1 Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng LI NĨI ĐẦU Tính cấp thiết đề tài Trong năm gần đây, tình hình kinh tế xã hội đất nước có nhiều chuyển biến tích cực Mọi mặt đời sống xã hội cải thiện đáng kể Vì doanh nghiệp Việt Nam đứng trước hội thách thức đòi hỏi phải có nỗ lực lớn để tồn phát triển Cùng với lĩnh vực hoạt động khác hoạt động Ngân hàng góp phần khơng nhỏ vào phát triển chung đất nước Cũng xu ngành Ngân hàng Việt Nam nói chung chi nhánh NHNo&PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh nói riêng đứng trước hội thách thức Mặt khác, thân Ngân hàng nước có cạnh tranh liệt với nên gây nhiều khó khăn hoạt động kinh doanh tiền tệ, buộc Ngân hàng phải nới lỏng điều kiện cho vay lãi suất cho vay tạo nhiều nguy tiềm ẩn rủi ro hoạt động kinh doanh nói chung hoạt động tín dụng nói riêng NHNo&PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh phải cạnh tranh trực tiếp với Ngân hàng nước Ngân hàng giới với trình độ kĩ thuật đại, lực vượt trội Bên cạnh đó, trình hội nhập mở nhiều hội cho NHNo & PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh tiếp tục chương trình tái cấu tồn diện tổ chức hoạt động, hướng Ngân hàng hoạt động an tồn, hiệu Đối với Ngân hàng có 90% cho vay kinh tế hộ điều khẳng định hộ nông nghiệp nông dân chủ yếu Thị xã Chí Linh, việc phát triển sản xuất nơng nghiệp chiếm giữ vai trị quan trọng việc nâng cao chất lượng cho vay hộ sản xuất Hoạt động kinh doanh chế thị trường doanh nghiệp nói chung Ngân hàng thương mại nói riêng phải chấp nhận rủi ro, rủi ro tồn ý muốn người, thường gây hiệu khó lường hoạt động kinh doanh, Ngân hàng đặc biệt rủi ro tín dụng Vì vậy, việc phịng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng thực cần SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng thit v cú ý nghĩa ln đề tài nóng hổi Ngân hàng thương mại Việt Nam thời kỳ Nhận thức điều đó, với mong muốn sử dụng kiến thức học trường Học Viện Ngân Hàng, từ thực tiễn trình thực tập Ngân hàng em lựa chọn đề tài: “Giải pháp phòng ngừa hạn chế rủi ro cho vay hộ sản xuất NHNo & PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh”, làm đề tài tốt nghiệp Đây vấn đề rộng lớn, phức tạp khuôn khổ viết tập trung vào vấn đề phân tích thực trạng nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Đại Tân Từ đưa số giải pháp kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung NHNo&PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh nói rỉêng Mục đích nghiên cứu khóa luận Trên sở nghiên cứu vấn đề lý luận rủi ro tín dụng hoạt động kinh doanh Ngân hàng thương mại từ nhằm: - Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Đại Tân Những mặt đạt được, chưa đạt Nguyên nhân tồn tại, biện pháp thực nhằm phịng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Đại Tân - Một số giải pháp phịng ngừa hạn chế rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Đại Tân Đối tượng phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu khóa luận: rủi ro tín dụng Phạm vi nghiên cứu khóa luận: Tập trung nghiên cứu đến hoạt động tín dụng nói chung hoạt động cho vay hộ sản xuất NHNo&PTNT Đại Tân thời gian từ 2007 đến năm 2009, từ đề xuất số giải pháp phịng ngừa rủi ro tín dụng cho vay hộ sản xuất NHNo&PTNT Đại Tân - Thị xã Chí Linh Phương pháp nghiên cứu SV: Mai Thu Hoµi Líp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hµng Khóa luận sử dụng kết hợp số phương pháp: vật biện chứng, vật lịch sử, phương pháp điều tra, tổng hợp thống kê lý luận kinh tế, quản lý lĩnh vực Ngân hàng để thống kê, phân tích tổng hợp, tổng kết thực tiễn để đưa giải pháp ngăn ngừa hạn chế rủi ro tín dụng NHNo&PTNT Đại Tân Kết cấu khóa luận Ngồi phần mở đầu kết luận, khóa