Luận Văn Nghiên Cứu Thảm Họa Báo Mạng Trong Việc Thông Tin Về Văn Hóa – Nghệ Thuật..pdf

Đề cương luận văn ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN TRẦN THỊ NHƢ QUỲNH NGHIÊN CỨU "THẢM HỌA BÁO MẠNG" TRONG VIỆC THÔNG TIN VỀ VĂN HÓA NGHỆ THUẬT (KHẢO SÁT BÁO ĐIỆN TỬ[.]

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-

TRẦN THỊ NHƯ QUỲNH

NGHIÊN CỨU "THẢM HỌA BÁO MẠNG" TRONG VIỆC THÔNG

TIN VỀ VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT

(KHẢO SÁT BÁO ĐIỆN TỬ VIETNAMNET, VNEXPRESS VÀ DÂN TRÍ

NĂM 2011 - 2012)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Chuyên ngành: Báo chí học

Hà Nội - 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN

-

TRẦN THỊ NHƯ QUỲNH

NGHIÊN CỨU "THẢM HỌA BÁO MẠNG" TRONG VIỆC THÔNG

TIN VỀ VĂN HÓA - NGHỆ THUẬT

(KHẢO SÁT BÁO ĐIỆN TỬ VIETNAMNET, VNEXPRESS VÀ DÂN TRÍ

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi Các kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực Luận văn có sự kế thừa các công trình nghiên cứu của những người đi trước, trên cơ sở đó tác giả luận văn bổ sung thêm những tư liệu mới và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào

Hà Nội, tháng 12 năm 2014

Tác giả Luận văn

Trần Thị Nhƣ Quỳnh

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn thạc sĩ báo chí với đề tài Nghiên cứu

“thảm họa báo mạng” trong việc thông tin về văn hóa – nghệ thuật (Khảo sát báo điện tử Vietnamnet, Vnexpress và Dân trí năm 2011 – 2012), tôi đã

nhận được sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình từ nhiều phía

Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái

đã tận tình hướng dẫn và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn này

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã có những ý kiến góp ý chân thành, sâu sắc cho tôi trong quá trình thực hiện luận văn

Tôi cũng xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến gia đình, bạn bè – những người luôn ủng hộ, động viên tôi nỗ lực để hoàn thành tốt luận văn này

Xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày 25 tháng 12 năm 2014

Tác giả luận văn

Trần Thị Như Quỳnh

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 2

Chương 1: BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ VÀ VẤN ĐỀ THÔNG TIN VĂN HÓA – NGHỆ THUẬT 11

1.1 Khái niệm Báo mạng điện tử 11

1.2 Ngôn ngữ loại hình của Báo mạng điện tử 14

1.3 Văn hóa - Nghệ thuật: Mảng thông tin quan trọng của báo mạng điện tử ở Việt Nam 19

1.4 Vấn đề thông tin Văn hóa – Nghệ thuật trên báo mạng điện tử 22

Tiểu kết chương 1 39

Chương 2: PHÂN TÍCH "THẢM HỌA" THÔNG TIN VỀ VĂN HÓA – NGHỆ THUẬT TRÊN BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ (Vnexpress.net, Dantri.com.vn, Vietnamnet.vn) 41

2.1 Nhận diện chung về trang thông tin Văn hóa - nghệ thuật trên Vnexpress.net, Dantri.com.vn, Vietnamnet.vn 41

2.2 Thực trạng "thảm họa báo mạng" trên các báo mạng điện tử Vnexpress.net, Dantri.com.vn, Vietnamnet.vn 52

2.3 Đánh giá chung về “thảm họa báo mạng” trong thông tin văn hóa – nghệ thuật trên báo mạng điện tử Việt Nam 71

2.3.2 Về hình thức 78

Tiểu kết chương 2 81

Chương 3: KINH NGHIỆM ỨNG XỬ VỚI “THẢM HỌA BÁO MẠNG” VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ VIỆT NAM 83

3.1 Kinh nghiệm ứng xử với “thảm họa báo mạng” 83

3.2 Giải pháp quản lý báo mạng điện tử Việt Nam 102

3.2.1 Giải pháp về chính sách 104

3.2.2 Giải pháp với Tổng biên tập, Ban biên tập 107

Tiểu kết chương 3 115

KẾT LUẬN 116

TÀI LIỆU THAM KHẢO 119 PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU

1 Tính cấp thiết và lý do chọn đề tài

Báo mạng Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ trong thời kỳ bùng nổ truyền thông và trở thành kênh thông tin thường xuyên của một lượng công chúng rất lớn Theo báo cáo tỷ lệ người dân sử dụng các phương tiện truyền thông, nghe nhìn do Bộ Thông tin và Truyền thông tiến hành, tỷ lệ người dùng Internet vượt độc giả, thính giả nghe đài và công chúng nghe nhìn truyền hình để trở thành phương tiện thông tin được sử dụng hàng ngày phổ biến nhất tại Việt Nam, với tỷ lệ 42% (Số liệu năm 2011)

Số lượng báo điện tử ra đời ngày một nhiều, các trang báo in cũng tranh thủ tiếp cận thêm độc giả bằng cách cho ra phiên bản báo mạng bên cạnh báo giấy Đó là chưa kể, số lượng trang tin điện tử xuất hiện “nhiều như nấm sau mưa” dẫn đến cuộc chạy đua “săn” tin bài, tranh giành độc giả giữa các trang này nhằm tìm mọi cách để tăng lượt truy cập (pageview) Không chỉ đấu đá trong nội bộ “làng báo” với nhau, báo mạng còn phải đối mặt với hàng ngàn diễn đàn, mạng xã hội ra đời ồ ạt trong sự phát triển tột bậc của công nghệ thông tin Rất nhiều bạn đọc đã “ngấy” những thông tin sáo rỗng, na ná nhau trên các báo nên chuyển sang đọc, chia sẻ, bình phẩm trên mạng xã hội, diễn đàn

“Đất chật người đông”, để thu hút độc giả trong thời kỳ bùng nổ thông tin hiện nay là việc không hề dễ dàng, nhất là khi thị hiếu, thẩm mỹ và trình

độ dân trí của người dân ngày càng cao Rất nhiều báo đã phải tạm thời rời xa tôn chỉ của mình chạy theo xu hướng lá cải hóa, bạo lực giật gân… nhằm câu khách Suy cho cùng, mục đích của mỗi tòa soạn bên cạnh nhiệm vụ chính trị

là thu hút được số lượng đông đảo độc giả truy nhập để từ đó thu được quảng cáo nuôi sống tòa soạn trong bối cảnh khó khăn chung của làng báo

Một trong những cách để câu kéo độc giả mà các trang mạng đang tận dụng triệt để là khai thác vô tội vạ mảng thông tin về văn hóa nghệ thuật Đời

tư nghệ sĩ, hậu trường sân khấu, những hình ảnh hở hang, những phát ngôn gây sốc về vấn đề nhạy cảm… gây tò mò cho độc giả là mảng nội dung “béo bở” để các trang mạng “xào nấu” thành những “món ăn” để “chiêu đãi” hoặc nhồi nhét cho độc giả mỗi ngày Giới nghệ sỹ cũng từ đó tranh thủ quảng bá hình ảnh, cố tình mượn báo mạng để thực hiện các chiêu trò để trở thành người nổi tiếng bằng tai tiếng

Xu hướng làm báo “lá cải” xâm nhập cả vào loại hình báo in, báo mạng, báo phát thanh, báo hình Nhưng báo mạng nói riêng là nơi thể hiện một cách rõ ràng và đậm nét nhất những thông tin lá cải đến mức tạo thành

“thảm họa” Từ “thảm họa” do chính những phóng viên, nhà báo gọi tên hiện tượng đưa thông tin ẩu và lá cải trên báo mạng Sau đó, độc giả cũng sử dụng

từ “thảm họa” để chỉ những bài báo như vậy mà họ gặp thường ngày trên mạng Đi khắp các trang báo mạng điện tử đều có thể bắt gặp những hình ảnh giống nhau với những cái tít khác nhau nhưng đều chung một đặc điểm là cố tình gây sốc, đánh vào sự tò mò của độc giả Cách định hướng đưa tin như vậy trên báo mạng đang thực sự là một thực trạng đáng lo ngại

Rất nhiều độc giả lên tiếng tẩy chay những thông tin lá cải này, chê báo chí nghèo nàn, đói khát thông tin Nhiều tờ báo, phóng viên đã có những loạt bài phân tích, lên án cách thông tin “thảm họa” trên báo mạng nhưng cũng chỉ như muối bỏ bể Mặt khác, theo kết quả từ Google Trends cho thấy, suốt từ năm 2007 tới năm 2010, Việt Nam luôn dẫn đầu về số lượt người tìm kiếm từ khóa liên quan đến “sex” Chính vì vậy, dù một mặt lên án nhưng mặt khác chính độc giả lại đang “dẫn dắt” báo mạng sản xuất tin tức theo hướng lá cải

để phục vụ nhu cầu của một bộ phận độc giả không hề nhỏ

Hằng ngày, các báo mạng vẫn đua nhau “trồng cải” và độc giả vẫn phải ngụp lặn trong thông tin “thảm họa” Điều này khiến cho báo mạng đang dần mất đi niềm tin của độc giả, đang trở thành công cụ PR tên tuổi của không ít cá nhân thích nổi tiếng “xổi” hơn là lao động nghệ thuật nghiêm túc Tác giả luận văn nhận thấy, “thảm họa báo mạng” nổi lên thành một vấn đề nghiên cứu và từ nghiên cứu đó có thể đưa ra được kinh nghiệm phòng tránh

“thảm họa báo mạng” cũng như xây dựng một mô hình quản lý báo mạng Việt Nam hợp lý

Chính vì vậy, tác giả luận văn quyết định lựa chọn đề tài: Nghiên cứu

“thảm họa báo mạng” trong việc thông tin về văn hóa – nghệ thuật (Khảo sát báo điện tử Vietnamnet, Vnexpress và Dân trí năm 2011 – 2012) làm đề

tài luận văn thạc sỹ của mình

2 Lịch sử nghiên cứu vấn đề

Trong thời gian qua, đã có rất nhiều loạt bài viết, diễn đàn được mở ra trên các báo bàn về vấn đề thông tin bị “lá cải hóa”, trở thành “thảm họa” trên báo mạng điện tử

1 Báo Thể thao Văn hóa đã có một chuyên đề 3 bài viết, một buổi giao lưu trực tuyến và chốt lại với buổi tọa đàm mang thông điệp "Xin đừng

'Playboy hóa' báo chí!"

Loạt bài của báo Thể thao Văn hóa mở đầu bằng việc giúp người đọc

lật lại quá khứ khi Tạp chí Playboy - tờ tạp chí Mỹ với mục tiêu cung cấp một cách đầy đủ nhất về những thứ cần thiết cho một người đàn ông, trong đó phần nhiều xem là hình ảnh gợi cảm, những thông tin hậu trường thú vị - ra

đời Tiếp đến, báo Thể Thao Văn hóa phản ánh thực trạng và đưa ra được

nguyên nhân vì sao những nội dung của tờ Playboy kia du nhập ồ ạt vào báo chí Việt Nam

Với quan điểm phê phán, báo Thể thao Văn hóa gọi hiện tượng đó là

“thảm họa” và chốt lại với lời nhắn nhủ “Xin đừng „Playboy hóa‟ báo chí”

Cụ thể loạt bài viết trên báo Thể thao văn hóa:

- "Playboy hóa" báo chí?” (Thể thao văn hóa, Thứ Sáu, ngày

- Giao lưu trực tuyến “Xin đừng „Playboy hóa‟ báo chí” với ba khách

mời là: Đạo diễn Lê Hoàng; nhà báo Phạm Thanh Hà (bút danh Camera); PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái, giảng viên Khoa Báo chí và Truyền thông - Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc Gia Hà Nội

(Thể thao văn hóa, Thứ Bảy, ngày 21/06/2011)

- Tọa đàm “Xin đừng 'Playboy hóa' báo chí!" với các khách mời là:

Ông Hoàng Hữu Lượng Cục trưởng Cục Báo Chí - Bộ Thông tin truyền thông; PGS.TS Nguyễn Thị Minh Thái (Thứ Hai, ngày 04/07/2011)

2 Báo Người lao động cũng vào cuộc với loạt gồm 3 bài viết Đồng quan điểm với báo Thể thao Văn hóa khi hiện tượng Playboy hóa báo chí xuất hiện tràn làn trong làng báo Việt Nam, báo Người lao động cho rằng đó là

“mối hiểm họa” Tờ báo này cũng đi sâu phân tích nội dung và cách tiếp cận thông tin của những bài báo bị Playboy hóa

Cụ thể loạt bài viết trên báo Người lao động:

- "Playboy hóa" báo chí: Nghệ sĩ là “con mồi”! (Người lao động Thứ

Tư, ngày 22/06/2011)

- "Playboy hóa" báo chí: Liên kết “ma quỷ”( Người lao động Thứ

Năm, ngày 23/06/2011)

- “Playboy hóa” báo chí: Mối hiểm họa! (Người lao động Chủ Nhật,

ngày 26/06/2011)

3 Báo Tuổi trẻ TP.HCM lên tiếng với loạt bài Truyền thông: Những

chuyện không tử tế gồm 5 bài Ngay tên chuyên đề mà tờ báo này đặt đã cho

thấy tư duy và góc nhìn phản biện, phê phán đối với những tác phẩm báo chí

“thảm họa”, chuyên đưa tin tức giật gân, soi mói đời tư nghệ sĩ Từ việc đưa

ra nguyên nhân xuất hiện những bài báo “thảm họa”, báo này đã đưa ra lời cảnh tỉnh “truyền thông mạng phải tự vấn” và đề xuất giải pháp khá mạnh là đóng cửa tờ báo vi phạm nặng

Cụ thể loạt bài viết trên báo Tuổi trẻ:

- Thảm họa soi mói (Tuổi trẻ TP.HCM Thứ Sáu, ngày 24/06/2011)

- Chứng mê đắm tin giật gân (Tuổi trẻ TP.HCM, Thứ Bảy, ngày

Ngoài ra, trong quá trình tìm tư liệu cho luận văn, tác giả nhận thấy có

những nghiên cứu đáng chú ý sau: Luận văn thạc sỹ của tác giả Trương Thị

Bích Ngọc (năm 2010) với đề tài: Văn hóa ứng xử của các nhà báo trực tuyến

đối với thông tin Văn hóa – nghệ thuật Luận văn đã chỉ ra cách tiếp cận, khai

thác đề tài và đưa thông tin về Văn hóa – nghệ thuật trên báo trực tuyến của các

nhà báo Các luận văn của tác giả Phạm Thị Hằng (năm 2008) với đề tài: Nâng

cao chất lượng thông tin trên báo điện tử, của tác giả Nguyễn Thị Bình (năm

2006) với đề tài: Nâng cao chất lượng báo chí Internet trong thời gian tới đề cập

tới thực trạng và đưa ra giải pháp để nâng cao chất lượng của báo mạng điện tử Những tư liệu này là tài liệu hữu ích cho tác giả luận văn trong việc nghiên cứu

Tuy nhiên, nghiên cứu về một hiện tượng cụ thể trên báo mạng là đưa thông tin một cách “thảm họa” thì chưa có đề tài nào được tiến hành Trong luận văn thạc sỹ của mình, tác giả luận văn sẽ phân tích và làm rõ hơn cụm từ “thảm họa báo mạng”, chỉ ra bản chất của cách đưa thông tin này Đặt báo mạng trong mối tương quan với các loại hình báo chí khác để chỉ ra rằng, ngôn ngữ báo mạng có những lợi thế riêng mà không loại hình báo chí nào có được và đó cũng chính là yếu tố then chốt để báo mạng là nơi thể hiện rõ nhất “thảm họa” trong việc đưa thông tin về văn hóa – nghệ thuật Luận văn cũng khảo sát trên những đầu báo mạng cụ thể và đưa ra mô hình quản lý, phát triển báo mạng hiệu quả ở Việt Nam

3 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

Luận văn nghiên cứu một hiện tượng xuất hiện trên báo mạng điện tử

đó là “thảm họa báo mạng” trong việc thông tin về văn hóa – nghệ thuật

Trên cơ sở nghiên cứu, khảo sát trang thông tin về Văn hóa – nghệ

thuật trên ba báo mạng điện tử Vnexpress.net, Dantri.com.vn, Vietnamnet.vn,

luận văn phân tích rõ thực trạng thông tin về văn hóa – nghệ thuật trên ba báo này; Tìm hiểu cách tiếp cận, khai thác đề tài, lựa chọn nội dung thông tin “hút khách” và thể hiện dưới những hình thức đa dạng khác nhau

Tác giả luận văn cũng đề xuất kinh nghiệm phòng tránh thảm họa báo mạng cho phóng viên và biên tập viên mảng văn hóa – nghệ thuật, đồng thời, đưa ra mô hình quản lý báo mạng hiệu quả ở Việt Nam

4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1 Đối tượng nghiên cứu

Luận văn tập trung phân tích những bài báo được lựa chọn theo tiêu chí là

“thảm họa” thông tin trong chuyên mục văn hóa – nghệ thuật – giải trí trên ba báo mạng điện tử Vnexpress.net, Dantri.com.vn, Vietnamnet.vn

Sở dĩ tác giả luận văn lựa chọn 3 báo trên bởi đây là những báo mạng uy tín của Việt Nam, là chuẩn mực về ngôn ngữ báo mạng, có số lượng người truy cập lớn nên có sức ảnh hưởng sâu rộng trong công chúng Nghiên cứu những tờ báo mạng tiêu biểu nhất của Việt Nam sẽ thấy được một cách tổng quan và chính xác nhất về văn hóa đưa tin của báo chí nước nhà về văn hóa – nghệ thuật

4.2 Phạm vi nghiên cứu

Luận văn khảo sát tất cả các bài viết phản ánh về văn hóa, nghệ thuật theo hướng “thảm họa” trên 3 báo: Vietnamnet, Vnexpress, Dân trí trong 2 năm 2011, 2012

5 Phương pháp nghiên cứu 5.1 Cơ sở lý luận

Căn cứ vào lý thuyết về truyền thông, báo chí nói chung và chủ trương, đường lối, chính sách về báo chí nói chung và báo mạng nói riêng của Đảng

của ngôn ngữ báo mạng Phân tích động cơ đưa tin của phóng viên báo mạng, tâm lý tìm đọc tin của độc giả và nhu cầu mượn báo mạng làm công cụ quảng

bá tên tuổi của các chủ thể là những nhân vật trong thế giới showbiz Chính mối quan hệ “tay ba” này làm “thảm họa” báo mạng ngày càng phát triển Sau đó, tiến hành khảo sát, phân tích nội dung và hình thức thể hiện của các bài báo “thảm họa” trong 2 năm 2011, 2012 trên ba báo mạng điện tử Vnexpress.net, Dantri.com.vn và Vietnamnet.vn Từ đó đưa ra những kiến nghị phù hợp

6 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn

6.1 Ý nghĩa khoa học

Luận văn hệ thống hóa lý thuyết cơ bản về báo mạng điện tử để nêu lên đặc điểm ngôn ngữ loại hình báo mạng điện tử so với những loại hình báo chí trước đó Phân thích về một hiện tượng đang được quan tâm khi báo mạng bùng nổ đó là “thảm họa báo mạng” trong việc thông tin về văn hóa – nghệ thuật

6.2 Ý nghĩa thực tiễn

Từ việc khảo sát ba tờ báo mạng tiêu biểu của Việt Nam, luận văn chỉ

ra được thực trạng báo mạng Việt Nam trong việc thông tin về văn hóa nghệ thuật Luận văn cũng đưa ra những kinh nghiệm phòng tránh thảm họa cho phóng viên và biên tập viên mảng văn hóa – nghệ thuật trong quá trình làm nghề

