ạ i p h â n chứa lưu h u ỳ n h t h ì p h â n supe lân

N g o à i ra c ò n c ó m ộ t số chất v i lượng n h ư : Fe, M n , Cu, M o , Co

So v ớ i p h â n supe l â n , p h â n l â n nung chảy d ễ c h ế b i ế n hem, quy t r ì n h sản xuất

đ ơ n g i ả n hom C h ế b i ế n p h â n l â n nung c h ả y k h ô n g đ ò i h ỏ i q u ặ n g g i à u , c ó t h ể chủ

đ ộ n g p h ố i c h ế đ ể đ ư a tỷ l ệ P2Os lên cao

P h â n lân n u n g c h ả y d ễ b ả o q u ả n , k h ô n g c ó đ ộ chua tự do l à m h ỏ n g bao bì n h ư supe lân, c ó tỷ l ệ M g O k h á , l ạ i c ó p h ả n ứng k i ề m n ê n rất t h í c h hợp ở c h â n đ ấ t bạc

m à u , dốc tụ l ầ y thụt p H chua, Ca, M g (nhất là M g ) bị rửa trôi n h i ề u

Song m ộ t n h ư ợ c đ i ể m củ a p h â n lâ n nun g c h ả y cầ n đư ợ c b ó n p h ố i h ợ p t h í c h đ á n g

* P h â n lân k h ử F l u o r

T r o n g p h ư ơ n g p h á p c h ế b i ế n p h â n lân k h ử Fluor n g ư ờ i ta t r ộ n b ộ t q u ặ n g lân apatit ( g i à u F ) đ ã n g h i ề n n h ỏ v ớ i n g u y ê n l i ệ u chứa n h i ề u silic ( c ó t h ể là c á t ) r ồ i t h ê m

nước đ ể được m ộ t l o ạ i b ộ t n h ã o g i ố n g n h ư vữa N u n g vữa đ ế n 1 4 8 0 - 1 5 9 0 ° c trong

30 p h ú t , m ạ n g l ư ớ i t i n h t h ể í l u o r - apatit b ị p h á hu y v à f l u o r t h o á t ra n g o à i , apatit thay đ ổ i cấu t r ú c t r ở n ê n d ễ t i ê u h ơ n

Sau k h i nung k h ố i vữa b i ế n t h à n h m ộ t k h ố i x ố p , l à m n g u ộ i k h ố i x ố p b ằ n g nước

- P h â n l â n n h i ệ t l u y ệ n k h ô n g chứa lưu h u ỳ n h , n ê n đ ố i v ớ i c á c c â y m ẫ n c ả m với lưu h u ỳ n h , đ ố i v ớ i c á c l o ạ i đ ấ t n g h è o lưu h u ỳ n h h i ệ u lực k h ô n g b ằ n g supe lân ngay

cả t r ê n đ ấ t chua, n g h è o l â n D o v ậ y p h â n l â n n h i ệ t l u y ệ n c ầ n đ ư ợ c b ó n p h ố i hợp thích

đ á n g v ố i c á c l o ạ i p h â n c ó l u n h u ỳ n h

3.2.2.3 Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân lân

Tác dụng chủ yếu của lân thể hiện trên một số mặt sau đây: P h â n chia t ế b à o , tạo

t h à n h chất b é o v à protein T h ú c đ ẩ y v i ệ c ra hoa, h ì n h t h à n h q u ả , hạt v à q u y ế t định

p h ẩ m chất hạt g i ố n g H ạ n c h ế t á c h ạ i của v i ệ c b ó n thừa đ ạ m T h ú c đ ẩ y v i ệ c ra rễ đặc biệt là rễ b ê n v à l ô n g h ú t L à m cho t h â n c â y n g ũ cốc vững chắc, đ ỡ đ ổ C ả i t h i ệ n chất lượng sản p h ẩ m đặc b i ệ t là c á c l o ạ i rau v à cỏ l à m thức ă n gia s ú c

Triệu chứng cây thiếu lân: T h i ế u lân, lá c ó m à u xanh nhạt, c h u y ể n m à u tía ở c á c

g â n lá hoặc c u ố n g lá C â y t h i ế u l â n sinh t r ư ở n g c h ậ m , c ó d á n g m ả n h k h ả n h C â y lúa

t h i ế u lâ n đ ẻ n h á n h k é m , c h í n m u ộ n , n ă n g suất thấp , p h ẩ m chấ t hạt k é m

C â y non rất m ẫ n c ả m v ớ i v i ệ c t h i ế u lân T h i ế u lân trong t h ờ i k ỳ c â y con sẽ cho hậu q u ả rất x ấ u , sau n à y d ù c ó b ó n n h i ề u lân cũng k h ô n g b ù đ ắ p l ạ i đ ư ợ c T h í

112

n g h i ệ m của B r e n c h l e y ( 1 9 2 9 ) v ớ i c â y đ ạ i m ạ c h cho t h ấ y : N ế u trong 4 t u ầ n đ ầ u k h ô n g

đ u l â n c u n g c ấ p c h õ c â y t h i d ù sau nay co b ó n bao n h i ê u l â n c â y c ũ n g k h ô n g trỗ

đ ư ợ c D o v ậ y can b ó n đ ủ l â n ngay trong giai đ o ạ n đ ầ u v à b ó n lót p h â n l â n g ầ n hạt rất

c ó h i ệ u q u ả

D i n h d ư ỡ n g l â n c ó l i ê n quan m ậ t t h i ế t v ớ i d i n h d ư ỡ n g đ ạ m C â y đ ư ợ c b ó n c â n

b ằ n g đ ạ m - l â n sẽ xanh t ố t , p h á t t r i ể n m ạ n h , n h i ề u hoa, l ắ m q u ả , c h í n sớm v à p h ẩ m chất n ô n g sản cao

Vấn đề đánh giá khả năng cung cấp lân của đất:

D o sự c h u y ể n hoa của l â n trong đ ấ t t r ồ n g m à u v à đ ấ t l ú a n g ậ p nước c ó những

đ i ể m k h á c nhau n ê n k h i đ á n h g i á k h ả n ă n g cung cấp l â n cho c â y của đ ấ t c ó những

Bảng 3.1 Vai trò các yếu tố dinh dưỡng ùa lượng trên đất dốc tụ miền núi

Loại đất Tỷ lệ giảm năng suất do thiếu nguyên tố dinh dưỡng (%) Loại đất

Biện p h á p kỹ thuật n â n g cao hiệu q u ả s ử dụng p h â n lân:

( Ì ) Vấn đề pH đất và việc sử dụng phân lân

M u ố n b ó n l â n c ó h i ệ u q u ả cao trước h ế t p h ả i x e m x é t đ ộ chua của đ ấ t

Đ ộ chua của đ ấ t ả n h h ư ở n g r ấ t l ớ n đ ế n c h i ề u h ư ớ n g c h u y ể n hoa l â n t r o n g đ ấ t

p H đ ấ t ả n h h ư ở n g đ ế n t o à n b ộ q u á t r ì n h trao đ ổ i h ấ p p h ụ l â n trong đ ấ t v ì n ó quyết

đ ị n h sự t ồ n t ạ i của c á c l o n A l+ + +, F e+ + +, M n+ + v à C a+ + trong dung dịch đ ấ t Đ ấ t chua

k h ả n â n g c ố đ ị n h l â n trong đ ấ t m ạ n h h ơ n vì sự t ồ n t ạ i của c á c keo d ư ơ n g t â n g lên

p H c ũ n g ả n h h ư ở n g đ ế n hoạt đ ộ n g của v i sinh v ậ t đ ấ t , d o v ậ y m à ả n h h ư ở n g đ ế n việc

c h u y ế n hoa l â n h ữ u c ơ tron g đ ấ t

p H đ ấ t c h i p h ố i v i ệ c c h ọ n d ạ n g p h â n l â n b ó n : T ố t nhất l à b ó n supe l â n cho đất trung t í n h B ó n supe l â n cho đ ấ t chua p h ả i trung hoa đ ộ chua p H 6,5 m ớ i c ó h i ệ u q u ả cao P h â n l â n t h i ê n n h i ê n , p h â n l â n n h i ệ t l u y ệ n n ê n b ó n cho đ ấ t chua, đ ấ t bạc m à u , đất t r ũ n g , l ầ y thụt v à b ó n k ế t h ợ p v ớ i c á c l o ạ i p h â n sinh lý chua k h á c

(2) Vai trò của các yếu tố đi kèm vầi lân trong phân bón

C à n g n g à y n g ư ờ i ta c à n g t h ấ y r õ vai t r ò của c á c y ế u t ố đ i k è m trong v i ệ c đ á n h giá p h â n l â n

T r o n g n h i ề u t r ư ờ n g h ợ p p h â n supe l â n t ỏ ra vượt t r ộ i c á c l o ạ i p h â n l â n k h á c vì

y ế u t ố l ư u h u ỳ n h đ i k è m v ớ i n ó N g a y c ả ở đ ấ t p h è n đ ấ t , m ặ n supe l â n c ũ n g t h ể h i ệ n tính ưu v i ệ t so v ớ i c á c l o ạ i p h â n k h á c

ở c á c l o ạ i đ ấ t t h o á i hoa m ạ n h S i 02 bị rửa trôi n h i ề u , S i 02 d ễ tiêu k é m , M g+ +

trong dung tích h ấ p t h ụ t h ấ p t h ì p h â n l â n nung c h ả y t h ể h i ệ n t í n h ưu v i ệ t của n ó rất

T r ư ớ c đ â y t r ồ n g c á c g i ố n g k h ô n g chịu đ ư ợ c l ư ợ n g đ ạ m cao t h ì nhu c ầ u của c â y

114

cho sự ra r ễ Cho n ê n tất cả c á c l o ạ i p h â n lân đ ề u c ầ n được b ó n đ ầ y đ ủ cho c â y ngay

t ừ đ ầ u L o ạ i p h â n lân n à o c ũ n g l ấ y b ó n lót l à m c h ủ y ế u M ộ t số g i ố n g do c ó những

k h u ẩ n c ă n , hoặc n h ờ v i sinh vật c ộ n g sinh trong q u y ể n r ễ , hoặc do sự b à i tiết c á c axit hữu c ơ m à c ó k h ả n ă n g p h á t t r i ể n trên đ ấ t n g h è o lân m à k h ô n g c ầ n b ó n p h â n lân, hoặc chỉ c ầ n m ộ t ít lân c ầ n được quan t â m p h á t h i ệ n k h i x â y d ự n g c h ế đ ộ b ó n lân

