Trình bày và so sánh cuộc cải cách hành chính của vua lê thánh tông và cuộc cải cách hành chính của vua minh mạng và rút ra bài học kinh nghiệm

ệ ộ ả CHƯƠNG II: CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH C A VUA LÊ THÁNH TÔỦ NG Lịch s ử nước ta tương truyền r ng C i cách b máy hành chính c a mằ ả ộ ủ ột nước ch ỉdiễn ra khi đất nước đó lâm vào tình tr

“TRÌNH BÀY VÀ SO SÁNH CUỘC CẢI CÁCH HÀNH

CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH”

Họ và tên: Trần Thanh Tùng MSSV: 202050022

Lớp: K05205A QLNN GVHD: Th.S T Minh Thu n ừ ậ

Thành phố H ồ Chí Minh, ngày 14 tháng 01 năm 2022

PHỤ LỤC

CHƯƠNG I: LỜI MỞ ĐẦU 1

1 Lý do chọn đề tài 1

2 Đối tượng nghiên cứu 1

3 M c tiêu nghiên cụ ứu 2

CHƯƠNG II: CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH C A VUA LÊ THÁNH TÔNGỦ .2

1 Nguyên nhân dẫn đến sự cải cách của Vua Lê Thánh Tông 2

2 Nh ng c i cách c a Vua Lê Thánh Tông và nhữ ả ủ ận xét 3

2.1 N i dung c i cách c a Vua Lê Thánh Tôngộ ả ủ .3

a) C i cách L c Bả ở ụ ộ 3

b) Phân chia l i phạ ần địa giới hành chính và các c p hành chínhấ .6

c) C i cách các v trí quan tr ng c a b máy hành chính ả ị ọ ủ ộ ở Trung Ương 8

2.2 Nh n xét t ậ ừ nhữ ng s c i cách c a Vua Lê Thánh Tôngự ả ủ .9

CHƯƠNG III: CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH C A VUA MINH MỦ ẠNG 10

1 Nguyên nhân dẫn đến sự cải cách của Vua Minh Mạng 10

2 Nh ng c i cách c a Vua Minh M ng và Nh n xétữ ả ủ ạ ậ 11

2.1 N i dung c i cách c a Vua Minh Mộ ả ủ ạng 11

a) C i cách L c Bả ở ụ ộ 11

b) Phân chia l i phạ ần địa giới hành chính và các c p hành chínhấ 14

c) C i cách các v trí quan tr ng c a b máy hành chính ả ị ọ ủ ộ ở Trung Ương 15

2.2 Nh n xét t ậ ừ nhữ ng s c i cách c a Vua Minh Mự ả ủ ạng 17

CHƯƠNG IV: SO SÁNH HAI NỀN HÀNH CHÍNH VÀ NH NG BÀI H C KINH NGHIỮ Ọ ỆM CỦA HAI CU C C I CÁCH HÀNH CHÍNHỘ Ả 18

1 So Sánh hai cu c c i cách hành chính c a vua Lê Thánh Tông và Vua Minh Mộ ả ủ ạng 18

2 Bài h c kinh nghiọ ệm được rút ra t hai cu c c i cách hành chínhừ ộ ả 20

CHƯƠNG V: KẾT LUẬN 23

TÀI LI U THAM KHỆ ẢO 24

Cải cách hành chính là m t vộ ấn đề chung c a m i qu c gia trên th giủ ọ ố ế ới không chỉ riêng m i Việt Nam chúng ta, đây được xem như mộ ấn đềỗ t v cốt lõi và là trung tâm trong vi c c i cách b ệ ả ộ máy nhà nước để hướng đến m t n n hành chính th t s dân chộ ề ậ ự ủ, thống nhất, đặc biệt có đầy đủ những quyền lực, năng lực thực hiện đường lối theo sự lãnh đạo của Đảng, pháp luật của Nhà nước và phụng sự cho nhân dân

Đố ới v i nền hành chính Việt Nam từ xưa đến nay đã có vô vàng những cuộc cải cách hành chính nhằm hướng đến m c tiêu hoàn thi n N i bụ ệ ổ ậc lên trên t t c tấ ả ừ trước

đến nay ta có thể nhắc đến hai cuộc cải cách hành chính đã đi vào lịch sử v i sự thành ớcông to lớn và để ạ l i nh ng d u ữ ấ ấn đặc biệt không phai cho đến ngày nay Đó là cuộc Cải cách thành công thống nh t c a vua Lê Thánh Tông (1460-1497) và cu c c i cách ấ ủ ộ ảđược xem như có nhiều tính sáng t o, nhi u s ạ ề ự đổi mới dưới tri u vua Minh M ng (1820-ể ạ1840)

Nội dung nghiên c u ti u lu n cu i môn L ch s hành chính Vi t Nam c a em s ứ ể ậ ố ị ử ệ ủ ẽxoay quanh nghiên c u tr ng tâm cu c c i cách hành chính c a hai ứ ọ ộ ả ủ thời kì tr v c a Vua ị ị ủ

Lê Thánh Tông và vua Minh Mạng sau đó đưa ra nhận xét c a hai cu c c i cách hành ủ ộ ảchính và cuối cùng rút ra bài h c kinh nghi m t hai cuọ ệ ừ ộc cải cách hành chính này

2 Đối tượng nghiên cứu

- Tiểu lu n nghiên c u cu c c i cách hành chíậ ứ ộ ả nh dưới th i Vua Lê Thánh Tông ờ

và cuộc cải cách hành chính c a Vua Minh M ng ủ ạ

- Từ đó so sánh giữa hai cu c cộ ải cách hành chính, sau đó rút ra bài học kinh nghiệm từ hai cuộc cải cách hành chính này

2

3 M c tiêu nghiên c u ụ ứ

- Nhìn nhận và đánh giá những c i cách hành chính c a Vua Lê Thánh Tông và ả ủVua Minh Mạng đã tiến hành thực hiện

- So sánh giữa hai cuộc cải cách hành chính

- Đưa ra đánh giá và rút ra bài học kinh nghi m sau hai cu c c i cách hành chính ệ ộ ả

CHƯƠNG II: CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH C A VUA LÊ THÁNH TÔỦ NG

Lịch s ử nước ta tương truyền r ng C i cách b máy hành chính c a mằ ả ộ ủ ột nước ch ỉdiễn ra khi đất nước đó lâm vào tình trạng khủng hoảng trầm trọng, nền kinh tế trì trệ, người dân đói khổ,… có thể kể đến như cuộc cải cách của Khúc Hạo, Hồ Quý Ly, Lê Thánh Tông, Quang Trung, Minh M ng ạ Nhưng đây là những cuộc cải cách hành chính khi mà đất nước đang trên đà suy thoái, nền kinh tế và xã hội hầu như đều không thể phát triển Nhưng nổ ậi b c lên trên t t cấ ả phải nói đế cuộc c i cách c a Vua Lê Thánh ả ủTông đã được phần đông lịch sử đánh giá là toàn diện trên tất cả các mặt, làm cho bộ máy chính quy n v ng m nh, h ề ữ ạ ệ thống hành chính th ng nh t trong c ố ấ ả nước, kinh t n ế ổđịnh, văn hóa mở mang, đưa đất nước phát triển đến đỉnh cao của chế độ phong kiến

Đó chính là cuộc cải cách c a Lê Thánh Tông ủ

Năm 1471, Lê Thánh Tông đã tiến hành một đợt cải cách hành chính lớn nhằm tăng cường sự kiểm soát chỉ đạo của Hoàng đế đối với các triều thần, tăng cường sự ràng bu c, ki m soát l n nhau trong giộ ể ẫ ới quan liêu, tăng cường tính hi u l c và hi u qu ệ ự ệ ảcủa bộ máy quan lại

Mặc dù chỉ trị vì đất nước 38 năm nhưng quả thật nh ng gì mà Vua Lê Thánh ữTông đã làm cho triều nhà Lê cho nhân dân và đất nước xứng đáng là một vị Hiền Quân yêu nước thương dân

Vào những năm 60 thì đất nước đã đi vào quỹ đạo d n ầ ổn định, Vua Lê Thánh Tông dù mới lên ngôi nhưng đã cương quyết một quyết định quan trọng đó là tiến hành cải cách hành chính l n nh t t ớ ấ ừ trước đến nay t ừ Trung Ương đến địa phương nhằm “cốt

