MỞ ĐẦU Lý chọn đề tài Nhân loại ngày chứng kiến đổi thay mãnh liệt Xu tồn cầu hóa hội nhập kinh tế quốc tế tác động vào mặt đời sống tinh thần xã hội Sự đồng văn hóa diễn cách âm thầm mạnh mẽ, đặc biệt văn hóa ngơn ngữ Điều khiến tất quốc gia phải nhìn nhận lại vai trị giáo dục niên đại mới, niên đại kinh tế tri thức Giáo dục hôm trở thành phận đặc biệt cấu trúc hạ tầng xã hội, tiền đề cho phát triển tất lĩnh vực kinh tế, trị, văn hóa, quốc phịng an ninh, phát triển người xem mục tiêu động lực cho phát triển Xác định mục tiêu đào tạo lực lượng lao động hệ nói chung niên nói riêng, Nghị số 25-NQ/TW, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương khoá X “Tăng cường lãnh đạo Đảng công tác niên thời kỳ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, đại hóa”, ban hành ngày 25 tháng năm 2008 rõ: “ Hình thành lớp niên ưu tú lĩnh vực, kế tục trung thành xuất sắc nghiệp cách mạng Đảng, dân tộc; phấn đấu cho mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, xã hội cơng bằng, dân chủ, văn minh"; góp phần to lớn vào nghiệp đẩy mạnh cơng nghiệp hố, đại hoá đất nước, xây dựng bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, sánh vai nước tiên tiến giới Đảng, Nhà nước tồn xã hội chăm lo, tạo điều kiện, mơi trường thuận lợi để niên rèn luyện, cống hiến trưởng thành; học tập, có việc làm, nâng cao thu nhập, có đời sống văn hố, tinh thần lành mạnh” [4, tr.3] Hình ảnh người cơng dân Việt Nam khơng có trình độ học vấn cao, động, sáng tạo, có khả thích ứng cao với thay đổi sống mà phải biết sử dụng phương tiện công nghệ ngoại ngữ, đó, tiếng Anh xem ngoại ngữ phổ biến nhất, công cụ phương tiện thiếu cho người xâm nhập vào thương mại quốc tế giao lưu văn hóa… Nhận thức tầm quan trọng tiếng Anh, đặc biệt nước ta gia nhập vào tổ chức Thương mại giới (WTO), Chính phủ đặt mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức nâng cao kiến thức, lực quản lý điều hành thực thi công vụ đội ngũ cán bộ, công chức, đáp ứng u cầu nghiệp cơng nghiệp hố, đại hố (CNH-HĐH) đất nước Để đạt mục tiêu đó, ngày 30 tháng năm 2008, Thủ tướng Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam thông qua Quyết định số 1400 phê duyệt đề án “Dạy học ngoại ngữ hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2020”, nêu rõ mục tiêu chung là: “Đổi toàn diện việc dạy học ngoại ngữ hệ thống giáo dục quốc dân, triển khai chương trình dạy học ngoại ngữ cấp học, trình độ đào tạo, nhằm đến năm 2015 đạt bước tiến rõ rệt trình độ, lực sử dụng ngoại ngữ nguồn nhân lực, số lĩnh vực ưu tiên; đến năm 2020 đa số niên Việt Nam tốt nghiệp trung cấp, cao đẳng đại học có đủ lực ngoại ngữ sử dụng độc lập, tự tin giao tiếp, học tập, làm việc môi trường hội nhập, đa ngơn ngữ, đa văn hố; biến ngoại ngữ trở thành mạnh người dân Việt Nam, phục vụ nghiệp cơng nghiệp hố, đại hố đất nước” [33, tr.2] Từ cho thấy, để Việt Nam tắt, đón đầu, vươn tới tầm cao khoa học công nghệ thời kỳ bùng nổ thông tin tiến nhanh đường CNH-HĐH, đường hiệu đầu tư, phát triển giáo dục lực lượng lao động phải biết ngoại ngữ Đối với môn tiếng Anh, áp dụng chương trình thay SGK đại trà từ năm học 