Tác giả luận văn bước đầu đề xuất mô hình quản lý báo mạng Việt Nam phù hợp với tình hình hiện tại để phòng tránh “thảm họa”

Luận văn giúp cho các tòa soạn báo mạng điện tử có cái nhìn khách quan về thực trạng cách làm tin bài trên báo mạng điện tử hiện nay để có những điều chỉnh trong việc tiếp cận thông tin và thể hiện thông tin văn hóa – nghệ thuật sao cho phù hợp

Luận văn giúp nhà trường - những cơ sở đào tạo chuyên ngành báo chí có cái nhìn tổng quát về thực trạng trên để trong quá trình giảng dạy, định hướng sinh viên cách ứng xử có văn hóa với thông tin văn hóa – nghệ thuật để từ đó khi sinh viên ra trường, hoạt động trong các tòa soạn sẽ áp dụng và góp phần hạn chế được những thảm họa đó

7 Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, và danh mục Tài liệu tham khảo, phần nội dung chính của Luận văn bao gồm 3 chương cơ bản:

Chương 1: Báo mạng điện tử và vấn đề thông tin văn hóa – nghệ thuật

Chương 2: Phân tích “thảm họa” thông tin về văn hóa – nghệ thuật trên báo mạng điện tử Việt Nam (Vietnamnet.vn, Vnexpress.net,

Dantri.com.vn)

Chương 3: Kinh nghiệm ứng xử với “thảm họa báo mạng” và giải pháp quản lý báo mạng điện tử Việt Nam

Chương 1: BÁO MẠNG ĐIỆN TỬ VÀ VẤN ĐỀ THÔNG TIN VĂN

HÓA – NGHỆ THUẬT 1.1 Khái niệm Báo mạng điện tử

Báo mạng điện tử là loại hình báo chí ra đời cuối thế kỷ 20 nhờ sự phát triển của công nghệ và sự ra đời của Internet Dù ra đời sau báo in, báo phát thanh, báo truyền hình nhưng báo mạng điện tử nhanh chóng phủ sóng toàn thế giới và ngày càng chứng minh sức lan tỏa của mình nhờ những ưu thế mà các loại hình báo chí ra đời trước đó không có được

Do “tuổi đời” còn ít nên các nhà nghiên cứu hiện vẫn chưa có cách gọi tên thống nhất đối với loại hình báo chí này Vì thế, dù thiếu tên quy chuẩn nhưng báo mạng điện tử đồng thời cũng là loại hình báo chí có nhiều tên nhất

Trên thế giới, loại hình báo chí này có những tên gọi như online newspaper (báo chí trên mạng, báo trực tuyến), Electronic Journal (báo điện tử)… Ở Việt Nam, cũng có nhiều cách gọi như báo điện tử, báo mạng, báo Internet, báo mạng điện tử, báo trực tuyến…

Theo tác giả Nguyễn Thị Thoa, Học viện Báo chí và Tuyên truyền trong

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp cơ sở trọng điểm về Tổ chức và quản lý báo mạng điện tử ở Việt Nam [43, tr.3 – 4], cả hai thuật ngữ báo điện tử và báo

trực tuyến đều chưa chuẩn xác

Tác giả phân tích, báo trực tuyến không thể nói hết được đặc điểm của tờ báo mạng điện tử là sử dụng tối đa nền tảng kỹ thuật của dịch vụ Internet và

sự sáng tạo của con người trong quy trình sản xuất thông tin Mặt khác, thuật ngữ báo trực tuyến chưa được Việt hóa Còn thuật ngữ báo điện tử dễ gây nhầm lẫn, đồng nhất loại hình báo chí thứ tư ngày với hai loại hình báo chí điện tử trước đó là phát thanh và truyền hình Hơn nữa, cách gọi như vậy không chuẩn xác về mặt thuật ngữ khoa học Tác giả cho rằng, người Việt Nam hay dùng từ internet = mạng (ví dụ như lên mạng, vào mạng, kết nối

mạng…) Thay vì gọi “báo internet” thì gọi “báo mạng” có vẻ Việt Nam và dễ hiểu hơn nhiều

Tác giả Nguyễn Thị Trường Giang trong cuốn Báo mạng điện tử những

vấn đề cơ bản [20, tr.26], báo mạng là cách gọi tắt của báo mạng Internet

Đây là cách gọi không mang tính khoa học vì nó không rõ nghĩa, không đầy

đủ, dễ làm hiểu sai bản chất của thuật ngữ Bởi Internet là mạng của các mạng (A network of networks), dưới nó còn rất nhiều loại mạng như mạng nội bộ của các tổ chức, các công ty, các chính phủ… Gọi tắt như thế sẽ không xác định rõ ràng ranh giới giữa khái niệm “mạng” và “mạng Internet”

Hiện, loại hình báo chí này vẫn đang được gọi với nhiều tên khác nhau Trong phạm vi luận văn này, tác giả sẽ thống nhất dùng cách gọi Báo mạng điện tử

Báo mạng điện tử là một loại hình báo chí được xây dựng dưới hình thức của một trang web và phát hành trên mạng Internet [18, tr 28]

Báo mạng điện tử là loại hình báo chí đa phương tiện cho phép cập nhật thông tin tức thời, thường xuyên, liên tục, có tính tương tác cao, khả năng liên kết lớn, lưu trữ và tìm kiếm dễ dàng, tính xã hội hóa cao và khả năng cá thể hóa tốt

Theo tác giả Nguyễn Thị Thoa trong cuốn Tổ chức và quản lý báo

mạng điện tử ở Việt Nam [44, tr 6] tên gọi Báo mạng điện được sử dụng với

những lý do sau:

“Thứ nhất, nó khẳng định loại hình báo chí mới này là con đẻ của sự

phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin, hoạt động được nhờ các phương tiện kỹ thuật tiên tiến, số hóa, các máy tính nối mạng và các server, các phần mềm ứng dụng

Thứ hai, nó cho phép hiểu một cách chính xác về bản chất, đặc trưng

của loại hình báo chí này: tính đa phương tiện, tính tương tác cao, tính tức

thời, phi định kỳ, khả năng truyền tải thông tin không hạn chế, với cách lưu trữ thông tin dưới dạng dữ liệu siêu văn bản, khả năng siêu liên kết – các trang báo được tổ chức thành từng lớp, có cơ chế “nở” ra với số trang không hạn chế

Thứ ba, tên gọi này chỉ rõ người làm báo và người đọc báo đều phải có

trình độ kỹ thuật nhất định

Thứ tư, đây là sự kết hợp các tên gọi có nội dung riêng biệt như: báo,

mạng, điện tử Chính vì vậy, tên gọi này thỏa mãn được các yếu tố: Việt hóa, đặc trưng khu biệt của loại hình báo chí mới, khắc phục được sự “thiếu” về

nghĩa, sự máy móc của từ ngoại lai.” [42, tr 6]

Báo mạng điện tử đầu tiên tại Việt Nam ra đời từ tháng 12 năm 1997

khi tạp chí Quê hương của Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài được đưa

lên mạng Từ đó tới nay, sau 17 năm hình thành và phát triển, hiện số lượng báo mạng điện tử ở Việt Nam đã rất phong phú và được chia làm hai dạng Thứ nhất là các báo mạng điện tử hình thành và phát triển độc lập, không kèm báo giấy như Vietnamnet.vn, Vnexpress.net, Vnmedia.vn,… Thứ hai là các

báo mạng điện tử ra đời gắn liền với các tờ báo “mẹ” là báo giấy như Tuổi trẻ,

Tiền phong, Thanh niên, Lao động… Các báo này hầu như là phiên bản của

báo giấy Mặc dù thời gian gần đây, các tòa soạn này cũng đã có nhiều cố gắng để phát triển báo mạng điện tử độc lập nhưng về cơ bản, nó vẫn chịu sự chi phối lớn của các tờ báo giấy

Được đánh giá là loại hình báo chí mang tính toàn cầu với những tính năng vượt trội của nó, báo mạng điện tử đã có những vị thế không chỉ trong mặt thông tin mà còn trở thành một mặt trận kinh doanh thật sự đắc lợi cho các doanh nghiệp trong công việc kinh doanh online

Có thể coi báo mạng điện tử hiện nay là sự hội tụ của cả báo in (text, ảnh), phát thanh (audio) và truyền hình (video) Người đọc báo mạng điện tử

không chỉ được cập nhật tin tức dưới dạng chữ viết mà còn có thể nghe rất nhiều kênh phát thanh và xem truyền hình Đồng thời sự ra đời của nó đã làm đảo lộn nhiều khái niệm truyền thống về báo chí và xuất bản như khái niệm tòa soạn, định kỳ phát hành, phương thức phát hành…

Báo mạng điện tử còn cho phép nhà báo thường xuyên cập nhật thông tin Điều này khác với báo giấy hoặc các loại hình báo chí khác ở chỗ nhà báo

có thể đăng tải thêm tin tức bất cứ lúc nào mà không phải chờ đến giờ lên khuôn hay sắp xếp chương trình như ở các loại hình báo chí khác Chính vì thế mà người ta còn gọi báo mạng điện tử là loại hình báo chí phi định kỳ

1.2 Ngôn ngữ loại hình của Báo mạng điện tử

1.2.1 Ngôn ngữ đa phương tiện

Mỗi loại hình báo chí có đặc trưng riêng về ngôn ngữ Báo mạng điện

tử ra đời muộn nhưng lại có sự tích hợp những ưu điểm vượt trội trong ngôn ngữ so với các loại hình báo chí truyền thống nên đã nhanh chóng thu về lượng công chúng lớn cho mình Nhắc đến những ưu thế đó, đầu tiên phải nói tới ngôn ngữ đa phương tiện của báo mạng điện tử Nhờ ngôn ngữ đa phương tiện, công chúng có thể đọc, xem, nghe và sử dụng nhiều tiện ích khác trên cùng một trang báo hay ngay trong một bài báo trên báo mạng điện tử

