1 O Ụ V T OT O NUYN TRƢỜN Y TẾ Y ƢỢ N UYỄN VĂN LÂM T ỰTR TRON N N UỒNN ÂNLỰ Y Ơ SỞ Y TẾ ÔN LẬP TỈN NĂM 2014 V Ề XUẤT Ả P A O N 2015 - 2018 Ổ TRUYỀN Ắ NN P Chuyên ngành: Y tế Công cộng Mã số: CK 62 72 76 01 LUẬN VĂN UY N K OA ẤP ƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Trịnh Xuân Tráng THÁI NGUYÊN – NĂM 2015 ĐẶT VẤN ĐỀ Y học cổ truyền (Y T) Việt Nam di sản quý báu dân tộc có từ thủa sơ khai đất nƣớc Y T Việt Nam phận cấu thành văn hóa Việt Nam, ln ln gắn bó với cộng đồng dân tộc thƣờng xuyên gắn liền với sống ngƣời dân Việt Nam đặc biệt Y T đƣợc xác định nhƣ nhân tố quan trọng giúp cho chiến lƣợc chăm sóc sức khỏe (CSSK) ban đầu thành cơng Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, Y T Việt Nam trở thành y học thống dân tộc óp phần xây dựng y học Việt Nam khoa học, dân tộc đại chúng [34] ánh giá cao tiềm Y T, từ hịa bình lập lại, ảng Nhà nƣớc có chủ trƣơng sách quan trọng phát triển Y T từ hệ thống khám chữa bệnh (KCB) YHCT từ trung ƣơng đến địa phƣơng, bƣớc củng cố phát triển [15] Năm 2008, an í thƣ Trung ƣơng ảng ban hành hỉ thị số 24- T/TW “Phát triển ông y Việt Nam ội ơng y tình hình mới” [1] Thủ tƣớng hính phủ ban hành Quyết định số 2166/Q -TTg việc “ an hành kế hoạch hành động hính phủ phát triển y dƣợc cổ truyền (YDCT) Việt Nam đến năm 2020” [43] Nhằm phát triển sở hạ tầng cho BV Y T tuyến tỉnh ngày 11 tháng năm 2014, Thủ tƣớng hính phủ ban hành định việc phê duyệt đề án đầu tƣ xây dựng, nâng cấp hệ thống BV Y T tuyến tỉnh toàn quốc giai đoạn 2014-2025 [46] Tuy nhiên để đạt đƣợc mục tiêu mà hính phủ đề cần đội ngũ thầy thuốc Y T sở y tế phải đóng vai trị nịng cốt, đủ số lƣợng, có kiến thức chuyên ngành sâu sắc, có tay nghề giỏi với thiết bị y tế đại Mặc dù có nhiều chủ trƣơng sách ảng Nhà nƣớc định hƣớng cho phát triển Y T Việt Nam Tuy nhiên, công tác bảo vệ chăm sóc sức khoẻ nƣớc ta nhiều bất cập yếu hệ thống y tế chậm đổi [4] Sự phát triển đông y Việt Nam ội đông Y Việt Nam chƣa tƣơng xứng với tiềm vốn có, chƣa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ tình hình [1] Trong trình phát triển cịn nhiều bất cập, có nguồn nhân lực (NNL) YHCT Tại ắc Ninh, Tỉnh ủy, UBND tỉnh ắc Ninh quan tâm đạo tới việc phát triển YHCT Ngày 19 tháng 10 năm 2011 UBND tỉnh hành định việc phê duyệt kế hoạch phát triển Y, ắc Ninh ban ƣợc cổ truyền tỉnh ắc Ninh đến năm 2020 [59] ể phát triển Y T tỉnh, trƣớc hết cần phải có nguồn nhân lực (NNL) đáp ứng đƣợc nhiệm vụ đặt Tuy vậy, hệ thống KCB Y T NNL ắc Ninh chƣa đƣợc quan tâm đầu tƣ để phát triển thực tế ắc Ninh chƣa có nghiên cứu tìm hiểu thực trạng nhƣ giải pháp phát triển NNL YHCT âu hỏi nghiên cứu đặt là: Thực trạng NNL Y T tỉnh ắc Ninh năm 2014 nhƣ nào? có yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển NNL? có sở cần đề xuất giải pháp để nâng cao chất lƣợng phát