để cho l n nh cùng ràng buộc nhau, nặng nhẹ cùng kiềớ ỏ m ch nhau, uy quyền không bị ếlạm d ng, l ph i không bụ ẽ ả ị lung lay khi n mế ọi người có thói quen theo đạo, gi phép ữ

3

không có lầm lỗi làm trái nghĩa, phàm hình, để theo trọn cái trí c a Thái T , Thái Tông ủ ổ

ta mà giữ được trị an lâu dài”

2 Nh ững cả i cách c a Vua Lê Thánh Tông và nh n xét ủ ậ

2.1 N i dung c i cách c a Vua Lê Thánh Tông ộ ả ủ

- Vào những năm 60 của thế k ỉ thứ XV, vua Lê Thánh Tông (1460-1497) đã tiến hành m t cuộ ộc cải cách toàn di n v m t hành chính l n nhệ ề ặ ớ ất từ trước đến nay

Ở Trung Ương: Vua Lê Thánh Tông đã mạnh dạn cho bỏ đi chức Tể tướng, Đại hành khi n Vua s ể ẽ là người đứng đầu trực ti p quyế ết định mọi việc Bên dưới sẽ là 6 b ộ

và s có ẽ Thượng thư đứng đầu Các cơ quan như Ngự ử đài và hàn lâm việc đã được s

sử dụng duy trì nhưng với quyền hành cao hơn trước đây

Ở Địa phương: cả nước được chia làm 13 đạo thừa tuyên, mỗi đạo có 3 ti trông coi các m t dân s , quân s ặ ự ự và an ninh Dưới các ph , huyủ ện, châu, xã như cũ Đặc biệt

là ngư i đờ ứng đầu mỗi xã là xã trưởng người này do nhân dân bầu ra

Quân đội được t chức theo quy củ, chặổ t chẽ, theo ch ngếđộ ụbinh ngư nôngChính sách đối nội và đối ngoại: đoàn kết dân tộc,… quan hệ láng giềng êm đẹp…

a) C i cách L c B ả ở ụ ộ

Nội dung c i cách: ả

Ở trong bất kì giai đoạn lịch sử hay triều đại nhà nước nào Lục b đều đóng một ộvai trò h t s c quan tr ng và to l n giúp nhà vua tr vì qu c gia, qu n lý qu c gia Lế ứ ọ ớ ị ố ả ố ục

bộ s bao gẽ ồm: bộ L , b Lễ ộ ại, bộ Hộ, b Binh, bộ ộ Hình và b công ộ

Đây là những cơ quan chính quyền được xem là trọng yếu và giữ vai trò trung tâm ở trong triều đình, đặt dưới quy n l c tr c ti p c a nhà vua, giúp vua qu n lý toàn ề ự ự ế ủ ảdiện các lĩnh vực đời sống chính trị xã hội và kinh tế trong cả nước

Theo cơ cấu thì để đứng đầu mỗi bộ phải nắm giữ ch c quan từ Tòng nhị phẩm, ứđứng đầu bộ s ẽ được gọi là Thượng thư, s có hai cẽ ấp phó cho Thượng thư là Tả thị lang

và H u th lang hai c p phó này sữ ị ấ ẽ được cơ cấu hàm Tòng tam phẩm Các cơ quan ở

Chức năng của từng bộ:

B ộ L : ễ

Đây là một bộ rất quan trọng trong chế độ phong kiến vì nó giúp vua thực hiện

lễ giáo phong kiến, qua đó thể ện đị hi a vị, uy quy n cề ủa nhà vua và tr t t phong ki n ậ ự ế

Về Thanh l i ty c a B Lạ ủ ộ ễ chỉ có m t là Nghi ch Thanh lộ ế ại ty Đây là cơ quan chuyên môn coi v các th t c nghi l , giúp quan chề ủ ụ ễ ức đứng đầu bộ điều hành công vi c cệ ủa

