CHƯƠNG I CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM 1.1 Đặc điểm tổ chức sản xuất ngành sản xuất công nghiệp : Trong kinh tế đa dạng kinh doanh sản xuất mà doanh nghiệp tìm cho phương thức sản xuất phù hợp với quy mơ trình độ quản lý Do việc tốt chức sản xuất doanh nghiệp mang tính đặc thù cao, chúng có chung đặc điểm cụ thể sau: Sản phẩm sản xuất mang tính đồng loạt, quy mơ sản xuất lớn với nhiều quy trình cơng nghệ phức tạp Đối tượng hạch tốn chi phí cụ thể loại sản phẩm, nhóm sản phẩm loại,chi tiết,bộ phận sản phẩm,phân xưởng,bộ phận, giai đoạn công nghệ, đơn đặt hàng Sản phẩm sản xuất theo nhu cầu thị trường với số lượng lớn, theo giá bán phù hợp với điều kiện sản xuất tính chất hàng hoá thường thể rõ qua giá sản phẩm Số lượng sản phẩm bán tuỳ thuộc vào chất lượng, uy tín sản phẩm thị trường doanh nghiệp phải thưịng xun cải tiến mẫu mã sản phẩm cho phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng,nâng cao chất lượng sản phẩm,luôn đổi trang thiết bị,quản lý tốt khâu sản xuất nhằm giảm chi phí hạ giá thành.Đối với doanh nghiệp sản xuất,việc hạ giá thành sản phẩm đường để tăng doanh lợi,nó tiền đề để hạ giá bán,tăng sức cạnh tranh doanh nghiệp thị trường,kể ngồi nước,góp phần cải thiện đời sống vật chất,tinh thần cho người lao động 1.2 Khái niệm chi phí sản xuất cách phân loại chi phí sản xuất chủ yếu: 1.2.1 Khái niệm chi phí sản xuất : Theo nhà nghiên cứu kinh tế giới: “ Mọi hoạt động người mà tạo thu nhập hoạt động sản xuất”, sản xuất quốc gia bao gồm ngành sản xuất sản phẩm vật chất ngành sản xuất sản phẩm dịch vụ Trong trình hoạt động sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp phải khai thác sử dụng nguồn lao động, vật tư, tài sản, tiền vốn để thực việc sản xuất, chế tạo sản phẩm, cung cấp dịch vụ, lao vụ Trong trình doanh nghiệp phải khai thác, bỏ hao phí lao động sống lao động vật hố cho hoạt động kinh doanh mình, chi phí bỏ cho hoạt động sản xuất kinh doanh gọi chi phí sản xuất Chi phí sản xuất biểu tiền tồn hao phí lao động sống, lao động vật hoá chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp chi để tién hành hoạt động sản xuất kinh doanh thời kỳ Từ khái niệm phí sản xuất bao gồm đặc điểm : - Chúng hao phí vè lao động mà doanh nghiệp phải bỏ trình sản xuất - Chi phí sản xuất ln gắn liền với thời kỳ phát sinh chi phí, chi phí sản xuất sản phẩm hoàn thành, sản phẩm dở dang đầu kỳ cuối kỳ,sản phẩm hỏng 1.2.2 Các cách phân loại sản xuất: Trong doanh nghiệp, chi phí sản xuất bao gồm nhiều loại có tính chất kinh tế, mục đích sử dụng, cơng dụng q trình sản xuất khác Vì để phục vụ cho cơng tác quản lý nói chung kế tốn nói riêng cần phải phân loại chi phí sản xuất theo tiêu thức thích hợp Dưới em xin đề cập số cách phân loại chủ yếu chi phí sản xuất doanh nghiệp 1.2.2.1 Phân loại chi phí sản xuát theo tính chất kinh doanh (Yếu tố chi phí) Theo cách phân loại này, chi phí có nội dung, tính chất kinh tế ban đầu giống xếp vào yếu tố chi phí, khơng phân biệt chi phí phát sinh đâu dùng vào mục Căn vào tiêu thức trên, chi phí sản xuất phân chia thành năm yếu tố sau: - Chi phí nguyên liêu, vật liệu: Bao gồm toàn giá trị loại nguyên liệu, vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu,phụ tùng thay thế, công cụ dụng cụ xuất dùng cho sản xuất kinh doanh kỳ báo cáo - Chi phí nhân cơng: bao gồm tồn chi phí phải trả cho người lao động (thường xuyen hay tạm thời) tiền lương, tiền công, khoản phụ cấp trợ cấp có tính chất lương kỳ báo cáo, khoản