K ế t q u ả n g h i ê n c ứ u l ú a cho thấ y t ỷ l ệ lâ n tron g hạ t c ó ả n h h ư ở n g t ớ i m ứ c sống của g i ố n g v à n ă n g suất của t h ế hộ sau n ê n đ ố i v ớ i r u ộ n g g i ố n g c ầ n đ ư ợ c lưu ý cung cấp l â n B ó n lân t h ú c đ ò n g k h ô n g l à m t ă n g n ă n g suất lúa, song t ă n g đ ư ợ c tỷ l ệ lân trong t r o n g hạt t h ó c , n ă n g suất l ú a t h ế h ệ sau cao h ơ n

(5) Hiệu suất của phân lân và các biện pháp nâng cao hiệu suất của phân lân

H i ệ u suất p h â n l â n do đặc t í n h đ ấ t đ a i và t h ờ i k ỳ b ó n q u y ế t đ ị n h M u ố n n â n g cao

h i ệ u suất p h â n l â n c ầ n h ạ n c h ế c á c q u á t r ì n h l à m t h o á i hoa lân (lân hoa tan t h à n h lân

d ễ tan) l o n phosphat là l o ạ i l o n k h u ế c h t á n y ế u nhất trong đ ấ t ( l o n phosphat chỉ d i

c h u y ể n trong p h ạ m v i 2 - 3 m m trong k h i l o n Ca, M g d i c h u y ể n đ ư ợ c trong p h ạ m v i

5 m m , c ò n c á c i o n K+ v à N a+ d i c h u y ể n được 7- 8 m m ) C â y l ạ i h ú t lân m ạ n h nhất k h i

đ ộ ẩ m đ ạ t g ầ n b ằ n g sức chứa ẩ m t ố i đ a của đ ồ n g r u ộ n g

D o v ậ y m u ố n n â n g cao h i ệ u suất p h â n lân p h ả i b ó n k ế t hợp v ớ i p h â n chuồng,

t r ộ n v ớ i p h â n c h u ồ n g đ ể h ạ n c h ế sự c ố đ ị n h l â n của đ ấ t Phải b ó n p h â n lân c à n g g ầ n

rễ c à n g t ố t B ó n v à o t h ờ i k ỳ c â y c ó nhu cầu lân cao nhất m à m ậ t đ ộ c â y c ố i l ạ i tập trung nhất: b ó n cho m ạ , b ó n cho v ư ờ n ư ơ m V i ệ c duy trì đ ộ ẩ m cho c â y c ũ n g là m ộ t

b i ệ n p h á p n â n g cao h i ệ u lực p h â n lân

(6) Vấn đê bón lân cải tạo và bón lân duy trì

T ừ quan đ i ể m cho r ằ n g đ ấ t c à n g c ó lân cao c à n g cung cấp đ ư ợ c n h i ề u lân cho

c â y n g ư ờ i ta đ i đ ế n x â y đ ự n g b i ệ n p h á p k ĩ thuật b ó n p h â n c ả i tạo và b ó n p h â n duy trì lân cho c â y

B ó n p h â n d u y trì là b ó n p h â n vừa đ ủ b ù đ ắ p lượng lân c â y t r ồ n g hút đi h ằ n g n ă m

đ ể ổ n đ ị n h l ư ợ n g P2Os trong đ ấ t

B ó n c ả i tạo là b ó n m ộ t lượng l â n l ớ n đ ể l à m b i ế n đ ổ i hẳn lượng lân trong đ ấ t ,

t h ậ m c h í c ó t h ể l à m thay đ ổ i cấp đ ộ p h ì n h i ê u về lân của đ ấ t , hoặc l à m b ã o hoa k h ả

n ă n g h ấ p p h ụ l â n của đ ấ t đ ể t r ê n c ơ sỏ đ ó h à n g n ă m chỉ c ầ n b ó n lượng p h â n duy trì

N h i ề u ý k i ế n c h o r ằ n g ch ỉ cầ n b ó n h ẳ n m ộ t lư ợ n g lâ n l ớ n v à o đ ầ u chu k ỳ l u â n canh cho c â y c ó nhu c ầ u l â n cao, sau đ ó suốt chu k ỳ k h ô n g c ầ n b ó n lân m à chỉ b ó n

c á c y ế u t ố đ ạ m v à K a l i C h ủ t r ư ơ n g k ỹ thuật n à y dựa v à o lý l u ậ n b ó n p h â n c ả i tạo và

k h ả n ă n g d i c h u y ể n t h ấ p của lân trong đ ấ t

Song k ế t q u ả n g h i ê n cứu cho thấy hầu hết c â y trồng k h ô n g hút q u á 10-13% lân trong p h â n b ó n v à o trong n ă m b ó n (Brady, N y l e c , 1985) và chỉ c ầ n g i ữ cho lân d ễ tiêu trong đ ấ t ở m ứ c k h o ả n g 0,2ppm hoặc h ơ n c h ú t ít là hầu hết c â y t r ồ n g c ó t h ể đạt

n ă n g suất t ố i đ a (Fox 1981)

M ặ t k h á c đ ộ t n g ộ t n â n g cao l â n d ễ tiêu trong đ ấ t l ạ i c ó t h ể c ố đ ị n h h o ặ c g â y trở

n g ạ i cho v i ệ c h ú t c á c i o n k h á c nhất là c á c n g u y ê n t ố v i lượng ( Z n , M n ) của c â y c ũ n g

