Chơng I: Lý luận chung kế toán tập hợp chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm doanh nghiệp sản xuất I Những vấn đề chung chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm doanh nghiệp sản xuất Sự cần thiết phải tổ chức kế toán phi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm doanh nghiệp Trong thời đại đâu, doanh nghiệp muốn tồn phát triển đợc phải kế toán chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm Mục đích lớn doanh nghiệp thực tiết kiệm chi phí hạ giá thành sản phẩm, đạt lợi nhuận cao, nâng cao cải thiện đời sống công nhân viên Vì kế toán chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm đợc coi khâu quan trọng công tác kế toán Việc xác định đắn đối tợng tập hợp chi phí phơng pháp tính giá thành thích hợp góp phần định việc xác định chi phí tính giá thành sản phẩm Tập hợp chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm đợc nhà quản lý quan tâm Vì ảnh hởng đến kết sản xuất kinh doanh, lỵi nhn cđa doanh nghiƯp Chi phÝ sản xuất phân loại phân loại chi phí: 2.1 Chi phí sản xuất doanh nghiệp Trong chế độ quản lý doanh thu, chi phí sản xuất tính giá thành sản xuất sản phẩm, dịch vụ doanh nghiệp nhà nớc hành quy định: chi phí hoạt động doanh nghiệp bao gồm chi phí hoạt động kinh doanh chi phí hoạt động khác Theo đó, chi phí sản xuất phận cấu thành chi phí kinh doanh doanh nghiệp hoạt động sản xuất hoạt động dịch vụ Nh vậy, chi phí sản xuất doanh nghiệp biểu tiền toàn hao phí lao động sống lao động vật hoá cần thiết cho trình hoạt động sản xuất kinh doanh mà doanh nghiệp ph¶i bá mét thêi kú kinh doanh nhÊt định Các chi phí phát sinh có tính chất thờng xuyên gắn liền với trình sản xuất sản phẩm nên gọi chi phí sản xuất doanh nghiệp Để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp cần phải có ba yếu tố sau: - T liệu lao động: tất vật mà ngời dùng để tác động vào đối tợng lao động Những t liệu lao động bao gồm: máy móc, thiết bị, nhà xởng tài sản cố định khác - Đối tợng lao động: Là tất vật mà lao động ngời tác động vào để cải biến chúng, làm cho chúng phù hợp với nhu cầu đời sống ngời Nh là: nguyên liệu, vật liệu, nhiên liệu - Sức lao động: lực lao động ngêi, bao gåm toµn bé thĨ lùc vµ trÝ lùc, nhờ ngời hoạt động để tiến hành sản xuất cải vật chất Quá trình sử dụng yếu tố sản xuất đồng thời trình doanh nghiệp chi phí sản xuất tơng ứng, tơng ứng với việc sử dụng tài sản cố định chi phí khấu hao tài sản cố định, sử dụng nhiên liệu, vật liệu chi phí nguyên vật liệu tơng ứng với sử dụng lao động chi phí tiền công, tiền trích BHXH, KPCĐ Trong đơn vị sản xuất chi phí có tính chất sản xuất phát sinh chi phí tính chất sản xuất Do chi phí bỏ để tiến hành hoạt động sản xuất đợc coi chi phí sản xuất Vì chi phí sản xuất doanh nghiệp thờng xuyên phát sinh trình tồn hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Nhng để phục vụ cho quản lý hạch toán kinh doanh chi phí sản xuất phải tính phù hợp theo thời kỳ: hàng tháng, hàng quý, hàng năm phù hợp với kỳ báo cáo 2.2 Phân loại chi phí sản xuất Chi phÝ s¶n xt cđa doanh