Lời nói đầu Trong xu toàn cầu hoá quốc tế hoá diễn nhanh chóng liệt, việc hội nhập vào khu vực giới xu tất yếu khách quan thời đại quốc gia Để tồn phát triển lên đất nớc Việt Nam nằm khỏi xu đó, đặc biệt giai đoạn Bởi vì, theo lịch trình hội nhập hoàn toàn vào khu vực mậu dịch tự ASEAN(gọi tắt AFTA)vào năm 2005 trình hoàn thiện đầy đủ thủ tục sách vận động để xin gia nhập vào tổ chức thơng mại giới (WTO), đà đặt cho đất nớc ta trớc hội to lớn để họi nhập phát triển lên khu vực giới, nhng đặt cho nhiều khó khăn thử thách phải đơng đầu, cạnh tranh khốc liệt Một mất, Thực tế đặt cho doanh nghiệp Việt Nam đà làm để hội nhập vào xu cách tốt nhất? Do vấn đề đặt cho nhà quản lý doanh nghiệp Việt Nam cần phải làm làm nh để hội nhập thành công tồn môi trờng cạnh tranh khốc liệt Thực tế cho thấy, doanh nghiệp biết phát huy nội lực tự hoàn thiện mặt tồn nhanh chóng nắm bắt đợc hội thuận lợi hạn chế rủi ro để tồn phát triển lên trình hội nhập Là doanh nghiệp nhà nớc, trớc phận công ty VPP Hồng Hà tách ra, trực thuộc tổng công ty nhựa Việt Nam trực thuộc quản lý Bộ Công Nghiệp, công ty văn phòng phẩm Cửu Long bớc hoàn thiện để hội nhập vào xu hội nhập Với đạo sát Bộ Công Nghiệp Ban giám đốc công ty VPP Cửu Long, hoạt động sản xuất kinh doanh nói chung công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng nói riêng công ty đà có nhiều kết đáng khích lệ: Sản lợng tiêu thụ, doanh thu, lợi nhuận, nộp ngân sách Nhà Nớc tiền lơng- thu nhập ngời lao động tăng lên qua năm Công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng cđa c«ng ty VPP Cưu Long thêi gian qua đà đợc ban giám đốc công ty đặc biệt quan tâm, công ty tiến hành trình cổ phần hoá doanh nghiệp, có nhiều mặt tÝch cùc song thùc tÕ vÉn cßn béc lé rÊt nhiều mặt hạn chế cần thiết phải đợc khắc phục thời gian tới Sau trình học tập kinh tế nói chung chuyên ngành kinh tế lao động nói riêng, với thời gian thực tập tìm hiểu thực tế công ty VPP Cửu Long Em đà lựa chọn đề tài nghiên cứu cho chuyên đề thực tập là: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng công ty Văn Phòng Phẩm Cửu Long Hớng tiếp cận đề tài từ việc sâu nghiên cứu phân tích thực trạng công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng công ty VPP Cửu Long, qua thấy đợc mặt tích cực mặt hạn chế công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng công ty Trên sở mặt hạn chế để tìm phân tích yếu tố ảnh hởng đến công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng, từ đa kiến nghị nhằm hoàn thiện hạn chế tồn Với mục đích nhằm tăng cờng động lực cho ngời lao động công ty thông qua công tác quản lý tổ chức tiền lơng, tiền thởng Đảm bảo tiền lơng, tiền thởng thực công cụ, đòn bẩy kinh tế to lớn nhằm khơi dậy khai thác tiềm ngời lao động công ty nhằm hoàn thiện công cụ quản lý lao động hữu hiệu công ty cho phù hợp với tình hình sản xuất kinh doanh công ty điều kiện phù hợp với quy định pháp luật nhà nớc Trong chuyên đề này, em nghiên cứu sở số liệu báo cáo công ty ba năm gần (2000, 2001, 2002) số liệu thu thập đợc qua khảo sát thực tế (Quan sát, vấn, điều tra bảng hỏi) đợc thực phơng pháp nghiên cứu: Phân tích, so sánh, đánh giá, tổng hợp vấn đề có liên quan Ngoài phần mở đầu kết luận, chuyên đề đợc kết cấu với ba phần cụ thể sau: Phần I: Cơ sở lý luận cần thiết phải hoàn