Bô

Chức năng của b L là ph trách vi c l nghi, t t , ti c tùng và thi c , h c hành, ộ ễ ụ ệ ễ ế ự ệ ử ọquản lý l nghi c a quan lễ ủ ại, đúc ấn tín, trông coi tư thiên giám, Thái y viện Bộ Lễ có các công việc ch y u sau: ủ ế

Về vi c l nghi, t t : b L tệ ễ ế ự ộ ễ ổ chức các t lế ễ theo đúng các thủ ụ ễ nghi như: t c l

lễ đăng quang, lễ ả c i nguyên, l khánh th ễ ọ

Về vi c thi t ti c: b l tệ ế ệ ộ ễ ổ chức ăn yến cho các sứ thần, ban yến và phát mũ áo cho các tiến sĩ mới đỗ Bộ lễ còn gi viữ ệc đúc ấn tín cho vua ( trông coi việc đúc và viết chữ triện)

B ộ L ại:

Bộ L i gi m t vai trò và vạ ữ ộ ị trí quan tr ng vì chọ ức năng của b là giúp nhà vua ộquản lý toàn bộ đội ngũ quan lại trong cả nước, mà đội ngũ nguồn nhân l c thì lúc nào ựcũng nắm giữ một nhánh như huyết mạch vận m nh cệ ủa đất nước vì thế Bộ Lại có một công vi c h t s c n ng n ph i tìm và giệ ế ứ ặ ề ả ữ được hi n tài, tr khề ừ ử đi những tham quan, quan liêu hối lộ

5

Chịu trách nhiệm tuyển bổ, thăng giáng và bẫi miễn các chức quan từ tam phẩm trở xuống Về thể lệ tuyển b , th i gian tuy n b quan l i hổ ờ ể ổ ạ ằng năm đều có m t l n b ộ ầ ổquan v các chề ức khuyết, sáu năm có mộ ầt l n thuyên chuy n và tuy n b l n ể ể ổ ớ

Về Việc thăng hay giáng chức một v ịquan nào đó sẽ được các quan b l i cùng ở ộ ạvới các quan ở ng s ự ử đài cùng xem xét bàn bạc, giám sát công vi c r i mệ ồ ới đưa ra quyết định cuối cùng là thăng hay giáng chức

B ộ H : ộ

Có th nói b Hể ộ ộ là nơi giữ nh ng tài s n cho nhà Vua, giúp nhà vua qu n lý v ữ ả ả ềmặt đất đai, tài chính, tô thuế, kho tàng, h khộ ẩu, lương của quan và quân trong c ả nước Dưới đây là công việc và quy n hạn củề a bộ H : ộ

- Thực thi vi c cệ ấp ruộng đất cho quan l i, binh lính theo ch ạ ế đọ quân điền -Thu tô thuế của các địa phương, quản lý kho tàng của nhà nước

- Phat lương bổng cho quan, quân, qu n lý v chi tiêu và c p tài chính cho các b ả ề ấ ộ

- Cùng ngự ử đài kiểm tra việc xử x án của các nha môn trong nước

- Quản lý và ki m tra ng c tù, c ể ụ ử người xem xét các nơi giam giữ tù nhân có đúng quy định không, nhắc nhở quan coi nguck phải để ý thương xót tù nhân

6

- Truy nã tr n tù: n u t i phố ế ộ ạm đã tthành án mà vẫn đang trốn thì các nha môn đã

xử vụ đó phải làm bản tường trình nộp về bộ hình Bộ hình sẽ tự cho quan trấn các nơi

để bắt giải về bộ

B ộ Công

Thay Vua trông coi, đo đạc sữa chữa, xây dựng cung điện, đường xá cầu cống, bảo dưỡng xây dựng thành trì,… quản lý các phân xưởng và thợ thuyền của cả nước Nắm gi m t nhi u nhi m v và quy n hữ ộ ề ệ ụ ề ạn liên quan đến vi c xây d ng và bệ ự ảo dưỡng các công trình:

- Hằng năm, Bộ công phải sai quân đi xem xét thành trì, thành trì phải vững vàng

và kiên cố thì đất nước mới an toàn bình an Đường xá, c u cầ ống, đê điều tr ng yọ ếu đểxem xét mức độ an toàn của công trình

