Tuần 4, 5, Ngày soạn: 29/09/2023 Ngày dạy: 2-12/10/2023 Tiết 16,17,18 ĐỌC HIỂU VĂN BẢN MẸ – Đỗ Trung Lai – Thời gian thực : tiết I MỤC TIÊU Về kiến thức: - Vài nét chung nhà thơ Đỗ Trung Lai - Một số yếu tố hình thức (về vần, nhịp, dịng khổ thơ), nội dung (đề tài, chủ đề, cảm xúc, ý nghĩa,…) thơ bốn chữ - Nội dung thơ : thể vất vả người mẹ, tình yêu thương chân thành người dành cho mẹ đau đớn, buồn tủi quỹ thời gian mẹ khơng cịn nhiều, dường ngày xa mẹ đến gần - Đặc điểm, tác dụng biện pháp tu từ ẩn dụ 2Về lực: - Nhận biết phân tích đặc điểm thể thơ bốn chữ thể “Mẹ”- Đỗ Trung Lai - Chỉ kết cấu thơ; - Nhận biết thông hiểu tác dụng biện pháp tu từ ẩn dụ thơ; - Cảm nhận đặc sắc nội dung, nghệ thuật thơ Mẹ; - Cảm nhận tình cảm yêu thương, trân trọng mẹ mà nhà thơ gửi gắm; - Thấm thía tình u thương cha mẹ dành cho Về phẩm chất: - Yêu thương, biết ơn, trân trọng hiếu thảo với cha mẹ II THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU - SGK, SGV - Máy chiếu, máy tính - Tranh ảnh nhà thơ Đỗ Trung Lai văn “Mẹ” - Giấy A1 bảng phụ để HS làm việc nhóm - Phiếu học tập III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC HĐ 1: Xác định vấn đề a) b) c) d) Mục tiêu: HS kết nối kiến thức sống vào nội dung học Nội dung: GV sử dụng KT đặt câu hỏi, HS trả lời Sản phẩm: Câu trả lời HS Tổ chức thực hiện: B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) ? Hãy tưởng tượng mẹ già, miêu tả lại hình ảnh nêu cảm xúc em? B2: Thực nhiệm vụ: HS suy nghĩ cá nhân B3: Báo cáo, thảo luận: HS trả lời câu hỏi GV B4: Kết luận, nhận định (GV): Nhận xét câu trả lời HS kết nối vào hoạt động hình thành kiến thức Đố đếm rừng Đố đếm trời cao Đố đếm Đố đếm cơng lao mẹ thầy Câu ca dao thể vất vả, hi sinh, công ơn lớn trời bể mẹ Thời gian chảy trôi, người mẹ ngày già Nhà thơ Đỗ Trung Lai khắc họa thành cơng hình ảnh người mẹ lúc già qua thể tình cảm người dành cho mẹ Trong tiết học hôm nay, cô lớp tìm hiểu thơ “Mẹ” để trân quý phút giây bên cạnh cha mẹ HĐ 2: Hình thành kiến thức I ĐỌC-TÌM HIỂU CHUNG Tác giả a) Mục tiêu: Giúp HS nêu nét nhà thơ Đỗ Trung Lai văn “Mẹ” b) Nội dung: - GV sử dụng KT đặt câu hỏi - Hs đọc, quan sát SGK tìm thơng tin để trả lời câu hỏi GV c) Sản phẩm: Câu trả lời HS d) Tổ chức thực HĐ thầy trò Sản phẩm dự kiến B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) - Yêu cầu HS dựa vào phần chuẩn bị ? Nêu hiểu biết em nhà thơ Đỗ Trung Lai? B2: Thực nhiệm vụ GV hướng dẫn HS đọc tìm thơng tin HS quan sát SGK 1.Tiểu sử - Đỗ Trung Lai (1950) B3: Báo cáo, thảo luận GV yêu cầu HS trả lời - Quê quán: Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Tây cũ (nay Hà Nội) HS trả lời câu hỏi GV Sự nghiệp: B4: Kết luận, nhận định (GV) Nhận xét câu trả lời HS và chốt kiến thức lên hình + Tốt nghiệp khoa Vật lý Đại học Sư phạm Hà Nội, sau dạy học quân đội làm nhà báo + Phong cách sáng tác: giọng thơ trữ tình đằm thắm gửi gắm nhiều tâm sự, triết lý nhẹ nhàng, tự nhiên - Các tác phẩm tiêu biểu: + Đêm sông Cầu (thơ, 1990) + Anh em người khác (thơ, 1990) + Đắng chát ngào (thơ, in chung, 1991) + Thơ tranh (1998) + Người chơi đàn nguyệt Hàng Châu (truyện ký, 2000) Tác phẩm a) Mục tiêu: Giúp HS - Biết nét chung văn (Thể loại, bố cục…) b) Nội dung: - GV sử dụng KT đặt câu hỏi, sử dụng KT khăn phủ bàn cho HS thảo luận nhóm - HS suy nghĩ cá nhân để trả lời, làm việc nhóm để hồn thành nhiệm vụ c) Sản phẩm: Câu trả lời phiếu học tập hoàn thành HS d) Tổ chức thực HĐ thầy trò Sản phẩm dự kiến B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) a) Đọc tìm hiểu thích - Hướng dẫn cách đọc & yêu cầu HS đọc - HS đọc đúng, truyền cảm - Chia nhóm lớp, giao nhiệm vụ: ?Nêu xuất xứ thơ b) Tìm hiểu chung ? Xác định thể thơ? Chỉ yếu tố đặc - Xuất xứ: Trích tập thơ “Đêm trưng thể thơ qua thơ (vần, nhịp, dịng, sơng Cầu” khổ thơ) - Thể thơ: chữ ?Xác định PTBĐ + Mỗi câu gồm tiếng, số câu ? Bài thơ gồm khổ thơ? Có thể chia văn không hạn định Các thành phần nội dung phần? khổ, đoạn chia linh ? Bài thơ lời ai? Thể cảm xúc ai? hoạt, tùy theo nội dung cảm xúc Cảm xúc nào? + Gieo vần chân: chữ cuối câu hai vần với chữ cuối câu bốn khổ B2: Thực nhiệm vụ HS: - Đọc văn + Các câu thơ ngắt nhịp 2/2 1/3 - Làm việc cá nhân 2’, nhóm 5’ - PTBĐ: Biểu cảm + phút đầu, HS ghi kết làm việc phiếu cá nhân -Bố cục:2 phần + phút tiếp theo, HS làm việc nhóm, thảo luận ghi kết vào ô phiếu học tập, dán phiếu cá nhân vị trí có tên + P2: Tình cảm người dành cho mẹ GV:- Chỉnh cách đọc cho HS (nếu cần) - Theo dõi, hỗ trợ HS hoạt động nhóm + P1: Hình ảnh người mẹ - nd: Bài thơ lời người thể tình yêu thương dành cho mẹ nhận già người mẹ theo năm tháng B3: Báo cáo, thảo luận HS: Trình bày sản phẩm nhóm Theo dõi, nhận xét, bổ sung cho nhóm bạn (nếu cần) GV: - Nhận xét cách đọc HS - Hướng dẫn HS trình bày bằng cách nhắc lại câu hỏi B4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét thái độ học tập & sản phẩm học tập HS - Chốt kiến thức chuyển dẫn vào mục sau II TÌM HIỂU CHI TIẾT Hình ảnh người mẹ a) Mục tiêu: Giúp HS - Tìm chi tiết nói hình ảnh người mẹ - Cảm nhận hình ảnh b) Nội dung: - GV sử dụng KT khăn trải bàn cho HS thảo luận - HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm để hồn thiện nhiệm vụ - HS trình bày sản phẩm, theo dõi, nhận xét bổ sung