thiện công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng doanh nghiệp Phần II: Phân tích thực trạng công tác quản lý tiền lơng tiền thởng công ty VPP Cửu Long Phần III: Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng công ty VPP Cửu Long Do phạm vi nghiên cứu đề tài rộng, khả thân thời gian hạn chế nên chuyên đề em không tránh khỏi sai sót Em mong đợc góp ý, bảo tận tình thầy cô bạn để chuyên đề đợc hoàn thiện Em xin trân thành cảm ơn thầy cô giáo khoa Kinh Tế Lao Động & Dân Số, đặc biệt cô giáo hớng dẫn TS Trần Thị Thu Bác, Cô Anh chị công ty VPP Cửu Long đà động viên, giúp đỡ, bảo tận tình để em hoàn thành chuyên đề thực tập Phần I Cơ sở lý luận cần thiết phải hoàn thiện công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng doanh nghiệp I Cơ sở lý luận công tác quản lý tiền lơng, tiền thởng doanh nghiệp kinh tế thị trờng I.1 Khái niệm cÊu cđa thï lao lao ®éng doanh nghiƯp Khái niệm thù lao lao động: Thù lao lao động theo nghĩa rộng: Đó khoản thu quyền lợi vật chất tinh thần mà ngời lao động đợc hởng để bù đắp lại sức lao động mà hä ®· hao phÝ Thï lao lao ®éng theo nghÜa hẹp: Là tất khoản thu mà ngời lao động nhận đợc thông qua quan hệ thuê mớn ngời lao động ngời sử dụng lao động Cơ cấu thù lao lao động: 2.1 Cơ cấu cđa thï lao lao ®éng theo nghÜa réng: Theo nghÜa rộng thù lao động đợc chia làm phận sau: a) Các khoản thù lao có tính chất tài chính- vật chất: bao gồm Các khoản thù lao trực tiếp nh: Tiền lơng, tiền công, khoản phụ cấp, tiền thởng Các khoản thù lao gián tiếp nh: BHXH,BHYT, khoản phúc lợi dịch vụ b) Các khoản thù lao có tính chất phi tài chính- phi vật chất Bao gồm: Các yếu tố thuộc thân công việc: Nh công việc có hấp dẫn đòi hỏi nỗ lực phấn đấu không, ngời lao động cảm thấy trách nhiệm cảm giác hoàn thành nhiệm vụ, hội thăng tiến, đánh giá cấp đồng nghiệp Môi trờng công việc: Nh sách tổ chức, thời gian làm việc linh hoạt, bầu không khí làm việc tốt đẹp 2.2 Cơ cấu thù lao lao động theo nghĩa hẹp: Đợc chia làm loại sau a) Thù lao bản: Là phần thù lao cố định (phần cứng) mà ngời lao động nhận đợc cách thờng kỳ dới dạng tiền công hay tiền lơng Phần thù lao đợc trả sở loại công việc cụ thể, mức độ thực công việc thâm niên ngời lao động b) Các khoản khuyến khích: Là khoản phụ thêm tiền công hay tiền lơng để trả cho ngời lao động thực tốt công việc (nhằm khuyến khích tăng suất lao động giảm chi phí) Loại thù lao gồm: Các loại tiền thëng, tiỊn hoa hång, tiỊn chia lỵi nhn … c) Các phúc lợi: phần thù lao gián tiếp đợc trả dới dạng hỗ trợ cho ngời lao động(Bảo hiểm xà hội, bảo hiểm y tế ) Khái niệm chất tiền lơng doanh nghiệp kinh tế thị trờng 3.1 Khái niệm tiền lơng kinh tế thị trêng ë níc ta: HiƯn nỊn kinh tÕ níc ta chuyển sang kinh tế thị trờng có quản lý Nhà nớc theo định hớng xà hội chủ nghĩa chế thị trờng buộc phải có trao đổi lớn nhận thøc quan niƯm vỊ tiỊn l¬ng Trong nỊn kinh tế thị trờng, thừa nhận ngời lao động đợc tự làm việc theo hợp đồng thoả thuận, tự di chuyển lao động thành phần kinh tế, sở sản xuất Nghĩa mặt lý luận đà thừa nhận tồn khách quan phạm trù thị trờng sức lao động Cũng nh loại thị trờng khác, thị trờng sức lao động hoạt động theo quy luật cung- cầu quy luật giá trị hàng hoá sức lao động Mỗi công dân đợc quyền thuê mớn, sử dụng sức lao động theo pháp luật nhà