Lời cảm ơn Với tình cảm kính trọng chân thành xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với: - Phòng Quản lý khoa học, khoa Quản lý giáo dục, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trờng Đại học s phạm Hà Nội đà tạo điều kiện cho học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn - Các thày giáo, cô giáo Khoa Quản lý Giáo dục, Khoa Tâm lý - Giáo dục, tr- ờng Đại học s phạm Hà Nội đà trực tiếp giảng dạy t vấn cho suốt trình học tập, nghiên cứu viết luận văn Đặc biệt xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với Tiến sĩ Từ Đức Văn - Ngời trực tiếp hớng dẫn khoa học, đà tận tình dẫn, giúp đỡ trình nghiên cứu hoàn thành luận văn Đồng thời xin chân thành cảm ơn: - LÃnh đạo Tỉnh uỷ, UBND tỉnh, Sở Giáo dục - Đào tạo tỉnh Bắc Ninh - LÃnh đạo Huyện uỷ, UBND huyện phòng chức huyện Yên Phong - LÃnh đạo chuyên viên Phòng Giáo dục - Đào tạo huyện Yên Phong - Các đồng chí Hiệu trởng, Phó hiệu trởng, thày cô giáo bậc Tiểu học huyện Yên Phong - Gia đình, bạn bè đồng nghiệp Đà tạo điều kiện, động viên, khích lệ, cung cấp t liệu, đóng góp ý kiến cho trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn Mặc dù đà cố gắng nhng chắn luận văn tránh khỏi thiếu sãt, kÝnh mong cã sù gãp ý, bỉ sung thªm Hà Nội, tháng 11 năm 2006 Tác giả luận văn Nguyễn Quang Huân Mục lục Trang Mở đầu Tính cấp thiết đề tài Mục đích nghiên cứu Khách thể đối tợng nghiên cứu Giả thuyÕt khoa häc 10 10 10 Nhiệm vụ nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu Phơng pháp nghiên cứu Cấu trúc luận văn 10 11 11 12 Ch¬ng C¬ së lý ln vỊ xây dựng đội ngũ giáo viên 1.1 1.2 1.2.1 1.2.2 1.2.3 1.2.4 1.2.5 1.3 1.3.1 1.3.2 Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề Các khái niệm vấn đề nghiên cứu Quản lý Quản lý giáo dục Cán công tác cán Nhà giáo Giáo viên phổ thông Xây dựng đội ngũ giáo viên Vị trí vai trò giáo dục Tiểu học giáo viên Tiểu học Giáo dục Tiểu học hệ thống giáo dục quốc dân Giáo viên Tiểu học Kết luËn ch¬ng 13 17 17 21 23 24 25 30 30 33 41 Chơng Thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong,tỉnh bắc ninh 2.1 2.1.1 2.1.2 2.2 2.2.1 2.2.2 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.4.4 2.5 Vài nét điều kiện tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi hun Yªn Phong, tỉnh Bắc Ninh Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, địa lý hành dân c Đặc điểm kinh tế - xà hội Thực trạng giáo dục Tiểu học huyện Yên Phong Vài nét phát triển giáo dục - đào tạo huyện Yên Phong Thực trạng phát triển giáo dục Tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh Thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong Số lợng giáo viên Tiểu học Cơ cấu đội ngũ giáo viên Chất lợng giáo viên đứng lớp Thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh Biện pháp phát triển, ổn định số lợng điều chỉnh cấu đội ngũ Biện pháp nâng cao chất lợng đội ngũ Biện pháp thực chế độ, sách đÃi ngộ Biện pháp thực chế định nhà nớc Nhận định chung thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong 42 42 44 46 46 52 59 59 60 62 67 67 68 70 71 71 KÕt luËn ch¬ng 75 Ch¬ng Một số biện pháp xây dựng đội ngũ GV Tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2010 3.1 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.2.7 3.3 3.4 3.4.1 3.4.2 Căn