Lê Võ Đình Kha (Sưu tầm) KỸ NĂNG LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI TỪ MỘT CÂU CHUYỆN Tháng năm 2017 ======= Lời Mở Đầu Chào bạn đọc thân mến! Nghị luận xã hội dạng đề quen thuộc bạn học sinh t THCS đ ến THPT Nó chiếm 1/3 tổng số điểm cấu trúc đề thi tốt nghiệp, cao đẳng, đại học; chiếm 1/3 tổng số kiểm tra lớp Đề nghị luận xã hội dạng đề mở phong phú đa dạng Trước đây, thông thường sách tham khảo giảng giáo viên lớp th ường chia nghị luận xã hội thành hai dạng: Nghị luận tư tưởng đạo lí ngh ị lu ận v ề m ột tượng đời sống Ngoài ra, gần đề thi THPT Quốc Gia, đề thi Olympic 30-4 truyền thống, đề thi học sinh giỏi tỉnh xuất loại đề Nghị luận vấn đề tác phẩm văn học, truyện ngắn, mang nhiều nội dung khác nh ưng h ướng v ề học sống, cách sống,… vấn đề nghị luận đặt đ ề ln có tính hai m ặt, khơng hồn tồn sai khơng hồn tồn Đúng, sai tùy theo quan ểm t ừng ng ười, t ừng hoàn cảnh cụ thể Để làm dạng đề việc học sinh hiểu đ ề cịn ph ải bi ết phân tích đ ề để có kiến rõ ràng đồng ý học khơng đ ồng ý, hay ch ỉ đ ồng ý m ột ph ần đó, ph ải biết cách lập luận trình bày quan điểm m ột cách mạch l ạc, ch ặt ch ẽ Mu ốn đ ược bạn học sinh cần trang bị số kiến thức xã h ội nh ất đ ịnh M ột có quan điểm, lập trường, nhận thức riêng, bạn dễ dàng bày t ỏ quan ểm c v ề v ấn đ ề đặt đề bài, không viết a dua, sáo rỗng theo định hướng cụ thể Tài liệu gồm kiến thức phương pháp làm 99 đề có h ướng d ẫn nh ằm cung cấp số kiến thức định để bạn có nguyên liệu thỏa sức sáng t ạo, nâng cao t ầm nhận thức tư duy, khám phá người Đặc bi ệt cung c ấp kĩ m ềm cho bạn vững chãi, tự tin bước vào đời trước mn ngàn sóng gió sống Kiến thức khơng hữu ích bạn học sinh mà cho tất Mặc dù trình sưu tầm biên so ạn c ố g ắng ch l ọc nh ững ý hay, nh ưng sai sót điều tránh khỏi nên mong nhận đóng góp ý c b ạn đ ọc đ ể tài li ệu hoàn thiện Hy vọng tài liệu ng ười b ạn tri âm, tri k ỉ c b ạn Chúc bạn có nhiều thành cơng sống tương lai! Người sưu tầm MỤC LỤC Danh ngôn sống .6 Phần 1: Nghị luận vấn đề tác phẩm văn học Phần 2: Nghị luận xã hội từ 90 câu chuyện Câu chuyện 1: Diễn giả Lê-ô Bu-sca-gli-a Câu chuyện 2: Cô người gái thứ .10 Câu chuyện 3: Xin dạy cho cháu biết đến giới 11 Câu chuyện 4: Con Chó Miếng Thịt 12 Câu chuyện 5: Chim Chàng Làng 13 Câu chuyện 6: Thật đáng tự hào Việt Nam 14 Câu chuyện 7: Tất Cả Sức Mạnh 15 Câu chuyện 8: Câu Chuyện Của Hai Hạt Mầm 16 Câu chuyện 9: Câu Chuyện Về Chim Én Và Dế Mèn .18 Câu chuyện 10: Câu Chuyện Bóng Nắng,Bóng Râm 19 Câu chuyện 11: Xén Lá .21 Câu chuyện 12: Bức Tranh Tuyệt Vời 22 Câu chuyện 13: Những Điều Vô Giá 23 Câu chuyện 14: Cuốn Sách Và Giỏ Đựng Than 24 Câu chuyện 15: Ông Già Và Thần Chết .26 Câu chuyện 16: Ngơi Nhà