Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU LỜI MỞ ĐẦU CHƯƠNG 1: VAI TRÒ CỦA THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU ĐỐI VỚI THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG ĐIỀU KIỆN GIA NHẬP WTO .5 1.1 Thu ngân sách nhà nước 1.1.1 Khái niệm 1.1.2 Đặc điểm .5 1.1.3 Cơ cấu thu ngân sách nhà nước 1.1.3.1 Phân theo thu nội địa thu nước 1.1.3.2 Phân theo sắc thuế 1.1.4 Các nhân tố tác động tới thu ngân sách nhà nước 1.1.4.1 Nhân tố nước 1.1.4.2 Hội nhập kinh tế quốc tế 1.2 Vai trò thuế xuất nhập đến phát triển kinh tế xã hội thu ngân sách nhà nước .10 1.2.1 Khái quát thuế xuất nhập 10 1.2.1.1 Khái niệm 10 1.2.1.2 Phân loại 10 1.2.2 Vai trò thuế xuất nhập đến kinh tế xã hội thu ngân sách nhà nước 12 1.2.2.1 Thuế xuất nhập nguồn thu quan trọng ngân sách .12 1.2.2.2 Thuế xuất nhập cơng cụ bảo hộ khuyến khích sản xuất nước phát triển .12 1.2.2.3.Thuế xuất nhập điều tiết hoạt động ngoại thương 14 1.3 Lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập theo cam kết gia nhập WTO 14 1.3.1 Những nguyên tắc WTO 14 1.3.2 Những yêu cầu đặt thuế xuất nhập .15 1.3.3 Lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập .16 1.3.3.1.Về thuế nhập 16 1.3.3.2 V ề thuế xuất 18 SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức 1.3.4 Ảnh hưởng lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập đến nguồn thu thuế xuất nhập 18 1.4 Khảo sát kinh nghiệm nước phát triển có kinh tế chuyển đổi cải cách hệ thống sách thuế sau gia nhập WTO .19 1.4.1 Đề cao vai trò loại thuế nội địa, đặc biệt thuế tiêu dùng 19 1.4.2 Cải cách sách thuế thu nhập, nâng tỷ trọng nguồn thu từ thuế thu nhập cá nhân .21 1.4.3 Bớt nhấn mạnh mục tiêu tái phân phối thu nhập, tập trung vào tăng trưởng kinh tế, tăng nguồn thu 22 1.4.4 Bảo hộ sản xuất nước cách hợp lý 22 CHƯƠNG 2: ẢNH HƯỞNG CỦA THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU ĐẾN THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VIỆT NAM THỜI KỲ HẬU WTO 23 2.1 Khái quát chung phát triển kinh tế - thương mại Việt Nam sau năm gia nhập WTO 23 2.1.1 Nền kinh tế tiếp tục phát triển ổn định, đạt mức tăng trưởng cao vòng 10 năm qua; cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, vốn đầu tư tăng tốc đạt quy mô cao 23 2.1.2 Xuất, nhập 24 2.1.2.1 Quy mô xuất nhập 24 2.1.2.2 Cơ cấu xuất nhập 27 2.2 Thực trạng thu ngân sách nhà nước sau năm gia nhâp WTO 28 2.2.1 Quy mô thu ngân sách nhà nước 29 2.2.1.1 Phân theo thu nội địa thu nước .30 2.2.1.2.Phân theo sắc thuế 34 2.2.2 Cơ cấu thu ngân sách nhà nước 35 2.2.2.1 Phân theo thu nội địa thu nước 35 2.2.2.2 Phân theo sắc thuế 37 2.3 Phân tích ảnh hưởng thuế xuất nhập đến thu ngân sách nhà nước Việt Nam thời kỳ hậu WTO 38 2.3.1 Ảnh hưởng tích cực khơng tích cực 38 2.3.1.1 Ảnh hưởng tích cực 38 2.3.1.2 Ảnh hưởng khơng tích cực 53 SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức 2.3.2 Ảnh hưởng cắt giảm thuế theo WTO đặt tổng thể cắt giảm thuế theo khu vực ASEAN Trung Quốc .64 2.3.3 Ảnh hưởng trước mắt ảnh hưởng lâu dài .65 2.3.3.1 Ảnh hưởng trước mắt 65 SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức 2.3.3.2 Ảnh hưởng lâu dài 67 2.3.4 Ảnh hưởng trực tiếp gián tiếp .72 2.4 Đánh giá ảnh hưởng thuế xuất nhập đến thu ngân sách nhà nước thời kỳ hậu WTO 73 2.4.1 Những thành công đạt 73 2.4.2 Những hạn chế nguyên nhân 75 2.4.2.1 Những hạn chế 75 2.4.2.2 Nguyên nhân hạn chế .77 2.4.3 Một số vấn đề đặt thời gian tới thu ngân sách nhà nước lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập theo cam kết gia nhập WTO .82 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO TĂNG TRƯỞNG BỀN VỮNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRONG LỘ TRÌNH CẮT GIẢM THUẾ XUẤT NHẬP KHẨU THEO CAM KẾT GIA NHẬP WTO 84 3.1 Bối cảnh kinh tế - xã hội Việt Nam tiến trình hội nhập WTO tác động tới thu ngân sách nhà nước 84 3.1.1 Bối cảnh quốc tế 84 3.1.2 Bối cảnh nước 87 3.1.2.1 Những thuận lợi 87 3.1.2.2 Những khó khăn 89 3.2 Dự báo thu ngân sách nhà nước lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập theo cam kết gia nhập WTO 90 3.2.1 Quy mô thu NSNN 90 3.2.1.1 Xét năm đầu lộ trình nguồn thu NSNN khơng bị ảnh hưởng nhiều có tác động tích cực tiêu cực 90 3.2.1.2 Xét thời điểm cuối lộ trình thu ngân sách bị ảnh hưởng mạnh hơn, đánh đổ 90 3.2.2 Cơ cấu thu ngân sách chuyển dịch theo hướng tăng thu bền vững cho ngân sách nhà nước phù hợp với việc gia nhập WTO Việt Nam 94 3.3 Quan điểm, phương hướng, mục tiêu đảm bảo tăng trưởng bền vững thu ngân sách nhà nước lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập theo gia nhập WTO 95 3.3.1 Quan điểm, phương hướng điều chỉnh 95 3.3.1.1 Một số quan điểm chủ đạo .95 3.3.1.2 Phương hướng điều chỉnh 96 SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức 3.3.2 Mục tiêu nhiệm vụ cụ thể đạt 97 3.3.2.1 Mục tiêu tổng quát 97 3.3.2.2 Nhiệm vụ cụ thể đặt thời gian tới 97 3.4 Các giải pháp đảm bảo tăng trưởng bền vững thu ngân sách nhà nước lộ trình cắt giảm thuế nhập theo gia nhập WTO 98 3.4.1 Huy động tối đa nguồn lực cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, tăng khả cạnh tranh kinh tế, đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế 98 3.4.2 Cải cách hệ thống thuế ban hành số sắc thuế theo hướng đảm bảo tính ổn định hiệu quả, có khả thích ứng với khủng khoảng biến động lớn kinh tế thu NSNN 103 3.4.3 Bảo hộ có trọng điểm có thời hạn dối với sản xuất nước theo hướng tăng cường xuất nhập khẩu, tăng lực cạnh tranh doanh nghiệp nước góp phần ổn định tỷ lệ huy động vào NSNN, tăng tính bền vững cho NSNN .107 3.4.3.1 Điều chỉnh hồn thiện hệ thống sách thuế xuất nhập theo hướng tăng cường xuất bảo hộ có trọng điểm, có thời hạn 107 3.4.3.2 Trong thời gian tới tiếp tục đưa biện pháp ưu tiên, ưu đãi, miễn giảm thuế thu nhập doanh nghiệp nhằm khuyến khích đầu tư, tăng cường xuất từ thúc đẩy tăng thu ngân sách 109 3.4.3.3 Chuyển hướng trợ cấp thành hình thức hỗ trợ để phù hợp WTO 111 3.4.4 Xây dựng lộ trình cắt giảm thuế quan hợp lý, tiếp tục theo đuổi sách tài khố thận trọng 112 3.4.5 Chủ động tiến trình hội nhập WTO, đảm bảo quán cam kết với tổ chức kinh tế khu vực quốc tế cam kết gia nhập WTO 112 3.4.6 Tăng