đề xuất biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học Định hớng phát triển kinh tế - xà hội, giáo dục tỉnh Bắc Ninh Mục tiêu phát triển kinh tế - xà hội, giáo dục huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh đến năm 2010 Quy hoạch phát triển bậc Tiểu học huyện Yên Phong đến năm 2010 Phơng hớng, mục tiêu xây dựng đội ngũ giáo viên Các biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong đến năm 2010 Nâng cao nhận thức xà hội vai trò, vị trí đội ngũ giáo viên công tác xây dựng đội ngũ giáo viên Tiếp tục quy hoạch đội ngũ giáo viên đủ số lợng, phù hợp với định mức lao động theo nội dung, chơng trình sách giáo khoa Xây dựng, bố trí hợp lý, cân đối cấu đội ngũ giáo viên Tiểu học Nâng cao chất lợng đội ngũ giáo viên Tiểu học 77 77 Thờng xuyên đánh giá, xếp loại giáo viên; có chế độ, sách khuyến khích kịp thời giáo viên Huy động nguồn tài chính, tăng cờng sở vật chất, điều kiện dạy học cho giáo viên trờng Tiểu học Xây dựng chế phối hợp với quan hữu quan Mối quan hệ biện pháp Khảo nghiệm tính cần thiết khả thi biện pháp Tính cần thiết biện pháp Tính khả thi biện pháp Kết luận chơng Kết luận kiến nghị tài liệu tham kh¶o Phơ lơc 101 82 83 87 89 89 92 94 97 104 106 107 108 109 111 114 115 120 Danh mơc tõ viÕt t¾t BDTX: CSVC: CN: CNXH: §HSP: THSP: GDTH: GDTX: GD&§T: HSTH: CNH-H§H: NS: NXB: PTCS: TH: THCS: THPT: TTCN : TN-XH: TW: TNCS: UBND: XDCB: Bồi dỡng thờng xuyên Cơ sở vật chất Công nghiệp Chủ nghĩa xà hội Đại học s phạm Trung học s phạm Giáo dục Tiểu học Giáo dục thờng xuyên Giáo dục Đào tạo Học sinh Tiểu học Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá Ngân sách Nhà xuất Phổ thông sở Tiểu học Trung học sở Trung học phổ thông Tiểu thủ công nghiệp Tự nhiên - xà hội Trung ơng Thanh niên cộng sản Uỷ ban nhân dân Xây dựng Mở đầu Tính cấp thiết đề tài 1.1 Về lý luận Cán có vị trí tầm quan trọng đặc biệt, nhân tố quan trọng định thành công hay thất bại cách mạng Chủ tịch Hồ Chí Minh đà tổng kết "Cán gốc công việc" "Công việc thành công hay thất bại c¸n bé tèt hay kÐm" (21, trang 452) Trong trình lÃnh đạo cách mạng, Đảng ta coi cán có vai trò đặc biệt quan trọng toàn nghiệp cách mạng Nghị Trung ơng khoá VII đà khẳng định: "Cán có vai trò quan trọng, thúc đẩy kìm hÃm tiến trình đổi mới" Trong nhà trờng, sở giáo dục nhà giáo giữ vai trò định trình đào tạo ngời, đặc biệt nhà trờng phổ thông giáo viên lực lợng có chức quan trọng chi phối định hớng, đáp ứng nguồn nhân lực tơng lai cho đất nớc Ngời giáo viên thông qua hoạt động giảng dạy giáo dục góp phần cung cấp kiến thức cần thiết cho học sinh, ®ång thêi cịng chÝnh hä cã ¶nh hëng rÊt lín trình hình thành nhân cách công dân trẻ tuổi từ ngồi ghế nhà trờng phổ thông Trong quan niệm dạy học mới, ngời thày vừa đạo diễn, trọng tài, ngời huấn luyện, ngời tổ chức, hớng dẫn tạo ta môi trờng hợp tác, tơng tác cho học sinh Mức độ đáp ứng ngời thày công việc vô quan trọng, định chất lợng giáo dục Tuy nhiên thực tiễn nay, mâu thuẫn thờng xuyên tồn bất cập đội ngũ giáo viên, đặc biệt chất lợng đội ngũ, không đáp ứng đợc mặt thực tiễn đầy biến động nhà trờng Nhất mà khoa học công nghệ có phát triển nhanh chóng mâu thuẫn trở nên nghiêm trọng biện pháp khắc phục kịp thời Mâu thuẫn gay gắt trớc yêu cầu đổi giáo dục nói chung, đổi