trích theo lương (KPCĐ, BHXH,BGYT) - Chi phí khấu hao TSCĐ: Bao gồm chi phí khấu hao tồn TSCĐ doanh nghiệp dùng cho sản xuất kinh doanh kỳ báo cáo - Chi phí dịch vụ mua ngồi: Bao gồm chi phí nhận cung cấp dịch vụ từ đơn vị khác phục vụ hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp kỳ báo cáo như: điện, nước, điện thoại, vệ sinh dịch vụ khác - Chi phí tiền khác: Bao gồm chi phí sản xuất kinh doanh chưa phản ánh tiêu trên, chi tiền kỳ báo cáo như: tiếp khách, hội họp, thuê quảng cáo Tác dụng cách phân loại chi phí sản xuất theo nội dung, tính chất kinh tế sau: - Trong phạm vi quản lý vi mô: Phục vụ quản lý chi phí sản xuất, phân tích đánh giá tình hình thực hiên dự tốn chi phí sản xuất, làm để lập báo cáo chi phí sản xuất theo yếu tố, lập kế hoạch dự trữ vật tư, kế hoạch tiền mặt, kế hoạch sử dụng lao động kỳ kế hoạch - Trong phạm vi quản lý vĩ mơ: Cung cấp tài liêu để tính tốn thu nhập quốc dân có tách biệt hao phí lao động vật hố hao phí lao động sống 1.2.2.2 Phân loại chi phí sản xuất theo cơng dụng kinh tế chi phí (Khoản mục chi phí) Theo cách phân loại này, chi phí sản xuất có mục đích, cơng dụng xếp vào khoản mục chi phí khơng phân biệt nội dung kinh tế chi phí Tồn chi phí sản xuất chia thành ba khoản mục sau: - Khoản mục chi phí nguyên liẹu, vật liệu trực tiếp: Bao gồm chi phí nguyên liệu chính, vật liệu phụ sử dụng trực tiếp cho sản xuất sản phẩm - Khoản mục chi phí nhân cơng trực tiếp: Bao gồm khoản phải trả cho người lao động trực tiếp sản xuất sản phẩm, dịch vụ như: lương, khoản phụ cấp lương, tiền ăn ca khoản trích theo lương (KPCĐ, BHXH, BHYT) - Khoản mục chi phí sản xuất chung: chi phí dùng vào việc quản lý phục vụ sản xuất chung phận sản xuất (phân xưởng, đội, trại sản xuất ) bao gồm nội dung kinh tế sau:  Chi phí nhân viên phân xưởng: Gồm khoản tiền lương, khoản phụ cấp, khoản trích theo lương, tiền ăn ca nhân viên quản lý phan xưởng, đội, phận sản xuất  Chi phí vật liệu: Gồm chi phí vật liệu dùng chung cho phân xưởng vật liệu dùng để sửa chữa TSCĐ, vật liệu dùng cho nhu cầu quản lý phân xưởng  Chi phí dụng cụ sản xuất: Gồm chi phí cơng cụ dụng cụ sản xuất dùng cho hoạt động quản lý phân xưởng như: khuôn mẫu,dụng cụ gá lắp,dụng cụ cầm tay,dụng cụ bảo hộ lao động  Chi phí khấu hao TSCĐ: Bao gồm tồn tiền trích khấu hao TSCĐ sử dụng phân xưởng như: máy móc thiết bị sản xuất,phương tiện vận tải,truyền dẫn,nhà xưởng  Chi phí dịch vụ mua ngồi:Gồm chi phí dịch vụ mua ngồi phục vụ cho hoạt động phân xưởng,bộ phận sản xuất như: chi phí sửa chữa TSCĐ th ngồi,chi phí điện nước,điện thoại,các khoản chi mua sử dụng tài liệu kỹ thuật,bằng sáng chế,giấy phép chuyển giao công nghệ,nhãn hiệu thương mại khơng thuộc TSCĐ  Chi phí tiền khác: Gồm chi phí tiền ngồi chi phí kể phục vụ cho hoạt động phân xưởng Cách phân loại có tác dụng phục vụ cho việc quản lý chi phí sản xuất theo định mức,cung cấp số liệu cho cơng tác tính tốn,tính giá thành sản phẩm,phân tích tình hình thực kế hoạch giá thành sản phẩm,làm tài liệu để lập định mức chi phí sản xuất lập kế hoạc giá thành sản phẩm cho kỳ sau 1.2.2.3 Phân loại chi phí sản xuất theo quan hệ với quan hệ sản lượng sản phẩm sản xuất Theo cách phân loại này,tồn chi phí sản xuất chia làm hai loại: - Chi phí biến đổi ( Biến phí ): Là chi phí có thay đổi lượng tương quan tỉ lệ thuận với thay đổi khối lượng sản phẩm kỳ chi phí nguyên liệu vật liệu trực tiếp,chi phí nhân cơng trực tiếp - Chi phí cố định ( Định phí ): Là chi phí khơng thay đổi tổng