ả n h h ư ở n g đ ế n v i ệ c p h á t t r i ể n b ì n h t h ư ờ n g của c â y , nhất là c â y đ ầ u chu k ỳ l u â n canh Cho n ê n v ấ n đ ề là b ó n đ ú n g l ú c v à b ó n l i ê n tục đ ể l à m t ă n g l ư ợ n g l â n d ễ tiêu trong đ ấ t

3.2.3 Kali và phân kali

3.2.3.1 Kãli trong cây và vai trồ của Kalỉ đối vầi đời sống cây trồng

a)Tỷ lệ và dạng kali trong cây

l ầ n so v ớ i lượng b ì n h t h ư ờ n g m ớ i t h ấ y t r i ệ u c h ứ n g t h i ế u k a l i b i ể u h i ệ n t r ê n lá K h i

h i ệ n tượng t h i ế u k a l i t h ể h i ệ n r õ t r ê n lá t h ì v i ệ c t h i ế u k a l i đ ã c ó t h ể l à m g i ả m n ă n g suất D o v ậ y k h ô n g n ê n đ ợ i x u ấ t h i ệ n t r i ệ u chứng t h i ế u k a l i m ớ i b ó n k a l i cho c â y

b) Vai trò kaỉi trong cây

V a i t r ò sinh lý của k a l i bắt n g u ồ n t ừ đ ặ c t í n h vật lý của n g u y ê n t ố n à y : K a l i rất

d ễ bị hydrat hoa

T r o n g c á c m ô thực vật, k a l i t ồ n t ạ i d ư ớ i d ạ n g i o n n g ậ m nước N h ờ h ì n h thức t ồ n

t ạ i n à y k a l i rất l i n h đ ộ n g , n ó c ó t h ể c h u y ể n được ngay cả trong c á c c ấ u t r ú c t ế b à o

K a l i n h ờ t r ạ n g t h á i h y đ r a t hoa, c ó t h ể len v à o gi ữ a c á c b à o qua n đ ể t r u n g hoa c á c axit ngay trong q u á t r ì n h đ ư ợ c tạo t h à n h k h i ế n cho c á c axit n à y k h ô n g bị ứ l ạ i do v ậ y

Ì Ló

k a l i k í c h t h í c h q u á t r ì n h h ô hấp K+ trung hoa ngay cả c á c axit của chu t r ì n h Krebs

n ằ m t r o n g c á c n ế p g ấ p của c á c t h ể hạt K a l i len l ỏ i v à o ngay trong l ò n g c á c p h i ế n lục

l ạ p , k í c h t h í c h q u á t r ì n h quang hợp được l i ê n tục

Q u á t r ì n h pepti hoa c á c n g u y ê n t ử k a l i n g ậ m nước m a n g nước len l ỏ i v à o c á c khe

h ở của c á c n g u y ê n t ử keo ở n ơ i m à chỉ c ó K+ m ớ i c ó t h ể đ í n h v à o đ ó đ ư ợ c , đ ó n g vai

t r ò t ẩ m ướt c á c á c ấ u t r ú c Sự c ó m ặ t k h ắ p nơi của c á c á c ấ u t r ú c k h i ế n k a l i đ ó n g vai

t r ò c h ấ t hoạt hoa p h ổ b i ế n nhất K+ thoa m ã n y ê u c ầ u hydrat hoa c á c protein v à c á c chất keo k h á c t r o n g t ế b à o k h i ế n c á c chức n ă n g n ộ i b à o đ ư ợ c t i ế n t r i ể n b ì n h t h ư ờ n g

K a l i m ộ t m ặ t l à m t ă n g á p suất t h ẩ m thấu m à t ă n g k h ả n ă n g h ú t nước của b ộ rễ,

m ộ t m ặ t đ i ề u k h i ể n h o ạ t đ ộ n g của k h í k h ổ n g k h i ế n cho nước k h ô n g bị m ấ t q u á mức trong l ú c g ặ p k h ô h ạ n N h ờ v i ệ c t i ế t k i ệ m nước c â y quang h ợ p đ ư ợ c cả trong đ i ề u

k i ệ n t h i ế u n ư ớ c

K a l i h o ạ t hoa n h i ề u l o ạ i men H i ệ n nay n g ư ờ i ta đ ã g h i n h ậ n k a l i hoạt hoa được

60 l o ạ i m e n t r o n g c ơ t h ể thực vật T r o n g hoạt đ ộ n g hoạt hoa k a l i vừa đ ó n g vai t r ò trực t i ế p n h ư m ộ t c o e n z y m vừa đ ó n g vai t r ò g i á n t i ế p n h ư m ộ t chất x ú c t á c

K a l i đ ó n g v a i t r ò c ơ b ả n v à chắc c h ắ n t r o n g v i ệ c p h â n chia t ế b à o do v ậ y trong

c á c m ô p h â n sinh r ấ t g i à u k a l i

D o t á c đ ộ n g đ ế n q u á t r ì n h quang h ợ p v à h ô h ấ p k a l i ả n h h ư ở n g t í c h cực đ ế n việc trao đ ổ i đ ạ m v à t ổ n g h ợ p protit T h i ế u k a l i m à n h i ề u đ ạ m N H4 +, N H4 + t í c h l ũ y , đ ộ c

K a l i l à m g i ả m t á c h ạ i của v i ệ c b ố n q u á n h i ề u đ ạ m T h i ế u k a l i quang h ợ p g i ả m m à h ô hấp t ă n g n ê n t h i ế u k a ỉ i n ă n g suất g i ả m , chất lượng rau q u ả k é m T h i ế u k a l i v i ệ c v ậ n

N h ờ c ó k a ỉ i c â y c ó t h ể c h ố n g rét t ố t hon vì t ế b à o chứa n h i ề u đ ư ờ n g h ơ n v à á p suất t h ẩ m t h ấ u t r o n g t ế b à o t ă n g

K a l i t ạ o đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho v i ệ c p h á t t r i ể n c á c b ó m ạ c h cho n ê n l à m cho c â y

v ữ n g chắc, c h ố n g đ ổ , n ă n g suất cao C â y l ấ y sợi m à đ ư ợ c c u n g c ấ p đ ủ k a l i chất

l ư ợ n g sợi m ớ i đ ư ợ c b ả o đ ả m

3.2.3.2 Các loại phân kati

a) Muối kali thiên nhiên và phế phẩm công nghiệp

M u ố i k a l i t h i ê n n h i ê n thu đ ư ợ c b ằ n g c á c h n g h i ề n c á c m u ố i k a l i của c á c l ớ p

q u ặ n g t h ư ờ n g c ó ít k a l i v à n h i ề u t ạ p chất k h i ế n cho c h i p h í t ă n g l ê n C á c m u ố i k a l i

t h i ê n n h i ê n chứa n h i ề u d o ( h ơ n 4 k g trong sylvinit đ ố i v ớ i l k g K20 ) do v ậ y n ê n ít

đ ư ợ c d ù n g

T h u ố c lá, rau, nho, lanh, gai, m ạ c h ba g ó c , khoai tây đặc b i ệ t m ẫ n c ả m v ớ i việc thừa d o

b) Phân kali công nghiệp

- Clorua kali (KCl): Chứa 56 - 6 0 % K20 thu được t ừ v i ệ c c h ế b i ế n q u ặ n g của sylvinit dựa v à o đ ộ tan k h á c nhau hai l o ạ i m u ố i n à y k h i t ă n g n h i ệ t đ ộ KC1 ở dạng

t h ư ơ n g p h ẩ m d ạ n g hạt n h ỏ c ó m à u đ ỏ nhạt n h ư ớt bột, d ễ tan trong nước Đ â y là loại

p h â n k a l i p h ổ b i ế n đ a n g sử d ụ n g

T i n h t h ể KC1 thu đ ư ợ c b ằ n g p h ư ơ n g p h á p n à y n h ỏ , c ó t h ể d í n h l ạ i v ớ i nhau trong

q u á t r ì n h bảo q u ả n P h ư ơ n g p h á p thu h ồ i KC1 t ừ sylvinit b ằ n g c á c h t u y ể n n ổ i thì đom

g i ả n h ơ n đ ồ n g t h ờ i cho p h é p c ả i t h i ệ n đặc t í n h vật lý của p h â n KC1 và N a C l được

t á c h theo tỷ t r ọ n g sau đ ó cho k ế t t i n h T i n h t h ể KC1 l ớ n (4 - 6 m m ) k h ô n g d í n h l ạ i

v ớ i nhau k h i bảo q u ả n

K h i sử d ụ n g KC1 c h ú ý đ ế n t h à n h p h ầ n d o và t í n h m ẫ n c ả m của c â y đ ố i v ớ i lon

n à y n h ư khoai tây, thuốc lá

- Kali suựat (K 2 S0 4 )

C ó 45 - 4 8 % K20 là l o ạ i m u ố i k ế t t i n h , tan trong nước

T í n h chất vật lí của p h â n t ố t , k h ô n g h ú t ẩ m , k h ô n g d í n h K a l i sulfat d ù n g cho

118

Pentant k a l i là l o ạ i p h â n t ố t cho m ọ i l o ạ i c â y , n g o à i k a l i c ò n c ó m a g i ê là l o ạ i

p h â n q u í cho c á c c â y t r ồ n g ở đ ấ t t h à n h p h ầ n c ơ g i ớ i nhẹ n g h è o cả k a l i và m a g i ê

- Cloruakali điện phán: L à p h ế p h ẩ m k ỹ n g h ệ sản xuất m a g i ê từ cacnalit chứa

32 - 4 5 % K20 , n g o à i ra c ó 8% M g O và 8% N a20 v à đ ế n 5 0 % d o

c) Tro bếp, nguồn phân kali quan trọng ở nông thôn

T r o b ế p là do đ ố t g ỗ , r ơ m rạ m à c ó T r o n g tro c ó k a l i , lân, vôi v à c á c n g u y ê n t ố

v i l ư ợ n g D o v ậ y , tro là l o ạ i p h â n k a l i c ó lân và vôi q u í

T u y n g u y ê n l i ệ u đ e m đ ố t m à tỷ l ệ c á c chất k h o á n g trong tro c ó k h á c nhau

Tro cày ngũ cốc 16,2-35,3% K20 2,5-4,7% p205 8,5-15% Cao

C ó t h ể d ù n g tro b ó n cho tất cả c á c l o ạ i đ ấ t và c á c l o ạ i c â y P h â n tro c ó vôi n ê n rất c ó h i ệ u lực ở đ ấ t chua nhất là trên đất cát v à đất than b ù n n g h è o k a l i