cường công tác quản lý thuế xếp tổ chức lại máy quan thuế, tăng cường công tác tra kiểm tra nhằm nâng cao hiệu thu NSNN .113 KẾT LUẬN 114 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Ngân sách nhà nước NSNN Xuất nhập XNK Xuất XK Nhập NK Tổ chức thương mại giới WTO Hiệp hội quốc gia Đơng Nam Á ASEAN Hiệp định chung chương trình ưu đãi CEPT thuế quan có hiệu lực chung Hiệp ước chung thuế quan mậu dịch GATT Khu vực mậu dịch tự ASEAN- Trung Quốc ACFTA Tối huệ quốc MFN Khu vực doanh nghiệp nhà nước KV DNNN Khu vực doanh nghiệp quốc doanh KV NQN Khu vực đầu tư nước KV ĐTNN Tiêu thụ đặc biệt TTĐB Giá trị gia tăng VAT Thu nhập doanh nghiệp TNDN Doanh nghiệp DN Tiểu thủ công nghiệp TTCN Kim ngạch KN Xã hội chủ nghĩa XNCN SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BẢNG BIỂU Hình vẽ 1.1: Vai trị bảo hộ thuế quan danh nghĩa Chính phủ .12 Bảng 1.1: Mức thuế nhập bình quân cam kết theo gia nhập WTO 17 Bảng 2.1: Tăng trưởng GDP đóng góp vào tăng trưởng GDP theo ngành thời kỳ 2001-2007 23 Bảng 2.2: Xuất phân theo nhóm hàng thời kỳ 2001-2007 25 Bảng 2.3: Nhập phân theo nhóm hàng thời kỳ 2001-2007 26 Bảng 2.4: Cơ cấu xuất nhập phân theo nhóm hàng thời kỳ 2001-2007 27 Bảng 2.5: Thu cân đối ngân sách nhà nước thời kỳ 2001-2007 30 Bảng 2.6 : Thu cân đối ngân sách nhà nước thời kỳ 2001-2007 .34 Bảng 2.7 : Cơ cấu thu ngân sách nhà nước thời kỳ 2001-2007 36 Bảng 2.8: Cơ cấu thu ngân sách nhà nước thời kỳ 2001-2007 37 Bảng 2.9: Số thu thuế hải quan thời kỳ 2001-2007 39 Bảng 2.10: Tỷ trọng thuế TNDN thuế VAT nội địa thời kỳ 2001-2007 .44 Bảng 2.11: Số thu nội địa thời kỳ 2001-2007 45 Bảng 2.12: Cam kết số mặt hàng quan trọng tăng thuế suất sau gia nhập WTO .46 Bảng 2.13 : Số thu từ hoạt động xuất nhập tháng đầu năm 2007 53 Bảng 2.14: Cam kết số nguyên nhiên vật liệu quan trọng ràng buộc mức trần cao mức MFN theo cam kết WTO 61 Biểu đồ 2.1: Thu cân đối NSNN thời kỳ 2001-2007 29 Biểu đồ 2.2: Tốc độ tăng thu cân đối NSNN thời kỳ 2001-2007 30 Biểu đồ 2.3: Kim ngạch nhập thời kỳ 2001-2007 .39 Biểu đồ 2.4: Tốc độ tăng thu hải quan thời kỳ 2001-2007 40 Biểu đồ 2.5: Kim ngạch nhập thời kỳ 2001-2007 phân theo nhóm hàng 41 Biểu đồ 2.6: Kim ngạch xuất thời kỳ 2002-2007 42 Biểu đồ 2.7: Số thu thuế TNDN thuế VAT nội địa thời kỳ 2001-2007 44 Biểu đồ 2.8: Số thu nội địa thời kỳ 2001-2007 .45 Biểu đồ 2.9: Thuế TTĐB nội địa thời kỳ 2001-2007 47 Biểu đồ 2.10: Cơ cấu thu NSNN thời kỳ 2001- 2007 47 Biểu đồ 2.11: Cơ cấu thu NSNN thời kỳ 2001-2007 phân theo sắc thuế 48 Biểu đồ 2.12, 2.13, 2.14 : Cơ cấu thu NSNN phân theo khu vực kinh tế 49 Biểu đồ 2.15 : Số thu thuế XNK TTĐB hàng NK thời kỳ 2001-2007 54 Biểu đồ 2.16: Tốc độ tăng thu nội địa thời kỳ 2001-2007 55 Biểu đồ 2.17: Tốc độ tăng xuất thời kỳ 2001-2007 59 Biểu đồ 2.18: Tỷ lệ động viên thu NSNN/ GDP thuế/ GDP 63 SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp SV: Nguyễn Thị Hoà GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức LỜI MỞ ĐẦU 1.Tính cần thiết đề tài Gia nhập WTO bước ngoặt quan trọng đường cơng nghiệp hố - đại hoá kinh tế Việt Nam Sự kiện mở