Ví dụ, khi chương trình truyền hình thực tế Bước nhảy hoàn vũ phát

trực tiếp trên sóng truyền hình VTV3 thì đồng thời trên báo mạng, hay các trang như vtc.com.vn, youtube.com, http://tv24.vn/, http://www.tivi360.com/

… chúng ta cũng có thể thưởng thức chương trình này nếu không có tivi Các trang web chia sẻ video trực tuyến cũng cập nhật sau đó ít phút và là kho lưu trữ khổng lồ giúp chúng ta xem lại bất cứ đêm thi nào, đoạn nào quan tâm

Những vấn đề đáng quan tâm trong chương trình trở thành đề tài khai thác trong các bài viết trên các báo mạng điện tử Trong từng bài báo đó, chúng ta có thể có cái nhìn toàn cảnh về vấn đề thông qua chữ viết tường

thuật, bình luận, ảnh minh họa và cả video về từng phần thi Đọc, xem, nghe, thông tin trên báo mạng điện tử xong, chúng ta lại có thể viết luôn bình luận

và góp ý ngay bên dưới bài viết Có thể nói, công chúng được “chiều chuộng” mọi giác quan, hưởng thụ thông tin một cách tối đa qua báo mạng điện tử

Đa phương tiện là thuật ngữ xuất phát từ “multimedia” trong tiếng Anh Khái niệm “đa phương tiện” xuất hiện từ khoảng giữa thế kỉ XX Cho đến nay, khái niệm này đã dần trở nên phổ biến để chỉ nhiều loại sản phẩm, phần mềm khác nhau trên máy vi tính và mạng Internet

Một trong những mốc quan trọng đánh dấu sự xuất hiện của tính đa phương tiện trên báo mạng điện tử là sự ra đời của world wide web vào đầu những năm 1990 Với khởi đầu là những trang web đơn giản được viết bằng ngôn ngữ siêu văn bản HTML (HyperText Markup Language), sự phát triển nhanh chóng của công nghệ và thế giới lập trình đã giúp số lượng các

“phương tiện” được tích hợp trên các trang web ngày một đông đảo

Với báo mạng điện tử, một sản phẩm báo chí đa phương tiện phải bao gồm ít nhất từ hai trong những thành phần sau trở lên Đó là: văn bản (text), hình ảnh tĩnh và đồ họa (still image & graphic), âm thanh (audio), hình ảnh động (video & animation) và gần đây nhất là các chương trình tương tác (interactive program)

Tóm lại, đa phương tiện trên báo mạng điện tử là việc sử dụng nhiều loại phương tiện (ngôn ngữ văn tự và phi văn tự) để thực hiện một sản phẩm báo chí Một sản phẩm báo chí đa phương tiện phải mang đến cho công chúng từ 2 đến 3 cách thức truyền tải trở lên [20, tr.62]

Khả năng truyền thông đa phương tiện của Internet không phải là vấn

đề mới Khi Internet ra đời, viễn cảnh tích hợp các loại hình báo chí (truyền hình, phát thanh và báo in) của nó đã được nói đến Thế nhưng quá trình hội

tụ công nghệ này không phải dễ dàng do điều kiện hạ tầng kỹ thuật, sự tiến bộ

của công nghệ và trình độ nhân lực của các cơ quan báo chí Mở đầu trong quá trình này là sự ra đời của phát thanh trực tuyến trên mạng Internet của website thuộc BBC, VOA, ABC…

Và ở Việt Nam, báo trực tuyến của Đài Tiếng nói Việt Nam (vov.org.vn) là đơn vị báo chí đầu tiên ứng dụng đặc trưng tích hợp các phương tiện truyền thông vào việc xây dựng radio onine Truyền hình trực tuyến ra đời sau khi Internet băng thông rộng IDSL, leasline, rồi ADSL phổ biến trong công chúng Từ khi thế mạnh multimedia được khai thác, báo chí trực tuyến có sức hấp dẫn mới và thực sự “chia sẻ” số lượng công chúng truyền thông của các loại hình báo chí khác

Một điều kiện nữa “chắp cánh” cho báo mạng điện tử ngày càng bay cao, vươn xa là các thiết bị để có thể truy cập vào báo mạng điện tử ngày càng

đa dạng, tiện lợi Không chỉ còn là máy tính nối mạng, ngày nay, với một chiếc điện thoại giá thành không quá cao, máy tính bảng… có kết nối mạng Internet, chúng ta đều có thể cập nhật tin tức từ khắp mọi nơi trên thế giới

Tác giả Phan Văn Tú đã đưa ra so sánh vài điểm về đặc trưng của phát thanh – truyền hình truyền thống với phát thanh – truyền hình tích hợp trên hệ thống báo mạng điện tử [45, tr 33]

- Thường chỉ có người dẫn chương trình chuyên nghiệp

- Thu nhập từ quảng cáo và tiền thuế

trình (tiếp nhận thông tin đồng bộ)

- Các chương trình có đông khán/thính giả

- Máy thu thanh, máy thu hình

- Truyền dẫn vệ tinh/cáp/qua cột phát sóng

- Hầu như chỉ tiếp nhận

muốn của người sử dụng (Tiếp nhận thông tin không đồng bộ)

- Chia thành nhiều nhóm đối tượng khác nhau (phi đại chúng hóa)

- Rất nhiều thiết bị trực tuyến

số tờ báo mạng điện tử đã đầu tư để tự sản xuất ra các sản phẩm đa phương tiện của riêng mình

Với sự phát triển của khoa học công nghệ, thế mạnh đa phương tiện sẽ được khai thác tốt hơn và các website báo mạng điện tử càng trở nên phong phú và hấp dẫn hơn Trên báo mạng điện tử, chúng ta có thể nghe âm thanh, xem hình ảnh chất lượng cao không kém báo phát thanh và truyền hình Loại hình báo chí này tạo ra sự tích hợp tối ưu nhất cùng với những tiện lợi của Internet, đáp ứng mọi nhu cầu thông tin, nghe, nhìn, đọc của công chúng

1.2.2 Có sự kết hợp nhiều lớp thông tin

Khi tiếp nhận thông tin báo mạng, người ta không chỉ dừng lại ở việc tiếp nhận thông tin ở một tờ báo mà còn có thể liên kết với nhiều tờ báo, trang báo khác với lượng thông tin khổng lồ hơn Đồng thời, thông tin còn có thể được minh họa sinh động bằng các các tệp âm thanh hay các clip truyền hình

mà công chúng chỉ cần nhấp chuột là sẽ hoàn toàn làm chủ mọi thông tin liên quan đến sự việc mà họ quan tâm

Báo mạng điện tử có khả năng siêu liên kết nhờ vào những đường link dẫn từ bài này sang bài khác, từ trang nọ sang trang kia Gần như, các thông tin không có điểm dừng trên các trang báo, trong từng bài báo Bởi tiện ích của Internet cho phép đặt các đường link dưới các từ khóa hoặc các link dẫn tới các thông tin, sự việc liên quan

Người ta hay dùng từ “lướt web” để chỉ hành động của người sử dụng Internet có lẽ bởi xa lộ thông tin mở ra trước mắt họ vô cùng rộng lớn Thông thường, với các sự kiện lớn, gây được tiếng vang trong xã hội, được dư luận quan tâm, các báo mạng điện tử sẽ tập hợp thành một chùm bài để công chúng tiện theo dõi Ví dụ, báo mạng điện tử Vietnamnet.vn, ngay trên menu trang

chủ là box Dòng sự kiện với những dòng tít như: Toàn cảnh vụ cháy cây xăng

ở Hà Nội, Alex Furguson nghỉ hưu và sự chuyển giao quyền lực ở MU, Toàn cảnh sự cố mất điện cả miền Nam, Cuộc truy bắt nghẹt thở nghi phạm khủng

bố Boston, Diễn đàn hiến kế giảm tai nạn giao thông Chuyên mục Giải trí trên báo Dantri.com.vn cũng có box Dòng sự kiện bao gồm: Giọng hát Việt nhí, LHP Cannes năm 2013, Giọng hát Việt 2013, Bộ sưu tập Xuân hè 2013 Công chúng có thể dễ dàng theo dõi những thông tin về toàn bộ sự kiện trong

những chùm bài như thế này

Nếu để tìm các bài viết xung quanh một sự kiện trên báo giấy, người ta

có thể mất cả tháng để lật lại từng số báo và công việc càng cực nhọc hơn nếu các thông tin liên quan đến sự kiện đó kéo dài từ năm này qua năm khác Với báo mạng, khả năng liên kết đã “bày” các thông tin liên quan đến toàn bộ sự kiện ra trước mắt, công việc của người hưởng thụ thông tin chỉ là “lướt” và click chuột rất nhẹ nhàng

Có thể xem lại toàn bộ vụ án bán dâm và cầm đầu đường dây môi giới mại dâm của Hoa hậu Mỹ Xuân (Ảnh chụp báo Vietnamnet.vn)

1.2.3 Ít mang dấu ấn cá nhân

Ngôn ngữ của báo mạng điện tử là loại ngôn ngữ đa phương tiện sử dụng rất nhiều phương tiện truyền tải như chữ viết, hình ảnh, âm thanh và có thể do nhiều người thể hiện Thêm vào đó là trong một văn bản còn có nhiều lớp thông tin được chứa đựng với nhiều phong cách thể khác nhau, hòa quyện vào nhau nên phong cách riêng của nhà báo khó lòng được thể hiện rõ nét

1.3 Văn hóa - Nghệ thuật: Mảng thông tin quan trọng của báo mạng điện tử ở Việt Nam

Là một trong những lĩnh vực thông tin của báo chí, văn hóa nghệ thuật

đã khẳng định được vị trí của mình bên cạnh các thông tin chính trị, kinh tế,

xã hội… khác trong cuộc sống Trên các báo mạng điện tử luôn có các chuyên

báo có cả hai chuyên mục Văn hóa, Giải trí, chủ yếu đưa các thông tin về cộng đồng nghệ sỹ, các sản phẩm của họ trong các lĩnh vực âm nhạc, điện ảnh, văn học, sân khấu… và cả chuyện hậu trường các chương trình biểu diễn, cuộc sống thường ngày của những người trong giới giải trí

Theo quan điểm của Mác, nền văn hóa của loài người bao gồm toàn bộ hoạt động sáng tạo của loài người, trong lĩnh vực vật chất, tinh thần và thành quả của hoạt động sáng tạo ấy Nó bao gồm toàn bộ những thành quả hoạt động sáng tạo của loài người, như công cụ, dụng cụ, máy móc, các công trình kỹ thuật, các tác phẩm văn học nghệ thuật, các chuẩn mực luật pháp và đạo đức…

Nghệ thuật, theo các định nghĩa của Từ điển thuật ngữ văn học thì đó là

“Hình thái đặc thù của ý thức xã hội và các hoạt động của ý thức con người, một phương thức quan trọng để con người chiếm lĩnh các giá trị tinh thần của hiện thực, nhằm mục đích tạo thành và phát triển các năng lực chiếm lĩnh và cải tạo bản thân và thế giới xung quanh theo quy luật của cái đẹp”

Khác với hình thái ý thức và hoạt động xã hội khác như khoa học, chính trị, đạo đức… nghệ thuật thỏa mãn nhu cầu có tính vạn năng của con người, làm cảm thụ thế giới xung quanh dưới các hình thái đã phát triển của năng lực cảm nhận mang tính người Đó là năng lực cảm nhận thẩm mỹ đặc trưng, chỉ

có ở con người đối với các hiện tượng, sự thật, biến cố của thế giới khách quan với tư cách là chỉnh thể cụ thể sống động

Văn hóa – nghệ thuật là thứ vũ khí tư tưởng sắc bén, có tác dụng to lớn, sâu rộng và bền bỉ mà lịch sử loài người từ trước tới nay đã công nhận Đó còn là những đúc kết tinh hoa của dân tộc đã vượt qua những thử thách của thời gian Mác cũng từng ca ngợi văn hóa – nghệ thuật như là niềm vui lớn nhất mà con người có thể tự đem lại cho mình

Văn hóa - nghệ thuật là thành tố của văn hóa Nghệ thuật là thành tố trung tâm của văn hóa nghệ thuật Văn hóa nghệ thuật là hệ thống những hoạt

động làm nảy sinh và phát triển những năng lực nghệ thuật của con người từ sáng tạo, đánh giá, bảo quản, quảng bá phân phối, đến tiêu thụ các giá trị nghệ thuật nhằm đạt hiệu quả cao

Văn hóa – nghệ thuật có nhiều cách chia, trong đó có quan niệm văn hóa – nghệ thuật gồm bốn nhóm thành tố cơ bản:

Cộng đồng nghệ sỹ: Những người có tài năng nghệ thuật là nghệ sỹ, có

nghệ sỹ chuyên nghiệp và nghệ sỹ không chuyên nghiệp Nghệ sỹ đến với công chúng bằng tác phẩm nghệ thuật giàu tình cảm, cảm tính

Các loại hình nghệ thuật: Nghệ thuật có nhiều loại hình, loại thể khác

nhau Sự phân chia chủ yếu dựa vào phương thức nhận thức và phương tiện phản ánh hiện thực Mỗi loại hình nghệ thuật có hệ thống hình tượng mang tính khu biệt Có các loại hình nghệ thuật cơ bản sau:

Văn học: Phản ánh hiện thực bằng ngôn ngữ văn học là loại hình nghệ

thuật phổ biến nhất và được chia làm 3 loại chính là trữ tình, tự sự và kịch

Âm nhạc: Phản ánh hiện thực bằng giai điệu, nhịp điệu, tiết tấu âm

thanh Tiếp nhận âm nhạc chủ yếu bằng thính giác và phải có hiểu biết âm nhạc, phương tiện thể hiện, phương thức biểu diễn

Ba loại hình nghệ thuật tạo hình là hội họa, điêu khắc, kiến trúc có ngôn ngữ chung là đường nét, hình khối, màu sắc, ánh sáng… kết hợp với không gian Tiếp nhận nghệ thuật tạo hình chủ yếu bằng thị giác

Sân khấu: Là loại hình nghệ thuật tổng hợp, phản ánh hiện thực chủ yếu

bằng ngôn ngữ hành động kết hợp với lời nói, ánh sáng, âm nhạc, hóa trang

Điện ảnh: Phản ánh hiện thực bằng ngôn ngữ hình ảnh chuyển động kết hợp

với lời nói, âm thanh và ánh sáng Điện ảnh có khả năng bao quát không gian, thời gian rộng lớn, hình thức thể hiện đời thường nên có công chúng đông đảo

Công chúng nghệ thuật là người sáng tạo, đánh giá, tiêu thụ, lưu giữ các giá trị nghệ thuật Các cơ quan, tổ chức, thiết chế văn hóa, hoạt động lý

luận phê bình, quản lý lãnh đạo đảm bảo cho sự hình thành ba yếu tố kể trên

và đảm bảo cho hoạt động sáng tạo và tiêu dùng các giá trị nghệ thuật

Thông tin văn hóa - nghệ thuật trên báo mạng điện tử là những tin, bài, hình ảnh, video về những lĩnh vực như: Điện ảnh, sân khấu, âm nhạc, văn học, các loại hình nghệ thuật, cộng đồng nghệ sỹ Văn hóa – nghệ thuật trở thành mảng thông tin nóng trên báo mạng điện tử đặc biệt là lĩnh vực âm nhạc, điện ảnh, sân khấu và đời tư nghệ sỹ

1.4 Vấn đề thông tin Văn hóa – Nghệ thuật trên báo mạng điện tử

1.4.1 Ưu thế của báo mạng điện tử trong việc thông tin về Văn hóa – Nghệ thuật

Với những đặc trưng về ngôn ngữ loại hình, báo mạng điện tử có rất nhiều ưu thế trong việc thông tin Văn hóa – Nghệ thuật:

1.4.1.1 Không bị giới hạn bởi khuôn khổ, số trang, thời lượng, khoảng cách địa lý

Đặc trưng không bị giới hạn bởi khuôn khổ, số trang, thời lượng, khoảng cách địa lý của báo mạng điện tử đặc biệt hiệu quả đối với thông tin văn hóa – nghệ thuật Bởi công chúng thích ảnh nghệ sỹ ở cỡ lớn, số lượng nhiều, những

sự kiện giải trí hấp dẫn trong nước và quốc tế được thâu tóm ngay thành chùm trong một từ khóa… những điều này chỉ có thể được thỏa mãn bởi báo mạng điện tử

Nếu người làm báo in khổ sở để cắt gọt thông tin sao cho số chữ vừa vặn với khuôn khổ báo được định sẵn; biên tập, kỹ thuật dựng phát thanh, truyền hình lên kịch bản chặt chẽ và “toát mồ hôi” căn chỉnh cho vừa thời lượng phát sóng thì báo mạng điện tử lại ung dung hơn trong việc đưa ra thông tin mà họ cho là hấp dẫn và cần thiết, hấp dẫn công chúng Tiếp sau đó, sau khi có được thông tin để phát hành, trong khi báo in phải chờ thời gian chuyên chở và đến được với người đọc, báo phát thanh, truyền hình chỉ có

khả năng tổ chức các điểm thu phát sóng trong những phạm vi không gian nhất định hoặc phủ sóng nhiều nơi trên thế giới nhưng hết sức tốn kém thì báo mạng điện tử có thể khắc phục một cách dễ dàng trở ngại về không gian và thời gian

Từ chỗ không bị giới hạn bởi khuôn khổ, số trang, thời lượng truyền tải thông tin, báo mạng điện tử phải tạo ra sự tiện lợi cho công chúng sử dụng để kích thích họ theo dõi hết thông tin, ở lâu trong bài báo, trên trang báo của mình Sử dụng hình ảnh đẹp, nội dung trình bày hấp dẫn, sinh động dưới nhiều hình thức truyền tải như video, audio, biểu đồ, có tương tác… là cách

mà các báo mạng điện tử đang sử dụng Một số báo mạng điện tử có trang ảnh riêng với chất lượng ảnh đẹp để thu hút người xem Có thể dễ dàng nhận thấy,

“đất” trên báo in cho ảnh chỉ ở mức độ hạn chế Trong khi đó, trên báo mạng điện tử, hình ảnh được khai thác triệt để Mỗi ngày, có thể có vài bộ ảnh với các chủ đề từ thiên nhiên, công nghệ cho tới người đẹp được xuất bản Mỗi bộ ảnh cũng có số lượng ảnh khá nhiều, có thể đến vài chục cái tùy từng chủ đề

Sở dĩ các báo mạng điện tử tập trung vào ảnh nhiều vì nắm bắt được nhu cầu xem ảnh của công chúng rất lớn Hình ảnh là thành phần quan trọng đóng góp rất lớn vào thành công của tác phẩm cũng như sản phẩm báo chí Đối với công chúng, việc tiếp nhận thông tin qua ảnh sẽ nhanh chóng, dễ dàng

và hấp dẫn hơn qua chữ viết Hình ảnh trên báo mạng điện tử không chỉ là yếu

tố làm tăng tính xác thực của thông tin trong tác phẩm báo chí mà còn là một

“công cụ” giúp mắt người đọc được nghỉ ngơi, thoải mái hơn Việc bố trí những bức ảnh xen kẽ một cách hợp lý giữa các khối chữ, các đoạn văn sẽ

làm cho người đọc không cảm thấy nhàm chán, đơn điệu khi tiếp nhận thông tin

Không chỉ mở rộng về chiều sâu thông tin gần như không có giới hạn, báo mạng điện tử còn vượt qua mọi khoảng cách địa lý bởi đặc trưng “phát hành” không giống với bất kỳ loại hình báo chí nào Hệ thống báo mạng điện

tử trên thế giới được ví như một sạp báo toàn cầu Nó đã vượt qua và phá vỡ

rào cản không gian mà các loại hình báo chí khác gặp phải Về bản chất công nghệ, đặc trưng phát hành của báo mạng điện tử xuất phát từ đặc trưng kỹ thuật mạng của Internet Nhưng đứng ở góc độ truyền thông, giờ đây, một weblog của cá nhân, một website của ca sĩ, một trang tin điện tử của doanh nghiệp, của một trường trung học cơ sở, một tờ báo mạng điện tử… đều có khả năng phát hành toàn cầu, bình đẳng

Có thể nói, sạp báo toàn cầu đã giúp thông tin của Việt Nam đến được với thế giới và con người Việt Nam cũng tiến một bước gần hơn với bạn bè quốc tế Internet nói chung và báo mạng điện tử nói riêng đã “làm phẳng” thế giới, mỗi thông tin được đưa lên mạng là được chia sẻ với tất cả mọi người ở bất cứ nơi đâu có thiết bị kết nối mạng Internet

1.4.1.2 Tính tương tác cao

Đứng trước thông tin văn hóa – nghệ thuật, nhu cầu được bày tỏ quan điểm, giao lưu với người hâm mộ của công chúng là rất lớn Tính tương tác tuyệt vời của báo mạng điện tử đã thỏa mãn được công chúng

Trước khi báo mạng điện tử ra đời, chúng ta đã quen với những chuyên

mục trên báo giấy như Bạn đọc viết, Hòm thƣ độc giả… và một số chương

trình giao lưu, talk show trên báo phát thanh, báo truyền hình Đó chính là sự tương tác giữa độc giả, khán, thính giả với cơ quan báo đài Tuy nhiên, những loại hình báo chí truyền thống này gặp nhiều khó khăn trong khâu tiếp nhận

và truyền tải ý kiến phản hồi của công chúng

Báo mạng điện tử đã giải quyết được tất cả những điểm yếu của các loại hình báo chí truyền thống Nhờ công nghệ hiện đại, công chúng có thể thoải mái bày tỏ ý kiến của mình dưới mỗi bài viết Bên cạnh những phản hồi, thắc mắc còn có nhiều những đóng góp mang tính xây dựng nhằm nâng cao nội dung và hình thức của tờ báo Qua đó, tòa soạn không chỉ hiểu được tâm

tư, tình cảm của bạn đọc mà còn thu thập và phân loại được đối tượng độc giả

của mình Thư điện tử cho phép khán giả, độc giả, thính giả gửi thư về cơ quan báo chí ngay tức khắc Hằng ngày, có hàng trăm, hàng nghìn thư gửi về,

cơ chế trả lời tự động sẽ góp phần giúp cơ quan báo chí chăm sóc “thượng đế” của mình Đồng thời, qua email, tòa soạn có thể gửi đến từng độc giả những bản tin tóm tắt theo định kỳ giúp cho độc giả tiết kiệm được thời gian

Có thể nói, không loại hình báo chí nào hiện nay có thể cạnh tranh với báo mạng điện tử về khả năng tương tác Nhiều khi, một bài báo về vấn đề được nhiều người quan tâm nhận được hằng trăm, hàng ngàn ý kiến phản hồi gửi về tòa soạn, trong đó có rất nhiều ý kiến được đăng tải và có lúc ý kiến phản hồi của độc giả cuối bài báo còn dài hơn dung lượng tác phẩm, thậm chí được tòa soạn biên tập, cấu thành các bài báo độc lập

Báo mạng điện tử còn thể hiện tính tương tác ưu việt của mình trong việc tổ chức các cuộc giao lưu trực tuyến, bàn tròn trực tuyến, phỏng vấn trực tuyến… tạo cơ hội cho bạn đọc có thể giao lưu, trao đổi về nhiều vấn đề nóng, với nhiều nhân vật mà mình quan tâm, mến mộ, về các vấn đề trong cuộc sống

Những người tham gia có thể đặt câu hỏi, bày tỏ ý kiến của mình và gửi đến những người được phỏng vấn ngay tức thì Người được phỏng vấn cũng nhận câu hỏi và trả lời rất nhanh, chỉ mất vài giây Cùng với sự phát triển của công nghệ đa phương tiện, tương tác trên báo mạng điện tử không chỉ dừng lại ở những dòng văn bản đơn thuần mà còn có cả hình ảnh, âm thanh… đã tạo cho hình thức tương tác này có tính hấp dẫn rất cao Có thể thấy, trong những cuộc giao lưu như thế này, công chúng dân chủ một cách thực sự trong việc tiếp nhận thông tin và bày tỏ chính kiến của mình Báo mạng điện tử không giới hạn số người tham gia, số lượng câu hỏi phỏng vấn

và nhất là giới hạn khoảng cách địa lý cũng bị loại bỏ

Ngoài ra, báo mạng điện tử còn có lợi thế trong việc thiết lập các diễn đàn nhằm thu hút sự quan tâm, trao đổi, tăng sự tương tác giữa tòa soạn với độc giả, độc giả với độc giả

Tính tương tác trên báo mạng điện tử còn cho phép loại hình báo chí này dễ dàng khai thác được nguồn thông tin từ công chúng Công chúng không chỉ còn là người tiếp nhận thông tin mà còn trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất thông tin Ngoài những ý kiến phản hồi dưới các bài viết hoặc thư điện tử gửi về tòa soạn, các báo mạng điện tử còn lập ra các chuyên trang, chuyên mục để công chúng cùng làm báo

Đối với bất cứ công cụ truyền thông nào, sự tác động qua lại giữa chủ thể và đối tượng tiếp nhận truyền thông là hết sức quan trọng Hiệu quả của quá trình đó chỉ được đánh giá khi có sự phản hồi của công chúng tới nguồn tin Bởi: “Truyền thông là một quá trình liên tục trao đổi hoặc chia sẻ thông tin, tình cảm, kỹ năng nhằm tạo sự liên kết lẫn nhau để dẫn tới sự thay đổi

trong hành vi và nhận thức” [35, tr 13]

Có thể nói, báo mạng điện tử với vai trò là một phương tiện truyền thông đã làm tốt nhất quá trình “trao đổi”, “chia sẻ” thông tin này và “tạo sự liên kết” rất chặt chẽ giữa tòa soạn báo mạng điện tử và công chúng theo dõi

1.4.1.3 Thông tin liên tục, kho lưu trữ khổng lồ và dễ dàng tìm kiếm

Cũng giống như các lĩnh vực khác, công chúng muốn được thưởng thức

và tìm kiếm thông tin văn hóa – nghệ thuật mọi lúc mọi nơi Chính vì vậy họ tìm đến báo mạng điện tử Bởi vì báo mạng điện tử không bị định kỳ xuất bản, phát hành chi phối, có thể lên tin mới bất cứ lúc nào Đây cũng là kho lưu trữ không giới hạn và chìa khóa kho thông tin lại nằm trong tay của chính người có nhu cầu

Tốc độ thông tin nhanh chóng là một lợi thế nổi trội của báo mạng điện

tử Nếu báo in bị giới hạn bởi thời gian in, phát thanh – truyền hình cần quá

trình xử lý khá công phu thì báo mạng điện tử có thể cập nhật thông tin tới từng giây Ngay khi sự kiện xảy ra, phóng viên đã đưa thông tin ban đầu lên mạng, có thể chỉ là tít và một câu thông báo sự kiện, sau đó liên tục cập nhật các thông tin mới

Đội ngũ người làm báo vẫn thường có câu nhận định về vai trò cũng như thế mạnh của các loại hình báo chí trước một sự kiện là “phát thanh đưa tin, truyền hình phản ánh, báo in bình luận” Tuy nhiên, tác giả Lê Nghiêm

trong bài viết Báo điện tử - thời cơ và thách thức cho rằng: “Đối với các sự

kiện lớn được công chúng quan tâm, báo điện tử có thể tường thuật trực tiếp

sự kiện bằng hình ảnh, bằng âm thanh kết hợp với chữ viết để độc giả có thể

theo dõi thông tin liên tục và đa chiều ngay khi sự kiện đang diễn ra” [29, tr 45]

Để đọc những thông tin tiếp theo của một tờ báo in, bạn đọc phải chờ tới số sau, có thể là ngày hôm sau (nhật báo) cũng có thể là tuần sau (tuần báo) vì báo in còn phụ thuộc vào tính định kỳ, thời gian in ấn và phát hành Phát thanh, truyền hình mặc dù cũng có thể đưa thông tin nóng, nhanh nhưng lại bị lệ thuộc nhiều vào hệ thống máy móc, trong khi phóng viên báo mạng điện tử có thể tác nghiệp khá linh hoạt, chỉ cần một máy tính kết nối mạng hoặc gọi điện về cho người ở tòa soạn cập nhật, xuất bản tin bài

Đến với báo mạng điện tử, bạn đọc gần như không phải chờ đợi Ngay khi phóng viên báo mạng điện tử tại sự kiện phát thông tin như truyền hình, phát thanh trực tiếp thì chỉ bằng một cú click chuột, ngay lập tức bạn đọc ở đâu đó trên khắp hành tinh đã có thể đón nhận được thông tin và tham gia vào

sự kiện đó

Khi một sự kiện diễn ra trong một quá trình dài, trải ra trên nhiều không gian, báo mạng điện tử có ưu thế cập nhật hơn hẳn các loại hình báo chí truyền thống Đây là một lợi thế mà báo in, thậm chí cả phát thanh, truyền hình cũng không thể theo kịp Phát thanh, truyền hình dù có lợi thế truyền

trực tiếp nhưng không thể đồng thời quán xuyến được tín hiệu ở nhiều không gian sự kiện Trong khi đó, một website báo mạng điện tử, với khả năng nhiều cửa sổ, nhiều lớp, có thể tạo ra cho khán giả những tùy chọn để được đọc, xem, nghe tường thuật trực tuyến, trực tiếp các sự kiện liên quan cùng một lúc Bởi về công nghệ, báo mạng điện tử có thể truyền dữ liệu đa phương tiện – từ chữ viết, âm thanh cho đến hình ảnh tĩnh và động

Thông tin trên mạng Internet đều được số hóa hoàn toàn nên khả năng lưu trữ và xử lý thông tin phục vụ cho nhu cầu tìm kiếm của người dùng rất tuyệt vời Các báo mạng điện tử đều chú trọng đến việc tạo ra công cụ tìm kiếm ngay trên trang chủ một cách khoa học và hiệu quả Phần lớn trên các báo, ô tìm kiếm đều nằm ở góc trên phía bên phải của màn hình, ngay dưới thanh menu trang chủ Người dùng có thể tìm kiếm thông tin ngay trong cơ sở

dữ liệu của tờ báo đó hoặc từ tất cả các website trên thế giới

Nói về khả năng lưu trữ thì báo in hay phát thanh, truyền hình đều có thể thực hiện được Tuy nhiên, báo in có đặc trưng chuyên chở thông tin bằng giấy, qua quá trình in ấn nên việc lưu trữ những tờ báo để học tập và nghiên cứu từ năm này qua năm khác sẽ rất cồng kềnh Phát thanh, truyền hình lưu giữ những dữ liệu đã phát sóng bằng đĩa từ, đĩa kỹ thuật số Tuy nhiên, nó nằm trong kho của cơ quan báo chí, công chúng không chủ động hay làm chủ được kho thông tin này

Về việc tìm kiếm, tiếp cận được kho thông tin đó đã khó khăn, nhưng

để lật dở lại từng trang báo in hay lục kho băng, đĩa tìm tư liệu còn khiến người ta nản chí hơn Nhưng báo mạng điện tử hình thành trên cơ sở phát hành nội dung thông tin trong lòng Internet nên đã trở thành kho thông tin của nhân loại, là một thư viện điện tử đúng nghĩa Chúng ta có thể tìm và xem lại bài báo, chương trình đã phát hành bất kỳ lúc nào ta muốn hoặc có thời gian Không chỉ là văn bản và hình ảnh tĩnh, trên báo mạng điện tử, văn bản, hình

ảnh tĩnh, động và cả âm thanh đều được bảo quản gọn nhẹ, hiệu quả và phục

vụ kịp thời cho việc tra cứu theo yêu cầu

Tra cứu trên báo mạng điện tử là tra cứu trên một kho dữ liệu bình đẳng, hầu như không có “vùng cấm” trong thông tin nếu thông tin đó đã được hát hành (public) Và tất nhiên, đó là khả năng tra cứu “điện tử”: chính xác và khoa học Khả năng tìm kiếm của báo trực tuyến cho phép chúng ta tìm lại những bài viết cách đây nhiều năm, hoặc nhiều bài viết của nhiều nguồn về cùng một đề tài

1.4.2 Xuất hiện “thảm họa” khi thông tin về Văn hóa – Nghệ thuật

Là một trong những lĩnh vực quan trọng trên báo chí nói chung và báo mạng điện tử nói riêng nên tờ báo nào cũng tập trung khai thác triệt để thông tin về Văn hóa – Nghệ thuật Từ đó tạo ra một cuộc cạnh tranh thông tin khốc liệt để thu hút người đọc Với những lợi thế của ngôn ngữ loại hình báo mạng điện tử, các phóng viên, biên tập viên có thể thỏa sức để thể hiện nội dung thông tin của mình dưới những hình thức khác nhau sao cho lôi cuốn nhất Việc quá đà trong việc lựa chọn nội dung và hình thức thể hiện của họ đã làm cho “thảm họa” thông tin trên báo mạng điện tử xuất hiện

Nhà báo Chu Minh Vũ (Báo Sài gòn tiếp thị) đã đưa ra quan điểm của

mình về “thảm họa báo mạng”: “Thảm hoạ” trước hết gây ra một cái nhìn lệch lạc, không trung thực và thiếu toàn diện về cả hai ngành văn hoá là Báo chí – Truyền thông và Sân khấu- Biểu diễn (tạm gọi là showbiz) Sự tiêu cực này sẽ làm tăng thái độ hồ nghi, đánh giá thiếu khách quan và tạo cái nhìn phiến diện về cả hai ngành nghề, đánh giá sai về nghề nghiệp của cả hai giới báo chí và nghệ sĩ

“Thảm hoạ báo mạng” hiện nay đang sa đà vào việc đưa tin, tạo thông tin giật gân để câu khách Thông qua các kênh thông tin đó, chỉ làm phát tán rộng những hình ảnh xấu, không chính thông, chứ hoàn toàn không bày tỏ

thái độ hoặc quan điểm khách quan, bài trừ hay cổ suý, không đưa ra phương hướng hoặc ít nhất là đều không bày tỏ quan điểm “nên” hay “không nên” để độc giả tự lựa chọn thái độ tiếp nhận cho mình Báo chí tự biến mình từ một chiến sĩ trên mặt trận văn hoá, trở thành một kẻ phao tin mù quáng

Tác động tiêu cực đến đời sống văn hoá của người đọc, tạo ra một lối suy nghĩ đơn giản và xấu đến giới trẻ Đặc biệt là lối sống Ảo – của một bộ phận thích sự nổi tiếng ảo, hoặc bộ phận muốn dựa vào sự hoang mang và tò

mò của công chúng để kiếm tiền ”

Có thể nói, loại hình báo chí nào cũng xuất hiện cách đưa thông tin thảm họa chứ không riêng gì báo mạng điện tử Tác giả Bạch Mai trong bài

viết Playboy hóa báo chí: Mối hiểm họa! (Báo Người lao động ngày 26/6/2011) khẳng định: “Báo in cũng “playboy hóa”!” Tương tự, truyền

hình, phát thanh cũng ít nhiều có hiện tượng này Tuy nhiên, ở mức độ phát triển tràn lan và khó kiểm soát nhất thảm họa thông tin là ở loại hình báo mạng điện tử Đặc biệt là trong mảng thông tin về văn hóa – nghệ thuật

Sở dĩ như vậy vì thứ nhất, báo mạng điện tử ra đời ngày càng nhiều

Không chỉ cạnh tranh giữa các báo, trang tin với nhau mà còn có một cuộc chiến khác là giữa báo chí với các các trang mạng xã hội, diễn đàn đang chia

sẻ một lượng cực lớn công chúng Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, khi cạnh tranh trên thị trường báo chí càng gay gắt thì tình trạng báo chí bị "lá cải" hóa ngày càng mạnh hơn Chính vì vậy, để tồn tại và phát triển được, áp lực trong việc tăng lượng truy cập để kiếm lợi nhuận từ quảng cáo đã khiến các báo mạng điện tử bất chấp mọi thủ đoạn để câu kéo “độc giả”

Trong bài viết “Xu hướng truyền thông trong kỷ nguyên web”, tác giả Đỗ Anh

Đức đã đưa ra nhận định: “Ở Việt Nam, theo thống kê của một số tờ báo trực tuyến, không kể những tin bài nóng hổi trong từng lần upload, thì các chuyên mục được truy cập nhiều nhất là tâm lý, tình cảm, giới tính hay “chuyện hậu

trường” như có tờ báo gọi chỉ để chuyên trang về giới nghệ thuật – giải trí.” [15, tr 78] Nắm được tâm lý đó, các phóng viên, biện tập viên đã dùng cách nhanh nhất, dễ dàng nhất là đánh vào nhu cầu giải trí, thị hiếu tò mò của công chúng Mà mảng nội dung màu mỡ nhất để có được những thông tin như vậy chính là mảng văn hóa – nghệ thuật

Hậu trường của giới showbiz là kho đề tài bất tận và được nhiều người quan tâm mà báo mạng điện tử chính là công cụ hữu hiệu nhất để chắp cánh cho nó đến với công chúng

Lý do thứ hai bắt nguồn từ chính những thế mạnh ưu việt của báo mạng

điện tử khiến loại hình này thể hiện rõ nhất “thảm họa” thông tin về lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật Khả năng phát hành toàn cầu, xuất bản tin bài phi định

kỳ, ngôn ngữ đa phương tiện, lưu trữ không giới hạn và tìm kiếm nhanh chóng… giúp báo mạng điện tử truyền tải thông tin một cách nhanh chóng Những bộ ảnh gợi cảm, sexy dài ngoằng với số lượng vài chục hình không thể xuất hiện trên báo in với khuôn khổ giới hạn Xem bộ ảnh này, lại có thể

“lướt” sang bộ ảnh, thông tin khác một cách nhanh chóng và dễ dàng chỉ bằng một cú click chuột khiến cho cả biển thông tin hội tụ trước mắt công chúng Ngoài chữ viết, ảnh minh họa, “độc giả” có thể xem cả video để tường tận hơn và có thể xem đi xem lại bất cứ lúc nào mình muốn Khi một thông tin không chính xác, báo mạng điện tử có thể dễ dàng sửa đổi, thậm chí hạ tin bài nếu gặp rắc rối nên loại hình này cũng mạnh dạn hơn trong việc đưa thông tin trong khi ở các loại hình khác phải dè chừng và cân nhắc kỹ lưỡng

Lý do thứ ba là nhiều sao trong giới giải trí có nhu cầu tìm đến báo

mạng điện tử để PR tên tuổi của mình bằng cách cung cấp những bộ ảnh, thỏa thuận để tạo ra những thông tin hút người đọc Phóng viên nhanh chóng

“rình” được những hình ảnh, thông tin nóng bỏng trên trang cá nhân của sao

và tung lên báo Ngay sau đó, chủ nhân của bài báo lại lên tiếng giải thích,

đính chính tạo ra một luồng thông tin vốn chẳng có gì nhưng lại được kéo dài bất tận, được “mông má” thêm bằng những cái tít bóng bẩy hoa mỹ, hấp dẫn… Ở cách loại hình báo chí khác, không thể có “đất” để chạy theo những kiểu tin như vậy

Trong khuôn khổ luận văn này, tác giả sẽ nghiên cứu hiện tượng

“thảm họa báo mạng” qua khảo sát ba báo mạng điện tử: Vietnamnet.vn, Vnexpress.net, Dantri.com.vn Tác giả lựa chọn ba báo mạng điện tử này vì những lý do sau:

- Đây là ba báo mạng điện tử ra đời sớm ở Việt Nam, có số lượng người truy cập lớn Có thể nói ba báo mạng điện tử này tiêu biểu và đại diện cho báo mạng điện tử ở Việt Nam