T r o c ó t h ể d ù n g l à m p h â n b ó n lót (trước k h i c à y trên đ ấ t n ặ n g v à trước k h i gieo

trên đ ấ t n h ẹ ) C ũ n g c ó t h ể d ù n g tro b ó n t h ú c cho c â y trong t h ờ i k ỳ c h ă m s ó c giữa

h à n g

(ì) Tính chất chung của phản kaỉi

+ T ấ t cả c á c l o ạ i p h â n k a l i đ ề u tan trong nước

K h i đ ư ợ c b ó n v à o đ ấ t p h â n tan nhanh và tác đ ộ n g v ớ i phức h ệ hấp thu của đ ấ t

[PHHT]01 + 2KC1 -> [PHHT] K K + CaCl2

Ca Ca

H K [ K Đ ] + 4KC1 - > [ K Đ ] K + A1C1, + HC1

AI K

K

K a l i v à c á c cation k h á c c ó t r o n g p h â n b ó n ( N a+, Mg**) đ ư ợ c h ấ p thu t r ê n phức h ệ hấp thu c ò n C l n ằ m l ạ i t r o n g d u n g d ị c h v à d ễ b ị c u ố n theo n ư ớ c K c h u y ể n sang d ạ n g

bị hấp thu, ít d i đ ộ n g t r o n g đ ấ t v à k h ô n g bị rửa trôi trừ t r ư ờ n g h ợ p đ ấ t c á t v à l i m o n pha cát d u n g d ị c h h ấ p thu thấp K+ trao đ ổ i của p h â n được đ ấ t h ấ p thu t r ở n ê n d ễ tiêu

đ ố i v ớ i c â y t r ồ n g

+ T ấ t cả c á c l o ạ i p h â n k a l i hoa h ọ c đ ề u là p h â n sinh lí chua, n h ư n g đ ộ chua sinh

lí của p h â n k a l i k é m h ơ n p h â n a m ô n v à đ ấ t chỉ t r ở n ê n chua sau m ộ t t h ờ i gian b ó n lâu d à i cho c á c l o ạ i c â y c ầ n n h i ề u k a l i C á c cation N a+ v à K+ c ó t r o n g p h â n k h i b ị đ ấ t hấp thu đ ẩ y m ộ t l ư ợ n g t ư ơ n g đ ư ơ n g c á c cation Ca**, H+ v à A l+ + + v à o d u n g dịch đất

l à m d u n g d ị c h đ ấ t c ó n h i ề u A l+ + + hom v à hoa chua C h ỉ k h i b ó n m ộ t c á c h c ó h ệ thốn g

m ộ t lượng p h â n k a l i cao t r ê n n h ữ n g l o ạ i đ ấ t k h ô n g b ã o hoa b a z ơ thì m ớ i l à m cho đất chua đi n h i ề u

3.2.3.3 Biện pháp nâng cao hiệu quả sử dụng phân kali

Biểu hiện cây thiếu kali: T h â n lá c ó m à u xanh nhạt, c ó c á c v ế t h o ạ i t ử m à u nâu

t r ê n lá hoặc k h ô t ừ m é p lá v à o C â y l ú a t h i ế u k a l i lá v à n g ra N g ô t h i ế u k a l i lá bị

m ề m đ i u ố n con g n h ư g ọ n s ó n g v à c ó m à u s á n g K h o a i t â y t h i ế u k a l i lá q u ă n xuống , quanh g â n lá c ó m à u xanh l ụ c , sau đ ó ở m é p lá c h u y ể n sang m à u n â u K h i tỷ l ệ kali trong c â y g i ả m x u ố n g đ ế n 2- 3 l ầ n so v ó i l ư ợ n g b ì n h t h ư ờ n g m ớ i t h ấ y t r i ệ u chứng

K a l i tạo đ i ề u k i ệ n t h u ậ n l ợ i cho v i ệ c p h á t t r i ể n c á c b ó m ạ c h cho n ê n l à m cho c â y vững chắc, c h ố n g đ ổ , n ă n g suất cao C â y l ấ y sợi m à đ ư ợ c c u n g c ấ p đ ủ k a l i chất lượng sợi m ớ i đ ư ợ c b ả o đ ả m

Vấn d ể đ á n h giá k h ả n ă n g cung cấp kali của đất

( Ì ) Chỉ tiêu kali trao đổi

K a l i t r o n g đ ấ t l u ô n b i ế n đ ộ n g , c á c d ạ n g k a l i trong đ ấ t c h u y ể n hoa l ẫ n nhau theo

t h ế c â n b ằ n g đ ộ n g L ư ợ n g k a i i hoa tan tron g dun g dịc h đ ấ t k h ô n g t h ể h i ệ n đ ầ y đ ủ

k h ả n ă n g cung cấp k a l i cho c â y D o v ậ y k h i đ á n h g i á k h ả n ă n g cung cấp k a l i cho c â y của đ ấ t n g ư ờ i ta c h ủ y ế u dựa v à o lượng K+ trao đ ổ i

M a s l o v a p h â n cấp k h ả n ă n g cung cấp k a l i của đ ấ t n h ư sau:

