CHƯƠNG VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ, ĐỊA HÌNH VÀ KHỐNG SẢN VIỆT NAM BÀI VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ VIỆT NAM I MỤC TIÊU Về kiến thức - Trình bày đặc điểm vị trí địa lí Việt Nam - Phân tích ảnh hưởng vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ hình thành đặc điểm địa lí tự nhiên VN Về lực a Năng lực chung - Năng lực tự học: khai thác tài liệu phục vụ cho học - Năng lực giao tiếp hợp tác: làm việc nhóm có hiệu - Năng lực giải vấn đề sáng tạo: biết sử dụng công cụ, phương tiện phục vụ học, biết phân tích xử lí tình b Năng lực đặc thù - Năng lực nhận thức khoa học địa lí: + Trình bày đặc điểm vị trí địa lí VN + Phân tích ảnh hưởng vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ hình thành đặc điểm địa lí tự nhiên VN - Năng lực tìm hiểu địa lí: + Khai thác kênh hình kênh chữ SGK + Quan sát đồ hình 1.1 SGK để xác định vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ nước ta - Năng lực vận dụng tri thức địa lí giải số vấn đề thực tiễn: tìm hiểu thuận lợi số quốc gia biển Về phẩm chất: Ý thức học tập nghiêm túc, có tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ liêng liêng Tổ quốc II THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU Giáo viên - Atlat Địa lí Việt Nam (ĐLVN) - Hình 1.1 Bản đồ vị trí địa lí VN khu vực Đơng Nam Á, hình 1.2 Cột mốc chủ quyền thiêng liêng quần đảo Trường Sa, - Phiếu học tập, bảng phụ ghi câu hỏi thảo luận nhóm bảng nhóm cho HS trả lời Học sinh: SGK, ghi, Atlat ĐLVN III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Khởi động a Mục tiêu: Tạo tình khai thác thông tin nhằm tạo hứng thú học tập cho HS b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ - GV treo bảng phụ trị chơi “Xem quốc kì đoán tên quốc gia” lên bảng: - GV cho HS quan sát quốc kì theo thứ tự từ đến 6, yêu cầu HS cho biết tên quốc gia tương ứng với quốc kì GV khen thưởng cho HS trả lời Bước HS thực nhiệm vụ - HS quan sát quốc kì hiểu biết thân, suy nghĩa để trả lời câu hỏi - GV quan sát, đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước 3: Báo cáo kết trao đổi, thảo luận: - Sau HS có sản phẩm, GV gọi HS trình bày sản phẩm mình: Cam -puchia, Việt Nam, Trung Quốc, Lào, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kì - HS khác lắng nghe, bổ sung, chỉnh sửa sản phẩm giúp bạn sản phẩm cá nhân Bước GV dẫn dắt vào nội dung Hoạt động 2: Hình thành kiến thức 2.1 Tìm hiểu Vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ VN a Mục tiêu: HS trình bày đặc điểm vị trí địa lí nước ta b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ - GV gọi HS đọc nội dung mục I SGK - GV treo hình 1.1, 1.2 lên bảng - GV yêu cầu HS quan sát hình 1.1, 1.2 Atlat ĐLVN thông tin bày, trả lời câu hỏi sau: Việt Nam nằm đâu? Xác định vị trí tiếp giáp nước ta Xác định hệ tọa độ địa lí đất liền biển nước ta Xác định điểm cực phần đất liền nước ta Nêu đặc điểm bật vị trí địa lí nước ta Phạm vi lãnh thổ nước ta gồm phận nào? Vùng đất có diện tích gồm phận nào? Xác định đường bờ biển nước ta Đường bờ biển nước ta dài km? Nước ta có tỉnh, thành phố giáp biển? Vùng biển nước ta thuộc Biển nào? có diện tích gấp lần diện tích đất liền? 10 Trong vùng biển nước ta có đảo lớn nhỏ? Tại việc giữ vững chủ quyền hịn đảo, dù nhỏ, lại có ý nghĩa lớn? 11 Vùng trời xác định nào? Bước HS thực nhiệm vụ - HS quan sát quan sát hình 1.1 Atlat ĐLVN đọc kênh chữ SGK, suy nghĩ để trả lời câu hỏi - GV quan sát, trợ giúp HS có yêu cầu Đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận * Sau cá nhân HS có sản phẩm, GV gọi HS trình bày sản phẩm mình: Bước Đánh giá - GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS chốt lại nội dung chuẩn kiến thức cần đạt - GV mở rộng: vùng biển Việt Nam gồm phận: nội thuỷ, lãnh hải, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa 2.2 Tìm hiểu Ảnh hưởng vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ hình thành đặc điểm địa lí tự nhiên Việt Nam a Mục tiêu: HS phân tích ảnh hưởng vị trí địa lí phạm vi lãnh thổ hình thành đặc điểm địa lí tự nhiên Việt Nam b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ: - GV gọi HS đọc nội dung mục II SGK - GV treo hình 1.3 lên bảng - GV chia lớp làm nhóm, nhóm từ đến em, yêu cầu HS, yêu cầu HS quan sát hình 1.3 thơng tin bày, thảo luận nhóm phút để trả lời câu hỏi theo phiếu học tập sau: Nhóm 1, 2, – phiếu học tập số Phần câu hỏi Phần trả lời Vị trí địa lí lãnh thổ quy định đặc điểm thiên nhiên nước ta gì? Vị trí địa lí lãnh thổ ảnh hưởng đến phân hóa khí hậu nước ta nào? Kể tên số thiên tai thường xảy nước ta Nhóm 5, 6, – phiếu học tập số Phần câu hỏi Phần trả lời Vì tài nguyên sinh vật nước ta lại phong phú? Kể tên loại khoáng sản nước ta Vì nước ta lại giàu tài ngun khống sản? Bước HS thực nhiệm vụ: - HS quan sát hình 1.3 thơng tin, suy nghĩ, thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi - GV quan sát, trợ giúp HS có yêu cầu Đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận: Sau nhóm HS có sản phẩm, GV cho nhóm HS trình bày sản phẩm mình, đại diện nhóm lên thuyết trình câu trả lời trước lớp: Nhóm – phiếu học tập số Phần câu hỏi Phần trả lời Vị trí địa lí lãnh thổ Vị trí địa lí lãnh thổ quy định đặc điểm quy định đặc điểm thiên nhiên nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa thiên nhiên nước ta có phân hóa đa dạng gì? Vị trí địa lí lãnh thổ ảnh - Vị trí địa lí nước ta nằm vùng nội chí tuyến bán hưởng đến phân hóa khí cầu Bắc, khu vực hoạt động Tín phong gió hậu nước ta nào? mùa châu Á, lại tiếp giáp với Biển Đông nên khí hậu thể rõ tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa; với nhiệt độ trung bình năm cao, lượng mưa độ ẩm lớn, năm có hai mùa gió (gió mùa hạ gió mùa đơng) - Hoạt động khối khí chắn địa hình cịn làm cho khí hậu nước ta phân hố từ bắc xuống nam từ đông sang tây Kể tên số thiên tai Bão, lũ lụt, hạn hán, nước biển dâng,… thường xảy nước ta Nhóm – phiếu học tập số Phần câu hỏi Phần trả lời Vì tài nguyên sinh vật - Do vị trí địa lí nằm đường di lưu di cư sinh nước ta lại phong phú? vật nên Việt Nam có tài nguyên sinh vật phong phú, đa dạng - Ngoài sinh vật nhiệt đới vườn quốc gia Cúc Phương, nước ta cịn có lồi sinh vật cận nhiệt đới ơn đới Kể tên loại khống sản Than, dầu mỏ, khí đốt, sắt, đồng, bơ-xít, a-pa-tít, đá vơi, nước ta sét, cao lanh, Vì nước ta lại giàu tài Do vị trí địa lí nằm nơi giao hai vành đai sinh ngun khống sản? khống lớn Thái Bình Dương Địa Trung Hải nên Việt Nam có nguồn tài nguyên khống sản đa dạng - HS nhóm cịn lại lắng nghe, bổ sung, chỉnh sửa sản phẩm giúp nhóm bạn sản phẩm nhóm Bước Đánh giá GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS chốt lại nội dung chuẩn kiến thức cần đạt Hoạt động luyện tập a Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hồn thiện kiến thức mà HS lĩnh hội hoạt động hình thành kiến thức b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ GV yêu cầu HS dựa vào kiến thức học, trả lời câu hỏi sau: Hãy vẽ sơ đồ thể phận hợp thành lãnh thổ Việt Nam Bước HS thực nhiệm vụ - HS dựa vào kiến thức học, suy nghĩ, trao đổi với bạn để trả lời câu hỏi - GV quan sát, trợ giúp HS có yêu cầu Đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận Sau cá nhân HS có sản phẩm, GV gọi HS trình bày sản phẩm mình: Lãnh thổ Việt Namt Nam Vùng đất Đất liềnt liềnn Vùng biểnn Vùng trờii Hải đảoi đải đảoo - HS lại lắng nghe, bổ sung, chỉnh sửa sản phẩm giúp bạn sản phẩm cá nhân Bước Đánh giá GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS Hoạt động vận dụng a Mục tiêu: Vận dụng kiến thức mà HS lĩnh hội để giải vấn đề học tập d Tổ chức thực hiện: Bước Giao nhiệm vụ: GV đặt câu hỏi cho HS: Hãy tìm hiểu thuận lợi số quốc gia biển Bước HS thực nhiệm vụ: HS tìm kiếm thơng tin Internet thực nhiệm vụ nhà Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận: Sau cá nhân HS có sản phẩm, GV gọi HS trình bày sản phẩm vào tiết học sau Bước Đánh giá: GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS BÀI ĐỊA HÌNH VIỆT NAM I MỤC TIÊU Về kiến thức - Trình bày đặc điểm chủ yếu địa hình Việt Nam - Trình bày đặc điểm khu vực địa hình: địa hình đồi núi, địa hình đồng bằng, địa hình bờ biển thềm lục địa Về lực a Năng lực chung - Năng lực tự học: khai thác tài liệu phục vụ cho học - Năng lực giao tiếp hợp tác: làm việc nhóm có hiệu - Năng lực giải vấn đề sáng tạo: biết sử dụng công cụ, phương tiện phục vụ học, biết phân tích xử lí tình b Năng lực đặc thù - Năng lực nhận thức khoa học địa lí: + Trình bày đặc điểm chủ yếu địa hình Việt Nam + Trình bày đặc điểm khu vực địa hình: địa hình đồi núi, địa hình đồng bằng, địa hình bờ biển thềm lục địa - Năng lực tìm hiểu địa lí: + Khai thác kênh hình kênh chữ SGK từ tr93-99 + Quan sát đồ địa hình VN để xác định đỉnh núi, dãy núi, hướng núi, cao nguyên, đồng bằng… - Năng lực vận dụng tri thức địa lí giải số vấn đề thực tiễn: địa phương nơi em sinh sống thuộc khu vực địa hình nào? Hãy mơ tả đặc điểm địa hình nơi em sinh sống Về phẩm chất: ý thức học tập nghiêm túc, say mê yêu thích tìm tịi thơng tin khoa học địa hình VN II THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU Giáo viên - Atlat ĐLVN - Hình 2.1 Một phần dãy núi Hồng Liên Sơn, hình 2.2 Bản đồ địa hình VN, hình 2.3 Mốc đánh dấu tọa độ đỉnh Phan xi păng, hình 2.4 Động Thiên Đường, hình 2.5 Bồi tụ đồng sơng Cửu Long, hình 2.7 Một phần cao nguyên Kon Tum, hình 2.8 vịnh Vĩnh Huy (Ninh Thuận) hình tương tự phóng to - Phiếu học tập, bảng phụ ghi câu hỏi thảo luận nhóm bảng nhóm cho HS trả lời Học sinh (HS): SGK, ghi, Atlat ĐLVN III TIẾN TRÌNH DẠY HỌC Hoạt động 1: Khởi động a Mục tiêu: Khai thác thông tin từ tạo hứng thú học tập cho HS b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ - GV treo bảng phụ trị chơi “Đuổi hình bắt chữ” lên bảng - GV cho HS quan sát hình theo thứ tự từ đến 3, yêu cầu HS cho biết tên chữ tương ứng với hình GV khen thưởng cho HS trả lời Bước HS thực nhiệm vụ - HS quan sát hình kết hợp với hiểu biết thân, suy nghĩa để trả lời câu hỏi - GV quan sát, đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước 3: Báo cáo kết trao đổi, thảo luận - Sau HS có sản phẩm, GV gọi HS trình bày sản phẩm mình: Đồng bằng, bán bình nguyên, cao nguyên - HS khác lắng nghe, bổ sung, chỉnh sửa sản phẩm giúp bạn sản phẩm cá nhân Bước GV dẫn dắt vào nội dung Hoạt động 2: Hình thành kiến thức 2.1 Tìm hiểu Đặc điểm chung địa hình a Mục tiêu: trình bày đặc điểm chủ yếu địa hình Việt Nam b Tổ chức thực Bước Giao nhiệm vụ - GV gọi HS đọc nội dung mục SGK - GV treo hình 2.1 đến 2.6 SGK phóng to lên bảng - GV yêu cầu HS quan sát hình 2.1 đến 2.6 SGK Atlat ĐLVN thông tin trả lời câu hỏi sau: Địa hình nước ta có đặc điểm chung? Kể tên Cho biết địa hình đồi núi chiếm bao nhiêu? Đồi núi thấp 1000m chiến diện tích lãnh thổ? Núi cao 2000m chiếm diện tích lãnh thổ? Xác định số đỉnh núi cao 2000m đồ Đồng chiếm diện tích lãnh thổ? Đồng nước ta phân loại nào? Kể tên bậc địa hình từ nội địa biển Vì địa hình nước ta có tính phân bậc? Quan sát video clip, cho biết động Phong Nha hình thành nào? Vì địa hình nước ta mang tính chất nhiệt đới ẩm gió mùa? Tính chất biểu nào? Kể tên dạng địa hình người tạo nên Bước HS thực nhiệm vụ - HS quan sát quan sát hình 2.1 đến 2.6 SGK Atlat ĐLVN đọc kênh chữ SGK, suy nghĩ để trả lời câu hỏi GV quan sát, trợ giúp HS có yêu cầu Đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận: HS khác lắng nghe, bổ sung, chỉnh sửa sản phẩm giúp bạn sản phẩm cá nhân Bước Đánh giá: GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS chốt lại nội dung chuẩn kiến thức cần đạt 2.2 Tìm hiểu khu vực địa hình a Mục tiêu: Trình bày đặc điểm khu vực địa hình: địa hình đồi núi, địa hình đồng bằng, địa hình bờ biển thềm lục địa Bước Giao nhiệm vụ - GV gọi HS đọc nội dung mục SGK - GV treo hình 2.2, 2.7, 2.8 lên bảng - GV yêu cầu HS kể tên khu vực địa hình nước ta - GV chia lớp làm nhóm, nhóm từ đến em, yêu cầu HS, yêu cầu HS quan sát hình 2.2, 2.7, 2.8 Atlat ĐLVN thơng tin bày, thảo luận nhóm 15 phút để trả lời câu hỏi theo phiếu học tập sau: Nhóm 1, – phiếu học tập số So sánh khu vực Đông Bắc Tây Bắc: Khu vực Phạm vi Đặc điểm hình thái Đơng Bắc Tây Bắc Nhóm 3, – phiếu học tập số So sánh khu vực Trường Sơn Bắc Trường Sơn Nam: Khu vực Phạm vi Đặc điểm hình thái Trường Sơn Bắc Trường Sơn Nam Nhóm 5, – phiếu học tập số So sánh Đồng sông Hồng, Đồng sông Cửu Long Đồng ven biển miền Trung Khu vực Diện tích (km2) Nguồn gốc Đặc điểm Đồng sông Hồng Đồng sông Cửu Long Đồng ven biển miền Trung Nhóm 7, – phiếu học tập số Phần câu hỏi Phần trả lời Trình bày đặc điểm địa hình bờ biển nước ta Trình bày đặc điểm địa hình thềm lục địa nước ta - GV yêu cầu HS kể tên xác định hình dạng địa hình chuyển tiếp miền núi đồng nước ta Bước HS thực nhiệm vụ - HS quan sát quan sát hình 2.2, 2.7, 2.8 Atlat ĐLVN thông tin bày, suy nghĩ cá nhân, thảo luận nhóm để trả lời câu hỏi - GV quan sát, trợ giúp HS có yêu cầu Đánh giá thái độ khả thực nhiệm vụ học tập HS Bước Báo cáo kết trao đổi, thảo luận: Sau nhóm HS có sản phẩm, GV cho nhóm HS trình bày sản phẩm - HS kể tên: khu vực địa hình: đồi núi, đồng bằng, bờ biển thềm lục địa - Đại diện nhóm 1, 3, 5, lên thuyết trình câu trả lời trước lớp Bước Đánh giá: GV đánh giá tinh thần thái độ học tập HS, đánh giá kết hoạt động HS chốt lại nội dung chuẩn kiến thức cần đạt Hoạt động luyện tập a Mục tiêu: Nhằm củng cố, hệ thống hóa, hồn thiện kiến thức mà HS lĩnh hội hoạt động hình thành kiến thức 10