Đề án môn học LI NểI U Trong tin trỡnh đổi thực Cơng Nghiệp Hóa - Hiện Đại Hóa đất nước hàng năm nhà nước dùng nhiều ngàn tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách nhà nước đầu tư vào nghành lĩnh vực xây dựng phát triển kinh tế xã hội đất nước Việc sử dụng nguồn vốn cách hiệu quả, chống lãng phí, tiêu cực tham nhũng vấn đề Đảng, Nhà nước công dân quan tâm Nhận thức cách đầy đủ, có hệ thống đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước chế quản lý sử dụng vốn đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước đòi hỏi, xúc công tác hoạt động thực tiễn nghành, cấp, đơn vị đăc biệt thời kì đất nước đẩy mạnh hoạt động đầu tư, cải cách tài cơng Để thấy rõ thực trạng sử dụng nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước khoảng thời gian 2001- 2005, việc sử dụng nguồn vốn quan trọng có hiệu định cịn nhiều hạn chế em chọn đề tài: ” Giải pháp sử dụng có hiệu nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước (2006- 2010)” Bài viết gồm ba phần : Chương Cơ sở lý luận chung Chương Đánh giá thực trạng sử dụng nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước (2001- 2005) Chương Kế hoạch phân bổ sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước giải pháp thực (2006- 2010) Em xin chân thành cảm ơn mong đóng góp ý kiến thầy giáo hướng dẫn làm đề án môn học: Phạm Ngọc Linh Để viết em đầy đủ hoàn thin hn Đề án môn học CHNG I C S LÝ LUẬN CHUNG I Khái quát vốn đầu tư Vốn đầu tư Để nguồn tập trung phân phối vốn cho đầu tư phát triển kinh tế đáp ứng nhu cầu chung nhà nước xã hội Nguồn vốn bao gồm nguồn vốn đầu tư nước nguồn vốn đầu tư nước Vai trò vốn đầu tư - Vốn đầu tư số nhân tố sản xuất có tầm quan trọng định hoạt động kinh tế Vốn biểu dạng vật chất giá trị Về mặt vật chất, vốn bao gồm loại máy móc thiết bị, nhà xưởng, nguyên vật liệu, nhiên liệu, thành phẩm, hàng hóa tồn kho loại nhân tố "đầu vào" đồng thời thân lại kết " đầu ra" hoạt động kinh tế Vốn vận động chuyển hóa hình thái vật chất từ hình thái vật chất sang hình thái tiền tệ Vốn tiền tệ "trung gian" cần thiết đảm bảo cho trình tái sản xuất diễn liên tục Trong kinh tế thị trường bên cạnh vốn tồn dạng vật chất, cịn có loại tồn dạng tài sản vơ hình có giá trị như: phát minh sáng chế, nhãn hiệu, lợi cửa hàng - Hoạt động kinh tế, vốn nhân tố thiếu Trong điều kiện nay, vốn có ý nghĩa to lớn Trình độ khoa học cơng nghệ đại địi hỏi khối lượng vốn lớn hoạt động kinh tế, nhờ mà sức sản xuất cải vật chất xã hội tăng lên đáng kể Một nước hạn chế tài nguyên, song kinh tế phát triển mạnh mẽ nhờ có khối lượng vốn lớn với trình độ cơng nghệ đại Ngược lại, đất nước có tài nguyên dồi thiếu vốn, thiếu có sở vật chất - k Đề án môn học thut hin i thỡ khó có điều kiện để khai thác sử dụng nguồn tiềm đất nước Trong điều kiện nhu cầu thiếu vốn khó khăn khơng giải Nhu cầu vốn đáp ứng nhiều nguồn; tự cấp, thu hút nguồn vốn khác thông qua hoạt động hệ thống tài Vấn đề phải biết lựa chọn chiến lược, sách giải pháp hợp lý việc thu hút, huy động sử dụng có hiệu nguồn vốn nước nguồn vốn nước ngồi Kế hoạch hóa vốn đầu tư Kế hoạch hóa việc nhận thức phản ánh tính kế hoạch khách quan kinh tế quốc dân thành hệ thống mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế - xã hội biện pháp, phương tiện thời hạn thực mục tiêu nhằm đạt hiệu cao Kế hoạch hóa vốn đầu tư nội dung cơng tác kế hoạch hóa, q trình xá định mục tiêu hoạt động đầu tư đề xuất giải pháp tốt để đạt mục tiêu với hiệu cao Tác dụng Kế hoạch hóa vốn đầu Kế hoạch hóa vốn đầu tư cho biết mục tiêu phương tiện để đạt mục tiêu đầu tư, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội kinh tế sở Kế hoạch đầu tư phản ánh khả huy động vốn, tình hình bố trí sử dụng vốn kinh tế, nghành, địa phương, theo tiến độ thời gian chương trình dự án Kế hoạch đầu tư cho phép phối hợp hoạt động phận, nghành, linhc vực kinh tế sở Một kế hoạch đầu tư hợp lý có tác dụng giảm bớt thất đầu tư lãng phí Kế hoạch đầu tư góp phần điều chỉnh hạn chế khuyết tật kinh tế thị trường hạn chế xu hướng đầu tư bất hợp lý, điều chỉnh cấu vốn đầu tư theo hướng ngày hợp lý hơn, hạn chế việc phõn húa giu nghốo Đề án môn học K hoch hóa đầu tư sở để nhà quản lý dự báo thay đổi bên bên ngồi nhằm tìm phương thức ứng phó thích hợp II Lý luận chế quản lý đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước Đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước Với vai trò chức kinh tế nhà nước quốc gia sử dụng ngân sách nhà nước đầu tư vào phát triển kinh tế xã hội đất nước Khi nhà nước với tư cách chủ sở hữu dùng nguồn vốn đầu tư ngân sách nhà nước đầu tư vào ngành, lĩnh vực phát triển kinh tế xã hội Phần chi gọi chi đầu tư từ phát triển Trong kinh tế thị trường định hướng XHCN nước ta, phần chi có ý nghĩa quan trọng đặc biệt đời sống kinh tế, tạo sở để kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo Chi đầu tư phát triển ngân sách nhà nước trình nhà nước sử dụng phần vốn tiền tệ tạo lập thông qua hoạt động thu ngân sách nhà nước để đầu tư xây dựng sở hạ tầng kinh tế - xã hội, đầu tư phát triển sản xuất để dự trữ vật tư hàng hoá nhà nước nhằm đảm bảo thực mục tiêu ổn định tăng trưởng kinh tế Các khoản chi đầu tư phát triển tạo sở vật chất kỹ thuật kinh tế, nâng cao trí thức người, tạo nhiều cải vật chất cho xã hội Các khoản chi có tác dụng làm cho kinh tế tăng trưởng (tăng trưởng GDP) Trên ý nghĩa người ta cịn gọi khoản chi chi cho tích luỹ Vì quốc gia nào, nhà nước phải coi trọng có sách đắn để thực đầu tư phát triển có giải pháp quản lý có hiệu Thực chất chi đầu tư phát triển từ nguồn ngân sách nhà nước khoản chi để đầu tư xây dựng (đầu tư xây dựng cơng trình kết cấu hạ tầng, cơng trình thuộc sở vật chất doanh nghiệp nhà nước…) thông qua phương thức cấp phát tín dụng Nhà nước, cấp phát, bổ sung vốn lưu động cho doanh nghiệp nhà nước, dự chữ vật tư, thiết bị hàng hố chiến lược Nhà nước phịng kinh t gp Đề án môn học nhng bin c thiên tai, dịch hoạ đảm bảo cho sản xuất phát triển ổn định đời sống nhân dân bình thường Trong khoản chi chi đầu tư xây dựng khoản chi lớn nhất, chủ yếu có nội dung quản lý phức tạp chi đầu tư phát triển Chi đầu tư xây dựng ngân sách nhà nước việc sử dụng phần vốn tiền tệ tập trung vào ngân sách nhà nước nhằm thực tái sản xuất đơn, tái sản xuất mở rộng tài sản cố định, bước tăng cường hoàn thiện sở vật chất ký thuật cho kinh tế xã hội Nguyên tắc quản lý đầu tư nguồn vốn ngân sách nhà nước Vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước có ý nghĩa đặc biệt quan trọng Nguồn vố tài sản dân mà nhà nước mgười đại diện chủ sở hữu Do việc quản lý vốn đầu tư ngân sách nhà nước phải tuân thủ nguyên tác sau đây: 2.1 Tập trung thống sở mở rộng dân chủ Tập trung thống tuân thủ nghiêm chỉnh nguyên tắc quy trình quản lý ngân sách nhà nước Quyết định chi quan nhà nước cấp thống quy định Các định mức chi phí, chế độ cấp phát, tốn, hồn trả… phải thống theo quy định Nhà nước Dân chủ thể qua việc sở tự chủ có sáng kiến đề xuất dự án theo chiến lược, kế hoạch phát triền kinh tế xã hội đơn vị, đa phương Dân chủ kiểm tra, theo dõi, thực dự án Dân chủ phát tiêu cực cá nhân, tập thể có liên