DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI BÀI 22: MẠCH ĐIỆN ĐƠN GIẢN SGK KẾT NỐI TRI THỨC VỚI CUỘC SỐNG A TÓM TẮT LÝ THUYẾT Mạch điện phận mạch điện ● Với dụng cụ: pin, bóng đèn, dây nổi, cơng tắc, để bóng đèn phát sáng ta phải nối chúng lại với thành mạch kín, gọi mạch điện ● Bất mạch điện gồm phận: nguồn điện, dây nối thiết bị tiêu thụ lượng điện (bóng đèn, động điện, bếp điện, quạt điện, ti vi, ) ● Nhằm mô tả đơn giản mạch điện lắp mạch điện yêu cầu, người ta sử dụng kí hiệu biểu thị phận mạch điện Bảng 22.1 để vẽ sơ đồ mạch điện KÍ HIỆU CÁC BỘ PHẬN CỦA MẠCH ĐIỆN STT Thiết bị điện Nguồn điện (Pin, Acquy) Bóng đèn Dây nối Cơng tắc Hình ảnh Kí hiệu Cơng tắc ngắt (mở) Cơng tắc đóng Điện trở Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Chng điện Điốt Điốt phát quang Biến trở 10 Ampe kế 11 Vôn kế Cơng dụng cầu chì, cầu dao tự động, rơle, chng điện ● Ngồi thiết bị cung cấp tiêu thụ điện, mạch điện cịn có thiết bị cầu chì, cầu dao tự động, rơle, chuông điện để bảo vệ mạch điện cảnh báo cố xảy Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI ● Cầu chì đoạn dây chì nóng chảy nhiệt độ thấp so với kim loại khác, có tác dụng bảo vệ thiết bị điện khác mạch khơng bị hỏng dịng điện đột ngột tăng q mức Khi đó, dây chì nóng chảy mạch điện bị ngắt ● Cầu dao tự động có tác dụng ngắt mạch cầu chì, sử dụng để bảo vệ thiết bị điện khác mạch dòng điện đột ngột tăng mức Sau kiểm tra sửa chữa, cầu dao đóng lại để mạch điện hoạt động ● Rơle mắc mạch điện có tác dụng điều khiển đóng, ngắt mạch điện, thường sử dụng mạch điều khiển tự động để đóng, ngắt dịng điện lớn mà hệ thống mạch điều khiển can thiệp trực tiếp Mở rộng: Trong sống người hay gặp loại rơle mạch điều khiển đóng cắt mạch điện (≤220V) Như nguồn thiết bị điện tử dân dụng; cịn loại rơle nhiệt (đóng cắt mạch điện cảm biến tín hiệu nhiệt độ) hay gặp nồi cơm điện, bàn là, bình nóng lạnh, tủ lạnh, Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI ● Chng điện thiết bị điện ứng dụng hoạt động nam châm điện Chng điện phát âm có dòng điện chạy qua B CÂU HỎI TRONG BÀI HỌC B.1 Mạch điện phận mạch điện Câu 1: Vẽ sơ đồ mạch điện Hình 22.1 Hướng dẫn giải Câu 2: Gọi tên thiết bị đánh số từ (1) đến (4) sơ đồ mạch điện Hình 22.2 Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Hướng dẫn giải Tên thiết bị đánh số từ (1) đến (4) sơ đồ mạch điện (1) – nguồn điện (2) – cơng tắc mở (3) – bóng đèn (4) – điện trở Câu 3: Mắc mạch điện gồm pin, bóng đèn, cơng tắc, dây nối Tiến hành kiểm tra đóng cơng tắc để đảm bảo mạch điện kín đèn sáng Nếu đèn khơng sáng, tìm nguyên nhân Hướng dẫn giải - Nếu đèn không sáng kiểm tra vài yếu tố sau: + Kiểm tra xem pin cịn điện hay hết ⇒ Nếu hết thay pin + Kiểm tra bóng đèn cịn dây tóc hay đứt ⇒ Nếu bóng hỏng thay bóng + Kiểm tra đoạn dây nối có chỗ bị hở không, chốt cắm, mấu nối chặt chưa,… ⇒ Nếu chưa chỉnh lại cho mạch kín thay dây khác Câu 4: Dịng điện cung cấp pin acquy có chiều khơng đổi gọi dòng điện chiều Người ta quy ước chiều dòng điện mạch điện chiều từ cực dương nguồn điện qua dây nối dụng cụ tiêu thụ điện tới cực âm nguồn điện Vẽ mũi tên chiều dòng điện sơ đồ mạch điện Hình 22.3 