CHUYÊN ĐỀ GIÁM SÁT THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY Biên soạn: ThS Lâm Văn Phong I GIỚI THIỆU VỀ CÁC CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY I.1 Các công trình cảng: Khái niệm: Cảng đầu mối giao thông, nơi tập trung phương tiện giao thông vận tải: đường thủy, đường bộ, đường sắt, đường không đường ống (thậm chí đường cáp treo), phương tiện giao thông đường thủy (gồm đường biển, đường sông) luôn hữu Cấu tạo chung cảng: khu đất, khu nước tuyến bến Khu đất: có mặt gần đầy đủ loại công trình xây dựng dân dụng công nghiệp, công trình đường giao thông, hạ tầng kỹ thuật (cấp thoát nước, điện, thông tin liên lạc),… Khu nước: vũng bốc xếp hàng chạy tàu, vũng chờ đợi cho tàu, vũng bốc xếp nổi, vũng quay đầu,…, công trình bảo đảm hàng hải (luồng tàu vào cảng, phao tiêu báo hiệu) Tiếp giáp khu đất khu nước tuyến bến cập tàu tuyến kè bảo vệ bờ Ở có công trình bến công trình gia cố bờ Các công trình bến: Nhóm công trình bến trọng lực: bến chuồng, bến khối xếp, bến thùng chìm, bến tường góc, bến trụ ống đường kính lớn, bến tường vải địa kỹ thuật Nhóm công trình bến dùng cọc: bến cầu tàu, bến tường cừ, bến kết hợp cầu tàu với tường cừ, bến trụ độc lập Nhóm công trình bến mái nghiêng Nhóm công trình bến di động: bến phao Các công trình bảo vệ khu nước, khu đất: a Bảo vệ khu nước: Đê chắn sóng (dạng mái nghiêng, dạng tường đứng) Đê chắn cát b Bảo vệ khu đất: Kè bảo vệ bờ (dạng mái nghiêng, dạng tường đứng) Các công trình thủy công phục vụ đóng sửa chữa tàu: a Đà tàu Đà dọc Đà ngang b Triền tàu: Triền dọc Triền ngang c Ụ tàu: Ụ khô Ụ ướt Ụ I.2 Các công trình đường thủy: Khái niệm: Các công trình đường thủy trực tiếp gián tiếp giúp cho việc giao thông vận tải đường thủy an toàn, thuận lợi Các công trình chỉnh trị sông: Đập hướng dòng Đập đinh Đập mỏ hàn Các công trình nâng tàu: Âu tàu Máy nâng tàu Các công trình báo hiệu đường thủy: Phao báo hiệu Tiêu báo hiệu II NHIỆM VỤ CỦA CÔNG TÁC GIÁM SÁT THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY II.1 Giám sát quản lý chất lượng thi công Công trình xây dựng đảm bảo chất lượng yếu tố cấu thành nên có chất lượng Một yếu tố vật tư sử dụng cho công trình Vật tư hiểu theo nghóa rộng, bao gồm nguyên vật liệu, bán thành phẩm thành phẩm, thiết bị, máy móc,… Sự đa dạng vật tư đòi hỏi người kỹ sư giám sát phải có chuyên môn tương ứng, đồng thời cần có thêm kinh nghiệm giám sát tốt vật tư sử dụng cho công trình Các vật tư “nối kết” lại với tạo thành công trình hoàn chỉnh nhờ vào kỹ thuật thi công công việc Kỹ thuật thi công qui định tạo nên công trình đảm bảo chất lượng Tuy nhiên trình thi công biện pháp hợp lý ảnh hưởng phần đến chất lượng công trình Như vậy, việc giám sát chất lượng công trình xây dựng đòi hỏi phải: • Giám sát vật tư • Giám sát kỹ thuật thi công • Giám sát biện pháp thi công II.2 Giám sát quản lý khối lượng thi công: Xác nhận khối lượng công việc mà đơn vị thi công thực được; nắm rõ khối lượng thay đổi (tăng thêm giảm đi) so với hồ sơ thiết kế, sở để nghiệm thu khối lượng (theo hợp