nghiƯp bao gåm nhiỊu loại có nội dung kinh tế khác nhau, mục đích công dụng trình sản xuất khác Do để đáp ứng yêu cầu quản lý cần thiết phải tiến hành phân loại chi phí sản xuất Việc phân loại chi phí cách cụ thể, rõ ràng giúp cho nhà quản lý doanh nghiệp quản lý cách chặt chẽ, hợp lý chi phí sản xuất Phân loại chi phí sản xuất việc vào tiêu thức định để phân chia chi phí sản xuất thành loại khác nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý theo mục đích định nhà quản lý doanh nghiệp Chi phí sản xuất cấu thành giá thành sản phẩm, lao vụ đợc phân loại theo tiêu thức sau: a.Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố: Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố việc xếp chi phí có tính chÊt néi dung kinh tÕ gièng xÕp vµo mét yếu tố, không phân biệt chi phí phát sinh lĩnh vực nào, đâu Số lợng yếu tố chi phí sản xuất đợc phân chia doanh nghiệp phụ thuộc vào đặc điểm trình sản xuất kinh doanh, đặc điểm sản phẩm sản xuất ra, đặc điểm yêu cầu quản lý trình độ quản lý doanh nghiệp, phụ thuộc vào đặc điểm thời kỳ quy định cụ thể quốc gia Theo chế độ kế toán hành Việt nam quản lý hạch toán chi phí sản xuất doanh nghiệp phải theo dõi đợc chi phí theo yếu tố sau: - Chi phí nguyên vật liệu: bao gồm toàn loại chi phí loại nguyên liệu, vật liƯu phơ, vËt liƯu chÝnh, phơ tïng thay thÕ - Chi phí nhân công: bao gồm toàn số tiền công, tiền lơng phải trả, tiền trích BHXH, BHYT, KPCĐ nhân viên hoạt động sản xuất doanh nghiệp - Chi phí khấu hao tài sản cố định: bao gồm tiền trích khấu hao tài sản sử dụng cho sản xuất doanh nghiệp - Chi phí dịch vơ mua ngoµi: bao gåm toµn bé sè tiỊn doanh nghiệp đà chi trả loại dịch vụ mua từ bên nh tiền điện, tiền nớc phục vụ cho sản xuất doanh nghiệp - Chi phí khác tiền: bao gồm toàn chi phí khác dùng cho hoạt động sản xuất bốn yếu tố chi phí Ngoài ra, tuỳ theo đặc điểm sản xuất, yêu cầu quản lý trình độ quản lý doanh nghiệp phân chia chi phí sản xuất thành yếu tố chi tiết cụ thể Phân loại chi phí sản xuất theo yếu tè cã t¸c dơng cho biÕt néi dung, kÕt cÊu tỷ trọng loại chi phí mà doanh nghiệp đà sử dụng vào trình sản xuất tổng chi phÝ s¶n xt doanh nghiƯp Sè liƯu chi phÝ s¶n xuất theo yếu tố sở để xây dựng dự toán chi phí sản xuất, xác định nhu cầu vốn doanh nghiệp, xây dựng kế hoạch lao động, vật t, tài sảntrong doanh nghiệp Nó sở để phân tích tình hình thực dự toán chi phí sản xuất, cung cấp số liệu để lập thuyết minh báo cáo tài (Phần chi phí sản xuất, kinh doanh theo yếu tố) doanh nghiệp b Phân loại chi phí sản xuất theo khoản mục Theo cách phân loại ngời ta vào mục đích công dụng chi phí sản xuất để phân chia thành khoản mục chi phí Mỗi khoản mục chi phí bao gồm chi phí có mục đích sử dụng, tác dụng trình sản xuất sản phẩm Tơng tự nh cách phân loại chi phí sản xuất theo yếu tố, theo cách phân loại số lợng khoản mục chi phí phụ thuộc vào đặc điểm lĩnh vực kinh doanh, đặc điểm trình sản xuất, đặc điểm sản phẩm doanh nghiệp, đặc điểm yêu cầu quản lý doanh nghiệp Theo cách phân loại chi phí sản xuất đợc chia