- Quản đốc thợ thuyền và công việc trong các công xưởng của nhà nước, xưởng làm vũ khí, xưởng đúc tiền, chế tạo đồ dùng của vua và quan lại

B ộ Binh

Có chức năng giúp vua quản lý về lĩnh vực quân sự như tuyển quân, hu n luyấ ện quân đội, quân trang và khí giới, trông coi việc trấn giữ các nơi biên ải và ứng phó với các tình hình kh n cẩ ấp…Tuy bộ Binh ph trách v quân sụ ề ự nhưng các quan đều thuộc ngạch quan văn ( Thượng thư, Tả hữu thị lang)…

b) Phân chia l i phạ ần địa gi i hành chính và các c p hành chính ớ ấ

Cùng v i vi c cho thành l p các bớ ệ ậ ộ để giúp vi c cho Vua Lê Thánh Tông giệ ải quyết các công vi c hành chính trệ ị sự đất nước, nhà vua còn th c hi n m t công viự ệ ộ ệc được đánh giá là sáng suốt trong quá trình trị vì của mình đó là phân chia lại địa giới hành chính của cả nước

Vào năm 1466, Vua Lê Thánh Tông đã chia lại cả nước thành 12 đ o thừa tuyên ạ

và m t phộ ủ Trung đô còn được g i lọ à Kinh thành Đến năm 1471 thì ông tiế ụ ập t c l p them 1 đạo thừa tuyên th 13 là Quảng Nam ứ

Với cách phân chia địa giới hành chính mới này mỗi đạo thừa tuyên đều có ba ty ngang quy n nhau cai quề ản: Đô tổng binh sứ ty (Đô ty), Thừa tuyên sứ ty (Thừa ty) và Hiến sát s ty (Hi n ty) ứ ế

7

Trông coi về quân s và dân s ự ự

Chịu trách nhiệm thanh tra, giám sát các quan chức địa phương; luôn đi sâu, tìm hiểu đời s ng và nguy n v ng cố ệ ọ ủa nhân dân

Ở trung ương có cơ quan Ngự sử đài, bên ạnh giám sát chung còn có 13 cai đạc o giám sát Ng sự ử (nằm trong Ng sự ử đài) chuyên giúp đỡ ộ c ng tác v i các Hi n ti trong ớ ếviệc giáp sát quan chức ở 13 đạo Th a tuyên, ừ đó là: Lạng Sơn, An Bang, Thái Nguyên, Hư¬ng Hoá, Tuyên Quang, Bắc Giang, Nam Sách, Quốc Oai, Thiên Trường, Thanh Hoá, Ngh An, Thu n Hóa và Quệ ậ ảng Nam Dưới đạo th a tuyên có 52 ph , 178 huy n, ừ ủ ệ

50 châu, cùng các đơn vị cơ sở như hương, xã, thôn, trang, sách, động, nguồn, trường Riêng kinh thành Thăng Long được chia thành 36 phường

Ngoài ra còn có các cơ quan Hà đê, Khuyến nông ty chuyên chăm lo đê điều và sản xu t nông nghi p ấ ệ

Dưới đạo Thừa tuyên là phủ, châu, huyện, xã Bỏ đơn vị trấn và lộ (đổi lộ làm phủ, trấn làm châu) Đứng đầu phủ có Tri phủ, đứng đầu huy n có Tri huy n, xã chệ ệ ở ức

Xã quan được đổ ọi là Xã trưởi g ng Ở miền thượng du, các bản Mường vẫn được giao cho tù trưởng lang đạo cai quản như cũ Riêng ở biên gi i phía B c nhà Lê c thêm mớ ắ ử ột

số tướng giỏi người mi n xuôi lên tr n trề ấ ị và biến thành “phiên thần” đời đờ ối n i nhau cai quản địa phương

Nhận xét phân chia địa giới hành chính thời Vua Lê Thánh Tông

Hệ thống hành chính của nhà Lê đặc biệt dưới thời Vua Lê Thánh Tông được xem là thời kì đỉnh cao và thịnh vượng c a nhà Lê khi th hiủ ể ện được tính t p trung t ậ ừdưới lên trên, từ địa phương đến trung ương, đề cao quyền hành toàn diện của người đứng đầu Nhà nước, điều này rất quan trọng v i m t qu c gia th ng nh t H ớ ộ ố ố ấ ệ thống này