đồng phát sinh) II.3 Giám sát quản lý tiến độ thi công: Giám sát tiến độ công tác, đối chiếu với tiến độ mà đơn vị thi công dự trù bảng tổng tiến độ, để từ đề nghị yêu cầu đơn vị thi công có biện pháp điều chỉnh thích hợp tiến độ thực tế khác nhiều với dự kiến Giám sát việc phối hợp tiến độ công tác để đảm bảo tiến độ chung thi công công trình ngắn tốt (trên sở đảm bảo chất lượng công trình) Đặc điểm công trình cảng – đường thủy tiến độ thi công phụ thuộc nhiều vào tình hình thời tiết thủy – hải văn khu vực xây dựng, có kiến thức kinh nghiệm thực tế lónh vực giúp việc thực đạt, chí vượt tiến độ đề II.4 Giám sát quản lý an toàn lao động: Đảm bảo cho người lao động công trình an toàn, không để xảy cố đáng tiếc Nhiệm vụ đòi hỏi tư vấn giám sát phải nắm rõ qui định bảo hộ lao động, kỹ thuật an toàn thi công có kinh nghiệm thực tế việc phòng ngừa không để xảy cố cho người công trình Trong công trình cảng – đường thủy, an toàn thi công môi trường nước (trên sông/biển) cần đặc biệt quan tâm II.5 Giám sát quản lý vệ sinh môi trường: Đảm bảo trình thi công, chí đến lúc thi công xong, không để việc vệ sinh, ô nhiễm môi trường vượt giới hạn cho phép, phạm vi công trường khu vực xung quanh công trường Nói chung trước bàn giao công trình phải giám sát đơn vị thi công thực công tác khôi phục lại trạng ban đầu khu vực bị ảnh hưởng thi công công trình Trong công trình cảng – đường thủy, để nguồn nước bị ô nhiễm gây tác hại phạm vi lớn, thường vượt khỏi phạm vi công trình xa III NỘI DUNG CỦA CÔNG TÁC GIÁM SÁT THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY Nội dung chung: ™ Kiểm tra lực đơn vị thi công: kiểm tra danh sách cán kỹ thuật, đội ngũ công nhân (cả số lượng trình độ chuyên môn), thiết bị thi công thiết bị thí nghiệm phục vụ công tác thi công, đối chiếu với hồ sơ dự thầu, có sai khác phải đề nghị đơn vị thi công giải trình Chỉ có phê chuẩn chủ đầu tư chấp nhận ™ Kiểm tra vật tư xây dựng tất dạng (nguyên liệu, bán thành phẩm thành phẩm) nhập công trường trình thi công (bảo quản, sử dụng) Các vật tư dùng công trình cảng – đường thủy không đa dạng chủng loại, qui cách, không thuộc nhiều chuyên ngành khác yêu cầu chất lượng cao nằm môi trường xâm thực mạnh, bị nhiều tác nhân ăn mòn tác nhân hóa học, học, sinh học Có loại vật tư dạng nguyên liệu thô (xi măng, cát, đá, cốt thép,…), có loại dạng bán thành phẩm (vữa BT thương phẩm, chi tiết lắp ghép chế tạo sẵn,…), có loại dạng thành phẩm (chẳng hạn cọc, bản,… chế tạo sẵn) Có loại vật tư cần quan tâm đến thông số kỹ thuật mà thiết kế qui định (thông qua chứng chất lượng nhà sản xuất thí nghiệm kiểm tra), có loại phải xem xét đến mã hiệu, xuất xứ (nhà sản xuất, nơi lắp ráp, đơn vị cung cấp,…) Nếu cảm thấy có dấu hiệu nghi ngờ chất lượng vật tư cần đề nghị ĐVTC làm thí nghiệm để kiểm tra Kiểm tra kỹ thuật thi công biện pháp thi công công tác Tư vấn giám sát cần thường xuyên theo dõi việc thực thi công tác đơn vị thi công Khi phát đơn vị thi công thực không qui trình kỹ thuật phải yêu cầu đơn vị thi công chấn chỉnh lại cho