Có 1000 Chiếc Gương 27 Câu chuyện 17: Địa Ngục Hay Thiên Đàng 28 Câu chuyện 18: Chiếc Bình Nứt .28 Câu chuyện 19: Cách Nhìn 30 Câu chuyện 20: Tờ Giấy Trắng 31 Câu chuyện 21: Ngụ Ngơn Về Cây Bút Chì 32 Câu chuyện 22: Bài Thuyết Giảng 32 Câu chuyện 23: Ngọn Nến 34 Câu chuyện 24: Ngọc Trong Đá 35 Câu chuyện 25: Một cậu bé tranh tài với bạn 37 Câu chuyện 26: Câu chuyện 27: Câu chuyện 28: Câu chuyện 29: Câu chuyện 30: Câu chuyện 31: Câu chuyện 32: Câu chuyện 33: Câu chuyện 34: Câu chuyện 35: Câu chuyện 36: Câu chuyện 37: Câu chuyện 38: Câu chuyện 39: Câu chuyện 40: Câu chuyện 41: Câu chuyện 42: Câu chuyện 43: Câu chuyện 44: Câu chuyện 45: Câu chuyện 46: Câu chuyện 47: Câu chuyện 48: Câu chuyện 49: Câu chuyện 50: Câu chuyện 51: Câu chuyện 52: Câu chuyện 53: Câu chuyện 54: Câu chuyện 55: Câu chuyện 56: Câu chuyện 57: Câu chuyện58 : Câu chuyện 59: Câu chuyện 60: Câu chuyện 61: Câu chuyện 62: Câu chuyện 63: Câu chuyện 64: Câu chuyện 65: Câu chuyện 66: Câu chuyện 67: Câu chuyện 68: Câu chuyện 69: Câu chuyện 70: Câu chuyện 71: Câu chuyện 72: Câu chuyện 73: Câu chuyện 74: Câu chuyện 75: Câu chuyện 76: Câu chuyện 77: Câu chuyện 78: Câu chuyện 79: Câu chuyện 80: Câu chuyện 81: Câu chuyện 82: Câu chuyện 83: Câu chuyện 84: Câu chuyện 85: Câu chuyện 86: Câu chuyện 87: Câu chuyện 88: Câu chuyện 89: DANH NGƠN CUỘC SỐNG Câu chuy ệnkhơng 90: Ai giả dối, không dễ thay đổi, không c hết Hà t ất Câu chuy ệ n 91: phải coi số người, số chuyện quan trọng đến Câu chuy ện 92: Tình yêu, tình bạn, đời không cãi nhau, mà cãi Câu chuy ệ n 93: bên đời Câu chuy ện 94: Hãy nói tiếng xin lỗi với thân mình, năm qua không Câu chuyyêu ện l95: học cách mình! Trong sống, giai đoạn khó khăn khơng phải khơng hiểu bạn, mà là… bạn khơng hiểu Cuộc đời thật ngắn ngủi, đừng dành… dù phút cho người, việc khiến bạn buồn Người quan tâm đến tôi, quan tâm lại gấp bội! Đôi khi, rõ ràng tha thứ cho người ta, song lại khơng thể th ực lịng vui vẻ, vì, quên tha thứ cho thân Có sinh có tử, song cần bạn có m ặt đ ời này, ph ải sống cách tốt Có thể khơng có tình u, khơng có đ hàng hi ệu, song không vui vẻ Họ tốt đến đâu khơng quan trọng, thứ thuộc họ Họ tốt với bạn quan trọng, thứ thuộc bạn 10 Thứ khơng cần, có tốt đến đâu rác 11 Nếu bạn khơng mù, đừng dùng tai để hiểu tơi 12 Sự lợi hại thực bạn quen biết ng ười, mà vào lúc bạn gặp hoạn nạn, có người quen biết bạn 13 Những chuyện khơng cần giải thích kia, vào giây phút bạn nói ra, bạn thua 14 Những phiền não đời gói gọn 12 chữ: Khơng bng được, nghĩ khơng thơng, nhìn khơng thấu, quên không nổi! Người không quan tâm đến tôi, bạn dựa vào mà bảo tơi phải tiếp tục? 15 Người ta nghĩ bạn, khơng có liên quan đến b ạn B ạn s ống nào, khơng có liên quan đến người ta 16 Thể diện rốt tiền cân? Tại ph ải đ ể tâm đến cách nhìn người khác 17 Có ngày bạn hiểu, lương thiện khó thơng minh nhi ều Thơng minh loại tài thiên phú, cịn lương thiện lại lựa chọn 18 Không nghe không hỏi không định quên, song ch ắc ch ắn xa cách Cả hai trầm lặng lâu, đến chủ động cần có dũng khí 19 Đừng nên dùng lời tuyệt tình để làm tổn thương đến người mà bạn yêu vào lúc tâm tình tồi tệ 20 Có lúc, khơng có lần sau, khơng có hội b đ ầu l ại Có nh ững lúc, bỏ lỡ tại, vĩnh viễn khơng cịn hội Chuyên đề: KỸ NĂNG LÀM BÀI VĂN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI TỪ MỘT CÂU CHUYỆN PHẦN I Thế nghị luận vấn đề tác phẩm văn học? 1.Đối tượng  Là vấn đề xã hội có ý nghĩa sâu sắc đặt tác phẩm văn học  Vấn đề xã hội lấy từ hai nguồn: Tác phẩm văn học đ ã học chương trình câu chuyện nhỏ, văn văn học ngắn gọn mà học sinh chưa học Mục đích dạng đề nghị luận  Dạng đề liên quan xuất phát từ tác phẩm văn h ọc, nh ưng t ác phẩm văn học “cái cớ” khởi đầu  Mục đích yêu cầu người viết bàn bạc nghị luận vấn đề xã hội, đ ạo lí, t tưởng, nhân sinh, tượng đời sống…  Nghĩa nhân vấn đề đặt tác phẩm văn học mà bàn luận, kiến giải Trong trường hợp này, tác phẩm văn học khai thác v ề giá tr ị n ội dung t tưởng, rút ý nghĩa xã hội khái quát tác phẩm Tác phẩm c ó ý nghĩa xã hội định Điều quan trọng vấn đề xã hội đ ó có mang tính thời sự, tính giáo dục sâu sắc, có phù hợp với tâm lý tuổi trẻ học đường hay không Đặc điểm Bài viết cho dạng đề này, phần thân thường gồm hai nội dung lớn:  Phần 1: Phân tích văn (hoặc nêu vắn tắt nội dung câu chuyện) đ ể rút ý nghĩa vấn đề  Nếu đề văn nêu sẵn vấn đề xã hội rút từ tác phẩm, ng ười làm ch ỉ c ần phân tích qua vấn đề thể tác phẩm  Nếu đề văn chưa cho sẵn vấn đề xã hội, người viết cần đọc – hi ểu, phân tích văn để rút vấn đề xã hội ý nghĩa vấn đề trước vào phần hai  Phần (trọng tâm): Nghị luận (phát biểu) v ấn đề xã h ội đặt tác ph ẩm văn học (câu chuyện) Khi có vấn đề (đề tài, chủ đề) cần bàn bạc rồi, m ới bắt đ ầu làm nghị luận vấn đề đặt tác ph ẩm, nêu suy nghĩ c b ản thân vấn đề Tác dụng  Giải đề văn loại này, học sinh có hội đ ược bộc l ộ l ực đ ọc – hi ểu tác phẩm, hiểu biết, kiến thức xã hội II Cách làm văn nghị luận vấn đề xã hội đặt tác phẩm Mở  Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề xã hội đặt tác phẩm văn học cần bàn luận  Mở hướng giải vấn đề Thân  Vài nét tác giả tác phẩm: Giới thiệu ngắn gọn tác gi ả, tác ph ẩm có v ấn đ ề ngh ị luận  Bàn luận vấn đề xã hội đặt tác phẩm văn học mà đề yêu cầu:  Nêu vấn đề đặt tác phẩm văn học: – Người viết phải vận dụng kĩ đọc –hiểu văn đ ể trả l ời câu h ỏi: V ấn đề gì? Được thể tác phẩm? – Cần nhớ, tác phẩm văn học cớ để nhân đ ó mà bàn