luận kết cấu thành chương Chương 1: Các vấn đề rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại kinh tế thị trường Chương 2: Thực trạng rủi ro tín dụng cho vay hộ sản xuất Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn Đại Tân - Thị xã Chí Linh Chương 3: Giải pháp hạn chế rủi ro cho vay hộ sản xuất Ngân hàng nông nghiệp phát triển nông thôn Đại Tân - Thị xã Chí Linh SV: Mai Thu Hoµi Líp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hµng CHƯƠNG RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 1.1 TỔNG QUAN VỀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.1 Hoạt động NHTM kinh tế 1.1.1.1.Khái niệm NHTM Trong lịch sử phát triển xã hội loài người, hoạt động NH gắn bó với người từ sớm Nhiều nghiên cứu giới lịch sử hình thành phát triển NH khẳng định rõ điều Các nghiên cứu cho rằng, manh nha hoạt động NH hình thành phát triển từ năm 3500 trước Công nguyên (trCN) với hoạt động tự phát số nhà thờ, người có quyền thợ vàng đáp ứng địi hỏi dân chúng việc cất trữ bảo quản số cải nhằm tránh cướp bóc thường xuyên xảy xã hội lúc Thuật ngữ “Ngân hàng” (bank) bắt đầu sử dụng từ năm 323 tr.CN, thuật ngữ dùng để gọi tên cho thiết chế kinh tế mà hoạt động ln ảnh hưởng mạnh mẽ sâu sắc tới đời sống người xã hội Có nhiều quan niệm khác NHTM, chẳng hạn: Nước Pháp coi “NH xí nghiệp hay sở hành nghề thường xun, nhận cơng chứng hình thức ký thác hay hình thức khác số tiền mà họ dùng cho họ vào nghiệp vụ chiết khấu, TD hay tài chính” (Luật NH Pháp năm 1941) Đan Mạch coi “NH nơi thực nghiệp vụ thiết yếu bao gồm: thu nhận tiền ký thác; buôn bán vàng bạc; hành nghề thương mại giỏ tr SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng a c, phương tiện TD hối phiếu; bảo lãnh nợ; thực nghiệp vụ chuyển ngân; đứng bảo hiểm, bảo đảm ký quỹ; tham dự vào thiết lập xí nghiệp” Việt Nam, có nhiều quan niệm khác NHTM: - NH tổ chức tài cung cấp danh mục dịch vụ(DV) tài đa dạng - đặc biệt TD, tiết kiệm, DV toán thực nhiều chức tài so với tổ chức kinh doanh(KD) kinh tế (Phan Thị Thu Hà - Nguyễn Thị Thu Thảo (2002): “Quản trị nghiệp vụ” NXB Thống Kê, Hà Nội tr.9) - NHTM tổ chức KD tiền tệ mà hoạt động chủ yếu thường xuyên nhận tiền gửi KH với trách nhiệm hoàn trả sử dụng số tiền vay, thực nghiệp vụ chiết khấu làm phương tiện toán”(NHNNVN Luật NHNN VN Luật TCTD NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội.) NHTM tổ chức tài quan trọng kinh tế, thực chức năng: (1)Trung gian tài chính: Với chức này, hoạt động chủ yếu NHTM chuyển khoản tiền tiết kiệm thành đầu tư; (2)Tạo phương tiện toán: Giấy nợ NH phát hành trở thành phương tiện toán rộng rãi nhiều người chấp nhận Ngày nay, nhà nước tập trung quyền lực phát hành tiền, NHTM tạo tiền thông qua cho vay khoản tiền gửi từ NH đến NH khác; (3)Trung gian toán: NH trở thành trung tâm toán lớn kinh tế với hình thức tốn đa dạng, phong phú (séc, uỷ nhiệm chi, nhờ thu, thẻ …) Các NH cịn tốn bù trừ với thông qua Ngân hàng trung ương( NHTW) Trung tâm tốn; Trong q trình KD mình, NHTM tạo cơng cụ tài chính, loại hình dịch vụ tài NH làm tăng tính tiện ích khách hàng sử dụng sản phẩm dịch vụ NH NHTM thực sỏch kinh t, c SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng biệt sách tiền tệ, kênh quan trọng sách kinh tế Chính phủ để ổn định kinh tế 1.1.1.2 Các loại hình NHTM Có thể phân chia NHTM theo tiêu thức khác Theo tính chất hoạt động chia NHTM thành loại hình sau đây: - NH chuyên doanh: Loại hình NH tập trung cung cấp số dịch vụ NH (như: cho vay nông nghiệp, cho vay xây dựng bản…) Do tính chuyên mơn hố cao cho phép NH có đội ngũ cán giàu kinh nghiệm, tinh thông nghiệp vụ Tuy nhiên, loại hình NH thường gặp rủi ro lớn lĩnh vực KD khách hàng(KH) hoạt