làm tiếp, chí phải tháo dỡ làm lại Về biện pháp thi công, biết, có nhiều cách để thực công việc theo yêu cầu cho trước Tùy thuộc vào trình độ lực mà đơn vị thi công chủ động đề xuất biện pháp thi công đệ trình cho kỹ sư tư vấn giám sát xem xét, phê duyệt Nếu cảm thấy có khả không đảm bảo kỹ thuật, an toàn tiến độ kỹ sư tư vấn giám sát cần đề nghị đơn vị thi công giải trình (thông qua tính toán lý luận) đến chấp nhận cho phép bắt đầu công việc ™ Kiểm tra, thử nghiệm, vận hành hệ thống lắp đặt công tác có yêu cầu ™ Kiểm tra công tác đảm bảo an toàn lao động công trường: + Kiểm tra việc tổ chức học tập, phổ biến nội qui, an toàn lao động đơn vị thi công TVGS cần yêu cầu ĐVTC lập đội chuyên trách an toàn lao động công trường, cung cấp danh sách cán bộ, công nhân học tập an toàn lao động + Kiểm tra việc trang bị thiết bị bảo hộ lao động cho cá nhân (mũ, giày, găng, quần áo, dây đeo làm việc cao, phao bơi làm việc nước,…) + Kiểm tra biện pháp đảm bảo an toàn cho công trình: phòng chống cháy, nổ (nhất kho chứa chất dễ cháy, nổ), rò điện môi trường ẩm ướt, khu vực nhiều chất dẫn điện; trượt lở mái đất; ngã đổ dàn bao che, sàn thao tác, ngã đổ cấu kiện cố định tạm thời; va chạm phương tiện vào công trình; … + Kiểm tra việc điều tra mạng lưới hạ tầng kỹ thuật nằm ngầm đất nước phạm vi thi công đơn vị thi công trước khởi công để hạn chế tối đa cố tai nạn xảy + Kiểm tra việc lắp đặt hàng rào che chắn; phao tiêu, đèn báo hiệu nguy hiểm để cảnh báo cho phương tiện người làm việc lại xung quanh ™ Kiểm tra công tác vệ sinh – môi trường: + Kiểm tra việc thu dọn rác sinh hoạt, rác thi công thải công trường + Kiểm tra việc thu dọn, để tạm đất đào, đất đắp, xà bần, bùn nạo vét … xem có hợp lý chưa Dưới số nội dung cần lưu ý giám sát công tác thi công công trình: III.1 Công tác khảo sát nước Dùng thợ lặn Dùng thiết bị điều khiển mặt nước Dùng thiết bị lặn (do người trực tiếp điều khiển) III.2 Công tác nạo vét Dùng tàu xúc gàu Dùng tàu xúc nhiều gàu Dùng tàu hút Dùng tàu xúc – hút III.3 Chế tạo cấu kiện BT BTCT trường a Chế tạo cấu kiện đúc sẵn (không ƯST): Cấu kiện phương: cọc, cừ, dầm Cấu kiện phương: mặt đáy tường góc Cấu kiện phương: khối xếp, thùng chìm b Công tác đổ BT nước: Phương pháp dâng vữa BT Phương pháp dâng vữa xi măng Phương pháp dùng túi III.4 Thi công hạ cọc a Hạ cọc đơn: Độ chối giả: đóng vào đất dính (hiện tượng hút cọc) đóng vào đất rời (hiện tượng chùng ư/s) Độ chối thực: Xác định sau cho cọc nghỉ khoảng ngày Trong suốt trình hạ cọc phải đo trị số chiều sâu cọc sụt hồi búa, độ chối tính theo trị số trung bình số học chiều sâu cọc sụt hồi búa Trị số hồi búa lấy sau: - 10 nhát búa với búa trọng lực (búa treo) búa đơn động - Số nhát búa phút búa song động búa diesel - phút hoạt động liên tục máy chấn động Việc đo chiều sâu sụt cọc để tính độ chối phải tiến hành đầu cọc mũ cọc trạng thái bình thường (đầu cọc gỗ không bị toác, đầu cọc BTCT không bị vỡ, đầu cọc thép biến dạng đàn hồi làm giảm sức đập búa) Kiểm tra tính hợp lý biện pháp hạ cọc: Cọc nằm bờ Cọc nằm nước Hạ pp xung kích (đóng) - Dùng sàn đạo nhiều tầng (hiện đại: dàn tự nâng) - Dùng phương tiện (xà lan + giá búa, tàu đóng cọc) Hạ pp chấn động (rung) Hạ pp xói nước Hạ pp xoáy cọc Hạ pp khoan nhồi Hạ pp nhồi vữa BT vào (cọc Franki) Hạ cọc ống đk lớn pp lấy đất lòng cọc kết hợp rung Kiểm tra tính khả thi trình tự hạ cọc (tránh chướng ngại cọc hạ trước đó) Kiểm tra công tác vận chuyển, xếp bãi, cẩu lắp cọc Kiểm tra công tác nối cọc Kiểm tra công tác định vị cọc Kiểm tra công tác đảm bảo độ xác cọc trình hạ (về tọa độ độ xiên) Kiểm tra công tác giằng đầu cọc sau hạ Kiểm tra công tác cắt cọc, đập đầu cọc b Hạ cừ: Đặc điểm việc hạ cừ: - Cừ hạ theo phương thẳng đứng - Giữa cừ liền thường có liên kết mộng Kiểm tra khung định hướng: - Độ xác tuyến - Độ thẳng đứng khung - Độ cứng khung Kiểm tra biện pháp hạ cừ khung định hướng khép kín (tròn) III.5 Thi công tầng lọc ngược Lưu ý: - Thành phần hạt lớp vật liệu lọc (khi nghiệm thu vật liệu); - Chiều dày lớp (khi thi công) III.6 Thi công trải vải địa kỹ thuật Lưu ý: - Kiểm tra chủng loại vải mã số (khi nghiệm thu vật liệu); - Biện pháp chống lão hóa tia cực tím không để vật sắc xé rách (khi thi công) Nếu dùng vải để chịu lực cần đảm bảo độ căng vải trải III.7 Thi công đá hộc Đổ đá Xếp đá Xây đá Làm đệm đá nước: - Rãi đá - San đá - Đầm đá III.8 Thi công bến khối xếp - Đúc khối - Chuyển khối - Xếp khối III.9 Thi công bến thùng chìm - Chế tạo thùng - Di chuyển hạ thủy thùng - Kéo thùng - Lắp đặt thùng Lấp đầy thùng Thi công kết cấu bên III.10 Thi công bến tường góc lắp ghép Chế tạo cấu kiện Vận chuyển cấu kiện Lắp đặt cấu kiện: - Bản đáy - Tường mặt - Thanh neo III.11 Thi công công trình bến cầu tàu Thi công cọc Thi công kết cấu bên (đài cọc): - Hệ dầm (ngang, dọc) - Bản sàn - Kết cấu va tàu/bản chắn mặt trước bến III.12 Thi công bến tường cừ - Thi công hạ cừ - Thi công dầm mũ tường cừ - Thi công hệ neo tường cừ III.13 Thi công bến mái nghiêng - Thi công tạo mái đất nghiêng - Thi công lớp đệm tầng lọc ngược - Thi công kết cấu phủ mặt III.14 Thi công bến phao - Chế tạo ponton cầu dẫn - Hạ thuỷ kéo ponton - Lắp đặt ponton cầu dẫn III.15 Thi công bến tường vải địa kỹ thuật - Thi công trải vải địa kỹ thuật - Thi công đắp cát - Thi công kết cấu bên IV CÁC TIÊU CHUẨN, QUI TRÌNH ÁP DỤNG TRONG THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY Tương tự công trình xây dựng khác, qui chuẩn xây dựng bắt buộc áp dụng cho công trình (Qui chuẩn xây dựng VN tập I, II, III – NXB XD – 1997; QCXDVN 09:2006 “Qui chuẩn xây dựng công trình để đảm bảo sử dụng lượng hiệu quả”;…) tiêu chuẩn áp dụng thi công công trình cảng – đường thủy gồm Tiêu chuẩn Việt Nam (ký hiệu TCVN), Tiêu chuẩn Xây dựng (ký hiệu TCXD TCXDVN), Tiêu chuẩn ngành (ký hiệu TCN): Một số tiêu chuẩn chuyên ngành phục vụ thi công nghiệm thu: - 20TCN 69-87 Quy trình kỹ thuật thi công nghiệm thu công trình bến khối xếp thông thường xây dựng cảng sông cảng biển - 22TCN 264-06 Quy phạm ngăn ngừa ô nhiễm phương tiện thủy nội địa - 22TCN 339-06 Dụng cụ cứu sinh - 22TCN 289-02 Quy trình kỹ thuật thi công nghiệm thu công trình bến cảng - Qui trình thi công nghiệm thu công tác nạo vét bồi đất công trình vận tải sông – biển, thực phương pháp giới - 1991 - Bộ GTVT & Bưu Điện - Qui trình thi công nghiệm thu công trình đóng cọc xây dựng cảng sông biển - 1976 - Bộ GTVT v.v… V NGHIỆM THU CÁC CÔNG TÁC THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY V.1 Các để nghiệm thu: Các yêu cầu Tư vấn thiết kế thông qua hồ sơ thiết kế (cần lưu ý ý kiến quan thẩm định) Các qui chuẩn, tiêu chuẩn, qui phạm hành Nhà nước (hoặc nước khác chấp thuận văn Bộ Xây dựng) Các yêu cầu kỹ thuật, qui trình thi công nhà sản xuất vật liệu, thiết bị V.2 Trình tự nội dung nghiệm thu: Nghiệm thu vật tư, thiết bị đưa vào công trường Nghiệm thu công tác xây lắp: - - - Khi thực xong công việc công đoạn, trước báo TVGS nghiệm thu, ĐVTC phải tiến hành nghiệm thu nội công việc công đoạn Những công trình có phần ngầm phải tiến hành nghiệm thu phần ngầm trước lấp kín Những công tác đòi hỏi phải đo kiểm, thử tải,… phải đề nghị ĐVTC tiến hành bước trước nghiệm thu hoàn thành công tác Khi nghiệm thu hoàn thành giai đoạn xây lắp nghiệm thu đưa vào sử dụng, TVGS phải tập hợp toàn chứng vật tư, cấu kiện đúc sẵn, kết thí nghiệm, kiểm định,… Nghiệm thu hồ sơ hoàn công ĐVTC lập (trước đưa công trình vào sử dụng) V.3 Các biên nghiệm thu: Căn theo mẫu biên phần Phụ lục Nghị định 209/2004/NĐ-CP mẫu riêng tùy thuộc chuyên ngành - PL4A: Biên nghiệm thu công việc xây dựng - PL4B: Biên nghiệm thu lắp đặt tónh thiết bị - PL5A: Biên nghiệm thu hoàn thành phận công trình xây dựng, giai đoạn thi công xây dựng - PL5B: Biên nghiệm thu thiết bị chạy thử đơn động không tải - PL5C: Biên nghiệm thu thiết bị chạy thử liên động không tải - PL6: Biên nghiệm thu thiết bị chạy thử liên động có tải Ngoài cần lập thêm mẫu nghiệm thu vật liệu, thiết bị theo tiêu chí nêu VI GIẢI QUYẾT SỰ CỐ VÀ CÁC VẤN ĐỀ KỸ THUẬT PHÁT SINH TRONG THI CÔNG CÔNG TRÌNH CẢNG – ĐƯỜNG THỦY VI.1 Các cố thường gặp thi công: Công trình bị ngã đổ, biến dạng mức cho phép Công trình bị trượt ngang (ra phía sông) Nền công trình bị ổn định (trượt sâu, lún không đều,…) Các cấu kiện công trình bị sai lệch toạ độ, độ nghiêng, bị hư hỏng có dấu hiệu xuống cấp thi công VI.2 Phân tích nguyên nhân gây cố để tìm biện pháp giải quyết: Các cố giả thiết không sai lầm thiết kế mà sai lầm trình thi công yếu tố khách quan khác Công trình bị ngã đổ, biến dạng mức cho phép: Thường gặp bến trọng lực 10 - Do lực ngang mô men tác dụng lên công trình tăng vượt khả chống lật (chất tải lớn sau bến, hệ thống thoát nước ngầm bị tắc,…) - Do hệ thống chống đỡ tạm thời cấu kiện lắp ghép không đảm bảo - Do bị biến dạng không bị phá hoại (thường tốc độ gia tải nhanh không cứng đệm đá không đầm nén kỹ) - Do chân công trình bị xói lở (do sóng, dòng chảy, chân vịt thiết bị thi công, nạo vét không đúng,…) Công trình bị dịch chuyển ngang (ra phía sông) Thường gặp bến trọng lực, tường cừ, cầu tàu - Do neo buộc thiết bị phục vụ thi công vào công trình công trình chưa thi công hoàn chỉnh - Ở