số có thay đổi khối lượng sản phẩm sản xuất mứ độ định chi phí khấu hao TSCĐ theo phương pháp bình qn,chi phí thắp sáng Cách phân loại có tác dụng lớn cơng tác quản trị kinh doanh,phân tích điểm hồ vốn phục vụ cho việc định quản lý cần thiết để hạ giá thành sản phẩm,tăng hiệu quản kinh doanh 1.3 Ý nghĩa công tác quản lý chi phí sản xuất q trình hoạt động sản xuất kinh doanh Trong kinh tế thị trường,cạnh tranh tất yếu.Vì doanh nghiệp sản xuất muốn tồn phát triển phải biết nắm bắt mặt tích cực quy luật quy luật cạnh tranh,quy luật cung cầu quy luật giá trị tức sản phẩm doang nghiệp sản xuất phải có chất lượng tốt,phù hợp với nhu cầu thị trường đặc biệt giá hợp lý.Muốn thoả mãn điều doanh nghiệp cần phải trọng nhiều cơng tác quản lý chi phí sản xuất mang ý nghĩa quan trọng sau: Chí phí sản xuất kỳ để tính giá thành sản phẩm,dịch vụ hồn thành,sự tiết kiệm lãng phí chi phí sản xuất có ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm Nếu quản lý tốt chi phí sản xuất trình sản xuất làm cho giá thành sản phẩm hạ,doanh nghiệp tiết kiệm vốn lưu động sản xuất,tăng lợi nhuận,tăng doanh thu,đáp ứng nhu cầu giá cho người tiêu dùng Quản lý chi phí sản xuất tốt sở dự tính giá thành kế hoạch cho sản phẩm kỳ sau tốt 1.4 Giá thành sản phẩm,phân loại giá thành sản phẩm 1.4.1 Khái niệm giá thành sản phẩm Kết hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp sản xuất hoàn thành sản phẩm,cung cấp dịch vụ cho khách hàng,đáp ứng nhu cầu sản xuất,tiêu dùng xã hội.Chi phí bỏ sản xuất sản phẩm,cung cấp dịch vụ hoàn thành gọi giá thành Giá thành sản xuất sản phẩm, dịch vụ chi phí sản xuất tính cho khối lượng đơn vị sản phẩm,công việc,lao vụ doanh nghiệp sản xuất hồn thành Cơng thức tính giá thành sản phẩm: Giá thành sản xuất sản Trị giá sản = phẩm dở dang phẩm đầu kỳ Chi phí sản + xuất phát - sinh kỳ Trị giá sản phẩm dở dang cuối kỳ Từ khái niệm giá thành mang đặc điểm sau: - Giá thành sản phẩm tiêu kinh tế tổng hợp,phản ánh chất lượng sản phẩm,là quan trọng để xác định giá bán xác định hiệu kinh tế hoạt động sản xuất - Cũng chi phí,giá thành hao phí lao động mà doanh nghiệp bỏ trình hoạt động sản xuất kinh doanh - Tuy nhiên giá thành sản phẩm khơng liên quan đến chi phí sản xuất sản phẩm,sản phẩm dở dang sản phẩm hỏng.Nhưng lại liên quan đến chi phí sản xuất sản phẩm dở dang kỳ trước chuyển sang 1.4.2 Phân loại giá thành sản phẩm 1.4.2.1 Phân loại giá thành sản phẩm theo thời gian sở số liệu tính giá thành Theo cách phân loại này,giá thành sản phảm chia làm ba loại: - Giá thành kế hoạch: Là giá thành sản phẩm tính sở chi phí sản xuất kế hoạch sản lượng kế hoạch.Giá thành kế hoạch phận kế hoạch xác định trước tiến hành sản xuất Giá thành kế hoạch mục tiêu phấn đấu doanh nghiệp,là để phân tích tình hình thực kế hoạch giá thành - Giá thành định mức: Là giá thành sản phẩm tính sở định mức chi phí sản xuất hành tính cho đơn vị sản phẩm.Việc tính giá thành định mức thực trước tiến hành tính cho đơn vị sản phẩm.Việc tính giá thành định mức tiến hành trước sản xuất,chế tạo sản phẩm Giá thành định mức công cụ quản lý định mức doanh nghiệp,là thước đo xác để đánh giá đắn giải pháp kinh tế,kỹ thuật mà doanh nghiệp thực trình sản xuất nhằm nâng cao hiệu sản xuất kinh doanh - Giá thành thực tế: Là giá thành sản phẩm tính sở số liệu chi phí sản xuất thực tế phát sinh kỳ sản lượng sản phẩm thực tế sản xuất kỳ.giá thành thực tế tính sau kết thúc q trình sản xuất sản phẩm Giá thành thực tế tiêu kinh tế tổng hợp để xác định hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp 1.4.2.2 Phân loại giá thành theo phạm vi tính tốn Theo cách phân loại giá thành sản phẩm chia thành ba loại: - Giá thành sản xuất ( hay gọi giá thành cơng xưởng ): Bao gồm chi phí ngun liệu,vật liệu trực tiếp,chi phí nhân cơng trực tiếp,chi phí sản xuất chung tính cho sản phẩm,cơng việc,lao vụ hồn thành Giá thành sản xuất sử dụng để ghi sổ kế toán thành phẩm nhập kho giao cho khách hàng để doanh nghiệp tính giá vốn hàng bán,tính lãi gộp - Giá thành tồn bộ: Bao gồm giá thành sản xuất chi phí bán hàng,chi phí quản lý doanh nghiệp tính cho sản phẩm bán Giá thành toàn sản phẩm để xác định kết hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Giá thành toàn = Giá thành sản xuất + Chi phí bán hàng + Chi phí quản lý doanh ngiệp 1.5 Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất,dối tượng tính giá thành sản phẩm 1.5.1 Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất Khái niệm chi phí sản xuất: Là biểu tiền tồn hao phí lao động sống,lao động vật hố chi phí cần thiết khác mà doanh nghiệp chi để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh thời kỳ Đối tượng tập hợp chi phí sản xuất phạm vi,giới hạn mà chi phí sản xuất cần phải tập hợp nhằm để kiểm tra,giám sát chi phí sản xuất phục vụ cơng tác tính giá thành sản phẩm Thực chất việc xác định đối tượng tập hợp chi phí sản xuất xác định nơi phát sinh chi phí đối tượng chịu chi phí Căn để xác định đối tượng kế tốn tập hợp chi phí sản xuất: - Đặc điểm công dụng chi phía q trình sản xuất - Đặc điểm cấu tổ chức sản xuất doanh nghiệp - Quy trình cơng nghẹ sản xuất chế tạo sản phẩm - Đặc điểm sản phẩm ( đặc tính kỹ thuật,đặc điểm sử dụng,đặc điểm thương phẩm ) - Yêu cầu trình độ quản lý sản xuất kinh doanh Đối tượng với ngành cơng nghiệp,đối tượng tập hợp chi phí sản xuất loại sản phẩm,dịch vụ,nhóm sản phẩm loại,chi tiết,bộ phận sản phẩm,phân xưởng,bộ phận,giai đoạn cơng nghệ,đơn đặt hàng 1.5.2 Đối tượng tính giá thành sản phẩm Khái niệm giá thành sản phẩm: Là chi phí sản xuất tính cho khối lượng đơn vị sản phẩm,công việc,lao vụ doanh nghiệp sản xuất hồn thành Đối tượng tính giá thành sản phẩm: Là loại sản phẩm,dịch vu doanh nghiệp sản xuất ra,Cần phải tính tổng giá thành,và giá thành đơn vị.Xác định đối tượng tính giá thành cơng việc cần thiết để kế tốn tổ chức bảng tính giá thành,lựa chọn phương pháp tính giá thành thích hợp tiến hành tính giá thành Căn để xác định đối tượng tính giá thành sản phẩm: Là đặc điểm tổ chức sản xuất,quy trình cơng nghệ sản xuất sản phẩm,yêu cầu trình độ quản lý doanh nghiệp - Xét mặt tổ chức:  Nếu tổ chức sản xuất đơn ( xí nghiệp đóng tàu,cơng ty xây dựng ) tưng sản phẩm,từng cơng việc đối tượng tính giá thành sản phẩm  Nếu tổ chức sản xuất hàng loạt sản xuất theo đơn đạt hàng đối tượng tính giá thành loại sản phẩm đơn đặt hàng  Nếu tổ chức sản xuất nhiều loại sản phẩm,khối lượng sản xuất lớn ( dệt vải,bánh kẹo ) loại sản phẩm đối tượng tính giá thành - Xét mặt quy trình cơng nghệ sản xuất:  Nếu quy trình cơng nghệ sản xuất giản đơn đối tượng tính giá thành thành phẩm hồn thành cuối quy trình cơng nghệ sản xuất sản phẩm  Nếu quy trình cơng nghệ sản xuất phức tạp,kiểu liên tục đối tượng tính giá thành thành phẩm hồn thành nưa thành phẩm tự chế biến  Nếu quy trình cơng nghệ sản xuất phức tạp kiêu song song đối tượng tính giá thành phận,chi tiết sản phẩm sản phẩm lắp ráp hoàn chỉnh 1.6 Nhiệm vụ kế tốn chi phí sản xuất tính giá thành sản phẩm