quan việc sử dụng nguồn vố từ ngân sách nhà nước Đây điều có ý nghĩa trị, xã hội vơ to lớn 2.2 Công khai Công khai nguyên tác quán triệt tất khâu chế quản lý vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước Nó c th hin: Đề án môn học - Cụng khai cơng trình, dự án thụ hưởng cốn ngân sách nhà nước Tất nhiên không kể dự án liên quan đến an ninh quốc gia Công khai đảm bảo chế “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” quản lý Có hai phương thức cơng khai: Phương thức cơng khai trước: Theo sáng kiến, đề xuất dự án công khai cho dân biết trước quan nhà nước công khai thăm dò ý cồn dân Phương tức đảm bảo cho công dân tham gia với Nhà nước việc định sử dụng vốn ngân sách nhà nước Phương thức công khai sau, theo phương thức này, sáng kiến đề xuất dự án đầu tư quan quản lý nhà nước phê duyệt định Sau cơng khai cho dân biết Nó có tác dụng đảm bảo cho dân biết vốn ngân sách nhà nước chi vào đâu, làm gì, thời gian thực Qua dân tham gia vào trình tham gia thực dự án Mỗi phương thức cơng khai có ưu điểm hạn chế định Việc lựa chọn, áp dụng hình thức cơng khai phù hợp, phụ thuộc vào nhiều yếu tố tầm quan trọng dự án, trình độ dân trí, ảnh hưởng dự án đến phát triển kinh tế xã hội đời sống dân… 2.3 Triệt để Vốn đầu tư Nhà nước cần phát huy hiệu Muốn việc đầu tư phải liên tục, không đứt quãng Điều có ý nghĩa tiến độ cấp phát vốn phải phù hợp với tiến độ thi công thực đầu tư Thực nguyên tắc quản lý vốn ngân sách nhà nước phải chống: - Cơng trình chờ vốn Gây khó khăn cho đơn vị thi công Hiệu vốn chậm phát huy tác dụng - Vốn chờ cơng trình Thi cơng chậm khơng tiến độ, vốn ứ đọng Đây tượng xẩy phổ biến nước ta 2.4 Dứt im Đề án môn học Nguyờn tc dt im đòi hỏi việc cấp phát vốn phải thực dứt điểm cơng trình, dự án Điều cho phép cơng trình nhanh chóng đưa vào sử dụng khai thác vốn nhà nước nhanh chóng phát huy hiệu phát triển kinh tế xã hội Thực nguyên tắc cần chống khuynh hướng: - Cấp phát bình quân Nghĩa vốn cấp phát bình quân, chia cho dự án Do dự án dở dang, thiếu vốn, không dứt điểm Ở nước phát triển thường vi phạm nguyên tắc Với lượng vốn có hạn, số lượng dự án lớn Do thường cấp phát bình quân Dẫn đến dự án khơng hồn thành dứt điểm, dở dang Cơng trình chờ vốn, cơng nhân chờ vốn khơng có việc làm - Cấp phát nhỏ giọt Lượng vốn cấp không phù hợp với tiến độ thi cơng, với quy mơ dự án Nó ảnh hưởng đến trình sử dụng vốn nhà nước 2.5 Tập trung trọng tâm, trọng điểm Vốn đầu tư tư ngân sách nhà nước cần có tập trung ưu tiên cho cơng trình, dự án, trọng tâm, trọng điểm Nhà nước Theo nguyên tắc này, Nhà nước cần có tiêu thức cụ thể để xếp thứ tự ưu tiên cho dự án đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước Việc xếp thứ tự ưu tiên phụ thuộc vào yêu cầu, điều kiện mục tiêu phát triênt kinh tế xã hội đất nước thời kỳ Điều có ý nghĩa trị, kinh tế xã hội lớn cần có quan tâm thoả đáng quản lý vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước Nội dung chủ yếu chế quản lý đầu từ nguồn vốn ngân sách nhà nước Đầu tư nói chung đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước thực theo dự án đầu tư Sự vận động nguồn vố ngân sách nhà nước trình đầu tư thực theo sơ đồ sau õy Đề án môn học Nh nc: Cp phỏt vốn Chủ đầu tư: Cơ quan thụ hưởng cốn đầu tư (chủ dự án) Đơn vị thi công: Đơn vị thực đầu tư (sử dụng nguồn vốn thực dự án đầu tư) Đơn vị tiếp nhận quản lý khai thác dự án Sơ đồ cho thấy, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước vận động qua giai đoạn: 3.1 Nhà nước xét duyệt định cấp phát vốn cho dự án đầu tư Trong giai đoạn chế quản