cho nhóm bạn (nếu cần) c) Sản phẩm: Phiếu học tập HS hoàn thành, câu trả lời HS d) Tổ chức thực HĐ thầy trò Sản phẩm dự kiến B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) *Những từ ngữ tác giả dùng để nói “mẹ” “cau” thơ: - GV đặt câu hỏi gợi dẫn, yêu cầu HS thảo luận theo nhóm đơi: + Mẹ: cịng, đầu bạc trắng, thấp, gần ? Để làm bật hình ảnh “mẹ” tác giả đất sử dụng biện pháp tu từ nào? ? Qua đó, hình ảnh người mẹ lên nào? + Cau: thẳng, xanh rờn, cao, gần với giời - Hình ảnh sóng đơi “cau” “mẹ”, đối lập Thơng qua hình ảnh cau, cau gần gũi thân thuộc, nhà thơ bày tỏ nỗi xót xa mẹ ngày già, mái tóc mẹ hịa vào mây trắng - Những hình ảnh đối lập B2: Thực nhiệm vụ Hình ảnh mẹ Hinh ảnh cau + lưng mẹ “còng” cau “thẳng” mẹ “đầu bạc trắng” cau “ngọn xanh rờn mẹ “ngày thấp” cau “ngày cao” mẹ “gần đất” cau “gần giời” HS: trao đổi theo nhóm đơi GV theo dõi, hỗ trợ cho HS (nếu HS gặp khó khăn) B3: Báo cáo, thảo luận GV: => Gợi liên tưởng tuổi già khiến lòng người quặn thắt “Cau gần với trời – Mẹ gần đất” - Yêu cầu đại diện nhóm lên trình - Biện pháp tu từ so sánh “Một miếng cau khơ – Khơ gầy mẹ”: ví von bày hình ảnh mẹ già miếng cau khơ để - Hướng dẫn HS trình bày (nếu cần) gợi lên hình ảnh già nua héo hắt HS: người mẹ - Đại diện nhóm lên bày sản phẩm - Các nhóm khác theo dõi, quan sát, nhận xét, bổ sung (nếu cần) cho nhóm bạn B4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét thái độ kết làm việc nhóm, ưu điểm hạn chế HĐ nhóm HS - Chốt kiến thức bổ sung thêm hành động người mẹ: + Khi bé bổ cau làm tư + Hiện tại: cau bổ tám mẹ ngại to Tác giả mượn hình ảnh nhai trầu quen thuộc để khắc họa hình ngời mẹ Miếng trầu bổ nhỏ gợi tuổi già móm mém mẹ GV: Lời thơ ngỡ lời nhận xét thông thường đằng sau chữ bao đắng đót, xót xa nhận thời gian, nỗi vất vả đời hằn lên lưng còng, mái đầu bạc trắng mẹ Khơng cần nhiều lời qua hai hình ảnh lưng còng mái đầu bạc trắng mẹ mà gợi bao cảm nhận công lao mẹ, nhọc nhằn, đắng cay đời mẹ cho khôn lớn, trưởng thành Người thảng nhận quỹ thời gian mẹ khơng cịn nhiều, khơng tránh khỏi quy luật đời ngày xa mẹ đến gần, tìm hiểu tình cảm người dành cho mẹ Tình cảm người dành cho mẹ a) Mục tiêu: Giúp HS - Cảm nhận tình cảm người dành cho mẹ qua chi tiết - Nhận diện phân tích tác dụng biện pháp tu từ, đặc biệt biện pháp tu từ so sánh b) Nội dung: - GV sử dụng KT đặt câu hỏi, tổ chức hoạt động nhóm cho HS - HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm, trình bày sản phẩm, quan sát bổ sung (nếu cần) c) Sản phẩm: Câu trả lời HS phiếu học tập HS hoàn thành d) Tổ chức thực HĐ thầy trò Sản phẩm dự kiến