đã đạt đến đỉnh cao của mô hình Nhà nước quân chủ chuyên chế, quan liêu như đánh giá c a nhà s h c E.O.Berủ ử ọ zin Đông Nam Á thế ỉ k XV - XVIII là “Có trình độ chuyên môn hoá cao hơn hẳn các nước khác ở khu vực Đông Nam Á và thậm chí ngay c ả phương

Đi cùng với những cải cách hành chính ở bộ máy chính quyền địa phương Vua

Lê Thánh Tông còn đi đôi với việc xây dựng bộ máy chính quyền quân chủ chuyên chế trung ương tập quyền đó chính là xây dựng và củng cố lực lượng quân đội nghĩa quân Vào năm 1466, Vua Lê Thánh Tông tiến hành cu c c i t ộ ả ổ quân đội l n nh t trong ớ ấlịch s ử khi chia quân đội làm hai loại: Quân thường trực dùng để ả b o v kinh thành hay ệđược g i là (cấm binh hay thân binh và quân ọ ở các đạo gọi là đạo binh) Về Ngoại binh Vua Lê Thánh Tông bỏ các đạo và ti n hành chia binh làm 5 ph , m i ph s có 6 v ế ủ ỗ ủ ẽ ệmỗi vệ s ẽ có 5 đến 6 s ở

Về các chủng lo i binh chạ ủng, Vua Lê Thánh Tông đã phân chia lực lượng quân đội thành B ộ binh, tượng binh và k binh Ngoài ra còn mỵ ột đơn vị đặc biệt tác chi n s ế ửdụng súng gọi là hỏa đồng Các loại vũ khí được nhà vua trang b hị ầu như là các kiếm, đao thương, gáo mác, cung tên,…

Về chính sách Pháp luật

Trong s nh ng thành tố ữ ựu đặc s c c a Tri u Vua Lê Thánh Tông ph i kắ ủ ề ả ể đến những thành công của công cuộc c i cách pháp lu t, c i cách hành chính, xây d ng và ả ậ ả ựhoàn thi n b ệ ộ máy nhà nước để qu n lý th ng nhả ố ất quốc gia

Quốc tri u hình luề ật hay còn được g i là B ọ ộ luật Hồng Đức, Bộ luật n i ti ng vổ ế ừa thể hi n tính nghiêm minh khi tr ng tr ệ ừ ị người có hành vi xâm phạm các giá trị ề ả n n t ng của xã h i, vộ ừa đề cao tính nhân văn, nội dung đậm chất dân tộc, một mẫu m c v trình ự ề

độ, kỹ thuật lập pháp, là một trong những ví dụ điển hình

Có thể thấy hệ thống Pháp lu t th i vua ậ ờ Lê Thánh Tông đã được điều ch nh và ỉcải cách ti n hành m t cách dế ộ ầy đủ hơn, hoàn thiện hơn Pháp Luật đã có tính trị quốc

an lòng dân, bộ luật ra đời nh m c ng c b máy quy n lằ ủ ố ộ ề ực nhà nước và c a Vua Lê ủThánh Tông Hoàn thi n h ệ ệ thống pháp lu t suy cho cùng, là hoàn thiậ ện các văn bản pháp luật Điều cốt yếu trong xây dựng nhà nước pháp quyền là đảm bảo cho pháp luật của nhà nước pháp quyền không thể là sản phẩm tùy tiện, tự do theo ý chí của các nhà làm

9

luật, mà Hi n pháp và pháp lu t ph i phù h p vế ậ ả ợ ới bản ch t khách quan c a các quan h ấ ủ ệ