bạc, nghị luận vấn đề xã hội, khơng nên qu sâu vào việc phân tích tác phẩm mà chủ yếu rút vấn đề có ý nghĩa xã hội để bàn bạc  Từ vấn đề xã hội rút ra, người viết tiến hành làm nghị lu ận xã h ội, nêu suy nghĩ thân vấn đề xã hội ấy: – Vấn đề yêu cầu bàn luận đ ây (cũng vấn đề xã hội mà nhà văn đặt tác phẩm văn học) tư tưởng đạo lí, có th ể m ột hi ện t ượng đời sống –    Vì người viết cần nắm vững cách thức làm kiểu nghị luận xã h ội (về tư tưởng đạo lí, tượng đời sống) để làm tốt phần – Khẳng định ý nghĩa vấn đề việc tạo nên giá trị tác phẩm Rút học nhận thức hành động sống:  Bài học phải rút từ vấn đ ề xã hội (t t ưởng đ ạo lí ho ặc hi ện t ượng đời sống) đặt tác phẩm mà đề yêu cầu, phải h ướng t ới tu ổi tr ẻ, phù hợp thiết thực với tuổi trẻ, tránh chung chung, trừu tượng  Nên rút hai học, nhận thức, hành động  Bài học cần nêu chân thành, giản dị, tránh hô hi ểu, tránh h ứa suông, h ứa bão Kết Đánh giá ngắn gọn, khái quát vấn đề xã hội bàn luận Phát triển, liên tưởng, mở rộng, nâng cao vấn đề PHẦN Câu chuyện 1: Suy nghĩ anh (chị) câu chuyện sau: Diễn giả Lê-ô Bu-sca-gli-a kể thi mà ông làm giám kh ảo M ục đích c cu ộc thi tìm đứa trẻ biết quan tâm đến người khác Người th ắng cu ộc m ột em bé kho ảng 4-5 tuổi Người hàng xóm em ơng lão vừa vợ Nhìn thấy ơng khóc, em bé l ại g ần r ồi leo lên ngồi vào lịng ơng Em ngồi lâu ngồi nh th ế Khi m ẹ em h ỏi em trò chuy ện với ơng ấy, em trả lời: “Khơng có đâu Con để ơng khóc” (Theo Phép màu nhiệm đời– NXB Trẻ, 2005)  Gợi ý:  Giải thích ý nghĩa câu chuyện:  Diễn giả Lê-ô Bu-sca-gli-a kể câu chuyện c ậu bé b ốn tuổi đ ược bình chọn đứa trẻ quan tâm đến người khác hành đ ộng đ ơn giản em Người hàng xóm em ơng lão v ừa m ất v ợ Nhìn th ơng khóc, em lại gần leo lên lịng ơng Em ng ồi lâu nh th ế ch ỉ đ ể ông khóc  Hành động ngồi im thể đồng cảm, chia sẻ c ậu bé v ới n ỗi đau người khác Phù hợp với tâm lí, tính cách m ột đứa tr ẻ tu ổi (ch ưa thể có cử vỗ về, lời động viên an ủi…).Hành đ ộng đ ơn giản xuất phát từ tình cảm chân thực nên chiếm cảm tình giám khảo  Qua câu chuyện, diễn giả Lê-ô Bu-sca-gli-a muốn đề cao s ự cảm thông chia sẻ người với sống  Bàn luận mở rộng vấn đề:  Cảm thơng, chia sẻ tình cảm người v ới nhau: yêu th ương, đ ộng viên, giúp đỡ vượt lên khó khăn sống  Sự cảm thơng, chia sẻ vô cần thiết sống người:  Trong sống đầy khó khăn, ng ười ph ải c ố g ắng n ỗ lực song việc diễn theo ý mu ốn Nhi ều người phải đối mặt với thất bại, mát, th ậm chí ệt vọng cực Khi người cần giúp đỡ, động viên chia s ẻ c cộng đồng (Dẫn chứng)  Sự cảm thông chia sẻ giúp người vợi bớt n ỗi đau, s ự m ất mát, có thêm nghị lực, sức mạnh niềm tin sống, làm cho m ối quan h ệ người người ngày tốt đ ẹp h ơn, thân