- Ba báo mạng điện tử này theo sát các thông tin văn hóa – nghệ thuật diễn ra từng ngày từng giờ, tin bài lên nhanh, số lượng lớn

Tác giả đã khảo sát 1.820 bài báo trong các chuyên mục: Giải trí trên

Vnexpress.net, Văn hóa trên Vietnamnet.vn và Văn hóa, Giải trí trên Dantri.com.vn trong 2 năm 2012 và 2013 Tác giả lựa chọn các bài viết dựa

trên những tiêu chí để đánh giá một tác phẩm báo mạng là “thảm họa” đã được nhiều bài viết trên các báo đề cập đến:

- Trong bài viết “Playboy hóa báo chí: nhu cầu và thảm họa?”, tác giả

Hải Đăng có đề cập đến một số tiêu chí để đánh giá những “thảm họa báo mạng” Tác giả cho rằng những bài viết được coi là thảm họa khi nó “trông không khác những trang báo Playboy chính hiệu” với những thứ đập vào mặt độc giả chỉ là “cái mông” hoặc những bộ ảnh nam bán nude táo bạo, thiếu tính nghệ thuật và thời trang

- Tác giả Hải Đăng cũng cho rằng những bài viết đăng những hình ảnh

“tự nhiên sẵn có” hay những bộ ảnh “paparazi” chụp những khoảnh khắc “lộ hàng”, “hớ hênh”… cũng cần được liệt vào dạng “thảm họa” báo mạng

- Ngoài ra tác giả bài viết cũng cho rằng những bài báo dùng những tít

giật gân để câu khách như “Ngực trần dạo phố là… đúng luật” hay “Nương

của Cánh đồng bất tận khoe chân thon không tì vết” ….là những bài viết

“thảm họa”, đậm chất “Playboy hóa”…

- Nhà báo Đường Loan cũng đưa ra một số tiêu chí để đánh giá “thảm

họa báo mạng” trong bài phóng sự “Thảm họa báo lá cải” trên Báo Sài Gòn

Giải Phóng số ra ngày 28/5/2012: “Đời tư, tình dục, tội ác là 3 „bầu sữa‟ được

các ấn phẩm vắt đi vắt lại làm đề tài cho báo Bí quyết đầu tiên để câu khách

là hàng loạt tít bài dài lê thê được “giật” kèm những tính từ rất “tâm trạng” của nhân vật như: nức nở, sững sờ, vật vã, tơi tả, đắng lòng… đến cảm giác, nhận định của tác giả „gào‟ lên như: sốc, chết điếng, hãi hùng, lạnh người, rùng rợn…”

- Tác giả Tiểu Quyên trong loạt bài “Playboy báo chí” trên Báo Người

Lao Động thì cho rằng sốc, sex là hai yếu tố cơ bản để đánh giá một tác phẩm

báo mạng là “thảm họa” Bên cạnh đó tác giả cũng khẳng định những bài viết khai thác về đời tư nghệ sĩ, với những cách giật tít thô thiển một cách trắng trợn như “người mẫu này lộ hàng, siêu sao kia „tụt‟ váy, hot girl nọ khoe mông, khoe ngực khủng…” cũng cần phải được liệt vào dạng “thảm họa báo mạng”…

Từ những nhận định đó, tác giả nhận thấy tiêu chí để đánh giá một tác phẩm báo chí trên báo mạng điện tử là “thảm họa báo mạng” trong lĩnh vực

văn hóa – nghệ thuật như sau: Đó là tác phẩm báo chí lấy những nội dung có

tính giật gân, kịch tích về ngôi sao, các vấn đề văn hóa - nghệ thuật nhảm nhí, không có giá trị nhân văn, soi mói về đời sống hậu trường sân khấu, đời

tư nghệ sĩ, khai thác những ưu điểm và khuyết điểm về cơ thể của các ca sĩ, người mẫu… để thu hút độc giả thông qua các hình thức như đặt tít gây sock, gây hiểu nhầm, bình luận, nhận đình phiến diện, một chiều, sai thực tế, hình ảnh phản cảm, hở hang, trái với thuần phong mỹ tục Việt Nam…

Để lọc ra được 1.820 bài báo để khảo sát, tác giả luận văn đã sử dụng

công cụ Google Advanced để tìm kiếm bài viết qua các từ khóa: Vòng 1, vòng

3, nude, khoe thân, lộ ngực, lộ hàng, choáng, sốc, sửng sốt, phòng the, giường chiếu, ngực lép, khoe ngực,thảm họa,… Những từ khóa này tác giả luận văn

lựa chọn sau một thời gian theo dõi những bài viết trên các trang báo mạng điện tử cần khảo sát thì nhận thấy chúng xuất hiện thường xuyên trong các bài báo thảm họa

Công cụ tìm kiếm Goolge Advanced

Từ thảm họa ban đầu được dùng để chỉ những tai họa thiên nhiên, gây

hậu quả nghiêm trọng cho đời sống con người trên trái đất này Chẳng hạn

như thảm họa diệt vong của khủng long 65 triệu năm trước theo giả thuyết là

do thiên thạch rơi vào trái đất hoặc do núi lửa hoạt động; thảm họa động đất

và sóng thần ở Nhật Bản khiến cho khoảng 8.649 người chết và 13.262 người

mất tích…

“Thảm họa” không chỉ dùng cho những hiện tượng thiên tai như động đất, sóng thần, những cơn bão khổng lồ mà cả những vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng cướp đi nhiều sinh mạng và để lại hậu quả nặng nề, mà còn được dùng với tên riêng Ví dụ: Thảm họa đắm tàu Titanic, thảm họa sân bay Tenerife Norte…

Theo từ điển Tiếng Việt, từ “thảm họa” được hiểu là “tai họa lớn, gây nhiều cảnh đau thương”

Thảm họa đến từ tự nhiên thì con người không thể ngăn chặn được mà chỉ có thể tìm cách ứng xử một cách phù hợp nhất để sống cùng hoặc giảm thiểu tối đa những tác hại mà nó gây ra Tuy nhiên, cũng có những thảm họa xảy ra như một sự đáp trả của tự nhiên cho cách ứng xử thiếu văn hóa của con người

Trong cuốn Những thảm họa của Thế kỷ 20 (Nhà xuất bản Thanh

Niên) có đoạn: “Tất nhiên là chỉ có “lửa trời” mới có thể đe dọa tới sự tồn

vong của loài người Song bản thân con người – dù không cố ý – đôi khi cũng

là kẻ gây nên nỗi bất hạnh cho chính mình (…)

Cũng như vậy, nhiều thảm họa xảy ra đều là hậu quả của những việc làm thiếu suy nghĩ và vô trách nhiệm của chúng ta”

Từ tự nhiên, từ thảm họa dần dần được dùng trong những vấn đề xã hội,

văn hóa và tư duy Trong lĩnh vực văn hóa - nghệ thuật, từ thảm họa cũng thường được nhắc tới như: Thảm họa âm nhạc, thảm họa thời trang, thảm họa tư duy…

Như vậy, thảm họa có thể hiểu đó là những sự kiện xảy ra không phù

hợp hoặc đi ngược lại với mong muốn của con người, gây ảnh hưởng không tốt, thậm chí phá hoại đến một cá nhân hoặc cả xã hội loài người

Ở đây, “thảm họa báo mạng” được hiểu là sự suy thoái đạo đức báo

chí của báo mạng điện tử trong hệ thống báo chí gây ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo chí và uy tín nền báo chí

“Thảm họa báo mạng” là cụm từ mà chính các nhà báo Việt Nam

đã dùng để chỉ một hiện tượng thông tin trên một loại hình báo chí là báo mạng điện tử Hiện tượng này xuất hiện khi báo mạng điện tử phát triển mạnh, các trang tin, báo mạng điện tử ra đời hàng loạt và cạnh tranh về lượng truy cập Để câu kéo người dùng, những trang báo mạng điện tử đưa thông tin theo hướng giật gân, câu khách, không quan tâm tới tính thẩm mỹ, tính xác thực của thông tin Sau các nhà báo, người đọc cũng thường xuyên dùng cụm từ “thảm họa báo mạng” khi bắt gặp những bài báo, trang báo đưa tin theo cách nói trên

Biểu hiện của Thảm họa báo mạng đã được các chuyên gia, nhà báo

phân tích rất kỹ càng

Trước tiên là những từ ngữ gợi dục, hình ảnh hở hang, sexy tràn lan

khiến báo mạng điện điện tử như biến thành tạp chí Playboy thực thụ Trong

bài viết Thảm họa và thông tin về thảm họa (Lao động cuối tuần số 25, đăng

ngày 20/6/2013) có đoạn viết: “Thật đúng là thảm họa của tư duy dẫn đến

thảm họa của ngôn từ Không hiểu từ bao giờ mà những chữ ám chỉ như “cậu nhỏ”, “cô bé”, “phi công trẻ”… - vốn chỉ là khẩu ngữ (trên đường phố) lại được dùng một cách vô tư như thế trên mặt báo Bên cạnh những tin tức vô thưởng, vô phạt kiểu như dẫn ở trên, nhiều trang báo lại có cách làm khác, thoạt nhìn có vẻ như rất khách quan khi lên án những chiêu trò quái đản của một số “sao” ăn mặc hở hang, nhưng đi kèm theo đó là loạt ảnh nóng.” Hay

trong bài viết Playboy hóa báo chí: Nhu cầu và thảm họa (Báo Thể thao và

Văn hóa cuối tuần, ngày 18/6/2011) cũng phân tích: “Không mất công dàn dựng và sáng tạo những bộ ảnh “ấn tượng”, các trang báo mạng ráo riết săn tìm những hình ảnh “tự nhiên sẵn có” Có tờ, có chuyên mục còn đặt hàng những tay paparazzi nghiệp dư chuyên săn các pha hớ hênh, “lộ hàng” của người nổi tiếng Nhiều người nhớ lại, trong show diễn thời trang mà người