2006-2007 cho học sinh THPT, đến trường THPT Huyện Đơn Dương tỉnh Lâm Đồng đạt số thành tựu định, cụ thể sau : - Nội dung chương trình SGK tiếng Anh THPT đảm bảo tính thiết thực, phù hợp với xu thời đại nên gây hứng thú học tập HS - Đảm bảo cấu số lượng GV tiếng Anh, 100% đạt trình độ chuẩn trở lên Đội ngũ giảng dạy trẻ nên nhiệt tình cơng tác - Cùng với việc thay SGK đổi phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực lấy HS làm trung tâm, phương pháp dạy học tiếng Anh GV ngày đa dạng, phong phú có ứng dụng CNTT giảng dạy - Chất lượng dạy học tiếng Anh ngày cải thiện Tuy nhiên, nội dung chương trình cịn mang tính mẻ nên việc dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương số bất cập sau : - Hiệu giảng dạy tiếng Anh chưa cao quy mô trường lớp đội ngũ giảng dạy tiếng Anh phát triển bậc so với trước Về phía HS, rèn luyện thường xuyên đồng kỹ năng: Nghe, nói, đọc, viết học hết chương trình lớp học, kỹ giao tiếp tiếng Anh em yếu, dẫn đến thiếu tự tin - Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bất cập Một nội dung chương trình tiếng Anh THPT cịn nên GV chưa có kinh nghiệm giảng dạy Hai trình QL, tổ chức hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương cịn hạn chế, khơng đồng bộ, chưa thống Ba hầu hết CBQL trường khơng có chun mơn tiếng Anh trình độ tiếng Anh chưa đáp ứng yêu cầu QL Để nâng cao chất lượng dạy học môn tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương nhằm đáp ứng yêu cầu xã hội trình độ sử dụng tiếng Anh lực lượng lao động, thiết phải nhìn nhận lại yếu kém, bất cập khâu QL hoạt động dạy học mơn này, qua đề xuất biện pháp thiết thực công tác QL Với lý đó, chúng tơi định chọn đề tài “Biện pháp quản lý hiệu trưởng hoạt động dạy học tiếng Anh trường trung học phổ thơng huyện Đơn Dương - Lâm Đồng” Mục đích nghiên cứu Trên sở nghiên cứu lý luận công tác quản lý hiệu trưởng hoạt động dạy học tiếng Anh thực trạng QL dạy học tiếng Anh trường thuộc phạm vi nghiên cứu, đề xuất số biện pháp QL nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng Khách thể đối tượng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu: Hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương Lâm Đồng 3.2 Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp QL hiệu trưởng hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1 Nghiên cứu sở lý luận đề tài nêu trên, bao gồm: Lý luận QL, QLGD, QLDH, hoạt động dạy học tiếng Anh, biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh 4.2 Nghiên cứu thực trạng công tác QL dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng 4.3 Trên sở đó, bổ sung hoàn thiện biện pháp QL dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng Giả thuyết khoa học Thực chương trình thay SGK tiếng Anh THPT đổi phương pháp dạy học từ năm học 2006-2007, công tác QL dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng có chuyển biến tích cực Tuy nhiên, tồn nhiều bất cập số nguyên nhân chủ quan khách quan tác động vào hoạt động này, có cơng tác QL nói chung QL hoạt động dạy học tiếng Anh nói riêng Nếu bổ sung, hồn thiện biện pháp QL hiệu trưởng hoạt động cách hợp lý