thi ện g ắn bó  Có nhiều cách thể cảm thơng chia sẻ: lời nói, cử chỉ, việc làm thiết thực tùy theo hồn cảnh, phụ thuộc tâm lí người chia sẻ Song điều phải xuất phát từ tình cảm, rung động chân thành  Qua câu chuyện cảm thông chia sẻ từ đứa trẻ bốn tuổi, diễn giả muốn khẳng định: lòng vị tha, yêu thương chất vốn có người, cần vun xới cho đức tính phát triển đến đứa trẻ trưởng thành  Phê phán người có lối sống ích kỉ, ngoảnh mặt làm ngơ trước khó khăn bất hạnh người khác  Bài học nhận thức hành động:  Để cho sống trở nên tốt đẹp, người phải có tình thương vị tha nhân ái, biết chia sẻ gắn kết với  Ý kiến bổ sung: Câu chuyện 2: Đọc đoạn tin sau:             Cô người gái thứ 20 gia đình có 22 người Cô sinh thi ếu tháng nên người nghĩ cô khó mà sống Nhưng sống khỏe mạnh Năm lên tuổi, cô bị viêm phổi sốt phát ban Sau trận ốm đó, bị liệt chân trái phải chống gậy di chuy ển Năm tuổi, cô bỏ gậy bắt đầu tự Đến năm 13 tu ổi có th ể l ại m ột cách bình th ường cô định trở thành vận động viên điền kinh Cô tham gia vào thi chạy cuối Những năm sau tham dự tất c ả cu ộc thi ền kinh, nh ưng đ ều v ề cu ối Mọi người nói nên từ bỏ tiếp tục theo đuổi ước m trở thành m ột v ận đ ộng viên điền kinh Và cô chiến thắng m ột thi T tr ln chi ến th ắng tất thi mà cô tham gia Sau giành ba huy chương vàng Olimpic Cô Wilma Rudolph. (Wilma Rudolph nữ vận động viên người Mỹ)           Anh (chị) có suy nghĩ từ ý nghĩa đoạn tin trên?  Gợi ý:  Giải thích ý nghĩa đoạn tin:  Đoạn tin câu chuyện kì diệu nữ v ận đ ộng viên n ổi ti ếng c Mỹ có tên Wilma Rudolph Từ đứa trẻ may m ắn: s ức kh ỏe y ếu sinh thiếu tháng, lên tuổi bị liệt chân trái b ệnh t ật, Wilma Rudolph kiên trì tập luyện để lại bình thường Lên tuổi cô lại có ước mơ trở thành vận động viên điền kinh Sau nhiều lần thất b ại (v ề cuối thi) khơng nản lịng Sau nhiều năm cố gắng cô chiến thắng giành ba huy chương vàng Olimpic  Câu chuyện Wilma Rudolph gợi suy nghĩ gương nh ững người không chịu đầu hàng số phận: Wilma Rudolph vượt lên hoàn cảnh bất hạnh thân khơng để trở thành ng ười bình thường mà trở thành người xuất chúng  Bàn luận, mở rộng vấn đề:  Trong sống, có khơng người gặp phải hồn cảnh b ất h ạnh (do b ẩm sinh, tai nạn, bệnh tật…) Nhiều người số v ươn lên khơng ngừng, tự khẳng định “tàn khơng phế”  Câu chuyện Wilma Rudolph nhiều người khác gợi suy nghĩ:  Sự khâm phục, ngưỡng mộ với người giàu ý chí, ngh ị l ực sống  Khơng có khó khăn mà người không th ể v ượt qua, ều quan trọng cần phải có ý chí nghị lực, có hồi bão ước m ơ, có tình u v ới sống  Trách nhiệm người tồn xã hội với họ:  Cảm thơng, tơn trọng không xa lánh, ghẻ lạnh họ  Động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện để họ phát huy khả 10