Hướng dẫn giải Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI B.2 Cơng dụng cầu chì, cầu dao tự động, rơle, chuông điện Câu 1: Trong mạng điện gia đình có sử dụng thiết bị điện sau đây: cầu chì, cầu dao tự động, rơle, chng điện? Nêu công dụng chúng? Hướng dẫn giải Trong mạng điện gia đình có sử dụng cầu chì mắc nối tiếp với thiết bị điện, mắc dây pha, trước công tắc ổ điện; cầu dao tự động mắc sau đầu vào mạng điện lưới đưa vào hộ gia đình tầng hộ, mắc vào dây pha trước công tắc ổ lấy điện; thiết bị điện dùng rơle tủ lạnh, tủ điện, tủ điều khiển hay loại máy móc cơng nghiệp, ; chuông điện thường lắp cửa nhà; Thiết bị điện Cơng dụng Cầu chì Bảo vệ thiết bị điện khác mạch điện khơng bị hỏng lí đó, dịng điện mạch đột ngột tăng mức Cầu dao tự động Cầu dao tự động ngắt mạch điện để thiết bị điện khơng bị hỏng dịng điện đột ngột tăng q mức Rơle Điều khiển đóng, ngắt mạch điện Chng điện Phát âm có dịng điện chạy qua Câu 2: Nêu giống khác cầu chì, cầu dao tự động rơle Hướng dẫn giải Thiết bị điện Giống Khác Cầu chì Người ta thường lắp cầu chì, rơ le cầu dao tự động đầu mạch điện Vì xảy tượng đoản mạch có cường độ dịng điện tăng q mức thiết bị tự động đóng, ngắt mạch để bảo vệ dụng cụ điện hay có dịng điện mạch ý muốn Tự động cắt cắt mạch điện xảy cố bảo vệ an toàn đồ dùng điện khác, không đa cầu dao tự động có cơng suất nhỏ Cầu dao tự động Rơle Hiện đại thiết bị cắt mạch điện tự động, phối hợp chức cầu dao cầu chì Bảo vệ động khỏi tải nóng C CÂU HỎI CUỐI BÀI HỌC (KHƠNG CĨ) D SOẠN CÂU TỰ LUẬN TƯƠNG TỰ (2 CÂU CĨ ỨNG DỤNG THỰC TẾ HOẶC HÌNH ẢNH, PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC) Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Câu 1: Nêu tên gọi thiết bị điện sau: STT Thiết bị điện Hướng dẫn giải Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI cầu chì ống cầu chì hộp cầu dao tự động rơle Câu 2: Nêu cấu tạo hoạt động đèn pin thường dùng, vẽ sơ đồ mạch điện đèn pin Hướng dẫn giải Cấu tạo: gồm vỏ chứa phận đèn pin, bên đèn gồm lò xo dải kim loại mỏng (thường đồng đồng thau) đặt khắp đèn pin, tạo kết nối điện phận: pin, đèn cơng tắc Ngồi ra, cịn có phận gương lõm, có tác dụng tập trung ánh sáng đèn cho phép điều chỉnh ánh sáng mong muốn ống kính phần nhựa trong, để bảo vệ đèn, đèn làm từ thủy tinh nên dễ vỡ Hoạt động: Dịng điện kích hoạt bạn nhấn cơng tắc vào vị trí BẬT, hai dải tiếp xúc gắn kết với tạo thành mạch kín, dịng điện cung cấp từ pin làm mạch điện kín có dịng điện bóng đèn sáng Dịng điện bị ngắt cơng tắc đẩy vào vị trí TẮT, hai dải tiếp xúc tách rời nhau, làm mạch bị hở, khơng có dịng điện chạy qua bóng đèn bóng đèn ngừng sáng Sơ đồ mạch điện đèn pin: Câu 3: Vẽ sơ đồ mạch điện đơn giản để trang trí gồm pin, dây nối, bóng đèn, cơng tắc Xác định chiều dịng điện đóng cơng tắc điện Hướng dẫn giải Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Câu 4: Thế mạch điện kín mạch điện hở? Hướng dẫn giải Mạch điện kín mạch điện có dịng điện chạy đó, mạch điện hở mạch điện khơng có dịng điện chạy Câu 5: Quan sát sơ đồ mạch điện hình cho biết mạch gồm thành phần Thiết bị cung cấp điện, thiết bị tiêu thụ điện? Xác định chiều dịng điện đóng cơng tắc