xã h i, ý chí c a toàn dân và th hi n rõ b n chộ ủ ể ệ ả ất của nhà nước

2.2 Nh n xét t ậ ừ nhữ ng s c i cách c a Vua ự ả ủ Lê Thánh Tông

Cuộc c i cách hành chính cả ủa Vua Lê Thánh Tông đã để ạ l i nh ng giá tr và kữ ị ết quả h t s c to l n không ch ế ứ ớ ỉ tác động m nh m n h u th c a các tri u sau nhà Lê mà ạ ẽ đế ậ ế ủ ềcòn để ạ l i một tác đ ng và k t qu ộ ế ảto lớn trong việc vận hành, quyết tâm và cương định trong vi c c i cách hành chính bệ ả ộ máy nhà nước Chỉ ị vì trong vòng 38 năm nhưng trVua Lê Thánh Tông đã thành công trong tiến hành cải tổ cải cách bộ máy nhà nước từ Trung ương đến tới địa phương từ dân sự đến quân sự, cả quan chế lẫn thể chế; đã thiết lập một thể chế chính trị quân ch chuyên ch phong kiủ ế ến điển hình với quy mô l n và ớhoạt động có hiệu quả Từ những bước cải cách hành chính của vua Lê Thánh Tông đã

để lại những kết quả hết sức tích c c cho các triều sau cự ủa nhà Lê như:

Thứ nh t, khi m i ra ngai ấ ớ vua Lê Thánh Tông đã thẳng tay thanh l c tr ng tr ọ ừ ịmột s ố chức quan, các cơ quan và các cấp chính quy n trung gian n u th y th t s không ề ế ấ ậ ựcần thi t ế Chỉ v a mừ ới lên ngai nhưng cách làm của Vua Lê Thánh Tông mu n nh n nh ố ắ ủđến các quan l i qu n th n trong tạ ầ ầ riều đình là thế l c c a ông c a Vua là trên t t c Ông ự ủ ủ ấ ảlàm để mọi quyền hành có th t p trung vào tay Vua ể ậ

Thứ hai, B máy v n hành trong triộ ậ ều đình lúc này cũng đã được th ng nh t thành ố ấmột hệ thống chung từ Trung Ương đến địa phương Trong bộ máy y vai trò cấ ủa nhà nước trung ương rất lớn, có sức chi phối mạnh mẽ tới bộ máy chính quyền ở các địa phương Vua Lê Thánh Tông đã chú trọng xây dựng bộ máy hành chính nhà nước gọn nhẹ, được tổ chức chặt chẽ thành một guồng máy vận hành thống nhất từ trung ương đến địa phương

Thứ ba, điều mà ít có vị vua nào có thể làm được nếu không thật sự tài giỏi và anh minh như Lê Thánh Tông đó là gắn kết giữa các quan lại trong bộ máy hành chính

từ trên xuống dưới luôn th hi n mể ệ ột tinh thần đoàn kết giúp đỡ tương trợ ẫ l n nhau Thực hi n nguyên tệ ắc "trên dưới liên k t hiế ệp đồng, trong ngoài ki m ch l n nhau" ề ế ẫtrong hoạt động c a bủ ộ máy hành chính nhà nước Dưới triều vua Lê Thánh Tông, chức năng, nhiệm vụ, mối quan hệ hỗ trợ, giám sát lẫn nhau giữa các bộ, khoa, tự, gi a trung ữ

Thứ năm, để hạn chế tình trạng các cơ quan có quyền hành cao lấn quyền tham

ô h i l thì vua Lê Thánố ộ h Tông đã thi hành biện pháp rằng các cơ quan dưới quyền hành của nhà vua đều kiểm tra, giám sát lẫn nhau để ạn chế s l h ự ạm quyền và nâng cao trách nhiệm Tuy giữa các cơ quan có chức năng, nhiệm vụ khác nhau nhưng các cơ quan đã nêu trên v n có sẫ ự tác động qua l i, hạ ỗ trợ và ki m sát, giám sát lể ẫn nhau để đạt hiệu quả cao trong công việc, “không một cơ quan nhà nước nào, không một quan lại nào lại không b thanh tra, ki m tra t các phía, ngay t bên trong t ị ể ừ ừ ổ chức và bên ngoài t ổ chức”1

CHƯƠNG III: CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH CỦA VUA

MINH M ẠNG

Vua Minh M ng (1820-1840) là v vua th hai c a tri u nhà Nguyạ ị ứ ủ ề ễn đã tiến hành cải cách hành chính bộ máy nhà nước v i quy mô to lớ ớn đầu tiên chắc ch n là muắ ốn củng c quy n l c vào tay c a b n thân song vố ề ự ủ ả ới đó cũng muốn kh c ph c nh ng khó ắ ụ ữkhăn tồn đọng chồng chất của đất nước

Có th d nh n th y triể ễ ậ ấ ều đình nhà Nguyễn sau khi đánh bại quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh lên ngôi Hoàng đế lấy niên hiệu là Gia Long dựng lên nhà Nguyễn Triều đình nhà Nguyễn tiếp tục duy trì chế độ phong kiến đã tồn tại ở nước ta hàng thế kỷ Dưới th i của Vua Gia Long, bộ máy hành chính nhà phong kiờ ến nước ta tồn đọng vô vàng nh ng h n ch l i thữ ạ ế ỗ ời, đi ngược với thời đại tr m trầ ọng

Về N n kinh t hề ế ầu như chết và không phát triển được

1 Bùi Huy Khiêm (2013), “Từ ngự sử đài dưới triều vua Lê Thánh Tông – suy nghĩ về mô hình tổ chức cơ quan thanh tra hi ện nay”, Tạ p chí T ổ chức Nhà nướ c, (s 3/2013), tr 16- ố 19.

11

Về xã h i, các mâu thu n trong lòng xã h i ngày càng gây g t, lòng dân không ộ ẫ ộ ắyên từ đó dẫn đến bùng n nhi u cu c khổ ề ộ ởi nghĩa lớn c a nông dân, sủ ự trỗi dậy đòi quyền t ự chủ ủ c a các dân tộc thiểu số ít người

Về n n hành chính, ngày càng xu t hi n nhi u thi u xót nghiêm trề ấ ệ ề ế ọng như cơ chế hành chính còn nhi u t ng, phân c p hành chính v n còn giề ầ ấ ẫ ữ nguyên cơ chế: dướ ấp i cTrung Ương là các cấp thành, tr n, doanh ấ Chưa kể lúc b y gi hai thành l n nh t là Bấ ờ ớ ấ ắc Thành và Gia Định thành lại giao toàn bộ quyền hành lớn nhất vào tay cho hai người tổng trấn đứng đầu có quy n h n r t lề ạ ấ ớn Đứng trước tình hình đó có thể thấy s d xẽ ễ ảy

ra những tình tr ng tham quan l m quy n làm kh cho nhân dân, làm kh ạ ạ ề ổ ổ cho đất nước

sẽ ngày càng đi xuống vì những tên tham quan đấy

Sau khi lên ngôi, Vua Minh Mạng đã tiến hành c i cách t nhả ừ ững điều nh nhỏ ất đến những thế quan trọng và trọng yếu Trong 21 năm trị vì ông đã thi hành rất nhiều các chính sách và biện pháp trên tất cả mọi lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội những biện pháp mang ý nghĩa cải cách chủ yếu đánh vào nền hành chính, bộ máy quản lí nhà nước và b phận quan lại ộ

Đứng trước những khó khăn và thách thức khi tiếp quản một đất nướ ồn độc t ng đầy những thiếu xót trong bộ máy hành chính, chưa hoàn thiện về ể th ch hành chính ếVua Minh Mạng đã tiến hành c i cách b máy hành cả ộ hính nhà nước v i quy mô l n ớ ớ để

có thể gi i quy t và khả ế ắc phục đi đến hoàn thi n b ệ ộ máy hành chính nhà nước

2 Nh ững cả i cách c a Vua Minh M ng và Nh n xét ủ ạ ậ

2.1 N i dung c i cách c a Vua Minh Mộ ả ủ ạng

Tổ chức bộ máy hành chính Trung Ương thời Vua Minh Mạng đứng đầu và có quyền lực cao nhất vẫn là nhà Vua, giúp vi c cho nhà vua sệ ẽ có Nội Các, Cơ Mật Viện, Lục Bộ, Lụ ự, Đô sát việc t n và các Viện khác…

Trong đó Lục bộ là 6 tổ chức hành pháp cao nhất, để điều hành việc hành chính trong nước Vì thế cải cách ở Lục Bộ là bước đi đầu tiên và trọng tâm của nhà vua vì đây là cốt lõi của vận hành nền hành chính của cả nước

a) C i cách L c B ả ở ụ ộ