nớc, sức lao động hàng hoá tiền lơng giá sức lao động Nh tiền lơng kinh tế thị trờng đợc hiểu nh sau: Tiền lơng biểu tiền giá trị sức lao động, giá yếu tố sức lao ®éng mµ ngêi sư dơng (Nhµ níc, chđ doanh nghiƯp) phải trả cho ngời cung ứng sức lao động, tuân theo nguyên tắc cung - cầu, giá thị trờng pháp luật hành Nhà nớc Nh chất tiền lơng kinh tế thị trờng là: Thứ nhất: tiền lơng giá sức lao động đợc hình thành sở giá trị sức lao động thông qua thoả thuận ngời có sức lao động ngời sử dụng sức lao động chịu chi phối qui luËt kinh tÕ ®ã cã quy luËt cung cầu, giá thị trờng nh kinh tế thị trờng sức lao động đợc coi hàng hoá Thứ hai: tiền lơng phận (hoặc nhất) thu nhập ngời lao động, đồng thời yếu tố chi phí đầu vào sản xuất kinh doanh doanh nghiệp Thứ ba: Nghiên cứu tiền lơng cho ta thấy tiền lơng mang chất kinh tế- xà hội Bản chất kinh tế tiền lơng đòi hỏi ta phải tính toán thớc đo giá trị, yếu tố chi phí đầu vào sản xuất kinh doanh Bên cạnh tính chất đặc biệt hàng hoá sức lao động mà tiền lơng không đơn mang chất kinh tế mà vấn đề xà hội quan trọng, liên quan đến đời sống trật tự xà hội, phải đợc nhà nớc can thiệp vào để đảm bảo pháp luật Tóm lại, chất tiền lơng ngời lao động số tiền nhận đợc sau đà hoàn thành công việc phù hợp với số lợng chất lợng lao động quy định thoả thuận trớc Đối với ngời sử dụng lao động(doanh nghiệp, nhà nớc) chất tiền lơng yếu tố đầu vào chi phí sản xuất kinh doanh Tiền lơng phụ thuộc vào chế độ, sách phân phối, hình thức trả lơng doanh nghiệp điều tiết sách nhà nớc 3.2 Phân biệt tiền lơng với tiền công: Ngoài khái niệm tiền lơng ta tìm hiểu phân biệt tiền lơng với tiền công Tiền công thực chất biểu hiện, tên gọi khác tiền lơng Trong đó, tiền lơngtiền công khoản biểu phần thù lao mà ngời lao động nhận đợc thông qua mối quan hệ thuê mớn lao động họ với ngời sử dụng lao động.Cụ thể là: Tiền lơng(Salary): Là số tiền mà ngời sử dụng lao động trả cho ngời lao động cách cố định thờng xuyên theo đơn vị thời gian(tuần, tháng, quý, năm), dụa sở loại công việc cụ thể, mức độ thực công việc, trình độ thâm niên cong tác ngời lao động Tiền lơng thờng áp dụng lao động quản lý, cán lÃnh đạo, cán chuyên môn kỹ thuật Tiền công(Wages): Là số tiền mà ngời sử dụng lao động trả cho ngời lao động tuỳ thuộc vào số lợng(số làm việc thực tế, khối lợng sản phẩm sản xuất ra, khối lợng công việc hoàn thành) chất lợng mà công việc mà ngời lao động hoàn thành.Tiền công thờng áp dụng công nhân trực tiếp sản xuất hay nhân viên bảo dỡng máy móc thiết bị Mặt khác, tiền công đợc hiểu số tiền trả cho đơn vị thời gian lao động cung ứng, tiền trả theo khối lợng công việc đợc thực phổ biến thoả thuận thuê nhân công thị trờng tự đợc gọi giá nhân công Nh vậy, tiềncông đợc trả sở: Khối lợng công việc thực hoàn thành hay số lợng chất lợng sản phẩm sản xuất ra, thời gian lµm viƯc thùc tÕ … Trong nỊn kinh tÕ thị trờng phát triển khái niệm tiền lơng tiền công đợc xem đồng chất kinh tế(chúng giá sức lao động hay phản ánh phần giá trị sức lao động) nh phạm vi đối tợng áp dụng Nhng nớc phát triển chuyển từ linh tế kế hoạch hoá tập trung sang kinh tế thị trờng, có nớc ta khái niệm tiền lơng thờng gắn với chế đọ tuyển dụng suốt đời khu vực kinh tế nhà nớc khu vực hành nghiệp, thoả thuận hợp đồng sử dụng lao động dài hạn, ổn định, có