thành: Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp chi phí nguyên liệu vật liệu, nguyên liệu trực tiếp sử dụng vào sản xuất sản phẩm, lao vụ Chi phí nhân công trực tiếp chi phí tiền lơng, tiền công, loại phụ cấp có tính chất lơng, khoản trích theo lơng (BHXH, BHYT, KPCĐ ), tiền ăn ca phải trả cho công nhân sản xuất trực tiếp Chi phí sản xuất chung chi phí trì máy quản lý phân xởng, tổ đội sản xuất khoản chi phí dùng chung cho hoạt động sản xuất phân xởng, tổ, đội sản xuất, chi phí khấu hao tài sản cố định Thuộc chi phí gồm: + Chi phí nhân công nhân viên quản lý phân xởng, tổ, đội sản xt + Chi phÝ vËt liƯu sư dơng cho nhu cầu sản xuất chung phân xởng, tổ, đội sản xt + Chi phÝ khÊu hao TSC§ dïng phơc vơ cho sản xuất phân xởng, tổ, đội sản xuất + Chi phÝ vỊ c«ng cơ, dơng dïng phơc vụ cho sản xuất phân xởng, tổ, đội sản xuất + Chi phí dịch vụ mua dùng vào sản xuất phân xởng, tổ, đội sản xuất nh: chi phí tiền điện thoại, tiền nớc, tiền điện, tiền thuê sửa chữa TSCĐ, tiền vận chuyển + Các khoản trích trớc đà có thoả thuận quan tài nh: trích trớc sửa chữa TSCĐ + Chi phí tiền khác: Là khoản chi phí khác khoản chi đà nêu phát sinh phân xởng, tổ, đội sản xuất nh: Chi văn phòng phẩm, bảo hộ lao động, công tác phí Tuỳ theo đặc điểm, yêu cầu quản lý doanh nghiệp mà chi phí sản xuất đợc phân chia chi tiết thành khoản mục nhỏ Đối với doanh nghiệp sản xuất nhiều loại sản phẩm hạch toán theo khoản mục chi phí cho loại sản phẩm Phân loại chi phí sản xuất theo công dụng chi phí có tác dụng phục vụ quản lý chi phí sản xuất theo định mức (định mức tiêu hao nhiên, nguyên vật liệu ) theo dự toán chi phí, theo kế hoạch giá thành kế hoạch sử dụng cách phân loại để tập hợp chi phí cấu thành giá thành sản phẩm, lao vụ c Phân loại chi phí sản xuất theo cách tập hợp chi phí cấu thành giá thành sản xuất sản phẩm, lao vụ Theo cách phân loại này, chi phí sản xuất đợc chia thành loại sau: + Chi phí trực tiếp: Là chi phí sản xuất tập hợp trực tiếp cho đối tợng cần tính giá, nh chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công trực tiếp, khấu hao TSCĐ dùng trực tiếp cho trình sản xuất sản phẩm, + Chi phí sản xuất chung: Là chi phí liên quan đến nhiều đối tợng cần tính giá, cần phải tập hợp riêng để định kỳ phân bổ cho đối tợng cần tính giá Cách phân loại có tác dụng lớn nhà quản lý doanh nghiệp, giúp cho nhà quản lý xác định đợc phơng hớng biện pháp để quản lý loại chi phí sản xuất với mục đích tiết kiệm đợc chi phí sản xuất hạ giá thành sản phẩm Cụ thể, chi phí sản xuất trực tiếp chi phí có liên quan trực tiếp đến quy trình công nghệ chế tạo sản phẩm, thiếu chúng sản xuất chế tạo đợc sản phẩm Vì cắt bỏ loại chi phí sản xuất mà phải tìm cách giảm thấp chi phí tiêu hao cho đơn vị sản phẩm cải tiến công nghệ, hợp lý hoá sản xuất, tìm kiếm vật liệu thay thế, chí loại trừ chi phí không cần thiết, tăng cờng quản lý chi phí sản xuất chung theo dự toán, tiêu chuẩn chế độ chi tiêu d Phân loại chi phí sản xuất theo mối quan hệ với sản phẩm công việc, lao vụ sản xuất kỳ Cách phân loại ngời ta dựa vào mức độ biến đổi loại chi