cho kinh tế Việt Nam nhiều hội khơng thách thức Một vấn đề cộm sau Việt Nam gia nhập WTO việc ảnh hưởng thuế xuất nhập đến thu ngân sách nhà nước Khi bàn vấn đề có nhiều ý kiến, nhiều nhận định đưa chiều hướng ảnh hưởng chúng đến thu ngân sách nhà nước Nhiều ý kiến cho thuế xuất nhập nguồn thu quan trọng chiếm tỷ lệ cao thu NSNN so với nước phát triển (13% tổng thu NSNN bao gồm vả phí lệ phí) Nhưng thuế xuất nhập lại phụ thuộc nhiều vào độ mở kinh tế Nên ảnh hưởng coi quan trọng vấn đề ảnh hưởng việc cắt giảm thuế xuất nhập đến thu NSNN Bởi sau gia nhập WTO, phải cắt giảm hàng loạt loại thuế xuất nhập Mặc dù cắt giảm theo lộ trình ảnh hưởng chúng tới thu ngân sách lớn Không doanh nghiệp khơng tự đổi để cạnh tranh với sản phẩm doanh nghiệp nước thị trường quốc tế thị trường nội địa dẫn đến bị phá sản Đây tác động xấu tới thu nội địa Nhiều ý kiến khác cho việc cắt giảm thuế xuất nhập hội nhập kinh tế quốc tế nói chung gia nhập WTO nói riêng có ảnh hưởng tích cực kim ngạch thương mại tăng lên, số thu từ thuế VAT, thuế tiêu thụ đặc biệt tăng số hàng nhập tăng Ngồi cắt giảm thuế xuất nhập làm cho doanh nghiệp nước đứng trước thách thức có nhiều hội Đó đãi ngộ tham gia vào thị trường giới, giúp doanh nghiệp đổi để cạnh tranh Đó nhân tố làm tăng thu nội địa nước thúc đẩy tăng trưởng chuyển dịch cấu kinh tế làm cho tăng thu ngân sách bền vững SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B Luận văn tốt nghiệp GVHD:PGS.TS Lê Huy Đức Mặt khác không ảnh hưởng việc cắt giảm thuế xuất nhập mà cịn có ảnh hưởng việc tăng thuế suất số mặt hàng quan trọng Điều làm cho thu NSNN tăng lên Vì nói ảnh hưởng thuế xuất nhập đến thu ngân sách nhà nước thời kỳ hậu WTO có nhiều chiều hướng Vậy vấn đề cấp bách đặt phải nhìn nhận chiều hướng phức tạp nhằm có giải pháp để đảm bảo tăng thu ngân sách cách bền vững trình việc cắt giảm theo lộ trình thuế xuất nhập Đây tốn khó cần giải thời kỳ hậu WTO Chính qua thời gian thực tập Vụ Tài - Tiền tệ thuộc Bộ Kế hoạch & Đầu tư tìm hiểu nhiều tài liệu em mạnh dạn chọn đề tài sau: “Ảnh hưởng thuế xuất nhập đến thu ngân sách nhà nước Việt Nam thời kỳ hậu WTO giải pháp tăng trưởng bền vững thu ngân sách nhà nước ” để làm luận văn tốt nghiệp Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu 2.1 Mục đích đề tài Luận giải sở lý luận vai trò thuế xuất nhập thu ngân sách thực tiễn kinh nghiệm sách cải cách hệ thống thuế gia nhập WTO nước phát triển có kinh tế chuyển đổi trình cắt giảm thuế xuất nhập theo cam kết gia nhập WTO, với việc phân tích ảnh hưởng thuế XNK sau gia nhập WTO đến thu ngân sách nhà nước; từ đưa quan điểm, phương hướng bản, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm bảo đảm tăng trưởng bền vững thu ngân sách nhà nước 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích vấn đề lý luận chung thu ngân sách thuế xuất nhập khẩu, vai trò thuế xuất nhập thu ngân sách nhà nước điều kiện gia nhập WTO - Tóm tắt lộ trình cắt giảm thuế xuất nhập theo cam kết gia nhập WTO Việt Nam đồng thời phân tích tác động tới thu ngân sách SV: Nguyễn Thị Hoà Lớp: Kế hoạch 46B