D o v ậ y k h i t í n h t o á n l ư ợ n g b ó n k a l i cho c â y n g o à i lượng k a l i trao đ ổ i c ò n phải

c ă n cứ v à o t h à n h p h ầ n c ơ g i ớ i C ù n g lượng k a l i trao đ ổ i n h ư nhau m à tỷ l ệ cấp hạt sét

k h á c nhau t h ì l ư ợ n g b ó n c ũ n g thay đ ổ i

(3) Biện pháp nâng cao hiệu quả bón kali

- C ầ n đ ả m b ả o cho đ ấ t c ó đ ủ k a l i d ự trữ đ ể huy đ ộ n g , k h ô n g n ê n đ ể cho đất

Đ ố i v ớ i c â y c ó rễ ăn lên t h ì c ó t h ể cần b ổ sung t h ê m m ộ t lượt k a l i v à o l ú c rễ phát

- K+ đ ố i k h á n g v ớ i N H4.+, B, K+ l à m rửa trôi m a g i ê trong đ ấ t và c ũ n g đ ố i k h á n g

v ớ i m a g i ê Cho n ê n k h i b ó n n h i ề u k a l i liên tục thì p h ả i c h ú ý đ ế n b ồ i d ư ỡ n g m a g i ê và

Bo cho đ ấ t

- C h ú ý đ ế n t h à n h p h ầ n c ơ g i ớ i đ ấ t k h i x â y d ự n g p h ư ơ n g p h á p b ó n k a l i v à định lượng k a l i b ó n cho c â y

- G i ả m được sự m ấ t m á t do x ó i m ò n , rửa trôi so v ớ i p h â n đ ơ n chất

- T ậ p trung 2 hay 3 y ế u t ố trong m ộ t hạt p h â n đ ả m bảo cho c á c y ế u t ố tác đ ộ n g

h ỗ n h ợ p k h ô n g đ á p ứng đ ư ợ c trong m ọ i giai đ o ạ n sinh t r ư ở n g của c â y

- K h ô n g đ á p ứng đ ầ y đ ủ y ê u c ầ u của k ỹ thuật b ó n V í d ụ : lân t h í c h hợp cho việc

b ó n lót, đ ạ m l ạ i t h í c h hợp cho v i ệ c b ó n t h ú c , n ế u sử d ụ n g p h â n h ỗ n hợp vừa c ó đ ạ m vừa c ó lân t h ì k h ó thoa m ã n đ ồ n g t h ờ i được y ê u cầu k ỹ thuật b ó n

3.2.4.3 Kỹ thuật sử dụng phân hỗn họp

T r o n g k ỹ thuật sử d ụ n g p h â n h ỗ n hợp cần c h ú ý c á c v ấ n đ ề sau:

- Đ ố i vó i p h â n lâ n v à k a l i việ c sử d ụ n g k h ô n g phức tạ p vì c ả 2 l o ạ i p h â n n à y thường c ó đ i ề u k i ệ n sử d ụ n g g i ố n g nhau, c ó b ó n q u á tay cũng k h ô n g g â y hậu q u ả x ấ u

n h ư p h â n đ ạ m P h â n h ỗ n hợp chỉ c ó PK thường được d ù n g b ó n lót và được b ó n sớm

- Đ ố i v ó i p h â n h ỗ n h ợ p c ó đ ạ m trong t h à n h phần p h ả i t í n h đ ế n đặc t í n h l i n h đ ộ n g của đ ạ m P h â n đ ạ m b ó n q u á tay l ạ i rất d ễ g â y h ậ u q u ả x ấ u cho n ê n p h ả i đ ị n h lượng

T r o n g n h ữ n g t r ư ờ n g h ợ p cầ n t h i ế t v ẫ n p h ả i b ó n p h â n đ ơ n b ổ sung đ ể cung cấp

k ị p t h ờ i và đ ầ y đ ủ chất d i n h d ư ỡ n g cho c â y

C ầ n lưu ý r ằ n g p h â n đ ơ n và p h â n h ỗ n hợp c ù n g cung cấp m ộ t lượng đ ơ n vị chất

d i n h d ư ỡ n g n h ư nhau v à b ó n trong những đ i ề u k i ệ n t ố i t h í c h cho m ỗ i l o ạ i p h â n thì

k ế t q u ả c h ê n h l ệ c h v ề n ă n g suất k h ô n g đ á n g k ể

D o v ậ y k h ô n g nhất thiết p h ả i d ù n g p h â n h ỗ n hợp m ớ i là thực h i ệ n t i ế n b ộ k ỹ thuật T i ế n b ộ k ỹ thuật p h ả i được phản á n h trên l ợ i nhuận thu được trên m ộ t đ ơ n vị

t i ề n t ệ đ ầ u t ư v à o v i ệ c b ó n p h â n ( k ể c ả ch i p h í p h â n b ó n v à c h i p h í v ậ n c h u y ể n v à

b ó n p h â n )

(3) Tính ỉượìĩg kaìi cìorua cần thiết cho ỉ hơ:

6 0 x 1 0 0 _ ^

— — — = 107,1 kg/ha

56

(4) Tính lượng NPK16-16-8 cần thiết cho Ì ha:

- T í n h lượng N P K theo lượng lân cần b ó n :