triển NNL Y T tỉnh ắc Ninh thời gian tới Xuất phát từ thực tế trên, để có sở khoa học đề xuất giải pháp phù hợp phát triển NNL YHCT tỉnh, tiến hành nghiên cứu đề tài: Thực trạng nguồn nhân lực Y học cổ truyền sở y tế công lập tỉnh Bắc Ninh năm 2014 đề xuất giải pháp giai đoạn 2015 - 2018, với mục tiêu: Mô tả thực trạng nguồn nhân lực YHCT tỉnh ắc Ninh năm 2014 Xác định số yếu tố ảnh hƣởng đến phát triển nguồn nhân lực YHCT sở y tế công lập tỉnh ắc Ninh ề xuất giải pháp phát triển nguồn nhân lực YHCT tỉnh 2015 - 2018 ắc Ninh giai đoạn Chƣơng TỔNG QUAN TÀI LIỆU 1.1 Khái niệm nguồn nhân lực YHCT CSSK nhân dân 1.1.1 Khái niệm nguồn nhân lực Nhân lực nguồn lực quan trọng quốc gia ngƣời nhân tố định cho thắng lợi hay thất bại tổ chức hính vậy, nƣớc giới quan tâm tới việc quản lý NNL [47] NNL nguồn lực ngƣời, biểu khả lao động xã hội đƣợc nghiên cứu dƣới nhiều khía cạnh NNL toàn ngƣời lao động làm việc tổ chức đó, cịn nhân lực nguồn lực ngƣời bao gồm thể lực, trí lực, kỹ nghề nghiệp [47] NNL với tƣ cách nguồn cung cấp sức lao động cho xã hội, bao gồm tồn dân cƣ có thể phát triển bình thƣờng (không bị khiếm khuyết dị tật bẩm sinh) NNL yếu tố phát triển xã hội khả lao động xã hội đƣợc hiểu theo nghĩa hẹp hơn, bao gồm nhóm dân cƣ độ tuổi lao động có khả lao động NNL tổng hợp cá nhân ngƣời tham gia vào q trình lao động, tổng thể yếu tố thể chất tinh thần đƣợc huy động vào trình lao động[32] NNL đƣợc xem góc độ số lƣợng, chất lƣợng: - Số lƣợng nhân lực đƣợc hiểu thông qua tiêu qui mô tốc độ tăng - hất lƣợng NNL đƣợc xem xét tất mặt: trình độ sức khỏe, trình độ văn hóa, trình độ chun mơn, lực phẩm chất + Ở phạm vi qui mô, khái niệm NNL đƣợc định nghĩa cách khác Theo Trần Kim ung định nghĩa: “Nguồn nhân lực tổ chức hình thành sở cá nhân có vai trị khác liên kết với theo mục tiêu định"[32] Trong xã hội ngƣời tổ chức đƣợc tạo thành thành viên ngƣời hay NNL mà NNL tổ chức bao gồm tất ngƣời lao động làm việc tổ chức [5] ăn vào nguồn gốc hình thành nhân lực mà xã hội có nhóm nhân lực khác nhau, có nhân lực y tế 1.1.2 Nhân lực y tế Theo định nghĩa nhân lực y tế W O: “Nhân lực y tế bao gồm tất ngƣời tham gia vào hoạt động nhằm nâng cao sức khoẻ” Nhân lực y tế bao gồm: Ngƣời cung cấp dịch vụ y tế, bao gồm ngƣời công tác ngành y tế ngành khác (quân đội, trƣờng học, doanh nghiệp…) [48], [65] o tính chất liên ngành ngành y tế nên nguồn lực y tế bao gồm cán nhiều lĩnh vực khoa học kỹ thuật khác nhƣ: khoa học (hóa học, tốn học, lý học ), kinh tế xã hội học, thống kê, tin học, ngành kỹ thuật nhƣ xây dựng, khí, điện cịn nhiều ngành khác tham gia vào phục vụ công tác y tế tất tuyến từ trung ƣơng đến sở [12] Trong NNL y tế cần ý hai khu vực: Y tế công lập Y tế tƣ nhân Cần phải nhận thức rằng: Phát triển NNL y tế vừa nằm tổng thể phát triển hệ thống y tế vừa nằm chiến