thiết thực nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng Phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1 Giới hạn đối tượng nghiên cứu: Chỉ nghiên cứu hoạt động QL hiệu trưởng hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT 6.2 Địa bàn nghiên cứu: Các trường THPT Huyện Đơn Dương - Lâm Đồng 6.3 Khách thể điều tra: - CBQL, GV, HS trường THPT địa bàn nghiên cứu, bao gồm: - Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn - Hiệu trưởng trường THCS huyện - 30 GV tiếng Anh - 50 học sinh - Chuyên viên Phòng Giáo dục huyện Đơn Dương - Lâm Đồng Phương pháp nghiên cứu Nhằm thực tốt nhiệm vụ nghiên cứu phạm vi giới hạn đề tài nêu trên, sử dụng phương pháp nghiên cứu sau đây: 7.1 Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận, bao gồm: 7.1.1 Phương pháp nghiên cứu lý thuyết 7.1.2 Phương pháp tổng hợp tài liệu văn có liên quan nhằm khái quát hóa vấn đề nghiên cứu thành lý luận QL hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT 7.2 Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1 Phương pháp điều tra viết Xây dựng hệ thống câu hỏi, phiếu trưng cầu ý kiến dành cho CBQL, giáo viên tiếng Anh học sinh biện pháp QL hoạt động dạy học tiếng Anh 7.2.2 Phương pháp vấn Sử dụng loại câu hỏi để hỏi trực tiếp CBQL, giáo viên học sinh vấn đề có liên quan đến đề tài 7.2.3 Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT địa bàn nghiên cứu nhằm đưa kết luận thực trạng 7.2.4 Phương pháp tổng kết kinh nghiệm 7.2.5 Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến chuyên gia tính cần thiết tính khả thi biện pháp QL hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng 7.2.6 Phương pháp thống kê toán học Sử dụng cơng thức tốn thống kê để xử lý kết nghiên cứu nhằm đảm bảo tính khoa học khách quan số liệu nghiên cứu 7.2.7 Phương pháp khảo nghiệm Khảo nghiệm tính cần thiết tính khả thi biện pháp đề xuất Cấu trúc luận văn - Phần mở đầu - Chương 1: Cơ sở lý luận QL hoạt động dạy học tiếng Anh THPT - Chương 2: Thực trạng QL hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng - Chương 3: Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng - Kết luận khuyến nghị - Danh mục tài liệu tham khảo - Phụ lục Nét đề tài Làm sáng tỏ thực trạng công tác QL hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT huyện Đơn Dương - Lâm Đồng, từ bổ sung hồn thiện biện pháp QL góp phần nâng cao chất lượng hoạt động dạy học tiếng Anh trường địa phương CHƯƠNG CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TIẾNG ANH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1 VÀI NÉT LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ Lịch sử phát triển loài người chứng minh rằng, giáo dục tảng khoa học kỹ thuật Chỉ có giáo dục có khả giúp người cải tạo giới, đem lại phát triển thịnh vượng cho toàn nhân loại mà biểu phát triển CNTT kinh tế tri thức kỷ XXI Chính vậy, dạy học QL dạy học luôn quan tâm thời đại Từ thời cổ đại có nhà giáo dục vĩ đại mà quan điểm họ giáo dục QL đến học quý giá cho hệ sau Tiêu biểu số có Khổng Tử (280-479 TCN) Nói lối giáo, Ơng khẳng định: “…chỉ có ba chữ “thứ, phú, giáo” mà đường lối công việc nhà trị khơng thiếu tí gì: Đã thứ, tất phải thêm phú; phú, tất phải thêm vào giáo Người có quyền trị, việc nuôi dân thời dân thứ phú, vào việc dạy dân thời kết việc “phú, thứ” thập phần viên mãn Dân đông nhiều mà biết thương yêu nhau, dân giàu có mà biết giữ lễ, nghĩa, liêm, sĩ, dân nước có giáo dục mà thơi… ” 6, tr 123tr 123 tr 123123 Đặt vấn đề QL, Ông đề cao nhân trị, Nhân trị Đức trị Ở phương Tây cổ đại có nhiều nhà triết học quan tâm đến vấn đề QL Tiêu biểu số có Socrate (thế kỷ IV-III tr.CN), Platon (427-347 tr.CN) Ơng cho rằng, muốn cai trị nước phải biết đoàn kết dân lại phải dân Tiêu chuẩn người đứng đầu phải người ham hiểu biết, trung thực, tự chủ, điều độ, tham vọng vật chất phải đào tạo kỹ lưỡng Thời kỳ cận đại chứng kiến bùng nổ nhà nghiên cứu khoa học QL làm cho ngày hồn thiện, tiêu biểu có Chales H.Fayol (18411925), Elton Mayor (1850-1947) Được mệnh danh “Ông tổ sư phạm cận đại ”, J.A Cơmenski, người đặt móng cho lý luận dạy học tiến tiến, trở thành nhà thiên tài lỗi lạc giáo dục thời đại Những quan điểm, tư tưởng xã hội, giáo dục, tự do, bình đẳng, nhân văn hịa bình….của ơng cịn ngun giá trị tính thuyết phục cao cho hơm Ở Việt Nam, tư tưởng QL xuất từ lâu nhà QL nghiên cứu xây dựng theo hướng ngày hoàn thiện Thời tiền Lê tư tưởng QL hướng vào pháp trị; thời nhà Lý hướng vào đức trị; thời hậu Lê hướng vào đức trị pháp trị Giáo sư Vũ Khiêu nhận xét đường lối pháp trị triều đại Lê Thánh Tơng sau: “ nói thời kỳ kết hợp hài hịa đức trị pháp trị đỉnh cao văn hóa dân tộc” 19, tr.33 Nói đến giáo dục Việt Nam khơng thể khơng nói đến Chủ tịch Hồ Chí Minh (1890-1969), danh nhân văn hóa kiệt xuất nhân loại Kế thừa phát huy tinh hoa tư tưởng giáo dục tiên tiến với truyền thống văn hóa quý báu nhân loại, đồng thời vận dụng sáng tạo phương pháp luận chủ nghĩa Mac – Lenin, Người để lại cho kho báu lý luận vai trò giáo dục, định hướng phát triển giáo dục, vai trò QL QLGD làm tảng cho lý luận giáo dục Cách mạng Việt Nam Nến giáo dục đại Việt Nam chứng kiến xuất nhiều nhà giáo dục với công trình nghiên cứu, giáo trình, xã luận tổ chức QL trình giáo dục Phạm Minh Hạc, Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Gia Quý, Trần Kiểm, Bùi Minh Hiền thể chất hoạt động QL, QLGD, định hướng phát triển giáo dục Việt Nam đương đại Dạy học hoạt động trọng tâm nhà trường Do tính chất định thành bại nhà trường nên việc QL hoạt động dạy học đóng vai trị quan trọng công tác QL nhà trường Đối với môn ngoại ngữ, trường phổ thông Việt Nam tập trung vào tiếng Anh, tiếng Nga, tiếng Trung tiếng Pháp, tiếng Anh chiếm 90% số lượng học sinh theo học Đây mơn học có nhiều tiết học tuần (3 tiết/tuần), ba môn thi tốt nghiệp THPT bắt buộc Bên cạnh đó, Ngành giáo dục đầu tư lớn CSVC, thiết bị dạy học ngoại ngữ, biên soạn lại nội dung chương trình cho phù hợp với tình hình xã hội Điều chứng tỏ Nhà nước quan tâm, trọng đến môn ngoại ngữ Đối với học sinh, sinh viên Việt Nam, ngoại ngữ có ý nghĩa đặc biệt nước ta bối cảnh hợp tác, quan hệ, hội nhập quốc tế ngày rộng mở Biết ngoại ngữ để vượt qua kỳ thi bắt buộc, để đáp ứng yêu cầu tất yếu lao động có kỹ thuật