Danh mục sơ đồ, bảng số liệu Sơ đồ, Tên Trang bảng biểu Sơ đồ Quy trình toán Tín dụng 1.1 chứng từ Sơ đồ Sơ đồ tổ chức Sở giao dịch 1.2 Sơ đồ Tỷ trọng toán L/C bị từ chối 1.3 phải xác nhận từ 2002-2005 Bảng 2.1 Kết huy động vốn từ 20022005 B¶ng 2.2 KÕt qu¶ cho vay vèn tõ 2002-2005 B¶ng 2.3 Kết toán xuất nhập từ 2002-2005 Bảng 2.4 Tỷ trọng toán L/C tổng kim ngạch toán xuất nhập Bảng 2.5 Doanh số toán hàng nhập Bảng 2.6 Doanh số toán hàng xuất Bảng 2.7 Kết hoạt động mua bán ngoại tệ Bảng 2.8 Tình hình nợ hạn Sở giao dịch Danh mục từ viết tắt STT 10 11 Tên viết tắt TTQT NHTM TDCT NHNo& PTNT SGD XNK NHPH NHTB NHXN NHCK NHNN Nghĩa đầy đủ Thanh toán quốc tế Ngân hàng thơng mại Tín dụng chứng từ Ngân hàng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn Sở giao dịch Xuất nhập Ngân hng phát hànhng phát hành Ngân hàng thông báo Ngân hàng xác nhận Ngân hàng chiết khấu Ngân hàng Nhà nớc 12 13 14 15 16 17 L/C USD GBP JPY FED SWIFT Letter of Credit: Th tÝn dông United States Dollar: Đồng đô la Mỹ Great Britain Dollar: Đồng bảng Anh Japanese Yen: Đồng yên Nhật Federal Reserve System : Cục trữ liên bang Mỹ Society for Worldwide International Financial Telecommunication: Tổ chức viễn thông tài quốc tế toàn cầu Lời nói đầu Tính cấp thiết đề tài: Toàn cầu hoá, hợp tác kinh tế sâu, rộng xu hớng tất yếu kinh tế giới, với phát triển mối quan hệ thơng mại đa phơng tính chất tơng thuộc kinh tế quốc gia riêng lẻ Việt Nam đứng tiến trình phát triển, hội nhập nhanh mạnh mẽ Thanh toán quốc tế lên nh cầu nối kinh tế nớc nớc Vai trò toán quốc tế trở nên thiếu cho quốc gia mn héi nhËp Thùc hiƯn c¸c quan hƯ to¸n ngân hàng thơng mại Ngân hàng thơng mại giúp cho doanh nghiệp kinh doanh nớc hoàn thành nhanh chóng hoạt động kinh doanh mà giúp cho doanh nghiệp hạn chế đợc rủi ro kinh doanh Song, vai trò trở thành thực nghiệp vụ phát triển tới trình độ định Đáp ứng tốt yêu cầu doanh nghiệp toán phải phơng thức mang lại cho doanh nghiệp thuận lợi nhng lại rủi ro nhất, phơng thức toán Tín dụng chứng từ đợc doanh nghiệp lựa chọn nhiều nhất, chiếm khoảng 70% phơng thức toán Với cố gắng nỗ lực để bắt kịp tiến trình phát triển kinh tế giới, đáp ứng nhu cầu kinh tế, hoạt động toán quốc tế nói chung phơng thức toán Tín dụng chứng từ nớc ta nói riêng ®· cã rÊt nhiỊu ®ỉi míi, g¾n víi tõng bíc phát triển hội nhập Song, chất hoạt động ngoại thơng phức tạp, tổng thể kiến thøc vỊ lt ph¸p qc tÕ, lt ph¸p tõng qc gia, vận tải, bảo hiểm nên hoạt động toán quốc tế phục vụ cho hoạt động ngoại thơng tiỊm Èn rÊt nhiỊu nguy c¬ rđi ro Rđi ro nguyên nhân khách quan, chủ quan nhng dù xuất phát từ nguyên nhân Ngân hàng bị ảnh hởng, vốn hay giảm uy tín Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam (NHNo&PTNT) nói chung Sở giao dịch nói riêng ngoại lệ xu hội nhập, Sở giao dịch đà triển khai nghiệp vụ toán quốc tế nh Ngân hàng khác, phơng thức toán Tín dụng chứng từ chiếm tỷ trọng cao hoạt động toán quốc tế Do đó, nghiên cứu, đánh giá thực trạng rủi ro hoạt động toán Tín dụng chứng từ rút học kinh nghiệm có ý nghĩa quan trọng để ngân hàng hạn chế giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng khách hàng Với ý nghĩa quan trọng việc nghiên cứu, đánh giá rủi ro phơng thức toán em đà lựa chọn đề tài: Rủi ro phơng thức toán Tín dụng chứng từ giải pháp hạn chế rủi ro Sở giao dịch Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam Đối tợng nghiên cứu đề tài Đề tài nghiên cứu rủi ro phát sinh từ phơng thức toán Tín dụng chứng từ sở lý luận thực tiễn nghiệp vụ toán Sở giao dịch NHNo & PTNT Việt Nam Từ khoá luận rút học đề xuất kiến nghị giải pháp Mục đích nghiên cứu đề tài Hoạt động toán quốc tế đặc biệt phơng thức toán Tín dụng chứng từ Sở giao dịch thời gian qua đà có thành tựu đáng kể Tuy nhiên phơng thức toán có hạn chế định rủi ro gây hậu đáng tiếc cho Sở giao dịch Vì thế, khoá luận với mục tiêu nhận thức đầy đủ toàn diện rủi ro đà xảy hoạt động toán Tín dụng chứng từ Sở giao dịch, nhằm rút học kinh nghiệm để hoàn thiện hiệu hoạt động phơng thức 4 Phơng pháp nghiên cứu đề tài Khoá luận sử dụng phơng pháp nghiên cứu khoa học phơng pháp phân tích, đánh giá, thống kê, tổng hợp, so sánh đồng thời sử dụng bảng, số liệu thu thập qua nhiều năm để minh hoạ, phân tích Kết cấu khoá luận Ngoài phần mở đầu kết luận, khoá luận đợc chia thành chơng: Chơng I: Lý luận chung phơng thức toán Tín dụng chứng từ rủi ro toán Tín dụng chứng từ Chơng II: Thực trạng rủi ro phơng thức toán Tín dụng chứng từ Sở giao dịch NHNo & PTNT Việt Nam Chơng III: Giải pháp hạn chế rủi ro phơng thức toán Tín dụng chứng từ Sở giao dịch NHNo & PTNT Việt Nam Do hạn chế vỊ kiÕn thøc, thêi gian thùc hiƯn vµ kinh nghiƯm thực tế, khóa luận không tránh khỏi có thiếu sót Vì vậy, em mong nhận đợc quan tâm, đóng góp thầy cô giáo bạn để khoá luận hoàn thiện có ý nghĩa Em xin chân thành cảm ơn cô giáo, Thạc sỹ Nguyễn Thị Hiền đà tận tình hớng dẫn em trình hoàn thành khoá luận Em xin cảm ơn thầy, cô khoa Kinh tế Ngoại thơng đà dạy dỗ giúp đỡ em năm học tập vừa qua Chơng I Lý luận chung phơng thức toán tín dụng chứng từ rủi ro toán tín dụng chứng từ I Tổng quan phơng thức toán Tín dụng chứng từ hoạt động toán quốc tế Khái niệm, quy trình toán Tín dụng chứng từ Xu hớng toàn cầu hoá diễn nhanh chóng tất lĩnh vực, mạnh mẽ phải kể tới lĩnh vực kinh tế Hợp tác kinh tế song phơng đa phơng diễn cách sâu rộng hầu hết quốc gia Song hành với tiến trình phát triển mạnh mẽ xuất ngày nhiều hình thức toán nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng khách hàng nh: chuyển tiền, nhờ thu, TDCT.Trong ph ơng thức đó, phơng thức toán TDCT lên nh phơng thức toán mang tính u việt Do vậy, phơng thức đợc sư dơng nhiỊu nhÊt hiƯn TÝn dơng chøng tõ (TDCT) phơng thức toán ngân hàng (ngân hàng mở th tín dụng), theo yêu cầu khách hàng ( ngời yêu cầu mở th tín dông) sÏ më mét th tÝn dông cho ngêi hëng lợi khách hàng định cam kết trả số tiền định cho ngời (ngời hởng lợi th tín dụng) chấp nhận hối phiếu ngời ký phát phạm vi số tiền đó, ngời xuất trình cho ngân hàng chứng từ toán phù hợp với quy định đề th tín dụng Sơ đồ 1.1: Quy trình nghiệp vụ toán Tín dụng chứng từ (7) (6) NH thông báo (Advising Bank) NH phát hành (Issuing Bank) (2) (5) (3) (1) Nhà xuÊt khÈu (Exporter) (4) (7) (8) Nhµ nhËp khÈu (Importer) (1) Ngời nhập sở hợp đồng thơng mại quốc tế làm đơn xin mở th tín dụng, gửi đến ngân hàng phục vụ yêu cầu mở mét th tÝn dông cho ngêi xuÊt khÈu hëng (2) Căn vào đơn xin mở L/C, ngân hàng phát hành (NHPH) lập L/C thông báo qua ngân hàng đại lý nớc ngời xuất việc mở L/C chuyển L/C đến ngời xuất (3) Khi nhận đợc thông báo này, ngân hàng thông báo (NHTB) thông báo cho ngời xuất toàn nội dung thông báo việc mở L/C nhận đợc gốc L/C tiến hµnh chun cho ngêi xt khÈu (4) Ngêi xt khÈu nhËn vµ kiĨm tra kü néi dung cđa L/C, chấp nhận tiến hành giao hàng theo quy định L/C, không đề nghị ngân hàng phát hành L/C sửa đổi, bổ sung L/C cho phù hợp với hợp đồng thơng mại quốc tế Mọi nội dung sửa đổi phải có xác nhận NHPH có hiêu lực.Văn sửa đổi trở thành phận cấu thành tách rời th tín dơng cị vµ hủ bá th tÝn dơng cị (5) Ngêi xuÊt khÈu sau giao hµng sÏ lËp vµ xuất trình chứng từ toán theo yêu cầu L/C cho NHPH qua NHTB để đề nghị to¸n (6) NHPH kiĨm tra bé chøng tõ to¸n, thấy phù hợp với L/C tiến hành trả tiền cho ngời xuất Nếu thấy không phù hợp ngân hàng từ chối toán gửi trả lại bé chøng tõ cho ngêi xuÊt khÈu (7) NHPH đòi tiền ngời nhập chuyển chứng từ hàng hoá cho ngời nhập để nhận hàng (8) Ngêi nhËp khÈu kiÓm tra chøng tõ, nÕu thÊy phù hợp với L/C hoàn trả lại tiền cho ngân hàng phát hành, thấy không phù hợp cã qun tõ chèi tr¶ tiỊn Chđ thĨ tham gia Các bên tham gia phơng thức TDCT gồm có: - Ngời yêu cầu mở L/C (Applicant): ngời mua, ngời nhập ngời mua uỷ thác cho ngời khác - Ngời thụ hởng L/C (Beneficiary): ngời đợc hởng số tiền toán hay sở hữu hối phiếu ®· chÊp nhËn to¸n Ngêi thơ hëng L/C cã thể có tên gọi khác nh: ngời xuất khÈu (exporter): ngêi ký ph¸t hèi phiÕu (drawer); ngêi b¸n (seller); ngời thắng thầu (contractor) - Ngân hàng phát hành L/C (Issuing Bank): ngân hàng theo yêu cầu ngời nhập phát hành L/C cho ngời xuất hởng NHPH hai bên mua bán thoả thuận quy định hợp đồng thơng mại quốc tế nhng trờng hợp thoả thuận trớc NHPH nhà nhập lựa chọn - Ngân hàng thông báo L/C (Advising Bank): ngân hàng đợc NHPH yêu cầu thông báo L/C cho ngời hởng NHPH thờng ngân hàng đại lý hay chi nh¸nh cđa NHPH ë níc ngêi xt khÈu NHTB cã trách nhiệm thông báo L/C nhận đợc từ NHPH cho ngời xuất sau xác định tính chân thực L/C đồng thời có trách nhiệm kiểm tra chøng tõ cđa ngêi xt khÈu tríc chun cho NHPH Ngoài bốn thành viên tham gia chủ yếu trên, trình giao dịch toán quốc tế theo phơng thức tín dụng chứng từ tuỳ trờng hợp cụ thể mà có thêm thành viên khác tham gia nh: - Ngân hng phát hànhng xác nhận (Confirming Bank): tr ờng hợp nhà xuất muốn có đảm bảo chắn L/C ngân hàng đứng xác nhận L/C theo yêu cầu ngời xuất NHXN thờng ngân hàng có uy tín, nhiều trờng hợp NHXN NHTB nhng ngân hàng khác tuỳ theo yêu cầu ngời xuất - Ngân hàng chiết khấu (Negotiating Bank): ngân hàng to¸n, chÊp nhËn, chiÕt khÊu hèi phiÕu ngêi b¸n ký phát, sau đứng đòi tiền NHPH Bên cạnh ngân hàng chủ yếu có hai ngân hàng là: ngân hàng hoàn trả (Reinbursing Bank) ngân hàng chuyển nhợng (Transfering Bank) nhng thùc tÕ Ýt cã sù xt hiƯn hai kiĨu ngân hàng Th tín dụng 3.1 Khái niệm Th tín dụng chứng th (điện ấn chỉ), ngân hàng phát hành cam kết trả tiền cho ngời thụ hởng họ xuất trình đợc chứng từ toán phù hợp với điều khoản điều kiện th tín dụng Nh vËy, L/C lµ mét sù cam kÕt thùc sù chø lời hứa Ngân hàng bị ràng bc tr¸ch nhiƯm ph¸p lý thùc hiƯn më L/C ngân hàng phải hoàn thành ®· cam kÕt th«ng qua viƯc më L/C, nÕu kh«ng ngân hàng phải chịu trách nhiệm trớc pháp luật L/C cam kết có điều kiện chiỊu tõ phÝa ngêi nhËp khÈu vµ tõ phÝa ngêi xuất Nghĩa ngời nhập phải có đơn xin mở L/C, phải có khả toán có uy tín ngân hàng đồng ý mở L/C Về phía ngời xuất khẩu, họ đợc toán xuất trình đợc chứng từ hoàn hảo phù hợp với nội dung L/C; cam kết dự phòng tức ngân hàng cam kết tôn trọng hối phiếu xuất trình hạn với chứng từ phù hợp với điều kiện L/C trách nhiệm trả tiền ngân hàng thùc sù diƠn ngêi xt khÈu xt tr×nh ®ỵc bé chøng tõ phï hỵp víi néi dung cđa L/C 3.2 Mét sè th tÝn dơng chđ u C¸c th tÝn dơng thêng thÊy to¸n qc tÕ gồm: * Căn theo loại hình: - Th tín dụng huỷ ngang (Irrevocable L/C): loại L/C sau më vµ ngêi xuÊt khÈu thõa nhËn ngân hàng mở L/C không đợc tự ý sửa đổi, bổ sung huỷ thời hạn hiệu lực nó, trừ có thoả thuận khác bên tham gia Đây loại th tín dụng đợc sử dụng phổ biếtn TTQT đảm bảo quyền lợi cho ngời bán - Th tín dụng huỷ ngang (Revocable L/C): loại L/C mà ngân hàng mở ngời nhập sửa đổi, bổ sung huỷ bỏ lúc mà không cần thông báo cho ngời hởng lợi Tuy nhiên đợc huỷ ngang ngời xuất khÈu cha giao hµng Thùc chÊt L/C chØ lµ lêi hứa trả tiền lời cam kết nên tình trạng toán bấp bênh, đặc biệt quyền lợi ngời xuất không đợc đảm bảo, loại L/C đợc sử dụng thực tế * Căn theo phơng thức sư dơng: - Th tÝn dơng kh«ng thĨ hủ ngang có xác nhận (Confirmed Irrevocable L/C): loại L/C không thĨ hủ bá cã kÌm theo x¸c nhËn to¸n ngân hàng khác Theo NHXN phải toán cho ngời hởng lợi ngời hởng lợi xuất trình chứng từ phù hợp với L/C trờng hợp NHPH lý không toán Loại L/C đợc áp dụng ngân hàng ngời nhập ngời xuất quan hệ đại lý ngời bán không tin vào khả toán NHPH - Th tín dụng huỷ ngang, miễn truy đòi (Irrevocable without recource L/C): loại L/C huỷ ngang mà sau NHPH toán tiền hàng cho nhà xuất quyền đòi lại trờng hợp lý Loại L/C ngày đợc sử dụng nhiều toán quốc tế bảo vệ quyền lợi ngời xuất - Th tín dụng tuần hoàn (Revolving L/C): loại th tín dụng huỷ ngang mà sau đà sử dụng hết giá trị đà hết thời hạn hiệu lực lại tự động có giá trị nh cũ tiếp tục đợc sử dụng cách tuần hoàn thời hạn định tổng giá trị hợp đồng đợc thực Loại L/C thờng đợc dùng bên tin cậy lẫn nhau, mua hàng thờng xuyên, định kỳ, khối lợng lớn thời gian dài - Th tín dụng điều khoản đỏ (Red Clause L/C): loại th tín dụng có điều kiện đặc biệt uỷ quyền cho NHXN ngân hàng đợc định ứng trớc vốn cho ngời hởng lợi trớc xuất trình chøng tõ - Th tÝn dơng dù phßng (Standby L/C): loại th tín dụng không huỷ ngang mà ngân hàng mở L/C cam kết trả lại cho nhà nhập khoản tiền đà cung ứng cho nhà xuất nh : tiền đặt cọc, tiền ứng trớc nhà nhập không hoàn thành nghĩa vụ giao hàng mà L/C đà quy định - Th tín dụng chuyển nhợng (Transferable L/C): th tín dụng không huỷ ngang, ngời hởng lợi thứ chuyển nhợng phần hay toàn nghĩa vụ thực L/C nh quyền đòi tiền mà có đợc cho ngời hởng lợi thứ hai, ngời hởng lợi thứ hai nhận cho phần thơng vụ L/C chuyển nhợng đợc chuyển nhợng lần nghĩa ngời đợc chuyển nhợng không đợc quyền chuyển nhợng tiếp cho ngời khác - Th tín dụng đối ứng (Recipocal L/C): loại th tín dụng không huỷ ngang, có hiệu lực L/C khác đối ứng với đợc mở L/C đối ứng thờng đợc sử dụng phơng thức mua bán hàng đổi hàng