phí sản xuất so với mức độ biến động khối lợng sản phẩm, lao vụ sản xuất kỳ để phân chia chi phí sản xuất thành loại khác Phân loại theo cách này, chi phí sản xuất đợc phân chia thành loại sau: - Chi phí khả biến: chi phí có thay đổi lợng tơng quan tỷ lệ thuận với thay đổi khối lợng sản phẩm s¶n xt kú nh: chi phÝ vËt liƯu trùc tiếp, chi phí nhân công trực tiếp - Chi phí cố định: chi phí không thay đổi tỉng sè dï cã sù thay ®ỉi møc ®é hoạt động sản phẩm sản xuất khối lợng sản phẩm, công việc sản xuất kỳ Cách phân loại có tác dụng lớn quản trị doanh nghiệp, phân tích điểm hoà vốn phục vụ cho việc định quản lý cần thiết để hạ giá thành sản xuất sản phẩm tăng hiệu kinh doanh Giá thành sản phẩm phân loại giá thành sản phẩm 3.1 Giá thành sản phẩm Quá trình sản xuất kinh doanh trình doanh ngiệp phải thờng xuyên đầu t loại chi phí khác để đạt mục tiêu đích tạo khối lợng sản phẩm, lao vụ đáp ứng nhu cầu thị trờng đồng thời phải thoả mÃn mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận doanh nghiệp Xuất phát từ mục tiêu nguyên tắc kinh doanh kinh tế thị trờng sản phẩm đợc tạo đợc doanh nghiệp quan tâm tới hiệu mang lại Chỉ tiêu thoả mÃn đợc thông tin mang nội dung giá thành sản phẩm Vậy, giá thành sản phẩm biểu tiền chi phí cấu thành giá khối lợng sản phẩm, lao vụ mà doanh nghiệp đà sản xuất đợc Giá thành sản phẩm tính cho toàn khối lợng sản phẩm gọi tổng giá thành tính cho đơn vị sản phẩm gọi giá thành đơn vị Giá thành sản phẩm tiêu kinh tế tổng hợp, phản ánh chất lợng sản phẩm sản xuất, phản ánh kết sử dụng loại tài sản, vật tvào trình sản xuất, nh giải pháp kinh tế kỹ thuật mà doanh nghiệp đà thực nhằm sản xuất đợc nhiều sản phÈm nhÊt víi chi phÝ lµ tiÕt kiƯm nhÊt vµ giá thành sản phẩm hạ thấp tới mức Ngoài tiêu để tính toán, xác định hiệu kinh tế hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 3.2 Phân loại giá thành sản phẩm Để đáp ứng yêu cầu quản lý hạch toán, giá thành sản phẩm đợc phân chia làm nhiều loại khác nhau, tuỳ theo tiêu thức đợc sử dụng để phân loại mà giá thành sản phẩm đợc phân loại nh sau: a.Phân loại giá thành theo phạm vi tính toán chi phí sản xuất Để tính toán giá thành sản xuất theo cách phân loại này, ngời ta phân chia chi phí sản xuất doanh nghiệp thành hai loại: Chi phí biến đổi chi phí cố định, sau xác định chi phí cho số sản phẩm sản xuất hoàn thành kỳ Theo tiêu thức này, giá thành sản xuất đợc chia làm ba loại: Giá thành sản xuất toàn bộ: Là giá thành sản xuất đợc xác định bao gồm toàn chi phí cố định chi phí biến đổi mà doanh nghiệp đà sử dụng phục vụ cho trình hoạt động sản xuất kinh doanh kỳ Theo phơng pháp toàn chi phí biến đổi chi phí cố định đợc phân bổ hết cho số sản phẩm hoàn thành kỳ, nên phơng pháp đợc gọi phơng pháp định phí toàn Giá thành sản xuất toàn sở chủ yếu để nhà quản lý doanh nghiệp đa định mang tính chiến lợc dài hạn nh: Quyết định ngừng hay tiếp tục sản xuất loại sản phẩm đó, định sản xuất hay mua bán thành phẩm từ bên để tiếp tục sản xuất,Vì giá thành sản xuất toàn sản phẩm có ý nghĩa quan trọng quản trị doanh nghiệp