cao với quy trình cơng nghệ thường xun đổi mới, mà lực cần thiết người Việt Nam đại Gần có số đề tài nghiên cứu công tác QL hoạt động dạy học tiếng Anh nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn nhà trường, nêu số tác giả đề tài sau: - Đổi biện pháp quản lý dạy học trung tâm ngoại ngữ Học viện C.T.Q.G Hồ Chí Minh tác giả Nguyễn Thiện Chí, trường Đại học sư phạm Hà Nội (năm 2006) - Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ngoại ngữ chủ nhiệm môn trường Cao đẳng sư phạm trung ương tác giả Bùi Phi Yến, trường Đại học sư phạm Hà Nội (năm 2006) - Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh hiệu trưởng trường trung học sở quận Hoàn Kiếm – Hà Nội tác giả Nguyễn Thị Mai Anh, trường Đại học sư phạm Hà Nội (năm 2007) Các cơng trình nghiên cứu góp phần nêu bật tồn tại, khó khăn bất cập nội dung chương trình, phương pháp dạy học tiếng Anh QL dạy học tiếng Anh Các cơng trình đề xuất nhiều biện pháp QL dạy học tiếng Anh hiệu thiết thực Tuy nhiên, nội dung chương trình tiếng Anh THPT thực nên chưa có cơng trình nghiên cứu sâu vào QL dạy học tiếng Anh THPT Chính vậy, việc nghiên cứu công tác QL hoạt động dạy học tiếng Anh trường THPT ngày trở nên cấp thiết 1.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ TRƯỜNG VÀ QUẢN LÝ DẠY HỌC TRONG NHÀ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.2.1 Quản lý 1.2.1.1 Khái niệm Quản lý (management) dạng lao động đặc thù xã hội Hoạt động QL xuất với xuất nhà nước, tồn phát triển theo phát triển chung xã hội Trong hoạt động tổ chức xã hội nào, hoạt động QL mang tính chất định đến thành bại tổ chức Chính lý mà hoạt động QL từ lâu trở thành khoa học: Khoa học QL Tùy vào cách tiếp cận khác mà có nhiều quan niệm khác QL Quan điểm học giả giới QL sau: - Theo quan niệm truyền thống, QL q trình tác động có ý thức chủ thể vào máy (đối tượng QL) cách vạch mục tiêu cho máy, tìm kiếm biện pháp tác động để máy đạt tới mục tiêu xác định 38 - C Mác lột tả chất QL nhằm thiết lập phối hợp công việc cá nhân thực chức chung, nảy sinh từ vận động toàn thể sản xuất, khác với vận động riêng lẻ Một người chơi vĩ cầm riêng lẻ tự điều khiển mình, cịn dàn nhạc cần người huy Như vậy, theo C Mác, QL loại lao động để điều khiển trình lao động phát triển xã hội 10 - Theo tiếp cận hệ thống, QL tác động chủ thể QL đến khách thể QL nhằm tổ chức phối hợp hoạt động người trình sản xuất xã hội để đạt mục đích định - Tác giả H Koontz (Mỹ) thì: “Quản lý hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo phối hợp nỗ lực cá nhân để đạt mục đích nhóm (tổ chức), mục tiêu quản lý hình thành mơi trường người đạt mục đích nhóm với thời gian, tiền bạc, vật chất bất mãn cá nhân nhất” 9, tr 123tr 123 tr 12312 Các nhà khoa học Việt Nam có quan điểm riêng QL Trong Tiếng Việt, “quản” tức cai quản, giữ gìn, trì, chăm sóc, thống trị, theo dõi; “lý” xếp, đổi mới, đưa tổ chức phát triển cách hợp lý “Lý” nâng cao hiệu hoạt động “quản” Nếu người QL lo “quản” mà khơng màng đến “lý” tổ chức trì trệ, cịn lo đến “lý” mà khơng quan tâm đến “quản” tổ chức khơng đặt tảng ổn định, bền vững Từ cách hiểu đó, có số định nghĩa sau: