trờng đại học ngoại thơngkhoa kinh tế Ngoại thơng Khoá luận tốt nghiệp đề tài: hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với th-ơng mại quốc tế Giáo viên hớng dẫn: TS. Nguyễn Hữu KhảiNgời thực hiện : Nguyễn Thị Thu PhơngLớp : Pháp 2 - K37 Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tế Hà nội - 2002Các từ viết tắtViết Tắt English Viet namEUEuropean UnionLiên minh châu ÂuNAFTANorth American Free Trade AreaKhu vực tự do Bắc MỹAFTAASEAN Free Trade AreaHiệp định thơng mại tự do Châu áAPECAsia-Pacific Economic Cooperation (Conference)Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu á-Thái Bình DơngOECDOrganization for Economic Cooperation & DevelopmentTổ chức hợp tác và phát triển kinh tế.TRAINSThreat Reaction Analysis Indicator System Hệ thống phân tích và thông tin thơng mạiUNCTADUnited Nations Conference on Trade & DevelopmentHội nghị Liên hợp quốc về thơng mại và phát triểnPECCPacific Economic Cooperation Council (Washington, DC, USA)Hội đồng hợp tác kinh tế Thái Bình DơngWTOWorld Trade OrganizationTổ chức thơng mại thế giớiUNDPUnited Nations Development ProgramChơng trình phát triển Liên Hiệp QuốcCEPTCommon Effective Preferential Tariff (ASEAN)Chơng trình Ưu đãi Thuế quan có hiệu lực chung cho Khu vực Thơng mại tự do ASEANATCAgreement on Textiles and ClothingHiệp định về hàng dệt mayGATTGeneral Agreement on Tariffs and TradeHiệp định chung về thuế quan và mậu dịchACVAgreement on Customs Values Hiệp định xác định trị giá Hải quanASEANAssociation of South-East Asian NationsKhu vực Tự do hóa thơng mại trong ASEANSPSAgreement on Sanitary and Phytosanitary MesuresHiệp định về các biện pháp vệ sinh dịch tễTRIMSTrade Related Investment MeasuresCác biện pháp đầu t liên quan đến thơng mạiPSIPerformance Systems International Giám định trớc khi giao hàngNguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tếMFNMost Favored NationTối huệ quốcIAPIndividual Action PlanKế hoạch Hành động RiêngCAPsCommon Action PlanKế hoạch Hành động chungASEMAsia Europe MeetingDiễn đàn hợp tác á - ÂuAICOASEAN Industrial Cooperation SchemeChơng trình hợp tác Công nghiệp ASEANTBTAgreement on Technical Barriers to TradeHiệp định về hàng rào kỹ thuật đối với thơng mạiSCMSubsidies and Countervailing Measures AgreementHiệp định về các khoản trợ cấp và các biện pháp bù trừNguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tếMục LụcLời mở đầu .1chơng ILý luận chung về hàng rào phi thuế quan .2I- Khái niệm chung về hàng rào phi thuế quan .31- Định nghĩa về hàng rào phi thuế quan 32- Các đặc điểm về hàng rào phi thuế quan 92.1- Các hàng rào phi thuế quan phong phú về hình thức: 92.2- Một hàng rào phi thuế quan có thể đồng thời đáp ứng nhiều mục tiêu với hiệu quả cao .102.3- Hình thức thể hiện của các hàng rào phi thuế quan rất phong phú nên nhiều hàng rào phi thuế quan cha chịu sự điều chỉnh của các qui tắc thơng mại 102.4- Dự đoán việc áp dụng các hàng rào phi thuế quan là rất khó khăn, vì trên thực tế chúng thờng đợc vận dụng trên cơ sở dự đoán chủ quan, đôi khi tùy tiện của nhà chức trách về sản xuất và nhu cầu tiêu thụ trong nớc. 112.5- Không những thế, vì khó dự đoán nên các hàng rào phi thuế quan th-ờng đòi hỏi chi phí quản lí cao và tiêu tốn nhân lực của nhà nớc để duy trì hệ thống điều hành kiểm soát thơng mại bằng các hàng rào phi thuế quan .122.6-Tác động của việc sử dụng các hàng rào phi thuế quan 123- Mục đích sử dụng của các hàng rào phi thuế quan 13II- Xu hớng sử dụng các hàng rào phi thuế quan trong thơng mại quốc tế: 17CHƯƠNG IINội dung chủ yếu về hàng rào phi thuế quan .21I- Các hàng rào phi thuế quan trên thế giới hiện nay: 211- Nhóm biện pháp hạn chế định lợng: .21Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tế1.1- Cấm nhập khẩu .211.2- Hạn ngạch nhập khẩu .221.3- Giấy phép nhập khẩu 232- Nhóm các biện pháp quản lí giá cả 243- Các biện pháp tài chính và tiền tệ .294- Các biện pháp về hành chính - kỹ thuật .324.1. Các biện pháp về hành chính .324.2. Các biện pháp về kỹ thuật .335- Các biện pháp bảo vệ thơng mại tạm thời 356- Các biện pháp khác 37II. Các qui định của Tổ chức thơng mại thế giới (WTO) về các hàng rào phi thuế quan .401- Hành động chống bán phá giá - các thủ tục và nguyên tắc 402- Các hạn chế về trợ cấp và biện pháp bù trừ .423- Sự bảo vệ khẩn cấp chống hàng nhập khẩu - tự bảo vệ .444- Các tiêu chuẩn và qui định kỹ thuật .465- Giấy phép nhập khẩu- các thủ tục rõ ràng 476- Các qui định về định giá hàng hóa của hải quan 477- Các thủ tục giám định hàng hóa trớc khi giao hàng .488- Các qui định về xuất xứ - tìm kiếm sự hoà đồng 489- Các biện pháp đầu t - giảm bớt sự bóp méo thơng mại 49III- Các cam kết trong hiện tại và tơng lai của Việt Nam .501- Thực trạng thực hiện những cam kết của Việt Nam đối với các Tổ chức thơng mại quốc tế 502- Các cam kết của Việt Nam trong hiện tại và tơng lai .512.1- Những cam kết trong ASEAN và AFTA .512.2- Những cam kết trong APEC .552.3- Những hứa hẹn đang đợi: cuộc đàm phán WTO và song phơng 583- Sự khác nhau trong việc qui định hàng rào phi thuế quan của Việt Nam so với WTO và một số nớc trong khu vực .59Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tế3.1- Biện pháp cấm nhập khẩu 59 3.2- Biện pháp cấp giấy phép không tự động .60 3.3- Thủ tục cấp giấy phép nhập khẩu .60 3.4- Biện pháp trợ cấp 603.5- Biện pháp đầu t liên quan đến thơng mại 613.6- Những điểm khác biệt trong quy định về quyền kinh doanh 62Chơng IIIgiải pháp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện các hàng rào phi thuế quan của Việt Nam để phù hợp với xu thế hội nhập kinh tế quốc tế .631- Những thuận lợi 631.1- Khắc phục đợc tình trạng phân biệt đối xử, tạo dựng đợc thế và lực trong thơng mại quốc tế .631.2- Đợc hởng những u đãi thơng mại, tạo dựng môi trờng phát triển kinh tế .641.3- Mở rộng thị trờng thu hút đầu t 641.4- Nâng cao vị thế của đất nớc, góp phần gìn giữ hoà bình chung 642- Những khó khăn .642.1- Về sức cạnh tranh của hàng hóa và dịch vụ .652.2- Việt Nam vẫn còn là nền kinh tế chuyển đổi và một nền kinh tế đang phát triển 662.3- Xây dựng chính sách chủ yếu theo đặc thù Bộ cụ thể 682.4- Những số lợng d thừa các mục tiêu chính sách cho mỗi công cụ chính sách .692.5- Những công cụ chính sách thờng xuyên đợc thay đổi vì các mục đích điều chỉnh .702.6- Ngôn ngữ của các văn bản pháp lý vẫn cha rõ ràng .712.7- Không phải tất cả các văn bản pháp lý đợc thu thập và xuất bản có hệ thống .72Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tế3- Giải pháp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện các hàng rào phi thuế quan của Việt Nam trong xu hớng hội nhập kinh tế quốc tế .733.1- Ban hành danh mục hàng cấm xuất, nhập khẩu một cách công khai, ổn định 733.2- Bãi bỏ biện pháp hạn ngạch áp dụng đối với xuất khẩu và nhập khẩu 743.3- Giảm bớt áp dụng về phụ thu 743.4- Giảm thiểu việc cấp giấy phép xuất nhập khẩu 753.5- Các biện pháp kỹ thuật, kiểm dịch động thực vật 753.6- Tự vệ .763.7- Các biện pháp chống bán phá giá .763.8- Trợ cấp và các biện pháp đối kháng .763.9- Thuế thời vụ 773.10- Hạn ngạch thuế quan 783.11- Tự vệ đặc biệt 783.12- Các biện pháp liên quan tới môi trờng .79Kết luận .79Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tếLời mở đầu1. Tính cấp thiết của đề tàiNgày nay khi mà xu thế mở cửa và hợp tác ngày càng mở rộng thì hoạt động ngoại thơng đóng vai trò vô cùng quan trọng, không thể thiếu trong đời sống kinh tế của các nớc nói chung và Việt Nam nói riêng. Một trong những công cụ để đạt đợc các mục tiêu của chính sách ngoại thơng là dựa vào các biện pháp thuế quan và phi thuế quan. Song trớc nhu cầu tự do hoá thơng mại đang ngày càng trở nên cấp thiết nh hiện nay thì các biện pháp thuế quan dần dần bị loại bỏ. Do đó, tất cả nớc, cả phát triển lẫn đang phát triển đang tích cực nghiên cứu và tìm kiếm các giải pháp để thay thế các biện pháp thuế quan nhằm nhằm bảo hộ sản xuất nội địa. Và giải pháp đó không ngoài các biện pháp phi thuế quan - Một công cụ hữu hiệu để bảo hộ sản xuất trong nớc.ở nớc ta, từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trờng dới sự quản lý của nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa, chính sách thuế quan và phi thuế quan ngày càng có ảnh hởng sâu sắc và đóng vai trò hết sức quan trọng đối với các hoạt động kinh tế, xã hội của đất nớc. Tuy nhiên sau khi gia nhập ASEAN APEC và sắp tới là WTO, Việt Nam đã có nhiều cam kết xóa bỏ các hàng rào thuế quan, nhóm biện pháp mà các nớc coi là gây cản trở đến tự do hóa thơng mại. Do đó, Việt Nam cần nghiên cứu các biện pháp hữu hiệu khác nhằm thay thế các biện pháp thuế quan để bảo hộ ngành sản xuất non trẻ trong nớc.Chính vì những điều phân tích ở trên, đề tài này luôn mang tính thời sự và lôi cuốn đợc sự quan tâm của của nhiều độc giả. Do vậy tôi đã quyết định chọn đề tài này cho bài khóa luận tốt nghiệp của mình.2. Mục đích nghiên cứu- Phân tích các biện pháp phi thuế quan chủ yếu trên thế giới đã và đang đợc các nớc áp dụng nhằm làm rào cản đối với thơng mại quốc tế.- Trình bày và phân tích các cam kết trong hiện tại và tơng lai của Việt Nam và thực trạng thực hiện những cam kết đó.Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp1 Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tế- Trình bày những quy định của Tổ chức thơng mại thế giới về những hàng rào phi thuế quan.- Phân tích những giải pháp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện các hàng rào phi thuế quan của Việt Nam phù hợp với xu hớng hội nhập kinh tế quốc tế.3. Đối tợng và phạm vi nghiên cứu- Đối tợng và phạm vi nghiên cứu của khóa luận là các hàng rào phi thuế quan chủ yếu đợc các nớc trên thế giới hiện nay đang áp dụng làm rào cản đối với thơng mại quốc tế và các giải pháp của Việt Nam trong việc quy định các hàng rào phi thuế quan phù hợp với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.4. Kết cấu của khoá luậnNgoài lời nói đầu và kết luận khóa luận đợc chia làm 3 chơng:Ch ơng I: Lý luận chung về các hàng rào phi thuế quan. Ch ơng II: Nội dung chủ yếu của hàng rào phi thuế quanCh ơng III: Giải pháp nhằm điều chỉnh và hoàn thiện các hàng rào phi thuế quan của Việt Nam phù hợp với xu hớng hội nhập kinh tế quốc tế. Khóa luận đợc hoàn thành đúng thời hạn là nhờ sự giúp đỡ của các thầy cô giáo Khoa kinh tế ngoại thơng, đặc biệt là thầy Nguyễn Hữu Khải đã trực tiếp hớng dẫn giúp đỡ từ khâu thu thập tài liệu đến xử lý và thực hiện đề tài.Do những hạn chế về khả năng của ngời viết cũng nh hạn chế về thời gian và tài liệu nghiên cứu, khóa luận này không thể tránh khỏi những sai sót, khiếm khuyết. Ngời viết rất mong đợc sự chỉ dẫn ân cần của thầy cô, sự góp ý của độc giả và xin chân thành cảm ơn.chơng ILý luận chung về hàng rào phi thuế quanNguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp2 Hàng rào phi thuế quan - các rào cản đối với thơng mại quốc tếI- Khái niệm chung về hàng rào phi thuế quan.1- Định nghĩa về hàng rào phi thuế quan.Để hội nhập vào nền kinh tế thế giới và giao thơng giữa các nớc, giữa các khối thơng mại tự do: EU, NAFTA, AFTA, APEC .Các doanh nghiệp phải vợt qua hai rào cản lớn, đó là:1. Hàng rào thuế quan (custom duties barriers)2. Hàng rào phi thuế quan (non tariff- trade barriers)Đối với hàng rào thuế quan: hiện nay trong thơng mại quốc tế, hàng rào thuế quan giữa các khối kinh tế, giữa các quốc gia ngày càng giảm đi đến tự do hóa thông qua các chính sách về Qui chế tối huệ quốc, chế độ thuế quan u đãi phổ cập, Hiệp định thuế quan u đãi có hiệu lực chung của các khối liên kết kinh tế nh: EU, NAFTA, AFTA, APEC .Đối với hàng rào phi thuế quan: do nhiều nguyên nhân, đặc biệt là do trình độ phát triển kinh tế không đồng đều, các nớc đều duy trì các rào cản th-ơng mại nhằm bảo hộ nền sản xuất nội địa. Bên cạnh biện pháp bảo hộ bằng thuế quan, rất nhiều hàng rào phi thuế quan ra đời. Mức độ cần thiết và lí do sâu sa dẫn đến việc bảo hộ sản xuất nội địa của từng nớc cũng khác nhau, đối tợng bảo hộ cũng khác nhau khiến cho các hàng rào phi thuế quan càng trở nên đa dạng.Một khó khăn cơ bản trong việc xác định và phân tích các hàng rào phi thuế quan là chúng đợc xác định bởi cái mà nó không phải nh thế. OECD (1997) chọn cách định nghĩa:"Các hàng rào phi thuế quan là những biện pháp biên giới nằm ngoài phạm vi thuế quan có thể đợc các quốc gia sử dụng, thông thờng dựa trên cơ sở lựa chọn, nhằm hạn chế nhập khẩu" cho một trong những nghiên cứu của họ.Tơng tự nh vậy, cơ sở dữ liệu của Hệ thống Phân tích và Thông tin Thơng mại (TRAINS) của UNCTAD chủ yếu chỉ tính đến các biện pháp biên giới. Ph-ơng pháp tiếp cận này phần lớn bỏ qua những biện pháp liên quan đến xuất Nguyễn Thị Thu Phơng - F2 - K 37 Khoá Luận Tốt Nghiệp3 . các biện pháp phi thuế quan. Tất cả các hàng rào phi thuế quan đều là các biện pháp phi thuế quan, song không phải tất cả các biện pháp phi thuế quan đều. đáng toàn bộ phạm vi hàng rào phi thuế quan .Các hàng rào phi thuế quan không nên đợc xem nh một sự đồng nghĩa với các biện pháp phi thuế quan, mà nên coi