lƣợc phát triển NNL ngƣời đất nƣớc Phát triển NNL y tế phải trƣớc nhu cầu xã hội dựa dự báo nhu cầu nhƣ khả tài kỹ thuật cung ứng cho dịch vụ CSSK cộng đồng[16],[58] hính cần phải phát triển nguồn lực y tế để đáp ứng nhu cầu ngày cao số lƣợng nhƣ chất lƣợng, thách thức lớn cho nhà quản lý y tế cấp[24], [47] 1.1.3 Nhân lực YHCT Nhân lực YHCT phận đội ngũ nhân lực y tế Ở Việt Nam, nhân lực Y T đƣợc đa dạng loại hình, bao gồm: Tiến sỹ Y T; thạc sỹ; ác sỹ (BS) chuyên khoa Y T; chuyên khoa cấp 1; chuyên khoa cấp 2; y sỹ YHCT; Lƣơng y; Lƣơng dƣợc… Ở Việt Nam, nhân lực YHCT đƣợc sử dụng chủ yếu để chăm sóc, bảo vệ sức khỏe cộng đồng ác loại nhân lực YHCT nói làm việc số lĩnh vực nhƣ: BV, quầy thuốc, quản lý, điều trị ngoại trú số cơng việc liên quan đến sinh hóa xét nghiệm, công nghiệp dƣợc, nghiên cứu khoa học giảng dạy Nhân lực YHCT Việt Nam nhƣ nƣớc khu vực có nét tƣơng đồng, đƣợc cấu thành từ hai nguồn chính: - Từ hệ thống trƣờng đào tạo: Từ tri thức hàn lâm, bao gồm phƣơng pháp đào tạo, có lý luận, có sách ghi chép cách hệ thống - Từ cộng đồng: Từ tri thức địa, bao gồm tri thức sử dụng thuốc, phƣơng pháp chữa bệnh đƣợc truyền dạy gia đình, dịng tộc từ cộng đồng truyền miệng [23] Nền YHCT Việt Nam có từ lâu Tuy nhiên, hệ thống Y T đƣợc sử dụng với tỷ lệ thấp so với hệ thống y học đại (Y ) Thực tế nay, đa số BV tuyến tỉnh có khoa Y T, trung tâm y tế tuyến huyện có vài gƣờng bệnh điều trị phƣơng pháp Y T Ở tuyến Trung ƣơng có BV Y T, có Viện nghiên cứu Ở tuyến y tế tỉnh có BV chuyên khoa YHCT Ở vùng miền, phát triển Y T mức độ khác nhau, việc sử dụng nhóm nhân lực vào cơng tác chăm sóc bảo vệ sức khỏe khác Nhìn chung, cịn phụ thuộc vào tính phổ biến nguồn dƣợc liệu vùng nƣớc nhƣ việc đào tạo nhân lực Y T quốc gia Ở nƣớc ta, thuốc thảo dƣợc thƣờng tập trung chủ yếu tỉnh miền núi phía ắc, nhân lực Y T tập trung chủ yếu khu vực miền ắc đội ngũ Lƣơng Y, Lƣơng dƣợc tham gia CSSK nhân dân tản mạn vùng miền núi [59] 1.2 Vai trò nguồn nhân lực Y học cổ truyền CSSK ể thực nhiệm vụ SSK cần nhiều loại nguồn lực khác nhƣng nhân lực nguồn lực quan trọng loại nguồn lực NNL định toàn số lƣợng nhƣ chất lƣợng hoạt động dịch vụ CSSK [7] ối với sở y tế, nhà quản lý không ý đến quản lý phát triển NNL hiệu khơng thể hồn thành đƣợc nhiệm vụ sở mình, nhiệm vụ quản lý nhân lực cần đƣợc cán bộ, đặc biệt cán quản lý có nhận thức đầy đủ quan tâm mức đến công tác quản lý nhân lực [7], [44] Quản lý nhân lực chặt chẽ góp phần thực cơng tác qui hoạch phát triển bồi dƣỡng cán ngày hợp lý, góp phần đảm bảo số lƣợng, chất lƣợng cán bộ, nâng cao chất lƣợng toàn diện mặt công tác CSSK nhân dân [2] Mọi cá nhân, sở cần thực quản lý nhân lực phạm vi trách nhiệm Quản lý tốt NNL có nghĩa phải xây dựng kế hoạch phát triển nhân lực hợp lý, xác định loại hình cán tổ chức đào tạo, triển