- T r ê n c ơ sở c á c ý k i ế n t h a m gia t h ả o l u ậ n , c á n b ộ k h u y ế n n ô n g h ư ớ n g d ẫ n n ô n g

d â n q u y ế t đ ị n h số c ô n g thức v à d i ệ n t í c h trong m ô h ì n h

T h ô n g t h ư ờ n g t r ê n m ộ t r u ộ n g của h ộ n ô n g d â n chỉ l à m 2 c ô n g thức: M ộ t c ô n g thức theo n h ư t ậ p q u á n của n ô n g d â n v ẫ n l à m , m ộ t c ô n g thức p h â n b ó n m ớ i đ ể đ ư a ra thực n g h i ệ m

b) Cách tiến hành thực nghiệm

- Trưầc k h i l à m m ô hình, c á n b ộ k h u y ế n n ô n g hướng dẫn n ô n g d â n l ấ y m ẫ u đất tầng

canh tác theo n g u y ê n tắc 5 đ i ể m trên đ ư ờ n g c h é o g ó c , trọng lượng m ẫ u k h o ả n g l k g đ ể

đ ư a đi p h â n tích m ộ t số chỉ tiêu n ô n g hoa như: p H ; m ù n ; % N , p , K ; K , p d ễ tiêu

h ư ở n g của p h â n lân thì b ố trí ở c á c c h â n ruộng trũng, ảnh h ư ở n g của k a l i b ố trí ở các

c h â n đất bạc m à u , ảnh h ư ở n g của p h â n chuồng ở c á c c h â n đất cát hoặc đất thịt nặng

- Chia đ ô i r u ộ n g của c á c h ộ n ô n g d â n , c ó đ ắ p b ờ n g ă n : M ộ t b ê n t i ế n h à n h theo tập q u á n t r ồ n g t r ọ t ở địa p h ư ơ n g , m ộ t b ê n l à m thực n g h i ệ m c ô n g thức m ớ i

ả) Bố trí thí nghiệm chính quy về phân bón

C á n b ộ k ỹ thuật v à k h u y ế n n ô n g k h i l à m t h í n g h i ệ m c h í n h quy v ề p h â n b ó n phải

c h ọ n h ộ n ô n g d â n , c h ọ n r u ộ n g , g i ố n g c â y t r ồ n g đ i ể n h ì n h ở m ỗ i v ù n g X á c đ ị n h số

c ô n g thức p h â n b ó n c ầ n n g h i ê n cứu, t h ư n g h i ễ m so s á n h v ớ i c ô n g thức đ ố i chứng

k h ô n g b ó n p h â n v à so s á n h c á c c ô n g thức p h â n b ó n v ớ i nhau T h í n g h i ệ m p h â n b ó n nhất t h i ế t p h ả i đ ắ p ô, b ờ n g ă n ô r õ r à n g , d i ệ n t í c h ô từ 20-50 m2, 3-5 l ầ n nhắc l ạ i C ó thê l à m t h í n g h i ệ m trên đ ồ n g r u ộ n g của n ô n g d â n , nhắc l ạ i 3-5 r u ộ n g c ù n g đ i ề u k i ệ n đất đ a i đ ể x ử lý t h ố n g k ê

126

3.3.2.3 Nhìn đất bón phân

a) Độ thuần thục của đất

b)Độ màu mỡ của đất thể hiện qua hàm lượng các chất dinh dưỡng

Bảng 3.2 Hiệu suất sử dụng N.P.K của cây lúa trên một số loại đất

Loại đất Hiệu suất tính ra kg thóc/1 kg chất dinh dưông Loại đất

K h i x á c đ ị n h c h ế đ ộ b ó n cho c â y t r ồ n g t r o n g l u â n canh p h ả i n h i ê n cứu:

Ì N ă n g suất v à l ư ợ n g chất d i n h d ư ỡ n g bị l ấ y đ i theo sản p h ẩ m thu hoạch của cây

3.3.2.7 Đặc điểm của phân bón

K h i n g h i ê n cứu đặc đ i ể m của p h â n đ e m b ó n đ ể x â y d ự n g quy trình b ó n p h ả i c h ú ý:

- Phản ứng của p h â n : p h â n chua hay p h â n k i ề m

- Đ ộ hoa tan, t í n h d i đ ộ n g v à h i ệ u lự c t ồ n t ạ i củ a p h â n

- C á c t h à n h p h ầ n p h ụ v à c á c l o n thừa trong p h â n đ e m b ó n

- Sự c h u y ể n hoa của p h â n trong đ ấ t

3.3.3 Một số định luật chi phối việc xây dựng chế độ bón phân

3.3.3.1 Định luật tối thiểu hay yếu tố hạn chế

" N ă n g suất c â y t r ồ n g tỉ l ệ v ớ i n g u y ê n t ố p h â n b ó n c ó tỉ l ệ t h ấ p nhất so v ớ i y ê u

c ầ u của c â y t r ồ n g "

N ă n g suất c â y t r ồ n g p h ụ t h u ộ c v à o chất d i n h d ư ỡ n g n à o c ó h à m l ư ợ n g d ễ tiêu thấp nhất so v ớ i y ê u c ầ u của c â y t r ồ n g

128

3.3.3.2 Định luật hiệu suất phân bón giảm dần

H i ệ u suất p h â n b ó n là l ư ợ n g sản p h ẩ m thu được k h i b ó n m ộ t đom vị p h â n b ó n

V í d ụ : T r o n g v i ệ c b ó n p h â n cho n g ô v ớ i l i ề u lượng đ ạ m t ă n g d ầ n n g ư ờ i ta đ ã thu