Chơng I: lý luận chung dự án đầu t I Dự án đầu t Khái niệm đặc trng dự án đầu t Khái niệm: Dự án đầu t định nghĩa tập hợp hoạt động để thực mục tiêu định trình thực mục tiêu cần nguồn lực đầu vào kết thu đợc đầu Hay dự án nỗ lực có thời hạn nhằm tạo sản phẩm dịch vụ định Xét hình thức dự án tập hồ sơ đợc trình bày theo trật tự lôgic định đợc chứng minh cách đầy đủ xác hoạt động để thực mục tiêu định Đặc trng: Dự án có mục đích mục tiêu rõ ràng Có chu kỳ phát triển riêng thời gian tồn hữu hạn Sản phẩm dự án mang tính đơn chiếc, độc đáo (mới lạ) Khi dự án đời ảnh hởng đến môi trờng tự nhiên, kinh tế, xà hội cách trực tiếp gián tiếp mức độ khác ngợc lại môi trờng ảnh hởng đến dự án Mang tính rủi ro bất định nên nhiều ảnh hởng đến tơng lai Phân loại dự án đầu t Đứng góc độ tỉng thĨ nỊn kinh tÕ cã thĨ chia dù ¸n thành: Dự án xây dựng xây lắp, sửa chữa lớn Dự án sản xuất kinh doanh Dự án mua sắm máy móc trang thiết bị chuyến giao công nghệ Đối với doanh nghiệp bao gồm: Dự án sản phẩm Dự án mở rộng sản xuất Dự án sữa chữa lớn mua sắm trang thiết bị Chu kỳ dự án đầu t Có thể mô tả chu kỳ dự án đầu t nh sau: Tiền đầu t Nghiên cứu Nghiên cứu tiền khả thi Nghiên cứu khả thi Thẩm định dự án hội đầu t Dự án Thực đầu t Đàm phán ký kết hợp đồng Thiết kế xây dựng Xây dựng đào tạo Bàn giao nghiệm thu công trình Vận hành kết đầu t Sản xuất kinh doanh Chu kỳ hoạt động dự án đầu t giai đoạn mà dự án đầu t phải trải qua từ dự án ý đồ dự án chấm dứt hoạt động, đợc minh hoạ nh sơ đồ Dự án xây dựng phát triển quy trình gồm nhiều giai đoạn riêng biệt song gắn bó chặt chẽ với theo tiến trình lôgic định đợc gọi chu kỳ dự án Qua nghiên cứu chu kú dù ¸n chóng ta cã thĨ thÊy giai đoạn tiền đầu t giai đoạn có ý nghĩa quan trọng ảnh hởng đến kết hiệu đầu t tơng lai; gồm công việc thu thập giữ liệu, phân tích tình hình, đề xuất dự án thiết kế nội dung; tiến hành nghiên cứu tiền khả thi khả thi; soạn thảo chi tiết nội dung dự án; duyệt lại thông qua dự án Qua ta thấy đợc lập báo cáo nghiên cứu khả thi nằm giai đoạn chuẩn bị đầu t quan trọng để định có thực dự án hay không Do công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi bớc định dự án đầu t Có thể nghiên cứu sâu nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi phần II sau II Công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t Mục đích, nhiệm vụ lập báo cáo nghiên cứu khả thi 1.1 Mục đích yêu cầu công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi Mục đích công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi sở thu thập xử lý thông tin dự án để có định dự án Nó dự đoán thành công dự án làm cho dự án đủ mức hấp dẫn nhà đầu t Ngoài trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi giúp nhà đầu t lờng trớc đợc khó khăn thuận lợi tiến hành đầu t Yêu cầu công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi: thực chất lập báo cáo nghiên cứu khả thi phản ánh cách đầy đủ nội dung nh dự án đầu t yêu cầu công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi phải đợc thực nh điều 22 nghị định 52/1999/NĐ- CP phủ chủ đầu t phải thuê tổ chức t vấn có t cách pháp nhân, có đủ lực đáp ứng yêu cầu dự án để lập báo cáo nghiên cứu khả thi chịu trách nhiệm nội dung yêu cầu báo cáo nghiên cứu khả thi 1.2 Nhiệm vụ công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi Lập báo cáo nghiên cứu khả thi xây dựng luận chứng kinh tế - kỹ thuật thể tính toán mặt hoạt động dự án đầu t tơng lai; phải đảm bảo độ xác tin cậy toàn diện Lập báo cáo nghiên cứu khả thi tức sở liệu dự án để tạo nên sản phẩm luận chứng kinh tế kỹ thuật nhiệm vụ công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi giống nh trình sản xuất hàng hoá, phái sử dụng yếu tố đầu vào chế biến để có đợc sản phẩm đầu 1.3 Căn thẩm quyền lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t a Căn để lập báo cáo nghiên cứu khả thi Báo cáo nghiên cứu khả thi phải đợc lập sở độc giả mục tiêu Nghĩa dự án riêng biệt có phù hợp với đối tợng cụ thể Do quan trọng việc lập báo cáo nghiên cứu khả thi thông tin dự án Thông tin phải bao quát đầy đủ tất khía cạnh dự án Cần phải xác minh rõ ràng nguồn gốc thông tin, số lợng chất lợng thông tin để xử lý cách hợp lý thông tin Thứ hai chi phí để lập báo cáo nghiên cứu khả thi chi phí chìm, tức báo cáo nghiên cứu khả thi không đợc chấp nhận toàn chi phí bị khoản lớn; trớc lập báo cáo nghiên cứu khả thi cần phải tính toán kỹ trớc định Thứ ba báo cáo nghiên cứu khả thi luận chứng kinh tế kỹ thuật sản phẩm hàng hoá mang tính đơn nên trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi trình sản xuất hàng hoá b Thẩm quyền lập báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t Chủ đầu t phải thuê t vấn có t cách pháp nhân đủ lực đáp ứng yêu cầu dự án để lập báo cáo nghiên cứu khả thi chịu trách nhiệm nội dung yêu cầu báo cáo nghiên cứu khả thi Đối với số chủ đầu t có đủ lực đáp ứng yêu cầu cđa dù ¸n nÕu tù thùc hiƯn lËp b¸o c¸o nghiên cứu khả thi phải có định ngời có thẩm quyền định đầu t giao nhiệm vụ lập báo cáo nghiên cứu khả thi Nội dung dự án đầu t báo cáo nghiên cứu khả thi a Nội dung dự án đầu t Dự án phải đợc xác định mục tiêu: dự án đời phục vụ mục tiêu nào, mục tiêu bao gồm mục tiêu tài mục tiêu kinh tế xà hội Mục tiêu tài đợc hiểu mục tiêu nhà đầu t mục tiêu kinh tế xà hội mục tiêu chung toàn kinh tế quốc dân (hay gọi mục tiêu kinh tế môi trờng) Dự án phải đạt đợc kết gì, kết hữu hình hay vô hình, kết vô hình cố gắng định lợng nhiều tốt Các hoạt động dự án: nhiệm vụ hay hành động để tạo đợc kết mong muốn; nhiệm vụ đợc phân theo thời gian giao cho phận liên quan thực Các nguồn lực cần huy động: để thực dự án cần có nguồn lực bao gồm tài lực, nhân lực vật lực b Nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi Nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi đợc phủ quy định theo điều 24 chơng II quy chế đầu t xây dựng ban hành kèm theo nghị định 52/1999/NĐ- CP ngày 08 tháng 07 năm 1999 phủ đà đợc lồng ghép nội dung, sửa đổi, bổ sung theo nghị định số 12/2000/NĐ- CP ngày 05 tháng 05 năm 2000 nghị định số 07/ 2003/ NĐ- CP ngày 30 tháng1 năm 2003 ChÝnh phđ gåm 14 néi dung nh sau:  Nh÷ng để xác định phải đầu t Lựa chọn hình thức đầu t Chơng trình sản xuất yếu tố phải đáp ứng (đối với dự án xây dựng Các phơng án địa điểm cụ thể phù hợp với quy hoạch xây dựng Phơng án giải phóng mặt bằng, kế hoạch tái định c (nếu có) Phân tích lựa chọn phơng án kỹ thuật công nghệ Các phơng án kiến trúc, giải pháp xây dựng, thiết kế sơ phơng án đề nghị lựa chọn, giải pháp quản lý bảo vệ môi trờng Xác định rõ nguồn vốn, khả tài chính, tổng mức đầu t nhu cầu vốn theo tiến độ phơng án hoàn trả vốn đầu t Phơng án quản lý khai thác dự án sử dụng lao động Phân tích hiệu đầu t Các mốc thời gian thực đầu t Dự án nhóm C phải chuẩn bị kế hoạch đấu thầu dự án lại lập kế hoạch đấu thầu sau có định đầu t; thời gian khởi công, thời hạn hoàn trả đa công trình vào khai thác sử dụng Kiến nghị hình thức quản lý thực dự án Xác định chủ đầu t Mối quan hệ trách nhiệm quan liên quan đến dự án Trong trình nghiên cứu, lập thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi đơn vị hay cụ thể dự án không cần triển khai hết nội dung vµ chi tiÕt tõng néi dung cã thĨ khác Nội dung lập báo cáo nghiên cứu khả thi Nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi đợc quy định điều 24 nghị định số 52/1999/NĐ-CP phủ nh đà nêu Luận chứng báo cáo nghiên cứu khả thi tài liệu đánh giá toàn diện, nhìn vào bảng luận chứng kinh tế kỹ thuật hình dung đợc tranh toàn cảnh mặt hoạt động dự án tơng lai Do nội dung chủ yếu báo cáo nghiên cứu khả thi bao gồm khía cạnh kinh tế vĩ mô, vi mô, quản lý kỹ thuật Các khía cạnh dự án khác có nét đặc thù riêng, nhiên việc xem xét khía cạnh gồm vấn đề sau: Xem xét tình hình kinh tế tổng quát có liên quan đến dự án đầu t Nghiên cứu thị trờng Nghiên cứu kỹ thuật Xem xét mặt tài dự án Phân tích mặt kinh tế xà hội dự án đầu t Thứ ta xem xÐt t×nh h×nh kinh tÕ x· héi tỉng quát liên quan đến dự án: Trong báo cáo nghiên cứu khả thi phải thể đợc môi trờng dự án; phân tích mô hình SWOT để khái quát đợc môi trờng bên với hội mối đe doạ nh môi trờng bên với điểm mạnh điểm yếu dự án Để từ xây dựng giải pháp chiến lợc cho đầu t, định hớng cho dự án để kết hợp điểm mạnh khắc phục điểm yếu, tránh nguy đe doạ tận dụng hội cách tốt để mục đích cuối tạo dự án tốt Bớc tiến hành nghiên cứu thị trờng: để xác định xem dự án sản xuất sản phẩm nào, thông số kỹ thuật tơng ứng với sản phẩm đó, chơng trình sản xuất sản phẩm nhằm đáp ứng nhu cầu thị trờng Nghiên cứu thị trờng gồm bớc: thứ xác định thị trờng tổng thể; phân đoạn thị trờng xác định thị trờng mục tiêu; cuối định vị sản phẩm Nghiên cứu thị trờng ta dựa mô hình 3M (marketing; manager; money) nghiên cứu thị trờng sản phẩm tơng lai Trên thị trờng tổng thể cần tìm kẽ hở thị trờng có ngời tiêu dùng mới, sở kẽ hở chia thị trờng tổng thể thành nhiều nhóm khách hàng với khả tài khác để từ chọn một vài thị tr để từ chọn một vài thị tr ờng để đầu t Những phân đoạn sở để nghiên cứu khách hàng mục tiêu dự án Trên sở khách hàng mục tiêu đà lựa chọn để định vị sản phẩm khả cạnh tranh sản phẩm thị trờng Quá trình nghiên cứu thị trờng ngời lập báo cáo nghiên cứu khả thi sử dụng phơng pháp nghiên cứu là: nghiên cứu trờng, nghiên cứu sau phơng pháp phân tích đánh giá, dự báo, dự đoán Tuy nhiên tiến hành phơng pháp thờng đợc đồng thời sử dụng công tác dự báo dự đoán sau phơng pháp có kết xác đợc chọn Phạm vi nghiên cứu thị trờng dự án gồm có thị trờng đầu vào nh máy móc thiết bị, nguyên vật liệu, nguồn nhân lực để từ chọn một vài thị tr , thị trờng đầu nh sản phẩm hàng hoá, dịch vụ để từ chọn một vài thị tr khả tồn tại, phát triển, cạnh tranh sản phẩm thị trờng Thứ ba nghiên cứu kỹ thuật: Căn vào thông số kỹ thuật tiến hành ph©n tÝch kü tht, nhiƯm vơ cđa ph©n tÝch kü thuật xác định dự án có khả thi mặt kỹ thuật hay không , đề xuất phơng án kỹ thuật lựa chọn phơng án kỹ thuật tối u (những dự án không khả thi mặt dự án xây dựng vùng động đất, núi lửa, sử dụng nhiều nguyên vật liệu, tiêu tốn nhiều lợng, sử dụng nhiều lao động, gây ô nhiễm môi trờng khả khắc phục cần phải bác bỏ ngay) Phân tích kỹ thuật cho kết dự án không khả thi mặt kỹ thuật dự án khả thi mặt kỹ thuật Dự án không khả thi mặt kỹ thuật bác bỏ dự án khả thi mặt kỹ thuật tiến hành phân tích tài dự án Thứ t nhiệm vụ phân tích tài chính: xem xét hoạt động sản xuất kinh doanh dự án đứng quan điểm lợi ích chủ đầu t Phân tích tài cho ta hai kết khả thi không khả thi, không khả thi mặt tài bác bỏ dự án khả thi mặt tài đợc tiến hành phân tích kinh tế Thứ năm nhiệm vụ phân tích kinh tế: đánh giá hoạt động sản xuất kinh doanh dự án đứng quan điểm lợi ích kinh tế quốc dân Bao gồm hiệu mặt xà hội nh công xà hội, nâng cao dân trí, sắc dân tộc để từ chọn một vài thị tr, hiệu môi tr ờng nh giảm ô nhiễm môi trờng, đa dạng sinh thái để từ chọn một vài thị tr, hiệu mặt kinh tế nh tốc độ tăng trởng, hiệu kinh tế, ổn định lạm phát để từ chọn một vài thị tr Phân tích kinh tế xà hội cho kết khả thi không khả thi, không khả thi dự án bị bác bỏ khả thi chấp nhận dự án Nh dự án khả thi phải khả thi mặt kỹ thuật tài kinh tế xà hội Phơng pháp lập báo cáo nghiên cứu khả thi Nằm thực công việc qui trình báo cáo nghiên cứu khả thi nội dung đề dự án Với dự án có đặc thù riêng, có yêu cầu khác việc lập báo cáo nghiên cứu khả thi đợc sử dụng hệ thống nhiều phơng pháp khác nhau, từ khâu thu thập, xử lý số thông tin liên quan, số liệu, định đầu t Những phơng pháp để lập báo cáo nghiên cứu khả thi bao gồm phơng pháp thu thập xử lý thông tin, dự báo, dự đoán đánh giá nguồn lực; phân tích số liệu định Do hệ thống phơng pháp sử dụng quy trình lập báo cáo nghiên cứu khả thi bao gồm: Phơng pháp dự báo dự đoán Phơng pháp nghiên cứu trực tiếp thị trờng Phơng pháp phân tích đánh giá Và phơng pháp khác Thẩm quyền bớc tổ chức lập báo cáo nghiên cứu khả thi Đối với dự án nhóm A: dự án nhóm A cha có quy hoạch phát triển kinh tế xà hội, quy hoạch xây dựng đợc duyệt cha có văn định chủ trơng đầu t cấp có thẩm quyền phải lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trình Thủ tớng Phủ xem xét, thông qua cho phép đầu t Chủ đầu t dự án nhóm A ngời có thẩm quyền có trách nhiệm lập trình Thủ tớng Chính Phủ báo cáo nghiên cứu khả thi, đồng gửi quản lý ngành, kế hoạch đầu t, tài chính, xây dựng, UBND cấp tỉnh nơi thực dự án để có ý kiến báo cáo Thủ tớng Chính phủ vấn đề liên quan đến dự án thuộc chức nhiệm vụ quản lý Nhà nớc Đối với dự án nhóm A thuộc diện không cần lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi đợc phép lập báo cáo nghiên cứu khả thi dĨ thÈm tra tr×nh Thđ tíng ChÝnh Phđ xem xét cho phép đầu t Chủ đầu t phải thuê t vấn có t cách pháp nhân có đủ lực đáp ứng yêu cầu dự án để lập báo cáo nghiên cứu khả thi, chịu trách nhiệm nội dung yêu cầu báo cáo nghiên cứu khả thi để chủ đầu t trình Thủ tớng Chính Phủ xem xét thông qua cho phép đầu t Đối với dự án nhóm B: dự án nhóm B cần lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi ngời có thẩm quyền định đầu t định việc lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, chủ đầu t tự lập thuê t vấn lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trình cấp có thẩm quyền xem xét, thông qua cho phép lập báo cáo nghiên cứu khả thi Chủ đầu t thuê t vấn tự lập báo cáo nghiên cứu khả thi trình cấp có thẩm quyền xem xét thông qua định đầu t Đối với dự án nhóm C: có vốn đầu t dới tỉ đồng dự án hạ tầng xà hội quy mô nhỏ, dự án mua sắm máy móc thiết bị lẻ không cần lập báo cáo nghiên cứu khả thi mà lập báo cáo đầu t Các nhân tố ảnh hởng đến công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi Nhân tố trực tiếp ảnh hởng đến công tác lập báo cáo nghiên cứu khả thi kết trình nghiên cứu hội nghiên cứu tiền khả thi từ giai đoạn trớc Nếu việc tiến hành bớc trớc mà cẩn thận tốt sang bớc nghiên cứu khả thi dễ dàng hơn, thuận lợi tốn chi phí Bởi để có định tiến hành bớc bớc trớc đà có kết luận khả thi, đà xác định dự án tốt Nhân tố ảnh hởng thứ hai thông tin thu thập đợc để tiến hành lập báo cáo nghiên cứu khả thi, đầy đủ số lợng thông tin cung nh xác đáng tin cậy chất lợng thông tin sở quan trọng để tiến hành lập báo cáo nghiên cứu khả thi Thông tin phải đầy đủ xác mặt kỹ thuật, thị trờng, quản lý, tài chính, kinh tế xà hội, môi trờng để từ chọn một vài thị tr bớc việc xử lý thông tin thu thập đợc mốt cách khách quan xác khía cạnh Nhân tố thứ ba đội ngũ nhân lực lập báo cáo nghiên cứu khả thi, dự án chủ đầu t thuê t vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi bên t vấn phải pháp nhân có đủ lực, chuyên môn kinh nghiệm lập dự án Nhân tố thứ t trang thiết bị dùng công tác lập dự án đầu t gồm phần mềm ứng dụng dùng cho công tác lập dự án Nhân tố thứ năm chi phí lập dự án: chi phí dùng cho lập dự án chi phí chìm chiếm tỉ lệ không nhỏ khoảng 0,5 đến 10% tổng vốn đầu t dự án nên ảnh hởng lớn đến chất lợng lập dự án đầu t III Công tác thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t Sự cần thiết phải thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t Thẩm định dự án đầu t trình quan có chức thẩm tra xem xét cách khách quan khoa học, toàn diện chi tiết nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi nhằm đánh giá tính khả thi dự án làm sở cho việc định đầu t cấp giấy phép đầu t triển khai dự án Thẩm định dự án đợc tiến hành tất dự án thuộc nguồn vốn, thuộc thành phần kinh tế Tuy nhiên yêu cầu công tác thẩm định với dự án khác Theo nghị định 42CP ngày 16/07/1996 Thủ tớng Chính phủ tất dự án đầu t có xây dựng thuộc thành phần kinh tế phải thẩm định quy hoạch xây dựng, phơng án kết thúc, công nghệ, sử dụng đất đai, tài nguyên, bảo vệ môi trờng sinh thái, phòng chống cháy nổ khía cạnh dự án Đối với dự án đầu t sử dụng nguồn vốn ODA phải phù hợp với quy định Nhà nớc thông lệ quốc tế Mục đích yêu cầu công tác thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi dự án đầu t 2.1 Mục đích công tác thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi Thẩm định dự án đầu t để ngăn chặn dự án thiếu khả thi gây tổn hại lớn đến cộng đồng so với lợi ích dự án đem lại Thẩm định dự án đầu t để đánh giá cách khách quan xem xét lợi ích cộng đồng Thẩm định phát hiệu chỉnh khiếm khuyết dự án Thẩm định để điều phối thuyết phục đối tác tham gia dự án để hớng tới mục tiêu chung Thẩm định để chống thất thoát lÃng phí vốn đầu t Thẩm định để đánh giá tính khả thi dự án: mục đích quan trọng thẩm định dự án Một dự án hợp lý hiệu cần phải có tính khả thi, tất nhiên hợp lý hiệu hai điều kiện quan trọng đế dự án