bến thùng chìm, tường góc neo trong: công trình sớm chịu lực ngang lớn chưa đủ tải đứng để giữ ổn định công trình (chưa lấp đầy thùng chìm, tường góc…) - Ở bến tường cừ, tường góc neo ngoài: công trình sớm chịu lực ngang lớn hệ thống neo chưa đạt sức chống cần thiết (dây neo chưa căng, đất đắp trước neo chưa đạt yêu cầu thiết kế (về thành phần, độ cao, độ chặt, ) Công trình bị trượt sâu Thường gặp bến trọng lực, tường cừ, cầu tàu, mái nghiêng - Do tải đứng phía sau công trình tăng vượt giá trị cho phép (do bố trí chưa hợp lý thiết bị thi công lớn vật tư thi công chất tạm đất nạo vét nằm phạm vi cung trượt,…) - Do chấn động gây trình hạ cọc, trình đầm nén phía phía sau bến, tượng cộng hưởng Các cấu kiện công trình bị sai lệch toạ độ, độ nghiêng, bị hư hỏng có dấu hiệu xuống cấp thi công Đối với bến cầu tàu: - Do sai lầm định vị cọc trước hạ (mũi cọc chạm đất sai toạ độ, độ xiên cọc không thiết kế gây vướng cho cọc hạ sau chạm vào cọc hạ trước đó) - Do không kiểm tra thường xuyên độ thẳng đứng (hoặc độ xiên theo thiết kế) cọc trình hạ - Do thiết bị dẫn hướng không đảm bảo đủ cứng ổn định (sàn đạo lắc; giá búa xà lan tàu đóng cọc bị nghiêng lệch mực nước thay đổi;…) - Do hạ cọc mái đất nghiêng (đất không yếu yếu) - Do tốc độ hạ cọc nhanh, giai đoạn đầu 11 - Do cọc chế tạo không đảm bảo độ xác độ cong trục cọc, độ lệch tâm mũi cọc - Do gặp chướng ngại cục hạ cọc - Do sử dụng thiết bị hạ cọc không thích hợp (gây nứt, chí gãy cọc) - Do thi công mối nối cọc không đảm bảo độ đồng trục cọc - Do cẩu chuyển, cẩu dựng cọc không qui định gây nứt, chí gãy cọc Đối với bến tường cừ: - Khung dẫn hướng không đạt độ cứng, độ thẳng đứng số tầng nẹp - Xếp cừ hạ chưa nguyên tắc “mộng lồi tiến phía trước” - Phần vát lệch mũi cừ chế tạo bị ngược so với thiết kế (chưa nguyên tắc “mộng lồi tiến phía trước”) - Chưa xem trọng công tác hạ cừ TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20] [21] … Thi công công trình cảng 2003 -LV Phong, ND Thảo Thiết bị phương pháp thi công móng cọc (dịch) 1981 -V.G.Côxôlapốp Sổ tay thi công công trình cảng (tiếng Nga) 1972 -G.N.Nikolaev,… Giáo trình kỹ thuật thi công nước (tiếng Nga) 1975 -K.A.Dabela,… Design and Construction of Dry Docks 1980 -B.K.Mazurkiewicz Công trình biển (tiếng Ba Lan) – Tập IV 1975 -S.Hueckel Thi công móng trụ mố cầu 1997 -Nguyễn Trâm,… Cơ giới hóa thi công công trình nước (Nga) 1979 -E.R.Goldin,… Kỹ thuật tổ chức thi công công trình thủy lợi (II) 1995 -N.K.Bảo,… Móng cọc (tiếng Nga) 1975 -N.M.Glotov,… Construction Planning, Equipment & Methods 2002 -Robert L.P.,… Công trình đường thủy 2002 -Đào Văn Tuấn Đường thủy (tiếng Nga) 1980 -V.V.Degtiarev, Báo hiệu đường thủy ĐH Hàng Hải MANITOWOC Engineering Co Complete Line Brochure Công trình bến cảng 1998 -P.V.Giáp,… Công trình nâng tàu (tiếng Nga) 1978 -P.P.Kulmats,… Port Engineering 1981 -Per Bruun Thi công công trình cảng loại trọng lực (tiếng Nga) 1971 -N.V.Kraxov Handbook of Dredging Engineering 2000 -John B Herbich Workvessel in Japan 2001 The Japan Worvessel Association 12