điện Hướng dẫn giải Mạch điện gồm nguồn điện, dây dẫn, cơng tắc, bóng đèn, chuông điện Thiết bị cung cấp điện nguồn điện, thiết bị tiêu thụ điện chng điện, bóng đèn Chiều dòng điện theo hướng từ cực (+) nguồn điện, qua chng điện, qua bóng đèn, qua cơng tắc điện đến cực (-) nguồn điện E BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM Soạn 15 câu trắc nghiệm : + (5 câu hiểu + câu vận dụng = câu (có câu có ứng dụng thực tế hình ảnh, phát triển lực) MỨC ĐỘ 1: BIẾT (7 câu biết) Câu Dòng điện cung cấp pin hay acquy dịng điện A khơng đổi chiều B chiều D biến thiên C xoay Câu Chng điện thường đặt vị trí Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI A phòng ngủ B trước cửa nhà C trước ban công D sân nhà Câu Cầu chì có tác dụng gì? A Bảo vệ thiết bị điện khác mạch không bị hỏng dòng điện đột ngột tăng mức B Bảo vệ thiết bị điện khác mạch không bị hỏng dòng điện đột ngột giảm mức C Thay đổi dòng điện dòng điện đột ngột giảm mức D Thay đổi dòng điện dòng điện đột ngột tăng mức Câu Thiết bị số (1) hình A nguồn điện B bóng đèn C cơng tắc D cầu chì Câu Thiết bị bảo vệ mạch điện cảnh báo cố A bóng đèn B cầu dao tự động C pin D acquy Câu Để ngắt dòng điện lớn mà hệ thống mạch điều khiển can thiệp trực tiếp, ta sử dụng A rơle B cầu chì C vôn kế D ampe kế Câu Với dụng cụ: pin, bóng đèn, dây nổi, cơng tắc, để bóng đèn phát sáng ta phải nối chúng lại với thành mạch kín, gọi A chng điện B mạch điện C cầu dao D biến trở MỨC ĐỘ : HIỂU (5 câu ) Câu Cầu dao tự động có tác dụng ngắt mạch cầu chì, sử dụng để bảo vệ thiết bị điện khác mạch dòng điện đột ngột A tăng mức B giảm mức C thay đổi liên tục D bị ngắt điện Câu Mạng điện gia đình sử dụng dịng điện A khơng đổi B chiều C xoay chiều D biến thiên Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang 10 DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Câu Trong mạch điện kín, để có dịng điện chạy mạch mạch điện thiết phải có phận sau đây? A nguồn điện B bóng đèn C cơng tắc D cầu chì Câu Hình sau biểu diễn chiều quy ước dịng điện? A Hình A B Hình B C Hình C D Hình D Câu Một mạch điện kín, bóng đèn sáng gồm A nguồn điện, bóng đèn, cơng tắc B nguồn điện, bóng đèn, cơng tắc dây dẫn C nguồn điện, bóng đèn, dây dẫn D nguồn điện, dây dẫn, công tắc ổ điện MỨC ĐỘ 3: VẬN DỤNG (GIẢI CHI TIẾT) câu Câu Cho sơ đồ mạch điện hình vẽ Chỉ có đèn (Đ2) sáng trường hợp đây? A Công tắc K, K1, K2 đóng B Cơng tắc K, K1 đóng; K2 mở C Cơng tắc K, K2 đóng; K1 mở D Cơng tắc K đóng; K1, K2 mở Hướng dẫn giải Đèn (Đ2) sáng trường hợp K, K2 đóng; K1 mở Câu Một mạch điện mắc sau: Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang 11 DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI Sơ đồ mạch điện sau tương đương với mạch điện trên? A C B D Hướng dẫn giải Sơ đồ mạch điện tương đương với mạch điện đầu là: Câu Cho mạch điện hình vẽ: Khi K2 đóng, K1 mở đèn sáng? A Đèn Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang 12 DỰ ÁN KHOA HỌC TỰ NHIÊN - THẦY DƯƠNG THÀNH TÍNH TRIỂN KHAI B Đèn đèn C Đèn D Đèn 1, đèn 2, đèn Hướng dẫn giải Khi K2 đóng, đèn bị nối tắt Vẽ lại mạch điện, ta được: ⇒ Chỉ có đèn sáng Giáo viên thực hiện: Huỳnh Tấn Tài Trang 13