nội dung, chơng trình, sách giáo khoa nhà trờng phổ thông nói riêng để đáp ứng nhu cầu công nghiệp hoá - đại hoá đất nớc Vấn đề chuẩn hoá đội ngũ số lợng, cấu, chất lợng nâng cao chất lợng trọng tâm trở thành vấn đề mang tính thời quản lý giáo dục Việc nghiên cứu lý luận thực tiễn giáo dục, sở tìm biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên sát, đúng, đảm bảo tính khoa học đa vào áp dụng thành công sở giáo dục yêu cầu thiết thực, nghiêm túc thùc sù bøc thiÕt khoa häc gi¸o dơc hiƯn Chính vấn đề đặt trớc yêu cầu đà trở thành chủ trơng lớn Đảng Nhà nớc Cụ thể là: - Nghị TW2 (khoá VIII) đà khẳng định: Giáo viên nhân tố định chất lợng giáo dục đợc xà hội tôn vinh - giáo viên phải có đủ đức đủ tài Do phải: + Thực chế độ u đÃi để thu hút nhân tài vào ngành s phạm + Thực chơng trình bồi dỡng thờng xuyên, bồi dỡng chuẩn hoá, nâng cao phẩm chất, lực chuyên môn cho đội ngũ + Có sách đÃi ngộ giáo viên tôn vinh nghề dạy học - Báo cáo Bộ trị Hội nghị lần thứ Ban chấp hành TW khoá IX nêu: "Đặc biệt quan tâm xây dựng đội ngũ cán quản lý giáo dục đủ sức đủ tài với đội ngũ nhà giáo toàn xà hội chấn hng giáo dục nớc nhà" "Chú trọng việc nâng cao lĩnh trị, phẩm chất, lối sống nhà giáo" - Chỉ thị sè 40 - CT/TW cđa Ban bÝ th vỊ viƯc "Xây dựng nâng cao chất lợng đội ngũ nhà giáo cán quản lý giáo dục" đà khẳng định "Phải tăng cờng xây dựng đội ngũ nhà giáo cán quản lý giáo dục cách toàn diện" với "Mục tiêu xây dựng đội ngũ nhà giáo cán quản lý giáo dục đợc chuẩn hoá, đảm bảo chất lợng, đủ số lợng, đồng cấu, đặc biệt trọng nâng cao lĩnh trị, phẩm chất, lối sống, tay nghề nhà giáo" - Nghị Đại hội Đảng lần thứ X nhấn mạnh: " Giáo dục đào tạo với khoa học công nghệ quốc sách hàng đầu, tảng động lực thúc đẩy công nghiệp hoá, đại hoá đất nớc" Trên sở đó, Đảng ta đà đa định hớng phát triển ngành giáo dục đào tạo nh sau : "Ưu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lợng dạy học Đổi chơng trình, nội dung, phơng pháp dạy học, nâng cao chất lợng đội ngũ giáo viên tăng cờng sở vật chất nhà trờng, phát huy khả sáng tạo độc lập suy nghĩ học sinh, sinh viên " " bảo đảm đủ số lợng, nâng cao chất lợng đội ngũ giáo viên tất cấp học, bËc häc" - Lt gi¸o dơc 2005 cđa Níc Céng hoà xà hội chủ nghĩa Việt Nam đà dành chơng IV với 13 điều quy định địa vị pháp lý nhà giáo {24, tr.56] Điều 99 Luật giáo dục khẳng định mời nội dung quản lý nhà nớc giáo dục "Tổ chức, đạo việc đào tạo, bồi dỡng, quản lý nhà giáo cán quản lý giáo dục" [24, tr.73] - Chiến lợc phát triển giáo dục Việt Nam 2001 - 2010 ban hành theo định 201/2001/QĐ - TTg ngày 28/12/2001 Thủ tớng phủ coi "Phát triển đội ngũ nhà giáo" giải pháp quan trọng giải pháp để phát triển giáo dục đến năm 2010: "Phát triển đội ngũ nhà giáo đảm bảo đủ số lợng, hợp lý cấu chuẩn chất lợng đáp ứng nhu cầu vừa tăng quy mô vừa nâng cao chất lợng hiệu giáo dục" 1.2 Về mặt thực tiễn Trong năm qua, huyện Yên Phong đà có số biện pháp đợc áp dụng đà tạo nên thành bớc đầu việc xây dựng đội ngũ giáo viên nói chung, đội ngũ giáo viên Tiểu học nói riêng Đội ngũ đà dần đủ số lợng, phần lớn có ý thức trị, phẩm chất đạo đức tốt, trình độ chuyên môn ngày đợc nâng cao đáp ứng quan trọng yêu cầu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài góp phần vào thắng lợi nghiệp cách mạng đất nớc quê hơng Tuy nhiên, trớc yêu cầu phát triển giáo dục thời kỳ công nghiệp hoá, đội ngũ nhà giáo cán quản lý giáo dục nhiều hạn chế, bất cập Do lịch sử để lại đội ngũ giáo viên đợc đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều hệ khác nhau; thời gian học sinh tăng nhanh phải sử dụng giải pháp mang tính tình (đào tạo huyện với điều kiện thấp) nên ảnh hởng lớn đến chất lợng đội ngũ Tình trạng vừa thừa, vừa thiếu, cấu đội ngũ có cân đối vùng, miền, môn học tồn Chất lợng chuyên môn, nghiệp vụ đội ngũ giáo viên có mặt cha đáp ứng yêu cầu đổi giáo dục, phận giáo viên thiếu gơng mẫu đạo đức, lối sống cha làm gơng tốt, làm "khuôn vàng, thớc ngọc" cho học sinh Hơn giai đoạn tới đây, giáo dục phổ thông nói chung, giáo dục Tiểu học nói riêng phải tập trung giải nhiệm vụ lớn theo yêu cầu đổi giáo dục nói chung đổi giáo dục phổ thông nói riêng Cụ thể là: - Đổi nội dung, chơng trình sách giáo khoa theo nghị định 40/NQ Quốc hội khoá X thị 14/2001/CT-TTg Thủ tớng phủ - Thực chiến lợc phát triển giáo dục theo tinh thần nghị Đại hội IX định Thủ tớng phủ số 201/2001/QĐ-TTg vỊ viƯc ph¸t triĨn gi¸o dơc tõ 2001 - 2010 - Không ngừng nâng cao chất lợng dạy học theo tinh thần đổi mới, đáp ứng yêu cầu nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dỡng nhân tài Giải nhiệm vụ trách nhiệm toàn Đảng, toàn dân nhà giáo phải lực lợng nòng cốt, có vai trò định trực tiếp chất lợng hiệu GD & ĐT Hiệu chất lợng GD & §T thùc hiƯn cao hay thÊp phơ thc rÊt lín vào đội ngũ nhà giáo Vì vậy, vận dụng lý luận khoa học giáo dục để phân tích, đánh giá thực trạng việc xây dựng đội ngũ giáo viên nói chung, giáo viên Tiểu học nói riêng từ đề xuất biện pháp xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học nh hệ thống giáo dục địa phơng yêu cầu thiết Vì trên, chọn đề tài nghiên cứu "Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong đến năm 2010" Mục đích nghiên cứu Trên sở hệ thống hoá vấn đề lý luận đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học công tác xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh năm qua, đề xuất biện pháp để xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên Tiểu học đủ số lợng, đồng cấu, đảm bảo chất lợng đáp ứng yêu cầu đổi phát triển giáo dục huyện giai đoạn công nghiệp hoá, đại hoá Khách thể đối tợng nghiên cứu 3.1 Khách thể nghiên cứu Công tác xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong 3.2 Đối tợng nghiên cứu Các biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong đến năm 2010 Giả thuyết khoa học Bớc vào giai đoạn mới, ngành giáo dục - đào tạo huyện Yên Phong gặp phải nhiều khó khăn, nhiều mặt bất cập, cân đối, việc xây dựng phát triển đội ngũ giáo viên Nếu xác định thực thi đợc biện pháp đắn, thích hợp xây dựng đội ngũ giáo viên đủ số lợng, hợp lý cấu, đạt chuẩn chất lợng, qua góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lợng giáo dục, thực có hiệu đổi chơng trình giáo dục phổ thông Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu, hệ thống hoá số vấn đề lý luận quản lý giáo dục, xây dựng đội ngũ giáo viên nói chung đội ngũ giáo viên Tiểu học nói riêng - Nghiên cứu thực trạng công tác xây dựng đội ngũ giáo viên thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh - Đề xuất, hoàn thiện biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi phát triển giáo dục giai đoạn công nghiệp hoá - đại hoá huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đến năm 2010 Phạm vi nghiên cứu Vì thời gian điều kiện nghiên cứu có hạn, nên đề tài luận văn tập trung vào phạm vi thĨ sau: - Nghiªn cøu mét sè vÊn đề lý luận quản lý, xây dựng đội ngũ giáo viên phổ thông, đặc biệt xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học - Khảo sát đánh giá thực trạng công tác xây dựng đội ngũ giáo viên thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong từ năm 1991 - 2005 - Phân tích, đề xuất, hoàn thiện biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học đến năm 2010 Phơng pháp nghiên cứu 7.1 Phơng pháp nghiên cứu lý luận - Phân tích, tổng hợp văn kiện Đảng, Nhà nớc nhiệm vụ phát triển giáo dục - đào tạo công tác xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên giai đoạn - Phân tích, tổng hợp công trình, văn công tác quản lý, công tác quản lý giáo dục quy phạm hành cấp Tiểu học giáo viên Tiểu học làm sở cho việc đề biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên - VËn dơng thĨ c¸c lý thut tỉng qu¸t vào việc xác định biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học 7.2 Các phơng pháp nghiên cứu thực tiễn - Phơng pháp phân tích, tổng kết kinh nghiệm: Tiến hành xem xét thực trạng giáo dục đào tạo Tiểu học huyện Yên Phong thời gian từ 1991 2005 để tổng kết kinh nghiệm rút nguyên nhân thành công, thất bại mặt mạnh, yếu bậc học, xây dựng đội ngũ giáo viên - Phơng pháp điều tra bảng hỏi Để trng cầu ý kiến nhà quản lý giáo dục, giáo viên thực trạng, chất lợng đội ngũ giáo viên Tiểu học tính đắn, cần thiết biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học Chúng đà yêu cầu khách thể khảo sát (thành viên UBND huyện, cán quản lý Phòng GD&ĐT, Hiệu trởng, phó Hiệu trởng, giáo viên cốt cán trờng Tiểu học huyện) trả lời hai bảng hỏi với nội dung: + Đánh giá mức độ đạt đợc giáo viên mặt: T tởng, trị, phẩm chất đạo đức, trình độ chuyên môn nghiệp vụ, + Tính cấp thiết tính khả thi biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học nêu luận văn - Phơng pháp vấn: vấn trực tiếp nhà quản lý giáo dục, giáo viên Tiểu học để hiểu sâu vấn đề đà đợc trả lời theo bảng hỏi - Phơng pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến số cán lÃnh đạo địa phơng, ngành nhà giáo có kinh nghiệm việc xây dựng đội ngũ giáo viên 7.3 Các phơng pháp khác - Phơng pháp thống kê toán học: sử dụng phơng pháp thống kê để xử lý số liệu so sánh, phân tích kết nghiên cứu - Phơng pháp dự báo: sử dụng phơng pháp dự báo khoa học để tiến hành quy hoạch mạng lới trờng lớp đội ngũ giáo viên Cấu trúc luận văn - Mở đầu - Chơng 1: Một số vấn đề lý luận xây dựng đội ngũ giáo viên - Chơng 2: Thực trạng đội ngũ giáo viên Tiểu học thực trạng công tác xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong tỉnh Bắc Ninh - Chơng 3: Một số biện pháp xây dựng đội ngũ giáo viên Tiểu học huyện Yên Phong đến năm 2010 - Kết luận kiến nghị - Danh mục tài liệu tham khảo - Phụ lục Chơng Cơ sở lý luận xây dựng đội ngũ giáo viên 1.1 Vài nét lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Bớc sang kỷ XXI quốc gia giới đà xác định xu phát triển là: Sự hình thành xà hội thông tin; khoa học công nghệ ngày phát