tính chất ổn định tiền công Còn tiền công thờng gắn với quan hệ thuê mớn thoả thuận trực tiếp tự thị trờng lao động, thờng áp dụng với thành pơhần kinh tế quốc doanh chịu tác động chi phối lớn thị trờng thị trờng søc lao ®éng, ®ã nã cã tÝnh chÊt hĐp tiền lơng thờng không ổn định so với tiền lơng Để thống mặt khái niệm dễ dàng cho phần trình bày, chuyên đề thống khái niệm tiền lơng với khái niệm tiền công 3.3 ý nghĩa vai trò tiền lơng: Đối với doanh nghiệp, tiền lơng yếu tố chi phí sản xuất, ngời cung ứng sức lao động tiền lơng nguồn thu nhập chủ yếu nhằm tái sản xuất sức lao động, nuôi sống thân gia đình họ Do tiền lơng trả cho ngời lao động phải đảm bảo trì sức lao động, thực tốt chức tái sản xuất sức lao động, tức tiền lơng thực tế tối thiểu phải ngang với giá sinh hoạt cần thiết để bù đắp lại hao phí sức lao động đà trình lao động Ta biết rằng, mục đích doanh nghiệp lợi nhuận, mục đích ngời lao động tiền lơng Với ý nghĩa này, tiền lơng không mang chất chi phí thu nhập mà đà trở thành phơng tiện tạo giá trị mới, thông qua sức lao động đà đợc sử dụng trình sản xuất Tuy nhiên, ngời lao động nhận đợc tiền lơng thoả đáng động lực kích thích lực sáng tạo để làm tăng suất lao động, mà suất lao động tăng lên lợi nhuận doanh nghiệp tăng lên nguồn phúc lợi doanh nghiệp mà ngời lao động nhận lại tăng lên, làm bổ sung thêm cho tiền lơng, làm tăng thu nhập tăng lợi ích ngời lao động Hơn nữa, lợi ích ngời lao động đợc đảm bảo mức lơng thoả đáng, tạo gắn kết tập thể ngời lao động mục tiêu, lợi ích doanh nghiệp, tạo cho ngời lao động tự giác, trách nhiệm hoạt động sản xuất kinh doanh doanh nghiệp hoàn thành tốt chức nhiệm vụ ứng với vị trí công việc mà họ đảm nhậnMặt khác, thông qua tiền lơng doanh nghiệp tiến hành kiểm tra, theo dõi, giám sát ngời lao động làm việc theo ý đồ mình, đảm bảo đạt đợc mục tiêu doanh nghiệp đặt với chi phí hợp lý, tối u 3.4 Các chức tiền lơng Để tiền lơng phát huy tốt vai trò yêu cầu đặt phải làm cho tiền lơng thực hiẹen đầy đủ chức nó.Cụ thể bao gồm chức sau: a) Thứ nhất: Chức thớc đo giá trị(sức lao động) Đây chức bản, phù hợp với quy luật giá trị Vì tiền lơng phản ánh sức lao động đà hao phí, giá sức lao động thị trờng hàng hoá sức lao động Nên theo quy luật giá trị phải đảm bảo quy luật Thực chức để làm sở cho việc điều chỉnh giá cả(bao gồm sức lao động) biến động b) Thứ hai: Chức tái sản xuất sức lao động Thực chức tiền lơng nhằm trì lực làm việc lâu dài, có hiệu sở tiền lơng đảm bảo bù đắp đợc sức lao động đà hao phí ngời lao động c) Thứ ba: Chức kích thích Thực chức nghĩa phải đảm bảo ngời lao động làm việc có hiệu quả, có suất lao động cao mặt nguyên tắc tiền lơng phải đợc nâng lên ngợc lại Để thực đợc chức đòi hỏi phải thực tốt hai chức Bởi hầu hết với ngời lao động tiền lơng đợc coi nguồn sống chủ yếu, tiền lơng tăng lên khuyền khích ngời lao động làm việc có suất, hiệu cao hơn, đảm bảo đợc mục tiêu chủ doanh nghiệp Ngợc lại với chủ doanh nghiệp, tiền lơng tăng lên làm tăng chi phí, nhng gia tăng thờng nhỏ giá trị đem lại việc tăng suất lao động ngời lao động đem lại d) Thứ t: Chức tích luỹ Đó đảm bảo tiền lơng ngời lao động trì sống hàng ngày ngời lao động thời gian làm việc, mà để dự phòng cho sống lâu dài họ hết khả lao động hoặcgặp bất trắc, rủi ro e) Thứ năm: Quản lý lao động 10