B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) - Các câu thơ thể tình cảm người dành cho mẹ: - Chia nhóm đơi “Một miếng cau khơ - Giao nhiệm vụ: Khơ gầy mẹ ?Tìm hành động thể tình cảm người dành cho mẹ? Con nâng tay ?Em thích hành động người để thể tình cảm dành cho mẹ -Tình cảm người con: ?Qua hành động đó, em cảm nhận tình cảm người dành cho mẹ nào? B2: Thực nhiệm vụ Không cầm lệ” o Nâng: trân trọng, nâng niu miếng trầu - hình ảnh tượng trưng cho mẹ o Cầm: tình cảm dồn nén, chứa đựng bao xót xa, tình cảm dành cho mẹ => Qua hình ảnh miếng cau khơ, ta cảm nhận nỗi niềm dành cho mẹ Con thấu hiểu khó nhọc, cay đắng đời mẹ, trân trọng hi sinh mẹ dành cho không khỏi đau đớn trước già nua mẹ HS: - phút làm việc cá nhân - phút thảo luận cặp đôi B3: Báo cáo, thảo luận GV: - Yêu cầu HS trình bày - Với xót xa, tự vấn trời đất tự vấn thân mình: Sao mẹ ta già? - Hướng dẫn HS trình bày (nếu cần) HS => Câu hỏi tu từ thể vô vọng, - Đại diện nhóm lên trình bày sản bất lực người khơng thể níu kéo phẩm thời gian chậm lại, níu kéo mẹ lại mãi bên "Mây bay xa" mái - Các nhóm khác theo dõi, quan sát, nhận tóc mẹ hịa vào mây trắng Lời thơ mở xét, bổ sung cho nhóm bạn (nếu cần) dư âm nghẹn ngào, nỗi xúc động dưng dưng B4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét thái độ làm việc sản phẩm nhóm - Chốt kiến thức lên hình, chuyển dẫn sang mục sau III TỔNG KẾT B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) III Tổng kết - Chia nhóm lớp theobàn Nghệ thuật - Phát phiếu học tập số5 - Thể thơ bốn chữ - Giao nhiệm vụnhóm: - Lời thơ giản dị, tự nhiên ? Nêu biện pháp nghệ thuật sử dụng văn bản? - Hình ảnh thơ gần gũi ? Ý nghĩa văn - Kết hợp biện pháp nghệ thuật tu từ : so sánh, ẩn dụ, đối lập… B2: Thực nhiệm vụ Nội dung HS: B3: Báo cáo, thảoluận Bài thơ mượn hình ảnh cau quen thuộc để khắc họa hình ảnh người mẹ Qua đó, thơ thể vất vả đời mẹ, tình yêu thương chân thành dành cho mẹ đau đớn, buồn tủi quỹ thời gian mẹ khơng cịn nhiều, dường ngày xa mẹ đến gần HS: 3.Ý nghĩa - Đại diện lên báo cáo kết thảo luận nhóm, HS nhóm khác theo dõi, nhận xét bổ sung (nếu cần) cho nhómbạn - Tình u thương bao la cha mẹ dành cho ta thể từ điều bình dị, giản đơn ; GV: - Mỗi cần biết yêu thương, trân trọng, biết ơn hiếu thảo với cha mẹ ? Nội dung văn “Về thăm mẹ”? - Suy nghĩ cá nhân 2’ ghi ragiấy - Làm việc nhóm 5’ (trao đổi, chia sẻ đến thống để hoàn thành phiếu họctập) GV hướng theo dõi, quan sát HS thảo luận nhóm, hỗtrợ (nếu HS gặp khókhăn) - Yêu cầu HS nhận xét, đánh giá chéo nhóm B4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét thái độ kết làm việc nhóm - Chuyển dẫn sang đề mụcsau 10