động sa sút - NH đa năng: Là NH cung cấp dịch vụ NH cho KH Đây xu hướng chủ yếu NHTM, tính đa dạng giúp NH tăng thu nhập hạn chế rủi ro - NH bán buôn: Chủ yếu cung cấp DV cho NH, cơng ty tài chính, cho Chính phủ, cho doanh nghiệp lớn hoạt động trung tâm tài quốc tế, cung cấp khoản TD lớn - NH bán lẻ: Chủ yếu cung cấp DV trực tiếp cho doanh nghiệp, hộ gia đình, cá nhân với khoản TD nhỏ 1.1.1.3 Hoạt động tín dụng NHTM kinh tế thị trường * Đặc điểm tín dụng Ngân hàng - Tín dụng Ngân hàng thực hình thức tiền tệ.Trên sở huy động nguồn vốn tiền tệ tạm thời nhàn rỗi kinh tế để hình thành quỹ cho vay, đồng thời Ngân hàng thương mại cho pháp nhân tư nhân vay để bổ sung nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh tiêu dùng Do huy động cho vay tiền nên đối tượng cho vay Ngân hàng linh hoạt đáp ứng nh cầu kinh tế quốc dân - Ngân hàng thương mại đóng vai trò vừa người vay, vừa người cho vay Với vai trò người vay ngân hàng có trách nhiệm hồn trả cho SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng ngi gi tin, vúi vai trũ cho vay ngân hàng có quyền u cầu người vay hồn trả theo cam kết Hoạt động tín dụng NHTM kinh tế thị trường tương đối đa dạng phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực hoạt động kinh tế – xã hội, nhiều đối tượng KH; nhiên, khái quát thành số hoạt động chủ yếu sau đây: * Nhận tiền gửi: Nhận tiền gửi hoạt động thường xuyên NHTM hoạt động quan trọng thân NH kinh tế Ta biết rằng, kinh tế tồn phận tiền nhàn rỗi dân chúng tổ chức kinh tế - xã hội, phận huy động tập trung tạo nguồn vốn cho đầu tư phát triển kinh tế Các NHTM, với vai trị vị trí trung gian tài chính, đứng huy động tập trung nguồn tiền nhàn rỗi kinh tế, từ đầu tư đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội Để có nguồn vốn lớn, đáp ứng nhu cầu vốn vay ngày tăng lên từ phía KH, NHTM áp dụng nhiều biện pháp phong phú, đa dạng để huy động vốn: - Phong phú kỳ hạn huy động: Nhận tiền gửi tổ chức, cá nhân hình thức tiền gửi khơng kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn; - Phong phú công cụ huy động: Phát hành chứng tiền gửi, trái phiếu giấy tờ có giá khác để huy động vốn tổ chức, cá nhân nước; - Phong phú nguồn huy động: Vay thị trường tiền tệ, vay dân chúng, tổ chức kinh tế nước, vay thị trường vốn quốc tế -Phong phú cách thức hấp dẫn người gửi tiền: Tiết kiệm bậc thang, tiết kiệm dự thưởng, tiết kiệm gửi nơi lấy nhiều nơi … Thực hoạt động nhận tiền gửi, NHTM quản lý khối lượng lớn tiền kinh tế Đây nguồn vốn để NH tài trợ trở lại kinh tế SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng *Cho vay: õy l hot động sử dụng nguồn tiền mà NHTM huy động kinh tế Các NHTM thực cho vay theo nhiều phương thức, đáp ứng nhu cầu nhiều đối tượng Cụ thể : - Cho vay thương mại: Ngay thời kỳ đầu, NH thực nghiệp vụ chiết khấu thương phiếu mà thực tế cho vay người bán hàng (người bán chuyển khoản phải thu cho NH để lấy tiền trước) Sau đó, NH cho vay trực tiếp KH (là người mua hàng), giúp họ có vốn để mua hàng dự trữ để mở rộng sản xuất, KD - Cho vay tiêu dùng: Trước đây, hầu hết NH không mặn mà với khoản cho vay cá nhân hộ gia đình họ cho khoản cho vay tiêu dùng rủi ro cao Tuy nhiên, từ sau Thế chiến II, gia tăng thu nhập người tiêu dùng áp lực cạnh tranh buộc NH phải hướng tới người tiêu dùng coi KH tiềm NH Thực tế nước phát triển cho thấy, TD tiêu dùng trở thành loại hình TD tăng trưởng nhanh - Tài trợ dự án: Ngoài thực nghiệp vụ truyền thống cho vay ngắn hạn, NH ngày động cho vay tài trợ dự án, đặc biệt tài trợ ngành công nghệ cao Một số NH cho vay để đầu tư vào đất đai, bất động sản - Tài trợ hoạt động Chính phủ: Thơng qua mua trái phiếu Chính phủ phát hành, cho vay với điều kiện ưu đãi doanh nghiệp Chính phủ - Bảo lãnh: Do uy tín khả tài mình, NH thực nghiệp vụ bảo lãnh cho KH mua chịu hàng hóa trang thiết bị, phát hành chứng khoán, vay vốn tổ chức tín dụng khác… - Đầu tư: Nghiệp vụ đầu tư NHTM thực thị trường tiền tệ thị trường chứng khốn, hoạt động trực tiếp hùn vốn mua cổ phiếu doanh nghiệp, công ty SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng - Thuờ mua: Thc cht õy l nghiệp vụ cho thuê vốn (Capital Lease), vốn cho th khơng phải tiền mà hình thức tài sản (Các văn phịng, máy móc thiết bị, tài sản khác) Thuê mua có loại: (1)Thuê mua đơn đó, người thuê chọn máy móc thiết bị nhà cung cấp, sau người cho thuê NHTM mua thiết bị chuyển cho người thuê sử dụng theo hợp đồng thuê mua (2)Thuê mua trực tiếp: Theo hình thức NHTM cho người thuê sử dụng thiết bị mà họ có sẵn (3)Thuê mua liên kết: Đối với tài sản cho thuê có giá trị lớn, nhiều NHTM liên kết NHTM với nhà sản xuất hợp tác để tài trợ cho người thuê (liên kết ngang) Cũng NHTM giao tài sản họ cho Chi nhánh thực dịch vụ cho thuê (liên kết dọc) - Các dịch vụ chứng khoán: Mua bán chứng khốn, mơi giới chứng khốn, bảo lãnh chứng khốn *Vai trị tín dụng ngân hàng kinh tế thị trường Tín dụng ngân hàng giữ vai trò quân trọng kinh tế thị trường, cụ thể là: -Tín dụng ngân hàng thúc đảy phát triển lực lượng sản xuất: thu hút nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi xã hội nên ngân hàng thương mại tập trung khoản vốn lớn, thơng qua đẻ cho vay, đầu tư vốn cho doanh nghiệp, cá nhân cần vốn để sản xuất-kinh doanh tron kinh tế Ngân hàng trung gian tài quan trọng kinh tế thị trường khơi nguồn vốn từ người lý khơng dùng với mục đích sinh lời sang người có mục đích sinh lời Theo cách thúc đảy kinh tế trở nên động có hiệu -Tín dụng ngân hàng góp phần thực sách tiền tệ Ngân hàng Nhà nước: Ngân hàng Nhà nước điều tiết NHTM tăng giảm khối lượng tín dụng kinh tế, mà điều tiết khối lượng tiền tệ lưu thơng, góp phần ổn định tiền tệ, thúc đẩy kinh tế phát triển Chẳng hạn SV: Mai Thu Hoài Lớp LTCĐ 4D 10 Khóa luận tốt nghiệp Học viện Ngân hàng nn kinh t ang có lạm phát cao kinh tế nóng , NHTM giảm bớt khối lượng tín dụng (thông qua việc thu nợ ), kinh tế có tượng trì trệ, tăng trưởng chậm, NHTM tăng thêm khối lượng tín dụng (thơng qua việc đẩy mạnh cho vay ) Ở Việt Nam, vài năm gần thực thành cơng sách -Tín dụng ngân hàng thúc đẩy q trình chuyển dịch cấu kinh tế: thơng thường, để có đủ vốn để đầu tư vào sản xuất kinh doanh phải có thời gian lâu dài để tích lũy đủ vốn, nhờ có tín dụng ngân hàng người sản xuất dùng vốn vay để bù đắp phần thiếu hụt, đẩy nhanh trình tích tụ tập trung vốn Qua giúp người sản xuất ó đủ vốn mở rộng kinh doanh thúc đẩy kinh tế phát triển Mặt khác, thông qua tín dụng khoản tiền nhàn rỗi kinh tế huy động vào ngân hàng để đầu tư trở lại, đáp ứng nhu cầu sản xuất -Tín dụng ngân hàng góp phần tiết giảm chi phí lưu thơng: Cùng với phát triển tín dụng, tiền giấy tiền kim loại lưu thông, phương thức tốn khơng dùng tiền mặt thay phương thức tốn tiền mặt vật, thúc đẩy nhanh q trình tốn tiết giảm chi phí lưu thơng -Tín dụng ngân hàng hoạt động chính, tạo thu nhập chủ yếu hoạt động ngân hàng: NHTM hoạt động kinh doanh đa nghiệp vụ khác ngồi tín dụng cịn chưa phát triển, tạo thu nhập chiếm tỷ trọng thấp doanh thu Phần lớn ngồn thu nhập tạo từ hoạt động tín dụng 1.2.RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.2.1 Khái niệm RRTD *Khái niệm rủi ro: Trong q trình sống hoạt động, người ln mong muốn điều an toàn đến với họ họ ln tìm cách để đạt an tồn Tuy nhiên, có cố bắt trắc khơng lường trước xảy họ xem rủi ro Vậy hiểu rủi ro bất trắc xảy không lường trước người SV: Mai Thu Hoµi Líp LTC§ 4D