LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu khoa học riêng tác giả Các số liệu, kết nêu luận án trung thực, có xuất xứ rõ ràng Tác giả luận án Nguyễn Đức Hùng MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC MỞ ĐẦU Chương TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1 Tổng quan cơng trình khoa học tiêu biểu liên quan đến đề tài luận án 1.2 Giá trị cơng trình khoa học tổng quan vấn đề đặt luận án cần tập trung nghiên cứu Chương MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA SĨ QUAN CHỈ HUY THAM MƯU CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM 2.1 Năng lực sáng tạo lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam 2.2 Nhân tố quy định lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Chương THỰC TRẠNG NĂNG LỰC SÁNG TẠO VÀ YÊU 3.1 3.2 Chương 4.1 4.2 4.3 10 10 30 35 35 61 CẦU PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA SĨ QUAN CHỈ HUY THAM MƯU CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY 81 Thực trạng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam 81 Yêu cầu phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam 111 GIẢI PHÁP CƠ BẢN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC SÁNG TẠO CỦA SĨ QUAN CHỈ HUY THAM MƯU CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM HIỆN NAY Đổi ới, nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng nhằm phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Tăng cường rèn luyện sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam thực tiễn quân xây dựng môi trường thuận lợi đơn vị nhằm phát triển lực sáng tạo họ Phát huy vai trò nhân tố chủ quan sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam phát triển lực sáng tạo họ 126 126 143 158 KẾT LUẬN 171 DANH MỤC CÁC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CƠNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 173 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 174 PHỤ LỤC 189 MỞ ĐẦU Lý lựa chọn đề tài luận án Với tính cách dạng lực đặc biệt, lực sáng tạo có vai trị quan trọng người nhận thức cải tạo thực tiễn, yếu tố giúp cho người tìm ra, tạo có giá trị để giải hiệu vấn đề đời sống thực tiễn đặt ra, qua góp phần thúc đẩy đời sống xã hội phát triển theo hướng tích cực, tiến Vai trò to lớn lực sáng tạo tính quy luật chủ thể sáng tạo lịch người minh chứng thông qua tiến trình phát triển văn hóa, văn minh nhân loại Chính vậy, vấn đề xây dựng, phát triển lực sáng tạo trở thành yêu cầu thiết phát triển quốc gia, dân tộc, lĩnh vực đời sống xã hội, thời đại kinh tế tri thức Cách mạng công nghiệp lần thứ tư Đối với sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam, phận đông đảo quan trọng đội ngũ cán bộ, sĩ quan đơn vị cấp phân đội Với cương vị, chức trách giao, họ người đảm nhiệm mặt công tác quân phân đội thuộc quyền, trực tiếp huy, quản lý, huấn luyện rèn luyện đội điều kiện thực tiễn quân sở khó khăn, gian khổ, phức tạp, với nhiều nhiệm vụ đột xuất tình bất ngờ, biến cố ngẫu nhiên nảy sinh dự kiến, Bởi vậy, bên cạnh phẩm chất, lực cần thiết, lực sáng tạo giúp cho sĩ quan thích ứng nhanh, hiệu trước nhiệm vụ, hồn cảnh; xử trí linh hoạt, xác tình phức tạp nảy sinh tìm nội dung, biện pháp tạo đột phá mặt cơng tác, góp phần bảo đảm đơn vị hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ giao điều kiện, hoàn cảnh Trong năm qua, thông qua đào tạo, bồi dưỡng, tự đào tạo, bồi dưỡng rèn luyện thực tiễn cơng tác sĩ quan giúp họ có lực sáng tạo phần đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, góp phần nâng cao chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu đơn vị thuộc quyền quân đội sở Tuy nhiên, nguyên nhân khách quan chủ quan khác nên lực sáng tạo đội ngũ sĩ quan cịn có hạn chế định Một số sĩ quan khả thích ứng hồn cảnh cịn chậm; chưa có nhiều nội dung, biện pháp mới, cách làm hay để khắc phục khâu yếu, mặt khó tạo đột phá mặt công tác đơn vị; đặc biệt quản lý, huy đội, điều hành đơn vị xử lý tình nảy sinh cịn lúng túng, rập khn, máy móc dẫn đến kết thực nhiệm vụ thấp Trong giai đoạn nay, “Tình hình giới trải qua biến động to lớn, diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó dự báo” [31, tr.105] Đáng ý Cách mạng công nghiệp lần thứ tư tiếp tục tác động mạnh mẽ lĩnh vực quân sự, đẩy nhanh q trình đại hóa qn đội, xuất nhiều hình thái chiến tranh với chiến tranh vũ khí cơng nghệ cao ngày phổ biến Bên cạnh đó, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc phương hướng, mục tiêu xây dựng quân đội có nội dung với yêu cầu Đặc biệt, đơn vị quân đội sở vừa không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, sức chiến đấu cao hướng vào xây dựng quân đội tinh, gọn, mạnh, tiến lên đại; đồng thời cịn tích cực tham gia thực “nhiệm vụ chiến đấu thời bình” phịng, chống thiên tai, dịch bệnh, khắc phục cố, cứu hộ, cứu nạn,… Thực tiễn đặt yêu cầu cao phẩm chất, lực người sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội, đặc biệt lực sáng tạo tương xứng để họ thích ứng nhanh, hiệu trước nhiệm vụ, tình thường xuyên đổi mới, sáng tạo nâng cao chất lượng mặt cơng tác, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh, hồn thành thắng lợi nhiệm vụ tình hình Từ lý cho thấy, nghiên cứu vấn đề “Năng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam nay” có ý nghĩa cấp thiết phương diện lý luận thực tiễn Mục đích nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Luận án nghiên cứu số vấn đề lý luận thực trạng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam; sở yêu cầu đề xuất giải pháp phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Nhiệm vụ nghiên cứu Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Làm rõ số vấn đề lý luận lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Đánh giá thực trạng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội nay, làm rõ số yêu cầu phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Đề xuất số giải pháp phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu Năng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Nghiên cứu vấn đề lý luận, thực tiễn lực sáng tạo thực chức trách, nhiệm vụ giao sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam đơn vị sở Về không gian: Tập trung nghiên cứu, khảo sát vấn đề liên quan lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội số đơn vị binh đủ quân thuộc Sư đoàn (Sư đoàn 312, Quân đoàn 1; Sư đoàn 316, Quân khu 2; Sư đoàn 324, Quân khu 4) công tác đào tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Trường Sĩ quan Lục quân Về thời gian: Các tư liệu, số liệu phục vụ nghiên cứu chủ yếu khoảng thời gian từ năm 2016 đến (Là thời điểm bắt đầu triển khai thực Nghị Đại hội lần thứ XII Đảng Nghị Đại hội Đảng Quân đội lần thứ X) Cơ sở lý luận, thực tiễn phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận Dựa hệ thống lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm Đảng Cộng sản Việt Nam người, nhân tố người hệ thống phẩm chất, lực người cán cách mạng; đường lối, quan điểm Đảng đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài nghị quyết, thị Đảng, Quân uỷ Trung ương, Bộ quốc phòng xây dựng đội ngũ cán quân đội thời kỳ Cơ sở thực tiễn Luận án dựa vào thực tiễn xây dựng quân đội, đội ngũ cán cấp phân đội thực trạng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam nay; kết điều tra, khảo sát thực tế tác giả số liệu báo cáo, sơ kết, tổng kết quan, đơn vị, trường sĩ quan có liên quan trực tiếp đến đề tài luận án Phương pháp nghiên cứu Trên sở phương pháp luận vật biện chứng vật lịch sử, luận án sử dụng phương pháp nghiên cứu khoa học chuyên ngành liên ngành, như: lịch sử lôgic, hệ thống cấu trúc, phân tích tổng hợp, diễn dịch quy nạp, trừu tượng hóa khái quát hóa, phương pháp quan sát, điều tra xã hội học, thu thập, thống kê, so sánh, xử lý thông tin phương pháp chuyên gia Những đóng góp luận án Góp phần làm rõ quan niệm số nhân tố quy định lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Kết khảo sát, đánh giá thực trạng lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Cung cấp giải pháp bản, thiết thực, khả thi để phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Ý nghĩa lý luận, thực tiễn đề tài Ý nghĩa lý luận Kết nghiên cứu luận án góp phần bổ sung, làm rõ thêm số vấn đề lý luận lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam góc độ triết học Ý nghĩa thực tiễn Luận án góp phần cung cấp sở khoa học để chủ thể liên quan tham khảo, lựa chọn thực giải pháp phát triển lực sáng tạo sĩ quan huy tham mưu cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam Luận án sử dụng làm tài liệu tham khảo nghiên cứu khoa học, đào tạo, bồi dưỡng xây dựng đội ngũ cán cấp phân đội đơn vị sở, nhà trường quân đội lĩnh vực liên quan Kết cấu luận án Luận án gồm: Mở đầu, chương (9 tiết), kết luận, cơng trình tác giả cơng bố có liên quan đến đề tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo phụ lục 10 Chương TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1 Tổng quan công trình khoa học tiêu biểu có liên quan đến đề tài luận án 1.1.1 Những cơng trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu lực lực sáng tạo Những cơng trình khoa học tiêu biểu nghiên cứu lực Bùi Minh Đức (2013), “Năng lực vấn đề phân loại lực nghiên cứu nay” [34], tập trung sâu khảo cứu, xem xét so sánh thuật ngữ, quan niệm có liên quan đến khái niệm lực mà chuyên gia, nhà khoa học, ngành khoa học nước đề cập, nghiên cứu, định nghĩa Từ đó, tác giả điểm chung định nghĩa lực đến khái quát: “Năng lực là khả thực (performance), làm việc dựa hiểu biết chắn, kĩ thục thái độ phù hợp Năng lực kiến thức (knowledge), kĩ (skills) giá trị (values) phản ánh thói quen suy nghĩ hành động cá nhân” [34, tr.29] Bài báo khảo cứu tổng kết số cách phân loại lực phổ biến ngành khoa học nước, theo tác giả, lực phân chia thành: Năng lực chung lực riêng (còn gọi lực chuyên biệt), lực làm dạng lực nhỏ hơn; lực nhận thức lực phi nhận thức; lực nhận thức, lực thái độ lực nghề nghiệp Đồng thời, tác giả nhận định, cách thức phân loại có khác trọng tới lực nghề nghiệp đặc thù mà người cần có để lao động lĩnh vực ngành, nghề đó, bên cạnh lực chung mà xã hội đòi hỏi cá nhân Kết báo cung cấp cho nghiên cứu sinh nội dung thiết thực lực phân loại lực để kế thừa hợp lý xây dựng khái niệm công cụ luận án 11 Hoàng Thúc Lân (2014), Phát triển lực tư biện chứng cho sinh viên đại học sư phạm Việt Nam [62], cho lực tổng hợp khả vốn có người có điều kiện thích hợp khả phát huy sức mạnh Dựa quan điểm này, tác giả quan niệm lực tư khả chủ thể nắm bắt, vận dụng sáng tạo tri thức vào cải tạo thực tiễn Từ sở đó, tác giả đưa quan niệm lực tư biện chứng tổng hợp tất khả năng, phẩm chất tư thống biện chứng vốn tri thức, tư logic phương pháp luận biện chứng vật chủ thể nhận thức nhằm giải đắn, kịp thời, linh hoạt, sáng tạo, hiệu vấn đề nhận thức thực tiễn Đồng thời luận giải cấu trúc lực tư biện chứng thống biện chứng lực nhận thức, vận dụng phương pháp luận biện chứng, tư logic lực tổng kết thực tiễn Kết nghiên cứu cơng trình gợi mở cho nghiên cứu sinh hướng tiếp cận cách luận giải lực lực sáng tạo xây dựng phần lý luận luận án Hồng Hịa Bình (2015), “Năng lực đánh giá theo lực” [6], sở khảo sát tài liệu nước khái niệm lực phân biệt lực với tiềm năng, kỹ năng, khả năng,… Tác giả kết luận: “Có thể hiểu lực thuộc tính cá nhân hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có q trình học tập, rèn luyện, cho phép người thực thành công loại hoạt động định, đạt kết mong muốn điều kiện cụ thể Hai đặc trưng lực là: 1) Được bộc lộ, thể qua hoạt động; 2) Đảm bảo hoạt động có hiệu quả, đạt kết mong muốn” [6, tr.25] Tác giả phân tích cấu trúc lực theo hai lát cắt gồm yếu tố đầu vào (tri thức, kỹ năng, thái độ) đầu (năng lực hiểu, làm ứng xử), đồng thời phân chia lực theo phận ứng với loại hoạt động Nội dung báo giúp nghiên cứu sinh có nhìn tổng thể, chi tiết cách hiểu khác lực khái niệm, thuật ngữ có liên quan đến lực nói chung Vũ Văn Ban (2017), Một số vấn đề nâng cao lực tư lý luận giảng viên trẻ học viện, trường sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam [4], cho lực gắn với người hoạt 12 động người, sản phẩm nhận thức hoạt động thực tiễn; lực thống hữu yếu tố chủ quan chủ thể điều kiện bảo đảm cho hoạt động người đạt kết cao; kết hoạt động cá nhân hay cộng đồng sở đánh giá lực cá nhân hay cộng đồng [4, tr.15] Trong yếu tố cấu thành lực tư chất, vốn tri thức, kĩ - kĩ xảo hoạt động chủ thể ln giữ vai trị đặc biệt quan trọng Trên sở quan niệm lực, tác giả tập trung làm rõ vấn đề lý luận thực tiễn nâng cao lực tư lý luận cho giảng viên trẻ học viện, trường sĩ quan quân đội Nội dung cơng trình giúp cho nghiên cứu sinh có thêm tư liệu bổ ích để xây dựng khái niệm công cụ luận án Trần Hậu Tân (2017), Nâng cao lực sư phạm đội ngũ giảng viên trẻ nhà trường quân đội [122], cho lực người hai yếu tố tạo thành yếu tố tự nhiên (tư chất bẩm sinh, gen di truyền, hệ thần kinh cao cấp…) yếu tố xã hội (giáo dục, tự giáo dục, rèn luyện hoạt động thực tiễn), yếu tố tự nhiên sở, tảng quan trọng, yếu tố xã hội bản, định Theo tác giả, lực khả nhận thức hành động thực tiễn người lĩnh vực hoạt động tương ứng, tổng hoà khả chủ thể điều kiện định biểu hoạt động giúp chủ thể nhận thức giải có hiệu công việc lĩnh vực cụ thể [122, tr.14] Đây nội dung bổ ích, gợi mở định hướng cho nghiên cứu sinh luận giải khái niệm lực cách phù hợp Ngô Thị Nụ (2018), Vấn đề phát triển lực cá nhân người Việt Nam điều kiện hội nhập quốc tế [95], xem lực cá nhân tổng hợp thuộc tính riêng có, tương đối ổn định cá nhân tạo thành khả đáp ứng yêu cầu hoạt động đó, bảo đảm cho hoạt động đạt kết tối ưu Xuất phát từ hai lĩnh vực hoạt động người hoạt động nhận thức thực tiễn, tác giả luận giải lực cá nhân theo hai nhóm lực: nhóm lực nhận thức (biểu tập trung lực trí tuệ) nhóm lực hoạt động thực tiễn (biểu lực làm việc lực sống)