khai sử dụng số lƣợng, khả trình độ đào tạo cán [30] 1.2.1 Hoạt động YHCT chăm sóc sức khoẻ nhân dân 1.2.1.1 Hoạt động YHCT số nước giới iện nay, Y T đƣợc 120 nƣớc giới, kể nƣớc phát triển sử dụng để CSSK nhân dân Vai trò hiệu YHCT CSSK nhân dân ngày đƣợc nhiều nƣớc thừa nhận sử dụng rộng rãi phòng bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức nâng cao sức khỏe[63] Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khẳng định: “ ần đề cao khai thác mạnh mẽ khả hiệu YHCT để chăm sóc sức khoẻ nhân dân Phải đánh giá cơng nhận giá trị nó, làm cho ngày hữu hiệu ó hệ thống khám, chữa bệnh mà từ trƣớc tới đƣợc nhân dân coi nhƣ mình, chấp nhận cách gần nhƣ đƣơng nhiên ơn nữa, dù đâu, hoàn cảnh mang lại lợi ích nhiều so với phƣơng pháp khác phận khơng thể tách rời văn hố nhân dân” [62] Tháng năm 2013, quốc gia thành viên khu vực thông qua tuyên bố Niu ê - Li Y T, có mục phối hợp, hợp tác hỗ trợ lẫn Những mục tiêu gồm tăng cƣờng áp dụng sách chiến lƣợc quốc gia cho phát triển công sử dụng phù hợp Y T, theo đuổi cách tiếp cận hài hòa cho giáo mạnh việc công nhận cấp đào tạo, dƣợc điển chuyên khảo nhau, phát triển tài liệu chung Y T, khuyến khích phát triển bền vững mở rộng nguồn lực thuốc, trao đổi quan điểm, kinh nghiệm chuyên gia nhằm lồng ghép Y T vào hệ thống y tế quốc gia [49] * Trung Quốc ây quốc gia có Y T (còn gọi Trung y) phát triển lâu đời vào bậc giới ể trì phát triển Trung y mình, Nhà nƣớc Trung Quốc thành lập ục quản lý Trung y, Trung dƣợc trực thuộc Quốc Vụ Viện Vấn đề kết hợp Y T với Y chủ trƣơng lớn đƣợc Trung Quốc thực sớm thành công ác thày thuốc Y đƣợc đào tạo có khả sử dụng tốt thuốc Y T, ngƣợc lại thày thuốc Y T đƣợc đào tạo nắm vững kiến thức, lý luận Y o việc kết hợp Y T với Y sở khám điều trị đƣợc thày thuốc Tây y Trung y Trung Quốc thực nhuần nhuyễn Năm 2004, Trung Quốc có 2973 BV Trung y với 450.000 cán Y T 300.000 giƣờng bệnh Trung bình BV năm khám điều trị cho khoảng 200 triệu lƣợt bệnh nhân ngoại trú triệu lƣợt bệnh nhân nội trú Ngoài 95% BV Y Trung Quốc có khoa Y T [61] * Nhật Bản Với lịch sử phát triển Y T 1400 năm, Nhật ản nƣớc có tỷ lệ ngƣời dân sử dụng Y T cao giới Thuốc cổ truyền Nhật ản kết hợp thuốc cổ truyền ngƣời Trung Quốc thuốc dân gian Nhật ản gọi chung Kampo, phần lớn dƣới dạng thực phẩm chức năng, tiêu chuẩn chất lƣợng đƣợc giám sát chặt chẽ iều tạo hội cho ngƣời dân sử dụng thuốc Y T cách thuận lợi Minh chứng cho điều tính từ năm 1974 đến năm 1989, tỷ lệ sử dụng thuốc Y T Nhật ản tăng 15 lần tỷ lệ sử dụng thuốc tân dƣợc tăng 2,6 lần [60] Năm 2003, sản phẩm thuốc cổ truyền Nhật ản có doanh thu 898 trăm tỷ Yên, Nhật ản tiếp tục đầu tƣ, tổ chức đánh giá tính an toàn hiệu lực sản phẩm thuốc cổ truyền theo hƣớng dẫn WHO để khuyến khích việc sử dụng nƣớc xuất [60] * Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào YHCT phận quan trọng mạng lƣới SSK nhân dân Ngƣời dân vùng nông thôn vùng núi Lào thƣờng sử dụng dƣợc liệu địa phƣơng để phòng chữa bệnh thơng thƣờng Nƣớc Lào có khoảng 24.000 thày thuốc Y T hính phủ Lào quan tâm đầu tƣ tạo điều kiện để phát triển Y T phục vụ chăm sóc sức khoẻ nhân dân[64] 1.2.1.2 Hoạt động YHCT Việt Nam Việt Nam nƣớc có Y T lâu đời ội nguồn Y T Việt Nam y học dân gian đƣợc hình thành từ thời kỳ dân tộc Việt Nam bƣớc vào buổi bình minh lịch sử đất nƣớc với kinh nghiệm phòng bệnh, chữa bệnh bảo vệ sức khỏe nhân dân [15] Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, Y T Việt Nam đúc kết đƣợc nên nhiều kinh nghiệm quý báu phòng bệnh, chữa bệnh thuốc không dùng thuốc, đƣợc lƣu truyền phát triển qua hệ ngày đƣợc bổ sung hoàn thiện hơn, khoa học Nền Y T di sản văn hóa dân tộc Việt Nam Trong trình hình thành phát triển, xuất nhiều danh y lỗi lạc để lại cho trƣớc tác Y T tiếng xây dựng nên phần hàn lâm Y T Việt Nam kể lĩnh vực Y ƣợc ƣới thời pháp thuộc, Y T Việt Nam bị loại khỏi vị trí nhà nƣớc, song tồn tại, phát triển có vai trị vơ to lớn việc CSSK cho ngƣời lao động ánh giá cao vai trò tiềm Y T nghiệp chăm sóc bảo vệ sức khỏe nhân dân, sau ngày hịa bình lập lại, ngày 07/6/1957, 10 phủ ban hành Nghị số 237/TTg việc thành lập Vụ ông Y thuộc ộ Y tế [22], [31], [14] ảng Nhà nƣớc cho thành lập ội ông y Việt Nam, Viện ông Y Việt Nam nhằm mục đích đồn kết giới lƣơng y, ngƣời hành nghề ông y với ngƣời hành nghề Tây y thực đƣờng lối “Kế thừa, phát huy, phát triển Y T, kết hợp với Y , xây dựng y học Việt Nam đại, khoa học, dân tộc đại chúng” [34] ảng, Nhà nƣớc ộ Y tế quan tâm đạo triển khai việc xây dựng củng cố mạng lƣới Y T tuyến y tế sở, tỷ lệ trạm y tế xã, phƣờng có hoạt động Y T tỷ lệ ngƣời bệnh đƣợc khám, điều trị Y T thấp so với yêu cầu, địi hỏi ngành, cấp quyền cần phải cố gắng để đến năm 2020 đạt đƣợc mục tiêu mà hính phủ đề “ 100% viện có giƣờng bệnh, BV đa khoa ( V K), chuyên khoa có Khoa y, dƣợc cổ truyền; 100% Phòng khám đa khoa trạm y tế xã, phƣờng, thị trấn có Tổ y, dƣợc cổ truyền thầy thuốc y, dƣợc cổ truyền trạm y tế phụ trách Khám, chữa bệnh y, dƣợc cổ truyền: ến năm 2015: Tuyến tỉnh đạt 15%; tuyến huyện đạt 20% tuyến xã đạt 30% ến năm 2020: tuyến trung ƣơng đạt 15%; tuyến tỉnh đạt 20%; tuyến huyện đạt 25% tuyến xã đạt 40% áp ứng nhu cầu nhân lực y, dƣợc cổ truyền trình độ trung học vào năm 2015 trình độ đại học vào năm 2020 ’’[45] Một quan điểm ảng công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân phát huy kết hợp tốt y học (Y T-Y ) chăm sóc sức khoẻ nhân dân ể chủ trƣơng ảng, sách Nhà nƣớc SSK nhân dân Y T thành thực đạt kết tốt phải có nguồn lực tốt (nhân lực, sở hạ tầng, trang thiết bị kỹ thuật, tài chính, thuốc…)[28] Trong số nguồn lực NNL y tế đóng vai trị quan trọng đặc biệt