lý vốn thực theo hai khâu quan trọng Một là: Trong khâu thẩm định, xét duyệt định đầu tư theo dự án Vốn ngân sách nhà nước cấp cho dự án, cơng trình phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế xã hội đất nước Nhà nước quy định dự án thuộc nhóm sau hưởng thụ nguồn vốn ngân sách nhà nước: * Các dự án thuộc kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội khơng có khả thu hồi vốn trực thuộc lĩnh vực: - Cơ sở hạ tầng kinh tế: dự án giao thông, thuỷ lợi… (trừ trường hợp có định khác Chính phủ) - Trồng rừng đầu nguồn, rừng phịng hộ, quc gia, khu bo tn thiờn nhiờn Đề án m«n häc - Các trạm, trại thú y, động thực vật, nghiên cứu giống cải tạo giống - Các dự án xây dựng cơng trình văn hố, xã hội, thể dục - thể thao, phúc lợi công cộng - Dự án quản lý nhà nước, khoa học - kỹ thuật - Dự án bảo vệ môi trường sinh thái khu vực, vùng lãnh thổ - Dự án an ninh quốc phòng * Các dự án doanh nghiệp nhà nước hoạt động cơng ích, góp vốn cổ phần liên doanh nguồn vốn đầu tư xây dựng Nhà nước vào doanh nghiệp thuộc lĩnh vực cần thiết, có tham gia Nhà nước theo quy định pháp luật * Dự án số doanh nghiệp thuộc lĩnh vực then chốt kinh tế quốc dân Chính phủ * Các dự án quy hoạch ngành lãnh thổ, quy hoạch xây dựng đô thị, nông thôn Những dự án phải thể kế hoạch kinh tế quốc dân hàng năm Để dược xét duyệt nhà nước cấp vốn, dự án phảI tuân thủ quy trình kế hoạch hố ngân sách nhà nước theo quy định Luật Ngân sách nhà nước Thông tư số 63/TC – ĐTPT ngày 2-11-1996 Bộ Tài hướng dẫn việc quản lý, cấp phát vốn đầu tư xây dựng thuộc nguồn vốn ngân sách nhà nước Hai là: Cơ chế cấp phát vốn cho dự án Nhà nước quy định chi tiết việc cấp phát vốn cho dự án đầu tư tiến hành thực dự án - Quy định đối tượng, điều kiện cấp phát vốn tạm ứng, mức vốn tạm ứng thu hồi tạm ứng - Quy định cấp phát theo khối lượng cơng việc hồn thành - Quy định chế độ báo cáo, toán kiểm tra, xử lý vi phạm Ba là: Quy trình cấp phát c thc hin: Đề án môn học - Theo kế hoạch Nhà nước cấp phát vốn cho chủ đầu tư Tuy nhiên số lượng vốn ghi tên cho chủ đầu tư nằm quan quản lý đầu tư Nhà nước (Tổng Cục Đầu tư phát triển Bộ Tài Cục Đầu tư phát triển địa phương) - Cơ quan quản lý đầu tư phát triển vào báo cáo tốn đơn vị thi cơng chủ đầu tư phê duyệt xã nhận để chuyển số vốn phù hợp cho đơn vị thi công theo đề nghị chủ đầu tư - Đây có phối hợp quan quản lý đầu tư chủ đầu tư việc cấp phát vốn cho việc thực dự án đầu tư Nhằm đảm bảo tiến đội thi công liên tục, không thiếu vốn không bị ứ đọng vốn, việc giám sát, kiểm tra, theo dõi thi cơng để cấp phát vốn phù hợp có via trò đặc biệt quản lý vốn đầu tư ngân sách nhà nước 3.2 Quá trình tổ chức đấu thầu lựa chọn đơn vị thi công Đấu thầu lựa chọn đơn vị thực dự án thực thưo quy chế đấu thầu quy định Nghị định số 43/CP ngày 16-7-1996của Chính phủ Trong đấu thầu, điều quan trọng có kiểm tra, giám sát chặt ché chống tiêu cực, gian lận đấu thầu Hâụ quản dẫn đến tham nhũng tiêu cực tài chính, gâu thất tài sản, nguồn vốn nhà nước 3.3 Cơng tác kiển tra q trình sử dụng vốn đầu tư Trong chế qủn lý vốn đầu tư, công tác quan trọng bảo đảm chất lượng cơng trình, hiệu hiệu lực vốn đầu tư Ở cân thực hiện: - Giám sát, kiểm tra, theo dõi q trình thi cơng nhằm bảo đảm chất lượng cơng trình phù hợp với vốn cấp phát - Kiểm tra đánh giá chất lượng cơng trình, hiệu vốn đầu tư sau kết thúc đầu tư, tổ chức khai thác công trình Khâu thường bị bỏ qua Coi cơng trình thực tốn xong Đây bất cập lớn qủn lý đầu tư xây dựng nước ta 3.4 Tổ chức quản lý vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước